Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 32, 10 August 1867 — Page 3

Page PDF (1.70 MB)

This text was transcribed by:  Kailee
This work is dedicated to:  To my Grandma Kauʻi love you!!! And to Dr.Ch

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

            No Rev. A. Kaukau.-Ua holo aku oia ka mokupuni o Niihau ma ka na huakai makaikai , a ua hoi mai i Kauai, a e hoi mai ana paha  i keia pule ae, a e hele ma kekahi on na mokupuni i koe.

 

            Ona na Hanamaulu. - He palapala kai loaa mai ia makou na W.D. Maunahila o Hanamaulu Kauai, e hai mai ana i ka lilo nui o na kane a me na wahine i ka inu ki a ino ka pia, a ua nui loa ka on a. A ua kuapo aku kuapo mai na kane i na wahine, a o na wahine i na kane i kana wahine, "i hea oe i keia po a ao?" Pane mai la kela, "auhea ka ike ia e o kahi i hele ai, oa ona loa au. Nolaila lana ae la ka ka manao o ua wahi mea nei nana makou i poloai mai.

 

NA MEA HOU O KE ALO ALII.

 

Ka Moi - I ke ahiahi o ka Poaono aku oei i hala, ua hoi aku ka Moi, Kepuaiw, Aliiolani. Kamehameha i Molokai maluna o kona kona Kamaile. Aole i haawi mai na pu aloha o Puowina no kona koawale ana aku mai kona Hale Alii aku. e hoi hou mai ana i ku Ahaolelo ku i ka wa.

Na moiwahine Kanemake. - Eia no ko kakou mau alii wahine lani make, ke noho mai nei me na ola maikai. Aia no o H.K. Kapakuhaili ma kona home mau me kana hani alii no ia e luana pu mai nei. O Eonalani hoi, eia no ia in a kona hale ma Kauka Ruka pa.

Ke Alii Ka Mea Kiekie -- Eia no ke keiki alii ke noho mai nei me ke kino oluolu. I ka hooholo lio ae nae ua Keiki lii la i ka Poaono aku nei i hola.

Ka Mea Kiekie -- Aia no Ka Makua Alii ma Ewa e noho mai nei, me he mea la he maikai mau kona ola kino ke nanea loa nei i ka noho ia Ewa.

Na Pua Alii.- Eia no ko ke kaona  mau pua alii ke ola maikai nei, no lakou na inoa Col. D. Kalakaua, Kamehameha, Likelike, a me Pauahi. O Likelike hoi, ua hoi aku i ke Kula kaikamahine a Miss Lili  Binamu.

Ke Alii Kiaaina o Hawaii- Eia no ia ke noho nei me ke kino oluolu, aohe omaimai. E oluolu ana no paha na kanaka o kona maoupuni ke lohe mai, he oluolu mau ko lakou Kiaaina Alii wahine.

 

Mai Maui Mai.

I na Luna Hooponopono; Aloha oukou :-

            Ua hala iho nei elua pule o kuu noho ana ma ka Mokupuni o Kama. Ua hoopiha pono ia ko ʻ u manawa iloko o keia mau pula, mawena o ka hiamoe a me hoohololio, nolaila ka loaa ole ana o kahi leta ia oukou mamaa aku nei. O i hookikina wale aku hoi i kahi lima e pua i ka peni, aohe hiki, "he manaka," wahi  ana.   Heaha mai nei la keia o ua Kahunapule nei o oukou o Kawaiahao? E na hon, pehea o Honolulu, mehana pahu ea? Eia ka olu la i Maui nei.  Hualele ia aku ka aina o Kakuihewa, hohoi mai kakou i ka malu o Haleakala, no na la pokole ka hoi ke kauoha a oukou, e hai aku i na mea hou o ka

Hoike Kula Kaikamahine.

Ma ka Poaha , la 25 o lulai, ua hoike ua kula hanai kaikamahine nei o Makawao. Ua hoohele lalaoiia na haumana mai ka halkula aku a hiki i ka halepule, kahi e ae hoike ai ke kula. Ua halihaliia ko kakou have aloha ma ke poo a mawaena o ka huakai.

“Ka hae nani o Hawaii!

E mau kona welo ana."

I kuu hiki ana aku i ka halepule aia hoi ua kahiko ia o loko a maikai me na lau o ka nahele, awapuhi, ieie a me na mea e ae o hiehie ai ; a la Kawaiahao. Ua kahikoia na kaikamahine liilii me na kapa komo ekekei a me na lole waewae hoi, a la Zouave ; he ulaula liko ko lakou lolo a pau. Have nani maoli no hoi na kahiko o na haumana nui, ma na lipine a welo ana ma ka aoao, a la lnilisi (English). O na hana a pau o ia la, maka olelo haole no, a la Pelekane. He paikau hoi kehahi a me ke kuhikuhi liina, u la Kapunahou. E ahonui mai oukou e na hoa a e hai aku au i

Na mea i hoikeia.

Ua hoike ia ma ka Heluhelu, Helunaau, Helukaka, Palapalaaina, Ana kounia a me kekahi mau mea e ae. Na ko ʻ u nana ana, ua mahaloia na hana e ka poe i lohe i ka lolelo haole.

            I  ke awakea, mamua o ka hoomaha ana, ua kukulu ia kekahi kumupaio mawaena o na haumana. Eia ua kumupaio la : "O ka hana hea ka i o, ka humuhumu anei a o ke kuke paha?" Ua weheweheia ma na olelo elua. Hawaii me Enelani, ka hoopaapaa ana. Ua malu loa ke anaina holookoa, oiai e kamailio ana na kaikamahine ma keia kumu hoopaa paa ; e ake nui ana kela mea keia mea  e hoolohe i na olelo wehewehe me na olelo pala o na aoao elua. Nana aku no hoi oe, pakake lua ka namu a kekahi poe ; he namu kawalawala hoi ka kekah, a he namu Hawaii kekahi! He maikai a he maopopo maoil no hoi ka olelo haole ana o kekahi poe. He akamai no hoi ke kukulu manao ana o na aoao elua ; aka, o ka aoao paha ma ka humuhumu kai oi. Pela ko u manao.  Aka, ua hio ka manao o ka hapa nui o na kanaka ma ka aoao o ka poe kuke; no ka mea, o ke awakea ia, a ua pololi kanaka.  Ua hoopilimeaa lakoi mamuli o ka poe kuke.

            Mahope o ka paio ana, ua hoomaha ke anaiana hookahi hora a ua kukulu ia he ahaaina nui ; a ua kuai lilo ia na mea i hanaia e na lima o na haumana.  Aohe oe iki o na mea ai i ka nui o kanaka. A ke manao nei a u, aole hookahi kanaka o ia anaina nui i hoi pololi aku i kona hale. Mahope  o ka ahaaina i ka nui ana ae o ka la, ua kukuluia

            Na hana lealea o ua kula la,

oia hoi ka himeni, ka paani a me ke kamakamailio ana, a me ka hookani piana. Mawaena o ia mau hana , ua mahalo nui ia ka wahine haole me ka wahine Hawaii, ka wahine o ke alo alii a me ka wahine kuaain, ke mele ana o " Katy did" a me Katy didn't," a me kekahi mau mea e ae.  Iloko o ia  mau hana, ua hoike pu ia ka makaukau o na kumai o na haumana i ke ao ana.

            Ua hookuia na hana o ia la me ka mele ana i ke "Mele Lahui Hawaii" i haku ia e kekahi o ko kakou poe Kmalani aloha, ka Hon. Mrs. Lilia Kamehameha Dominis. A i ka hooho ana ae ma la hope o kela pauku keia pauku,  "E  mau ka ea o ka ain, Ma kou pono ma, A ma kou mana nui, Eola, e  ola ka Moi" Kuupau ae la ke kula holookoa i ko lakou leo, oia noi na wai  nui e hoohalulu ana. Pau ia, ua hoomaha, elua pule. E hoomaka ana ka makahiki hou o ke Kula ma ka la 12 o keai mahina.

            He nui ka pomaikai o ko Maui nei poe i ke kula hanai o Makawao, aole hoi o ko Mui wale no, aka, o ko Hawaii a puni, no ka mea, i na e ola ka lala hookahi, he pono ia no ke  kino holookoa.

 

            Ka 31 o Iulai ma Maui.

            Pehea la ua la nui nei ma Honolulu? Ka la i hoihoi ia mai ai ka waiwai kaili wale!  Ua hooho nui anei oukou ma ia la? Heaha la ke hana a Lo Keoki ma ka la 31?

            Ma Wailuku na hana nui a ʻ u i lohe wale ai.   Ua koi wale au i ko makou poe e holo iliaila e ike mea hou, aole nae o lakou ae. He keu keia o ka poe hoopolili home a ʻ u e ike nei.  He hoopupu maoli no.

            Ma Makawao he mau ahaaiina, a he halawai nui i ke awakea ma halepule. e hoolohe i ku haiolelo o ka poe aloha aina.  Ku mai la kekahi kanak he elemakule, a wehewehe mai la i ka moolelo o Davida me Golia. O na hana ino, oia ke Golia nana a pepehi ko kakou lahui ; aka,  wahi ana, e like ma ke lanakila ana o Davida maluna o Goila, pelu e lanakila ai ka lahui ma na hana maikai.  Ku hou mai la kekahi alamakule, o Malihini kona inoa, a ao mai la oia i kanaka aohe make hele koa ka, e noho ma ka aina, hana i ka home a maikai, a hooponopono i ka ohana, a pela aku.

            Ku mai la hoi kekahi a paipai mai la i kanaka no ke aloha  aina, e aloha i ka aina, e malama i ka pono o ka Ilaku. Ua paa e kekahi mau haiolilo mamua o kuu hiki ana aku.  O na mea a ʻ u  i lohe ai he maikai a he oiaio.  Pela iho la ka hana maanei o ka la 31 i lohe oukou.

            He pono paha e hoki au i keia palapala, e manaka auanei oukou ke heluhelu no ka loa.   Ua hai mai o Pareka ia ʻ u e hele ana ka oia i ka hoohei  pipi ma ka nahele i keia pule ae.  Ua loaa ka noho paniolo a me na kaula ili, a ua ike ia kahi o na pipi hihu.  I na he mea hou ko ia huakai a lakou, e hai aku no au. Me ka mahalo.

H.H.P.                   

Maui Hikina, Augate 4,1867.

 

La Hoihoi ea ma Molokai.

Ea ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :---

            I ka la 31 o lulai, ua malama loa ia e na haipula o Molokai nei ia la, me ka hoomanao ia o Iehova mana loa, he halawai ma ka luakini o ke Akua.  Hu mai ke aloha ia Haalilio a me Likelike, i na mea nana i kii ke ea o ke Aupuni Hawaii i Beritania ma ka hoouna ana a ko kakou Moi aloha Kai keaouli.  Ua haiolelo o Kahookaumalia a me Paulo, Rev.A.O.Polepe ka poe haiole lo ma ia la.  Ua mokumokuahua na puuwai o na lede a me na keonimana i ka haiolelo a ke keiki Polepe.  I kona hai ana mai i ka hoihoi ia ana mai o ke ea o Hawaii nei, na ka ikaika o na haipule o ke Akua, pela ka olelo ma Halelu 46:1.  O ke Akua ka puuhonua me ka ikaika o kakou, he kokua kokoke loa ia i ka popilikia ana, pela i mau ai ke ea o ko Hawaii nei Aupuni, ua pilikia ko kakou Aupuni ia wa, a no ka ikaika o ka pule o na kanaka o ke Akua paa ai ke ea o ka aina i ka pono.  E nana iho kakou ma Solomuna 1S:10.  He pa kaua ikaika ka inoa o lehove, malaila e holo ai ka mea pono a maluhia iho la.  Ua malu kakou a me ke Aupuni a hiki i keia la, pela hoi kakou e hoomanao ai ia lehove, mai manao iho kekahi, e inu rama au i keia la i paa ke ea o ka aina, a i ole, e hele au  ka lealea kimo i hoihoi ia mai ke ea o ka aina. ke hoole aku nei au ia oe, nohe i paa ke Aupuni ma ia mau mea.  Ke olelo aku nei au e pule oe e pono ai, e nana iho oe i ka olelo ma lakoha 5:16, hapa hope, o ka pule ikaika a ke kanaka pono elanakila nui ia.  A ma ka pule ana kanaka o ke Akua, i hoihoi ia mai ai ke ea, o ka manaolana a ke keiki haipule io o Molokai Nui a Hina, o pala na mea hana o keia ao.  Ua hoomakaukau ia he ahaaina ma Kaamola ma ia la e Dota Kuaihelani. he ai haole a me ka ai Hawaii.

            Ke hooki nei ka ole;e ana iho o ka maka aila ma ke aiai o ke kalana. No ka Luna Hoopuke ke aloha ka olele a me na keiki olele hua kepau o kou keena.

Kamalo. Molokai.

S.PAALUHI.

 

Palapala mai Kapalakiko mai.

            Rev. L. H. Kulika, e kuu makua aloha iloko o ka Haku, aole i hiki mai kau palapala ia ʻ u iloko o keia mau malama i hala aku nei, aole paha a hiki ka ʻ u palapala ia oe.  Eia kekahi, iloko o keia mau la, ua imi wau i na kanaka Hawaii, aole loaa ia ʻ u a hookahi kanaka Hawaii, ninau wau iaia ia Kapuaa ma, i mai oia, nia lakou ma ka hikina, ua ninau wau i ko lakou noho ana, i mai oia.  Eia ka mea nui, o ka inu rama me na haole.

  Eia kekahi, iloko o keia mau la, ua liia kekahi pake pepehi kanaka, no ke pepehi ana i kekahi haole waiwai, nolaila, e noonoo ia e keia Aupuni, mai hookuu mai oukou i na pake ma Kaliponia nei, e hoihoi no i ko lakou aina.

  Eia no wau ke hoomaka nei e ao i na ilikini ma Kaliponia nei.  Eia ke mea pilikia aole hale , e na makua ma Hawaii, ke manao nei a ʻ u, i na he mau hanaeri dala ma ka poho o kuu lima, i na ua paa ka hale.

Na u na John Makani.

Kaliponia Loko, lulai 2, 1567.

 

He palapala mai Kaleponi mai.

            L.H. Kulika.  Aloha oe a me kou ohana a pau iloko o ko kakou Haku o lesu Kristo.  Ua lokomaikai mai ka Haku ia makou. i ko makou holo ana mai. mai Honololo mai, a hiki wale no makou i Kapalakiko nei me ka oluolu iloko o na la 13.

            Eia kekahi, mai nalowale wau me keia kulanakauhale nui.  Elua hora ko ʻ u imi ana ia  Rev. Samuel Phillsbarry, aohe loaa ia ʻ u.

            He umi haole i koi mai ia ʻ u e hoi i ko lakou mau hale ma na kaa maikai, ninau aku au i kekahi haole, he hoahanau anei oe? Hoole mai ka haole.  Aole hoi au i ae aku i kona manao. I mai nae oia he inu ne mea ono.

            Ua loaa iho nei ia ʻ u o Rev. Mikekela, a ua hookipai au, a holo maua i Oregona maluna o ke kaa ahi.  A i ko ʻ u hiki ana ma  Kakarameka, ua loaa ia"u kekahi Ilikini maanei.  Aole o lakou aahu kapa, a ua kue nuiia e na ilikeokeo ma ka ʻ u nana aku ia lakou.  Ua pilikia no hoi au, no ka pau o ke dala.  Auhea oukou e na makamaka.  Pehea la e holo ai ka hana a ka Haku ? e noonoo mai i keia.  E oluolu ka papa Hawaii e hooili mai i lole no na Ilikini me na dala.  Ua hookipapia au e kekahi haole hoahanau,  eha dala ka uku o ka malama no ka ai ana, a me ka moe ana i ka hale.  Aolo loaa o ka hanalima ia'u. 

Ioane Makani.  (Ilikini,)

 

Ko ʻ e loihi mai loko mai o ke kanaka.

            E ka Nuepepa Kuokoa e : Aloha oe ;--  No ko ʻ u manao ana, a me kuu ike maoli ana iho, he mea hou keia ; Nolaila, ke waiho aku nei au i mua o ka L.H. o ke Kuokoa, a me kona mau keiki paahana, a na oukou e nana iho a hoolaha ae. 

            Ma ka la 22 o lune i hala iho nei, ua ike iho au i kekahi ko ʻ e loihi e waiho ana inaloko o ka omole aniani, ma kahi o Kahoohanohano, Waimea Hawaii.  A i ko ʻ u ike ana; Ninau aku la au.  Nohea keia ko ʻ e aiai e wahio nei iloko o keia omole ?  Pane mai la kekahi poe ;  O ke ko ʻ e loihi keia mai loko mai o kekahi pua alii. 

            Ia manawa, ninau pono aku la au, ke kumu i loaa mai ai keia koe, hahai ia mai la au, a piha ka pahu kani o ko ʻ u mau papaiao, ia wa no, lalau koke ae la no au i ke kaula, a ana iho la, o ka loa nae o ua ko ʻ e nei ; he 10 iniha me ka hapa, o kona nui, ua like me ka nui manamana iki, o kona ano, ua like me ke ko ʻ e o ka ilio ke aiai.  Eia nae, ua make ke ko ʻ e ; A ua lilo ia i mea makaikai nui ia e na kanaka, a me na ili keokeo mareka. 

            Ma ko ʻ u lohe mai, i ke kume i hoea mai ai keia ko ʻ e, a lilo ai i mea hou na ʻ u e kamailio aku ai ia kakou.  ʻ Ua inu ka o ua L.@ ka wai hoomalule kino."  Oia hoi ka okolehao o Hamakua, a pau ka inu aoa, a iho mai ko luna poe  hoolelehu ka oe maka, hikikii kauoena, a o ka luai mai la no ka ia, hoea mai ua ko ʻ e  nei waiho ana i waho, ka hana a ua mea he inu rama.  I ka hemo ana mai no nue o ke ko ʻ e, e ola ana no,  i ka loaa ana aku i na lima, make loa kela. 

            E! Auhea oukou e ka poe inu rama, ke ike nui ae la i ka mea manaonao la  he ko ʻ e mailoku mai o ka opu L. Ma ke kuupau loa ana aku o ko ʻ u lohe, ua kuhi ia ka ua ko ʻ e nei i ka waha o mea, he a-na pipi, a i ka huki ana mai, eia ka he ko ʻ e ; la oe e ka mea inu hou oe, haalele ia.  Aole i olelo mai ka Baibala, na ke ko ʻ e ka opu ; Eia kana, na ka ai ka opu, a na ka opu ka ai.  Aole na ke ko ʻ e.  He ma ʻ u wahi mea hou ia laa o kuaaina.  Me ke aloha.

J.W.H. Nohoikeanu.

Julai 12,1867.

 

Pau i ka mano.

 

E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe:-- 

            Eia ma Kalapana, Puna, Hawaii, kekahi kanaka ua pau i ka mano, o ka inoa o na kanaka nei, o Kauhi.  Ua pau oia i ka la 25 o lulai, o ke kumu o kona pau ana, i au i ka uluulu, ekolu lakou o ka au ana, ua lawaia no lakou a hoi mai, a ua kokoke no hoi e pae i uka, halawai iho la me ka mano, aka, ua ike kekahi o lakou, oia o Puahau, a ua au ikaika kela me ka hai ole mai i na hoa lawaia, ia manawa, loohia koke iho la o ua Kauhi nei e a poino, na nahu mai la ka mano ia ia, o na na e poa ana ma kona mau lima, eklu hee, hookahik kali maninini. lalau mai la ua koa wiwo ole nei o ka moana ma lima moku aku la na lima a elua ia i ala. na nahu ia na wawae. aole nae i moku aku ka wawae. 

            O kahi oi loa o ka ikaika. o ka au lima ole ana a pae i uka, a ke wahio nei oia me ka make.  Nolaila, e wiki oe e ke Kilohana pookela o ka Lahui Hawaii, i ike mai na hoa uni mea hou.  Owau no me ke aloha.

S.W.Kaikuahine.

Kalapana, Puna. Hawaii, lulai 25, 1867

 

Puakoliko, Manua, Kahehuna.

Iulai 30. 1867.

"Pehi onu ke kai lono Lihue,

Lono paiakuli ka uka o Malamanui,

Kani ka poo a ke kai i ka laau,

Haalele wale i Pulee,

He uahi mahu kai na ke koolau o lalo.

No lalo--e, he aloha no."

            I na la i komo ai ka la iloko o Hipakane, e aui kona heleana i ke alanui polohiwa, a o na kuhikuhi manamana o kona panana, ua kowelowele ae ia ma ka Moana Pakipika Komohana,a o kona mau kukuna malamalama, ua keekeehi ni i, i ke kula o Peekaua ; a o kona oliliko ana, e ulili haamalule ana i Puukapolei, a  ua kolilii koliko kona wailiula i ke kaha o Kanehili, me he kanaka o-a la i ka la.  ka hele o ka wiliwili me ka lau o ka maomao, a paha leo lealea ae la au i Mauiola-- 

"Me he kanaka la ka ohai o Kaupea,

Ka wilwili haoe kaune i ka la,

Kulolia i ke kaha i Kanehili,

I ke kaha kahakai o Kaolina-- e,

He wahi olina na ka i Puuloa,

He kahua olina na ka hau na ka koekoe,

He kuahiwi pala ole i kui,

Heahe kau hana liilii,

O kee aima awalau.

He la kaune i ke kulakula aka-- hi,

He kai makaulie i ka weli,

Ilaila wale no a la-- a.

He aloha-- no--e."

            I ko ʻ u kulukuluhio ana e hoomaopopo lea i na hainalea o na hopunaolelo a me na haina piliano. a hiilele mai la au i na wahi kanaka e hoopandaa leo ana laua oia hoi o Kahuake no Oahu, a o Pukeke no Hawaii. A peni ka laua mau olelo kike :

            Kahuake.  Aloha hoi paha oe.

            Pukeke.  Aloha no hoi paha.

            K.  Nohea oe, a mahea ae nei oe ?

            P.  No Hawaii au, a i hele ae nei hoi i ka makaikai aapuni ia Oahu ae nei  a puni.  He aina momona no a puni. aka, he wahi aina uuku loa no ka o Oahu nei, hookahi wale no ka la puni ke hele ia.

            K.  Aole e puni kuu aina ia oe, he awalau o Puuloa, he lau ka la, he lau ka po, puni kuu aina ia oe.  Koelele ka ipu a ke aloha, kahi aina uuku o Hawai, o apoia i ka poho o kuu lima nei la puni.

            P. Wahaee oe e Kahuake, e aina nui o Hawaii.  Ma ka okioki aina a Kalaihoia, eono moku, elua kanahaa okana a keu, elua lau ahupuaa a keu, eha kuahiwi i kuhoa, o Maunajea, Maunaloa.  Hualalai a me Hainoa, a hookahi hoi aku kele i ke kai.

            K.  Eia wewehi ke--ke,

            Wewehi oiwi ke-- ke,

            Pukeke, kuluna ke--ke,

            Hoonoho kai hoe ke--ke,

            O kela waa ke--ke,

            O keia waa ke--ke,

            Ninau Lahaina ke--ke,

            Nawai ka luhai ke--ke,

            Na Wewehi koa ke-- ke--

Koeleele ka opu a ke aloha, kahi aina nuku o Hawaii, i apoia i ka poho o kuu lima nei la puni. 

         P.  E pili kaua, a lilo ia oe, a lilo ia ʻ u. 

         K.  Ua lilo oe ia ʻ u, e kalua mua ka puaa, e haawi mua ka waiwai, e kalahu mua ka ke Akua, e amama mua i o lahonua ko ke akua a noa, alaila, pili kaua, aia ko ʻ u aina pili la o Waimano.  Alaila, laulau ae la o Kahuake i kahi kaula makalii, a hei ae la ma kona mau mnamana lima, a paa iho la kanu hei i manao ai, alaila, puana ae la oia i ka inoa o ia hei :

"O Hawaii nui a Kaneakapu,

O Hilo aina  o Kanakea,

Pali kua ka ia i Lehua,

Kiki ka hou e mauna ilalo o Kiolea,

Hoa aloha Kalalea ma

E noho mai la-- he aloha-- no." 

         Huli ae la au e kikookoo i kuu mai lima lolo, e lolohi haneenee nonopa ana, a oni peahi ae la ka wai kuapuu o Kaiona, a hiohiona mai la ka ia hamau leo makani, a pane a holo i ka lai ; alaila, haupu mai la au i ka ia kupanaha o ua kaha la, he ia hopuhopu wale no ka ia ahikanana o ka moana uliuli, he ia hei wale no i ka manamanalima ka mano no Puuloa.  A olelo iho la au he palau, nole no hoi he oiaio ia mau olelo, no ka mea, ha mano niho lelo! he mano niho lelo!!  Mai manao oe he wahahee, o lilo o Kamehameha I.  i hoike no ka oiaio no Kinau a Peleuli. 

"He ia hopuhopu wale no aono,

O ka pohakuku na lima. 

O ka alihi luna ka maiuu. 

O ka pikoi hau ke kanaka. 

Na nane hoolanalana. 

Loa maheihei wale no ka ua. 

O Halawa o Honouliuli. 

He mau aina pili poo. 

Ke wa-- iho e no. 

Ke kauwahi o laua. 

He aloha--no--." 

I iho la nae au iloko o ʻ u wale iho no,

"Ua puni au i ka ia laka he mano,

He pomaikai ke ola na ke ʻ kua,

Mai ku no aka iki ia ʻ u,

Mai pono no ko hoonaikola mai. 

I ka opu kopekope keemoa." 

         I ko ʻ u kuana ana, aole paha he aina e loaa wale ana ka ia i ka welelau o ka lima, a papai ae la i kuu papalina, a haliu ae la honi i ka makani, a puana ae la au :

"He alahou Kalamaula. 

Kukuai aku la i ka ai o na kula wela,

Paupili Kalae—

Lawelawe maile i Holi.

Ke hao la i ke kai i a malo.

Ke ohi la i ka ukana o ka ua," 

         A haha! a haha! alua aina i loaa wale ka ia, na ka maiau wawae e kahili wale ae ka ia-- O ka ia ka i ka wawae o Hulia.

         Aole paha e loaa ke kolu o ka aina e like ai?  A pane a hua, a hua a pane ;  homai ko maka i oo ia aku i ke kumu kalihi, a kahe maka i  oo ia aku i ke kumu kahili, a kahe mai ka wale he mea ai no ko ʻ u akua na Kanepoiki. 

"Pili auhee ke kola o Kakauilua, 

Noa ka laupili ka  maau Kalamalo, 

I ka holo a e ke ahi a waiho wale. 

A pau ka mauu ka hale noho a ka ia, 

Ohi koekoe ka wahine halihali iuka.

 He ia ai na ke kupa o  Koanaulu---e. 

Ulu ke ahi o mamaka iho i ke kula. 

Kai a huakai i ke ahi me ke kanaka la, 

O ka maka ke ahi ka upena ka lima. 

E ohi ai o ka ia make uwahi." 

           Auwe !  Auwe!!  Loaa wale ka ia o ia aina o Kula.  O Kula ia la e unahi e ka hee. 

         A haliu a e halo ae ana i Analipo, aia hoi i Lioliouwawau o na pililua a Makalii, a e o ana ko laua lihilihi i Hanakea--Alaiia, puana hou ae la au :

 

"Kanaenae, kanoenoe. 

Kukuku a hele i ka la. 

Ke kula ilima o Keahumoe. 

O Puaniki i Kanehoa, 

Ke haale  mai la i kuu maka, 

Ka ponaha lehua kukui, 

Iluna o Mahinanna--

I ke kowa o Pohakea." 

S.M. Kanakau.

 

         Na piano Hookani,-- Ua hania ma Amerika Huipuia,  he 25,000 mau piano,  ma Enalani,  he 30,000.  ma Parisa, he 15,000, au a laweia i ka hoikeike nui o Parisa,  he piano o kela a me keia aina, i mea hoikeike a hookani na ka poe makaikai.  Ua mahaloia ke kani o na piano o Amerika.

 

MARE.

         Iulai 14, ma Kipahulu, Maui, mareia e Rev. D. Puhi, o Kahookiekie me M@ana.

         Iulai 15, ma Kipahulu, Maui, mareia e Rev. D. Puhi, o Ma! a me Kau@.

 

HANAU.

         Aug. 3, ma Waikiki-kau, hanau o Inoaole k.

         Aug. 5. ma Kakaako, hanau o H@ w.

         Iulai 2, ma Pohaku Puna, hanau o Ane Kameaaloha w.

         Iulai 21, ma Ka@, hanau o M@ ia Ha@ me  K@u.

 

MAKE.

         Mei 19, ma Keahialaka, Puna make o Kookoo k.

         Aug 7, ma Kamoiliili make hikiwawe o Kapeleaumoku w. He fiva kona mai.

         Aug. ma Kaumakapili make o Luika w.

 

KULANUI O PUNAHOU.

         E HOOMAKA HOU ANA KE KULA O KA Punahou ma ka Poakolu, la 4 o Sepatemaba.
         O ka p@ mai ana, e hoike e ia lakou ma ka Poakahi a me ka Poaono ia hebedoma. 297 4t

 

OLELO HOOLAHA !

         MA KA PO POAKAHI, LA 29 O IULAI, ua haule ma ke alanui o Kapalama, he wahi Buke pakeke me ke ki keleawe nui. O ka mea nana e hoihoi mai ma keia Keena Kuokoa, e ukuia oia i ka uku kupono.

Honolulu, Aug. 10, 1867. 297 3t

 

KAMANO ! KAMANO !!

         UA LOAA MAI I KA HUI O Kale Olelo e ma o Honolulu nei na Pahu Kamano maikai loa na o ka maliwai Kolumebia.  E kuaiia no na Kama na pahu a ma na hapa pahu e like me ka makemake, ma ke kumukuai oluolu.

MIKA BOLO (BOLLES & CO.)

Honolulu. Aug. 2 , 1867. 296 5t

 

HALE KUAI HOU !

         UA WEHE AE NEI NA MEA NONA na inoa malalo nei he HALE KUAI ma Monikahaae, mawaena o ka Hale Kuai Bipi a me ka Hale Kauka o Dr. Kenedy ma ke Alanui Papu. O kekahi o maua, oia hoi o SCHUTTE, ua maa no na kanaka iaia, ma ka Halekuao o Painapa. Eia hoi maloko o keia Hale na ano LOLE he nui wale, e lawa ai ka makemake o na kane a me na wahine, oiai he mau lole kana, a he mau lole wahine maloko o keia hale. A e kuai aku ana no maua e na makamaka Hawaii a pau i na mea i makemakeia. GRUNWALD & SCHUTTE. 292 6m

HALE KUAI!

         O KA HALEKUAI O KAHI HAOLE Farani ma ke Alanui Maunakea, ma kai iho o Lepeka hoe (Liberty Hall), ua lilo iho nei o na mea nona na inoa malalo nei, na mea nona ka Halekuai ma Monikahaae. Aia maloko o keia Halekuai na lole o kela ano keia ano o na kane a me na wahine, a he hiki no hoi ke kuai ia aku me ke kumukuai oluolu i na makamaka a pau o kela ano keia ano. GRUNWALD and SCHUTTE.

296-6m

 

Keena Oihana o ka Luna Helu.

         AIA MA KA HALE HOOKOLOKOLO, ma ka papa malalo, ma ke Keena o ka MEA HANOHANO G. M. ROBIKANA i make iho nei. 226 3t

 

MAU LAAU LAPAAU OLA A UPAMA (UPHAM.)

         E OLA KOKE AI O KA MAI HANO A ME ka NAENAE iloko o na minute elima, a e ola loa ai hoi ka mai mahope iho o na hana maikai ana.
         HE LAAU no hoi no ka hoola ana i na OHUNE a me na PUUPUU o ke kino.

         HE LAAU MALAKELA, (Marachetta) no ka hooulu ana i ka umiumi olohelohe iloko o na pule eono. E kuai ia e C. F. PULUKA, Ma ka Halekuai, Honolulu, Alanui Papu.

296 tf

 

OLELO PAPA.

         NO KA MEA, UA LILO MAI IA'U ma ke kuai na Apana Aina o RILA (WILLIAM DEDERICK), oia hoi na aina o
KAKIONUI a me KAUMAHALUA,

ma ka Mokupuni o Maui, a me ke Ahupuaa o KUMIMI ma ka Mokupuni o Molokai. Nolaila, ke Papa loa aku nei au i na kanaka a pau o kela ano keia ano. (koe wale no na kanaka e noho ana maluna o ua mau aina la i keia wa) ua kapu loa ua mau aina la, aole e hele wale ae, a pakaha wale iho, a hooholo i na holoholona maluna o ua mau aina la, aole no hoi e lawaia wale ma ke kai o kuu aina ma Molokai. O ka mea e hoolohe ole i keia, e poohu no kona lae i na ala a ke Kanawai. AILUENE EVERETE (Edward Everett)

Honolulu, Aug. 3, 1867. 296 1m

 

UA HOOEMII I KA UKU O KILAUEA.

         MAI KEIA MANAWA AKU, UA HOEMIIA ka uku o na ohua o KILAUEA i HOOKAHI DALA mai Honolulu aku a Maui, a pela no hoi mai Maui mai. O ka uku o na ohua ma na wahi e ae, he oia mau no e like me mamua. JANION, GREEN, & CO.

Honolulu, Iulai 25, 1867. 295-4t Na Agena

 

MAKEMAKEIA NA IWI !

         E UKU NO KA MEA NONA KA INOA malalo nei $7.00 no ke @ hookahi o na IWI HOLOHOLONA, a e lawe mai ma ka uwapo o Honolulu.
KALE OLELOE (H. Hackfeld) 277-3m

 

OLELO HOOLAHA.

         O WAU O KE KANE MARE A KAEHA w. i make aku nei ma Waialua, mokupuni Oahu, ke kahea aku nei au ma ke akea i kona poe pili a pau loa, a hele mai e kuwaiho pu me a'u, a e kaa no au ma ko'u wahi noho ma Waialua, mokupuni o Oahu, a ia W. S. Pahukela paha a ina aole oukou e hele mai a hala ka malama hookahi, alaila pau ko'u @ no oukou. Me ka mahalo. KEONI.
Honolulu, Iulai 13, 1867. 294 4ts

 

E HAALELE ANA KA

Moku Ahi

" KILAUEA "

Ia Honolulu i kela Poakahi keia Poakahi.

Wa ka Hora 4 ½ ponoi. (a @@@@ i ka wa e hai hou ia ku ai. ) A e holu ana i

KONA, HAWAII,

A me na Awa ku moku mahalo iho nei :  LAHAINA. KALEPOLEPO. KAWAIHAE, KAILUA, KEALAKEKUA

A e ku ana no hoi ana mai, e haalele ana ia

KEALAKEKUA & KAILUA, ma ka Poakolu

KAWAIHAE,  " " po Poaha.

KALEPOLEPO, ma kakahiaka Poalima.

LAHAINA, " ka po Poalima.

         N. B. – Ma keia wa aku, e ku ana o KILAUEA I MAHUKONA, KOHALA, ma ka huli hou ana mai i Honolulu, ma kela a me keia auina la Poaha, me ka lawe ana no hoi i na ukana a me na ohua @, a mai @ mai paha.

Janion Green & Co. Na Egini.

288-if

 

Papa Nukama (R. Newcomb).

--A ME--

Toma Kea (Thomas Crows)

NA MEA HUMU BUKE. Alanui Kalepa Makai o Hale Luina.

 

KAUKA LAPAAU.

--O--

Dr. Kennedy (Kenede) kona inoa.

AIA NO KONA HALE KAUKA MA ke Alanui Papu, makai iho o ke Alanui Hotele.

Honolulu

246 1y

 

OLELO HOOLAHA.

         UA KOHOIA MAI KA MEA NONA KA inoa malalo iho nei i Lunahooponopono no na waiwai a pau o Nawahine k, o Papaaloa, Hilo-paliku i make aku nei. Nolaila, ke kahea ia aku nei ka poe a pau i aie mai ia ia, e hookaa koke mai oukou i ko oukou aie a ina paha ua aie oia i kekahi poe, e hele koke e @ ka Lunahooponopono mamua mai o ka la 10 o Augate mai keia la aku, a o ka poe hoi a pau i hele ole mai mamua mai o keia manawa i hoike ia aku ia maluna, e hele loa oukou i ka oukou mea e koi mai ai. E loaa no au ia oukou ma ko'u hale noho Puakai@na.

H. B. NALIMU, Lunahooponopono.

Waiakea, Hilo, Iulai 20, 1867. 296 3t

 

 

HALE PAI KII!

AIA KOU HALE PAI KII MA

MONIKAHAAE,

Mawena o ka HALEKUAI RIPI a me ka HALEKUAI MEA Ale S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He emi loa ke kumu kuai o na KII. H.L. KEIKI (CHASE.)

310-1Y Mea Pai Kii.

 

HALE MU!
HALE KUAI MEA AI!
HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na makamaka Hawaii a pau!
RAIKI no Waimea, Kauai mai,
PALAOA maikai loa,
KAMANO io ula no Keamolewa mai
BIPI uaho no Kaleponi mai,
KOPA keokeo – KOPA ulaula,
AILA Honua! AILA Kohola,
KOPE – PAAKAI,
AI no na Lio a me na Moa
Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.
PIA NO HAWAII MAI,
PIA AI -
A he nui loa no na mea ai maikai e ae.
Nolaila la ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi dal e ike maka no oukou i keia mau mea i halia ae la maluna.
Me ka mahalo,
I. BATALETA.
370-3ms

 

KA PULUPULU SI AILANA

KE HOOMAU NEI NO AU I KE

Kuai ana i

Na Pulupulu Si Ailana!

me ka anoano, a e haawi no hoi i ka manawa e loaa mai ai i

KE KUMUKUAI KIEKIE LOA.

Na Pulupulu Si Ailana o Fatuhiva, Tahiti a me Fiji.

         Ina e loaa mai me ke ano maikai kupono, e loaa no na kumu kuai kiekie loa ma ka moana Pakifika nei, me ka hooakakuu iki mai i ka uku moku.

Oiai, ua loaa mai ia'u na mea

WAE PULUPULU MAIKAI LOA,

a ua makaukau no ka hoomaemae ana, a @ela ana i na Pukipulu, no ka poe hana lole o Europa, me na olelo hoakaka pu mai ia lakou mai, nolaila, ua makaukau au e kuai aku a e wae hoi i ka nui o na mea e lawe ia mai ana.

         Aole Pulupulu e ae i makemake ia, o ka Pulu Si Ailana maoli wale no; aia wale no nae me ka hua.

         E hoolako ia aku no na hua Pulupulu, me ka UKU OLE, i kela a me keia mea e noi mai ana, ma keia pae moku, a ma ka moana Pakifika nei.
H.M. WINI
N. B. – Aole e nele ana ka loaa mai o ka uku o ka luhi, i ka poe mahiai i kela a me keia makahiki, ma kela a me keia ano @ ana, me kahi PUU DALA UUKU i hoolilo ia, e like me ka Pulupulu Si Ailana; a e mau no ia no na makahiki he umi e hiki mai ana. E noonoo pono nae i kahi e kanu ai – e kahi owaawa ka maikai e kokoke ana i kapakai, i ole e a ia mai e na makani ikaika, a ma kahi no e @ mau ia ano. H. M. M.

299 8m

 

OLELO HOOLAHA.

         MA KA LA 17 O AUGATE E HIKI MAI ana, a ma ka hora 10 o ke kakahiaka, e kudala ia ma Nawiliwili kekahi kuleana aina no @ OPUNUI, he mea i make ma Koloa, a o PAPALINAHOA ka inoa o ka aina – 5 eka kona nui. E kuai ia ana keia aina mamuli o ke kauoha a ka Lunakanawai Kaapuni, Apana Eha.

J. W. SMITH, Luna Hooponopono Waiwai.

Koloa, Kauai, Iulai 16, 1867. 294-2t

 

HOOLOHE MAI!

KA HALEKUAI O C. F. PULUKA

         OIAI KE MAKEMAKE NEI KA mea nona ka inoa malalo nei e haalele iho i na kaiaulu o ke Aupuni Hawaii iloko o ka wa pokole, nolaila, ke hoike aku nei au i na makamaka Hawaii a pau loa. E hooemi ana au i ke kumukuai o na mea kuai o kuu Halekuai, ma Alanui Papu, malalo o ke kumu lilo, e like me na Hale Kudala mai keia la aku. Nolaila, e oluolu oukou e hele mai e nana i kuu waiwai, mamua o kuu naue ana aku. C. F. PULUKA.
Honolulu, Mei 23, 1867. 286 2m

 

OLELO HOOLAHA.

         IA OE E WAHINENUI KA'U wahine mare, e noho ana ma HONOMALINO, KONA, HAWAII.

         Ke kauohaia aku nei oe e hoi mai kaua e noho pu, a nana aku a e nana mai, mai @ no i ka hoowalewale a @, no ka mea, o ka mea i mareia, mai @ ae ia mea. Nolaila, e hoi koke mai oe i ka hebedoma hope o Iulai nei, a ina aole oe e hoi mai, a hala ka pule i oleloia maluna, alaila, e hoopii no au ia oe imua o na Lunakanawai Oki Mare, a e hoohemo ia ke kane berita mare, no kou malama @ a hoolele wahi moe hou. Me ke aloha no ia kaua. J. KUA.
Paalaa, Waialua, Iulai 14, 1867. 294-4t*

 

OLELO HOOLAHA.

         E IKE AUANEI NA MEA WAIWAI a pau o kela ano keia ano, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei. Ke hai aku nei au, ua haalele mai o MRS. KEAKA kuu wahine mare i ko maua home, a me ko maua wahi moe, a ua hele aku la i ka @ i kuu hale, nolaila, ke papa aku nei au ma ke akea, mai hoaie mai oukou i ua wahine nei a'u, a i na o ka mea hoaie ia ia me ko'u ae ole, maluna iho o kona poo kona poho, oiai ua haalele mai oia ia'u ma ke ano ino loa o kana mau olelo. Me ka mahalo. MR. KAIHO.
Apua, Honolulu, Iulai 18, 1867. 296-4t