Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 32, 10 August 1867 — Page 2

Page PDF (1.77 MB)

This text was transcribed by:  Uilani
This work is dedicated to:  napuaohawaii

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ke Kuokoa, Honolulu, Augate 10, 1897.

 

 

Ka Makimili â na Olelo Hope manao o kona ki ia ana i ka pa.

            E na Hoa Kamaaina:  Ua hele mai ao i Mesiko nei me ka manao oia io e ani i ka pono nui o oukou a pau, a me ke kauoha a Napoliona III, ka Emepera o Farani.  a malalo hoi o kona malu.  e noho ma ka Noho Alii o Monekekuma.  (Ka Moi kahiko o Mesiko.)  Ua haalele nae kela ia u ma kea no hehe wale a me kea no maka o ia Amerika Hoipuia, e hoolilo ana ia Farani i aupuni hooheneheneia, a e hoomaunaona wale ana hoi i kona mau puu dala, a me ka hookah wale ana i ke koko o kaua mau keiki a me na keiki o Mesiko.

            Ina e hiki aku i Europa ka logo no ko u haole ana a me ka make ana, alaila e koi mau auanei ea moi o ka aina o Kalemone (oia o Farani.) e ili maluna o na mamo a Napoliona ka poina o ke kahe ana o ko u koko a me ke koko o na Geremania, Belegiuma a me na Farani.  i hookaheia ma ke kauoha a Napoliona.  Alaila e ikeia ka hopena.

            Aole no e aina e ike auanei kea o holookoa ia Napolina III., e uhina kona kino i ka hilahila mai ke poo a hiki i ka poli wawae.

            E nana oukou i keia la, aia ka Emepera, ka Moi o Aoseturia, kuu kakuaatia moi, e noi haahaa ana i mua o Amerika Anipuia, e hoopakele a e uwao hoi i ko u ola, a e ike mai oukou, he pio au no ke kaua ma ka lima o ke aupuni makaainana, a o ko u lei alii a me ko u puuwai ua nahanaha liilii.

            E na Hoa Aloha Aina:  Eia ka u mau huaolelo hope loa.  O ka makemake nui o ko u nanu, e lilo ke kahe ana o ko u koko, i mea e maemae ai a e ano hou ai ka aina o Mesiko, a i mea hoi e makau ai ka poe hookiekie me ka ike ole i ka mea kupono e hana ai.  A i ko oukou lanakila ano, e iini i ko oukou pono iho me ka naaoao a me ke aloha aina oia io, pela e hoohanohanoia ai ko oukou noho pono ana i ka aoao a oukou e hiipoi nei me ka olioli.

            E malama mai ke Akua ka Makua ia oukou a e aloha ia no hoi au, a aole hoi e kau mai ka hilahila maluna o u.

                                                                                                            Makamiliana .

 

 

NA MEA PILI AUPUNI.

            Na Lunamakaainana no ke Kau Ahaolelo ku i ka wa e hiki mai ana, no ka akoakoa ana ma Honolulu nei i ka la elua o Sepatemaba, o L. W. Kaninoa a me L. Kaapa no Hilo, J. Heleluhe no Puna, W. J. Kaulia no Kau, J. G. Hoapili no Kona Hema, J. H. Kamalo no Kona Akau, J. M. Kamika no Kohala a me J. K. Kaunamano no Hamakua.  O lakou a pau no ka mokupuni o Hawaii.

            Levi Keliipio a me H. N. Kahulu no Lahaina, J. H. Nahaku no Kaanapali, N. Kepoikai no Wailuku, J. A. Keohokaua no Makawao, C. K. Kakani no Hana, Maui, a o D. Kahaulelio a me L. Aholo no Lanai a me Molokai.

            Kapena Loke (ua heo), T. C. Hoika Pinehasa a me A iluene no Honolulu, S. W. Mahelona no Ewa a me Waianae, J. W. Kewawehunahala no Waialua, J. Kupau no Koolauloa, G. B. Ukeke no Koolaupoko, Oahu.

            H. J. Wana no Hanalei, T. Huili no Koloa, a o J. H. Kapuniai no Waimea, Kauai.

            Na lunaauhau no keia makahiki, no ka mokupuni o Oahu – Kapena Luika no Honolulu, J. W. Keawehunahala no Ewa a me Waianae, W. C. Lane no Waialua, S. N. Naukana no Koolauloa, S. G. Wilder no Koolaupoko.

            No Maui a me na mokupuni e pili ana – Pika H. Treadway no Lahaina, Kuihelani no Wailuku, J. Keohokaua no Makawao, T. C. Forysth no Hana, no Lanai a me Molokai D. Kaopeahina.

            No Hawaii – H. Kanuu no Hilo, S. B. Paumana no Puna, J. Kauhane no Kau, G. H. Davis no Kona Hema, J. G. Hoapili no Kona Akau, W. H. Davis no Kohala Hema, S. P. Koko no Kohala Akau.

            No Kauai – A. Wilikoki no Hanalei, S. Kaiu no Anahola, T. H. Maikela no Lihue, W. O. Kamika no Koloa, J. H. Kapuniai no Waimea, F. H. Sinclair no Niihau.

            Na jiure kanake maoli no ka Aha Kaapuni o Waimea, Hawaii, e hoomaka ana ma ka la 3 o Sepatemaba e hiki mai ana:  o Epa, Makanoanoa, Kekaula, Mokunola, Kanehe, Kanekuahiwi, Pomohoe, L. Kalua, N. Kauhine, Pomaikai, Palea, Kamaluainui, Pa, Moluhi, Kakauila, Kaluemoe, Kaiama, Ku, Naihe, Kaanaana, Luhiau, Waiau, Kapapa a me Kalua.

            Na jiure kanaka maoli no ka Aha Kaapuni o Hilo, Hawaii, e hoomaka ana ma ka la 3 o Sepatemaba e hiki mai ana:  Kale, Kawaiahe 2, Makaaena, J. Ili, Namakaimani, Kupele, Akono Akao, S. B. Kaonehu, Kaelemakule, J. Like, Kahalehao, Daniela, G. W. Akao Hapai, J. L. Kuahau, Kaluhekaua, Waianae, Kaia, Nalimu, Apolo, Pihehoaai, Kaneapua, J. M. Pahamo, Kaihenui a me Holopinai.

            Ma ka waiwai o Kupihea w., no Koolauloa, Oahu i make.  Poalima, la 16 o Augate – hora 10 kakahiaka, ma Honolulu, Oahu, e hoolohe no Ka Mea Hanohano R. G. Davis, i ke noi a Mahuka k., no ka hookohu iaia i Lunahooponopono waiwai no ka mea i make.

            Ma ka waiwai o Kaeolohia k., no ka Kaluanui, Koolauloa, Oahu i make.  Poaono, la 17 o Augate – hora 10 kakahiaka, ma Honolulu, Oahu, e hoolohe no Ka Mea Hanohano E. H. Alani, i ke noi a S. Kamakanui no ka hookohu iaia i Lunahooponopono waiwai no ka mea i make.

Ka Luna Hooponopono, - - L. H. Kelika.

Na Hope Luna Hooponopono, { J. Kua.

                                                 { J. Kawainui.

Poe Haku Manao no ke Kuonoa.

C. J. Laiana (Lyons.)                        | S. M. Kamakau.

Rev. M. Kuaea.                     | Rev. C. B. Anelu.

G. W. Kanuha                       |                       (Andrews.)

            (Oamala.)                  | D. Malo,

Rev. L. Laiana (Lyons)        |           (Lokoina.)     

 

 

Ka Nupepa Kuokoa.

Honolulu, Augate 10, 1867.

Ka Hale Pai o Ke Aupuni.

Ke ku nei iwaena o ke kulanakauhale o Honolulu, ma kekahi huina alanui no hoi i ike pinepine ia e na kanaka a pau, he ha e pohaku akoakoa, elua papa ke kiekie, me na alapii pohaku e pii aku ai, a e komo ai ma ua mau papa la ka poe e makemake ana e launa me ko laila mau luna hana.  No ua hale la ko makou manao, a me na huaolelo a makou e hoike nei i keia la.  No ka mea ua ukuia na paahana o ua hale la me ked ala o ke Aupuni, o ked ala hoi ia a makou i hai ai i kela pule aku nei no ka mau o ko kakou kuleana iloko o ua dala la.

            Ina o kela Hale Pai Palapala o ke Aupuni, he hale hoolaha buke no na kula o kakou, imea hoi e emi ai ke kumukuai o ua mau buke la, a e pono ai ka lahui, ina aole a makou hoohalahala iki.  Ina no he hale hoolaha no na mea pili aupuni wale no, ina no ua lilo ka hoohalahala i ninau a me ke kuka like no ka makepono a me ka makepono ole o ia mea.  Aka ma ke ano o na oihana e hanaia nei ma ua hale la, ua loaa ka makou kumu hoopii imua o ka lahui holookoa, a imua o ka poe heluhelu ma kela wahi keia wahi o ka honua nanuao.

            Ina ua lako ole kekahi kulanakauhale paha, o kekahi aina holookoa paha, i kekahi pono nui, a, no ka nui ole o ka waiwai paa o na kanaka pakahi, a me na Ahahui kuokoa, he hiki ole ia lakou ke hapai i ka hana e loaa ai keia pono, alaila he mea kupono no i na kanaka o ka aina holookoa e hapai i ua hana la me ka mana a me ka waiwai o ke Aupuni, ke hooholoia pela e na Makaainana, a e na Alii paha me ka ae like o na Makaainana.  Pela no i hanaia ‘i na alanui, a me ua oapo; pela i hoolakoia ai na awa ku-moku; pela no i hanaia ai kekahi mau mea e ae e pono ai ka lahui holookoa.  Ina nae ua hiki i ke kanaka hookah paha, a i ka Ahahui paha ke hapai i na hana oia ano, ua oi ka holopono, no ka mea he mea mau ka hoomaonaona i ked ala o ke aupuni i ka poe ia ia ka hooponopono o ka hana, oiai aole na lakou ponoi ia poho.  Ina aole he hana aupuni alaila ua makaala ka poe ia ia ka hooponopono, o hoopohoia auanei ka lakou waiwai ponoi.  Nolaila ua oi ka holopono a me ka makepono o na hana i hookumia e na kanaka kaawale mai ke aupuni aku.

            Eia nae na hana i kupono i ke aupuni ke hapai a e hookumu; - O na hana e pono ai ka lahui holookoa, a i kupono i ka manao a me ka makemake o ka hapanui; a me na hana i hiki ole i na kanaka pakahi a i na Hui kuokoa.

            Aole i pili keia mau ano i na hana o ka Hale Pai Palapala o ke aupuni.  Aole keia he hana i hapaiia no ka pono o ka lahui hoolookoa me ka ae like o ka hapanui, aole no hoi he hana i hiki ole i ka poe pili ole me ke aupuni.

            Elua a makou hoohalahala nui no keia Hale-pai, a me na pepa elua i hoopukaia ma ua hale la i kela a me keia bebedoma.  Ke hole loa nei makou i ka mana o ke aupuni e hoopuka i na nupepa e hapai mau ana i kekahi aoao hoomana; a o ka mea i oi ai keia hewa, o ua mau aoao hoomana la oia ka i makemake ole ia e ka hapanui o na kanaka o ka aina.  Aole no he mea kupono i ke aupuni e komo iloko o na hoopaapaa hoomana; aole loa he mana ko ke aupuni e lawe ai i ked ala o makou, ka poe i auhauia, e kokua ma ka hoolaha ana i na manao kue I ko makou hoomana.  He mea hewa loa keia, ua kue i na kumupono o na Makaainana; ao e no hoi keia e hunaia ana, aka e loheia ma ka wahi kaawale aku o na aina naauao e nana mau mai nei ko laila poe ia kakou nei.

            Ke hole nei paha na luna hoopuka o ua mau pepa la, me ka olelo mai; Aole no makou i hoopili ma kekahi aoao hoomana, - a he mea hiki no i ko oukou aoao ke hoopuka manao ma ko makou mau kolama.  Ae:  aka nae, aole anei i ike mau ia ma ko lakou mau kolamu na palapala kokua i na aoao hoomana Katolika elua?  Aole anei he mau huaolelo kue misionari Hoolepope i komo pinepine ma ko lakou mau manao pepa? Aole anei he mea mau ka hoopuka o na kahuna Bihopa i ko lakou mau manao ma ka Nupepa olelo Enelani o ke Aupuni?  A he mea mau no i na Kumu Roma ka holo kiki i ke Au Okoa, iloko o kona mau kolamu e hooloihi ai i ko lakou mau “olelo pane” a me na moolelo maloo o na “Makua Hemolele.”

            Ina na kukuluia keia mau nupepa me ka waiwai o ka poe i manaoio ma ia aoao, alaila aole makou i hoahewa aku.  Ina ua manao na Kuhina paha, a o kekahi mau Alii paha, a me na mea haahaa no kekahi, e kukulu me ko lakou waiwai ponoi i Nupepa Katolika Roma paha, a Hooponopono-Hou-ia-me-ka-maikai loa paha, ina ua paio aku no makou ma kea no hou paio oiaio, me ka hoahewa ole nae i ke ola o ua nupepa la.  Aka o keia haawi ana i ko makou dala ponoi i mea e paniia mai ai ko makou waha, ua pau ka Manawa kupono no ia mea ku i ka wa kahiko naaupo o na lahui.  E imi na Luna Makaianana i mea a pau ai keia hewa nui.  He hewa no hoi ko makou kokua ana i kekahi nupepa e kue ana i ko makou manao no kea no o ke aupuni; e kue ana i ke koho balota ana o na kanaka a pau, e kokua ana no hoi i na kina a pau o kela Kumakananai hoi ihope:  aole o e makou e olelo nui ae ia mea keia wa.

            Eia hoi ka lua o na @@na kupono ole o @a Hale la.  O ka lawe ana i ked ala o ke aupuni e kokua i kekahi poe e komo iwaena o ka poe i kokua ole ia pela, i mea emi ai ka loaa o ua poe la i kokua ole ia ma ka lakou oihana ponoi.

            O ka pai olelo hoolaha, o ka pai poo-bila, a me kela ano pai, keia ano pai, he mea ia e loaa ai ke ola o kekahi poe ia lakou ia oihana.  He kuleana anei ko ke aupuni e hapai i keia @aoa me kona mau ope pepa i uku dute ole ia, i mea e emi ai ka loaa o kekahi mau hale p@i e ae?  No keaha ke kukulu ole o ke Aupuni i hale amara; i hale lole pipi; i hale kuai paha?  Aole he mau hana kela e pili ana i ke aupuni, aole no hoi keia o ka pai olelo hoolaha me ka ukuia mai, - koe na olelo hoolaha o ke Aupuni wale no.

            Aole i hiki ia makou ke hele ma ka malu o kela hale me ka manao akahi; he minamina loa makou ke kau maluna o ko makou poo ke aka o ua hale la; a ke hoowahawaha nei makou i na kauwa o ke Aupuni i hapai i na oihana o loko o ua hale la, no ka mea ke mau nei no ka hoomanao ana, i kela la i i keia la, no keia mau hewa a makou i kuhikuhi ai maluna.  E noonoo ka poe ia lakou ka mana, o hoolele lakou i na huna‘hi e a pio ole ana @oko o ka manao o kekahi hapanui o na makaainana o keia aina.  E hoomanao lakou he wa hele imua keia o ka honua holookoa, a ina aole lakou e hoohalike me na kumu manao kupono o keia wa e haule ana lakou i ka hope waa me ka lilo o ka mana i ka poe na@a i ka pono lahui.

 

 

Aole mai Ahulau.

            Ua olelo nui ia ma na alanui o ke kaona nei, he mai ahulau ka i pa mai i keia mau l@, a e make nui ana na kanaka i ua mai la.  He alelo pelu, wahi a kekahi, a pehu ka puu, a o ka make koke no ia wahi a kekahi poe.  Ua olelo wale ia no hoi he nui ka poe i make a kokoke i ka umikumamalua paha i ka olelo wale a kanaka.

            Ua laana makou me kekahi o na kauka i hele i ka n@na i ka poe make, (elua wale no laua i make) a ua hai mai ia, aohe keia he mai ahulau.  O kekahi kaikamahine, no ke kula ma Mililani, i make ia no ka mai ma ke ake mama, i loaa no kea nu, a no ka malama ole ia ia iho.  A o kekahi wahine iho i loaa i ka mai aole nae i make, ua manaoia ua oi kona pilikia no ka ai ana i ka laau Hawaii o ke kalo maka ka mea nui iloko o ua laau la.

            Nolaila ke olioli nei makou i ka hai ana aku aole mai ahulau.  Eia nae; no ka nui o ka ua i hiki mai i keia mau la iloko o keia mau pule, oini aole keia he wa mau o ka ua, a no ka makani huihui hoi i pa mai iloko o keia mau la, aole he mea kupanaha ka omaimai o kekahi pae, a me ka loaa i ka nau a me ka @i no kekahi, a me ka hui, a me ka li o ka ili.  A ua nui no ka poe i loaa pela iloko o keia mau la.  No laila e pono e @i i ka ai mahana; mai ai nui i na mea koekoe, a me na hua maka, e ai i ka berena a me ke ki a me ke kalo a uala paha me ka io bipi, a e hoopumehana pono i ke kino, me ka noho ole ma kahi e pai ai ka makani i ka wa e kahe ana ka  hou, mai hoolohe no hoi i na olelo hoomaka‘oka‘u akekahi no ka mai ano e, o kau ka lia a lilo ia i mea e mai ai.

            Aole no he mea kupanaha ke hiki mai kekahi mai ahulau ma Honolulu nei, ke malama ole @a kanaka i ko lakou mau pa i maemae.  No ka mea, o ka noho loihi ia o ke kulanakauhale me ka lawe ole ia aku o ka lepo e komo mau ana i na lua; oia kekahi mea e ino ai ke ea, a me ka noho ana.  O ka hui ana hoi o ka wai, a me na mea mau, a me na wahi i hoomauia i ka wai, me ka wela o ka la, he mea ia e kupu mai ai @a ea a me na mahu ino e laha ai ka mai.  Nolaila o ka wai o Nuuanu i hookaheia iloko o @a pa o kakou, he mea maikai ke maemae ka pa, aka e lilo auanei ua wai la i mea e mai ai na kanaka ke hookah wale ia ma na wahi pelapela I hoopumehana mau ia e na kukuna la.

 

 

Ka Ekalesia o Waimea, Kauai.

            Ua haawi na Lunakanawai o ka Aha Kiekie i ka laua olelo hooholo no ka hihia o ka Ekalesia o Waimea, Kauai, i hookolokoloia i ka makahiki i hala ae nei.  I ka Poakolu, ka la 7 o keia malama, i ka hora 12 o ke awakea, ka heluhelu ana o ka mea Hanohano E. H. Alani, i ka olelo hooholo no keia hoopii ano nui.  Ua hooholo ka Aha, e lilo i mea ole na hana a pau o ia Ekalesia iloko o na makahiki i noho haunaele ai.

            No ka mea, ua haalele kela ekalesia i ka malama i ka ahaaina a ka Haku iloko o na makahiki ekolu a oi aku paha; - no ka mea, ua waiho wale ia me ke kakau ole i ka moolelo o ua ekalesia la i ua mau makahiki la; - no ka mea hoi, o ke Kahu o ua Ekalesia la, ua kapaeia e kona mau hoa kahuna no na hana kohu ole i kea no kuhunap@le, no na hana hoi e @iki ole ai iaia kea e ia e noho poo maluna o kekahi ekalesia oiaio; nolaila, aole e hiki i na Aha Hookolokolo o keia Aupuni ke hooko i kekahi hana a ua Ekalesia la iloko o ia mau makahiki i noho ano Ekalesia ole ai.  Nolaila, o ke koho ana i ka makahiki 1866 i na Kahu Malama Waiwai no ka Ekalesia, ua lilo i mea ole a e mau ana ia ano mana ole a hiki i ka wa e maemae ai ua Ekalesia la e like me kea no kupono i ka Ekalesia Oiaio, e hana ana i na oihana i haawiia mai e les@ Kristo ka Haku o ka Ekalesia.  @@ hoihoi ia ka waiwai o ka Ekalesia no keia wa e hele nei a i na Kahu Malama i koho mua loa ia i ka @@ i kukuluia ai @@ Papa Luna la.  Ua ikaika loan a olelo a ka Lunakanawai Kiekie, e hoahewa ana i na hana o ia Ekalesia a i ka aoao o Rovela.

 

 

Holo ana i Hilo.

Ma ke ahiahi oka Poakahi, Iulai 22, ua haulele aku ao a me ko‘u ohana ia Honolulu, a lilo mai la makou ia Keaumiki a me Keaulawe maluna o ka moku ku@a Oddfellow.  I ko makou holo ana ma@, ua malie maikai ka moana ma ka po mua, a i kea o ana ae, oia ka Poalua, hookomo aku la makou iloko o  ke kowa o Molokai.  A hiki makou mawaho ae o Kaunakakai, loaa makou I ka makani ikaika, a hakukoi ae la ka manao o na ohua no ka loli ino o ka moku; a ina paha i ka po ka loaa ana, ina ua lilo kekahi o makou iloko o na ale hanupanupa o ke kai, aka, no ka lokomaikai o ke Akua, ua pau koke ka ikaika nui o ka makani.  E ole nae ia hookapeke iki ana mai a Kuapakaa i ka ipu makani ana ia Laamaomao, ike ai makou i na “Ale kehu o Pailolo.”  Pela iho la i holo lailai ai a ku I ka aina ua kaulana, oia hoi “Kauakanilehua o Hilo,” ma ke awakea o ka Poaono.

            Kahuna lapaau hoopunipuni . – Ma ka la 27 o Iulai, ua kai a huakai mai kekahi poe mai i lapaauia e Waiwaiole, he kahuna kaulana ma Waiakea, Hilo, Hawaii, i ke ola o ka mai ke lapaau ia e ia.  Ma ka auina la o ua la nei, ua hopu ia ua kahuna nei e ka makai, a hoopaa ia aku la ma ka halepuahao, a hiki i ka Poakahi ae, ua hookolokolo ia oia, a ua hoikeia mai ka olelo hoahewa, e hoopai ana he 8500.00, a me na mahina ekolu ma ka hana oolea, ke ike hou ia oia e hana ana e like me ka mea mua, iloko o na makahiki elua.  Eia hoi kekahi olelo ana i ka wa e lapaau ai i ka mai:  “Ina eia oe e Iehova maanei, alaila, e hoopau ae oe i keia pilikia.”  Ina hoi aole e pau ka pilikia o ka mai, alaila, i ae la ua kahuna nei:  “Aole o Iehova maanei, ke pau ole nei ka mai.”  Pau ole no hoi ka apa a kekahi poe Hawaii.

            Ino ka auhau o ke kai o Waiakea . – Iloko o keia mau la a me na la i hala ae nei, ua ulono mau ae na lawaia o kela ano keia ano o Hilo, no ke kaumaha loa o k@ auhau i kauia maluna o kela ano a me keia ano lawaia, oia hoi, o ka upena heenehu, he $10. no ka makahiki; o ka malau, he $1. no ka la hookah; lawaia hinalea, he $1.50 no ka makahiki.  Pela no hoi na mea ulu maluna o ka aina o Waiakea.  O ka makemake loa o na makaainana o Hilo-one, o ka oluolu mai o ka auhau, alaila, hoi iho ka manao a ka manao nei.

            Ka La 31 o Iulai ma Hilo . – Ia ka wehe ana mai o ke alaula o ke kakahiaka o ka la 31 o Iulai, ua eleu main a kane na wahine a me na keiki, me ko lakou mau aahu ano like, i hana ia a maikai.  Ma ka hora 7 hoi o ke kakahiaka, ua hoakoakoa main a kane a me na wahine, mai Waiakea a hiki i Piihonua, ma kahi e pii ai i ka luakini o Haili; a o na wahine hoi a me na kane, mai Pahoehoe a hiki i Puueo, ua hoomoana iho lakou ma ke poo Akau o ka uwapo o Wailuku, a malaila i houluulu ai, me ka Hae Hawaii e pulelo ana, me ka pahu a me aa puhi ohe, a naue hele aku la lakou a h@@ me ko Punahoa poe, a kai like aku la ka huakai a komo i ka luakini o Haili, me ko lakou mau nani i hana mikioi ia.

            O na hana i hana ia maloko, he mele ana me na ohe a me ka pahu e nukupeu ana. A pau ia, ua hoomaikai ia ke Akua me ka pule, a pau ia, ua hookani hou ia na ohe a me ka pahu.

            Mahope o ka hoonani ana me na leo hoene lua o na ohe, a me ka leo nakuku o ka pahu, ua hookup like na mea a pau i kai huakai i ka lakou mau wahi hakina dala no ko ke Akkua aupuni.  O ka nui o @a dala i loaa mai no keia manawalea ana, he $376.  O ke kumu o ko lakou manawalea ana no keia puu dala, no ko ke Akua lokomaikai, ma ka hookuuia ana o ka Hae Beritania ilalo, a kaku hou ia ka Hae Hawaii ma kona wahi mau, a loaa hou ka pomalkai i ko Hawaii holookoa a pau; a ina e haule ole ka Hae Beritania, ina la ken oho la no o Hawaii nei malalo o ka auamo a ko Beritania.

            Mahope iho o ka hookupu ana, ua haawiia he mau haiolela no ka la 31, e L. W. Kaainoa, Mr. Kamalo a me Mr. Upa.

            A pau @a haiolelo, ua hookuuia ke anaina, a hoi aku la kela mea keia mea ma ko lakou mau home, a malaila lakou i hoopiha iho ai i ka loa o ka inaina, i na mea ai o kela ano keia ano i hoomakaukauia ai no ia La Nui kamahao iloko o ka makahiki.

            A pau hoi ke paina ana a kekahi poe, ua hoolele ae lakou ia lakou iho maluna o na lio, e peki mau ana i ke one o Waiolama, a malaila lakou i kuupau loa iho ai a hiki wale i ke kaalo ana aku o ka la ma kela huli.

            I ko‘u kilohi iki ana iho i na hana a ko Hilo poe, ua nui loa ko‘@ mahalo me ka i ana, ina me keia ka malama ia ao keia la ma Honolulu a me na wahi e ae, alaila, ua pueh@.  Ua malama ia no paha ma na wahi e ae, aka, pakeu o Hilo nei no ka puu dala i manawalea ia no ko ke Akua aupuni.

            Me ke aloha i na Luna Hooponopono a me na keiki ulele hua kepau o ke Kuokoa.

J. Kua.

Hilo, Auagate 1, 1867.

 

 

            Kanaka kakau nupepa . – O kekahi kanaka kakau nupepa o ka nupepa Harper’s Weekly o Nu Ioka, ua ukuia oia i ka uku makahiki, he umikumamaha tausani dala.  ($14,000)  Aohe no i ka@a mai @a mea he dala.  I hookah no kanaka, alaila, he mau tausani dala ka uku.

 

 

NU HOU KULOKO.

 

 

Oahu.

            Ua kokua @ e ka Apana o Kamoiliili, Waikiki-waena, no ka mahinahou o Iulai i hala iho nei, he $13.75.  P@@ no ke kai @@ e Kamoiliili ma ka mahinahou.

 

           

            Pau ole no hoi ke kolohe . – Ma ka po Poalua la 30 o Iulai, ua lawe maluia na noho lio elua a me ke kaulawaha hookah ma Kaakop@a, no kekahi o ko makou mau ho@ no ia mau mea i lawe koloheia, no W. H. Kamoana.

 

 

            No Kilauea mokuahi . – Ma ke ahiahi Poakahi iho nei, na hoeu hou ae o Kilauea e holoholo hou main a awa ku mau, a ua lawe aku la oia he mau ohua no Maui a me Hawaii.  Maluna ona, ua ike aku makou ia Rev. J. D. Parisa a me kekahi mau ohua.

 

 

            Elima haneri pai ai . – Ma ke ku ana mai a ke kuna Rob Roy mai Maui mai i ka Poaono aku nei i hala, ua lawe mai oia he 500 p@i ai, a ua kuai nuiia aku ia mau pai i kekahi o na Ona o na aina lepo manu, a ua hooia iloko o na pahu, a o ka hooili koe iluna o ka moku.

 

 

            Ekalesia o Waialua . – Ma ka la Sabati aku nei i hala, ua hookup ko Waialua ekalesia i ka mahina hou, a ua loaa he kanakolu kumukahi dala, a ua hookup hou lakou no ka S. Kapohaku noi, no ka hemahema o ka ekalesia kuokoa o Moanalua a me Kalihi, a ua loaa he iwakalua kumamalua dala.

 

 

            He kupapau ka ukana . -  Maluna o ke kuna Emaline i holo aku nei i ka Poakolu, ua ike ia aku, he ukana n ui kana e lawe hele la, oia he pahu kupapau no kekahi wahine i make emoole i keia wahi mai alelo pelu.  E lawe ia ana paha i Kona, no ka mea, no Kona mai ia.

 

 

            Piha ka waapa i ka ia. – I ke kakahiaka nui Poaono aku nei i hala, ua puni nui ka ia i na lawaia o ka Moi ma Kaunakakai, Molokai.  I ka Manawa i puni ai, ua hooiliia ka ia maluna o ka waapa, a ua alo ia mai i ka makeke o Honolulu nei.  Ua kuaiia ma Honolulu nei ma ke kumukuai kau like i ka pono i na aoao elua.

 

 

            Elua mau hale pohaku hou . – Ua kiekie loa ae nei ka hale papaa o ke Aupuni ma Ainahou, a he mau kapuai mai ka lepo ae.  O ka hale pohaku hoi o Atoni (J. Perry,) ma na kihi o Alanui Nuuanu me Hotele, ke hoomakaia nei ka hoomoe i na pohaku akoakoa o kakou nei, a he mau mahina paha koe e ike aku no kakou i keia mau hale e paa loa ana.

 

 

            Na wai dala o Hokulele . – I kekahi la o kela pule aku nei i hala, ua kuai kudalaia na wai dala a kahi kiakahi Hokulele i holo aku nei e imi ma ka mokupuni i ili ai ka moku o ka wahine mele kaulana i ee ohua aku ai mai keia awa aku.  A ua loaa loa no na pehu o ua mau wai dala la.  Mai nui ka ka mea loaa ia lakou, hiki e mai ana ke kahi kialua.

 

 

            Hana hou ia . – Ua ike iho nei makou i ka hana hou ia ana ae o ka hale pai palapala kahiko o na Misionari ma Kawaiahao, i mau lanai hou ma na aoao, a e hoihoiia ana paha na kaikamahine Kula a Lilia Binamu malaila e ao ai.  Ke pii ae nei ka nui o na haumana o ia kula, aka, ua hamama nae no kela a me keia makua e lawe aku ana i kana kaikamahine.

 

 

            Rev. Z. Poli o Waikane . – Ua holo aku ke kahu ekalesia o Waikane i ka hoolana ma Hawaii, maluna o ke Kilauea i ke ahiahi o ka Poakahi iho nei, mamuli o ka hookuu ana mai a kona mau hoahanau.  Ua lawe pu aku oia i kana wahine, a e hala ana paha he mau pule ia laua.  E ku mua ana ma Kawaihae, a malaila aku i ka ua Kanilehua.

 

 

            Na Kula o Kona nei . – Ma ka Poaha o ka pule I hala aku nei, ua hoomaka hou na Kula Aupuni olelo kanaka a olelo haole o keia Apana.  O na kula haole, wahi a ko makou mau lono mai, ua emi iki iho malalo o ka ava@ika o kela makahiki, a o na kula kuokoa, ua pii nui ae.  Ma ke kula o Kaumakapili, ua pii ae na haumana a hiki ka heluna i ka 123.  Ma ke kula kuokoa ho@ o Kawaiahao, ua pii ae i ke 95, a ke komo liilii mai nei no.

 

 

            Heaha nei e Hawaii . – Wahi a ko makou makamaka, W. H. Kamoana, ma k@ ahiahi Poakahi iho nei, ua lohe aku eia i ka leo uwe o Loe wahine e holo hele ana ma Kakaako, Auwe!  Auwe!!  Auwe kuu make ia Kaleikoa!!!  I na e kahea koke ka wahine i ka huaolelo “Holina” I na ua hopu koke ua Kamoana nei, aka, aole oia i kahea iki, a o ka ulupa wale no ka ua kane nei.  Kupanaha, aohe hoi i nalo aku ka meheu o Hooleawawa, ke hoao hou mai nei no i ka ino.  He hanauna paha keia poe na Kaina, ka makamua o na pepehi kanaka, a he kualua hoi na Paakaula a me Kahalauliko o Hawaii, a he kuakolu hoi na Hooleawawa o Kauai, a a he moopuna na Mahoe o Molakai,

 

 

            Koe hookahi hou no au . – I ka Poalua iho nei, ua lawe aku la ka ihu o Neti M@la i Kauai i ke Kapena o keia moku, a ua koe hookah iho au ka hope malamamoku o @a keena ha@a nei o ke Kuokoa.  He nana aku, a aole e lo@a ko‘u mau hoa noho, o laua no kai hele i Waialua, a o laua no ke lalau mai nei i Hawaii a i Kauai.  He aho paha keia no laua e holo nei.  E!  hele ana manao i ke alelo pel@, eia la he aina ua o Hilo, a he ua lani pili o Hanalei.  Oi hoi ha, a hele ia hoi ko olua makahiki, a no‘u aku hoi ka h apa i koe.  U!  E aloha a@anei e ka mea e hoopulu ia maila e ka ua Kanilehua.  Ke noho poo la ae nei no ia Honolulu.

 

 

            He wahi leo e pae ana . – Ma ka wanaao o ke kakahiaka Poaha iho nei, lohe ia aka la kekahi leo kala hele ana ma na alanui o keia kulanakauhale, “E pulumi a e hoomaemae i ko oukou mau hale a pa hale no hoi.”  @ @@@ no a meam@@m@ ae, i nana aku ka hana, kauluwela ke kulanakauhale i na uwahi e p@nohu ana, no loko ae o na opala pelapela i pulumi ia.

 

 

            Mai elelo pelu . – Ma ka po Poakolu Aug. 7, i ka wa e halawai ana ma Kaumakapili, ua loohia ia iho la o Ikeole (k.) i ka mai elelo pelu, a ane pau kona ola, aku ua hoohainuia e Rev. @. Ka@nik@ i kalo inoa.  Opala no hoi ka @ai ia oe e Kauka, o ka laau penikila la hoi a ke kanaka naauao he lanakila nui ia.  Ina aole malaila o Kamika, ina ua haalele kea o ia Olepa@, a o ka p@@ ae la no i ke kahaia e na kauka, nana ‘ku weliweli.

 

 

            Palapala Pane a ka Aha Hoomalu . – Ua pelu ke alelo o ka mea a mau mea nana i kakau i ka palapala p@@e a ka Aha Hoomalu ia makou, a @a hoikeikeia mai, a lawe hou ia aku la mai ko makou alo aku.  Mai ia wa mai a hiki i ka puka ana o ka pepe o keia la, aohe i ike ho@@@ mai, ha an@ paha ua pelu loa aku la ke alelo, e aho e holo aku kekahi makai ia Ione i penikila, me na kauka pu mai no, @alia o lele loa ae, kahanu i iho, he eke nui paha ka mai, aole aku la e ole ka maloeloe o ka eke, mau no ka hoi na la o ke kaa mai ana.  Ua manao makou e kena aku ia Hik@ e kuka p@ me ka mea nana i kakau ua olelo pane la, malia paha ua @emahema iki, nana ia e ao aku i ka poe @a@@ i kakau mai.

 

 

Maui.

            Kula Kahunapule o Wailuku – Ma ka la @ iho nei o Aug., ua hoomaka hou keia kula malalo o ke alakai ana a Rev. W. P. Alekanedero.  He 7 ka nui o na haumana hou i komo mai, a e hoi hou mai ana paha kekahi o na haumana mua.

 

 

            Ahaaina haole na Iao . – Ma ka la 31 o Iulai, ua malamaia e na haole, ma ka muliwai o Iao he ahaaina, a o ka nui o na haole i akoakoa aku he kauaha paha a keu.  Lilo ka hoomanao i na kanaka o na aina e, pehea hoi ke aupuni i hoomauea ai.  Oia nae paha, he au hou keia.

 

 

            Hulia i ka moana . – I kekahi Manawa i hala aku nei, i kekahi poe i holo aku ai mai Lahaina aku maluna o ka waapa, me ka manao e pae i Lanai, aka, ia lakou mawaena o ka moana, hulihia iho la ka waapa, a au aku la i o a i anei, a lana hou ae la ka waapa, pau nui hou aku la lakou i ka ee.  E kuhi ana makou, he poe e aku la keia I hulihia ma@ nei, eia no ka o ka mea kaulana S. W. Mahelona a me kana Lede, o W. N. Pualewa a me kana milimili.  Heaha mai nei la ho@ keia, o kahi moana no hoi ia e holo ia nei e ko laila mau olali, a ia lakou nei ka hoi, kikii ana ka pi.  I moe poino ko ka po, ina ua ku ka ihu i Lanai.  Aka, me he mea la nae, ua huna paha kekahi i ka lakou mau moe mo, a nolaila mai ka poino i @li nui mai ai ia lakou.  Ke hoomanao ae nei hoi makou i keia mau wahi lalani mele:

            “Kahuli au olulo i ka moana,

            Puni au i ka ia laka he mano,

            Pomaikai ke ola na ke akua &c”

 

 

Hawaii.

            Ahahui Euanelio o Hawaii Komohana .  E halawai ana ka Ahahui Euanelio o Hawaii Komohana i ka Poaha elua o Sepatemaba, oia hoi ka la 12 oia mahina no.  Ma ka Halepule i ka pa ia o Lanakila, e ku la ma Kainaliu, Kona Akau, e halawai ai.  A mea no a uleu nui ae e na hoa.  Aloha Oukou,

J. D. Parisa, Lunahoomalu .

 

 

            Make ma ka ua Kanilehua . – Ma ke kakahiaka o ka Poalima, Iulai 26, make iho la ma Hilo, ka Kaaka Wekemoa keiki kane, oia o Kale Wekemoa, Ma Kau paha ka loaa ana o ka nawaliwali iaia, a i kona hoi ana mai, a ike i na maka o kona mau makua, no na hora pokole, kailia aku la kona hano a laweia aku la e ka Mea Mana Loa.  Ua waiho iho la i na kaumaha a me na waimaka helelei i na makua, a ua kuu aku la kona luhi.  Aia maluna o na makua i komohia iloko o ke kanikau ko makou aloha nui.

 

 

Hana lokomaikai . – Ma ka holo ana mai o Kilauea ma ka la 24 o Iune, a ku ma Kailua nei i ka la 26, ua lele mai makou na ohua o ia awa, me ka oluolu, aka, ma ia lele ana o makou, ua poina ko u pililakeke maluna o ka moku, a poina pu no hoi ma ka hoomanao ana no na pililakeke nei, a hala he mau la mahope iho, akahi no a hoomanao i au ae ho ka hana aole, a manao ae la aia no maluna o ka mokku, aka, ma ka la 17 o Iulai, akahi no a loaa, eia ka ua malamaia e Hale, oia hoi ka hulipahu o Kilauea.  A no kona malama pono ana, ke haawi nei au i ko u mahalo nui no kana hana lokomaikai, a e kapaia oia, o “Hale Lokomaikai,” a me ko u kaena pu ana ae no hoi i ko ke Akua lokomaikai nui, ma ka hookomo ana i ke aloha iloko o Hale.  E hoomaikai ia ke Akua. 

Kapae I.

Kahului, Kona A. H. Iulai 23, 1867.

 

 

Kauai.

            Na hipa ma Niihau . – Wahi a ko makou mea kakau manao mai Niihau mai, aia maluna o kela mokupuni ke holo nei na hipa a ka haku nona ka aina, i hiki aku i ka ehiku tausani a oi iki aku paha a emi mai paha.

 

 

            La 31 o Iulai ma Waimea, Kauai . – He palapala kai loaa mai ia makou, ua malama na makaainana o Waimea, Kauai, i ka la hoihoi ea o keia Aupuni, a ua haiolelo o Rev. A. Kaukau imua o ke anaina no ka lilo ana a me ka hoi hou ana mai o ka Hae Hawaii mai ka mana mai o Beritania.