Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 33, 17 August 1867 — Page 1

Page PDF (1.71 MB)

This text was transcribed by:  Justin Mccubbin
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE VI. HELU 33. HONOLULU, AUGATE 17, 1867. NA HELU A PAU 298.

 

KA NUPEPA KUOKOA,

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

I keia Poaono keia Poaono.

$2.00

No na mahina he Umikumamalua!

$1.00 no na mahina eono,

ME KA HOOKAA MUA MAI.

 

NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai. KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku. NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika. O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa. AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.

L. H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)

 

KA "NUPEPA KUOKOA." Is published in Honolulu EVERY SATURDAY, $2.00 per annum, or $1.00 per six

months, in advance.

 

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance. KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.

PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher. ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price. THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.

L. H. GULICK.

For the Publishers. Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.

Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.

 

 

MOKU KUNA WAWIKI!!

 

E HOLO MAU ANA KEIA WA@ moku i Molokai i keia pule keia pule @ai Honolulu aku n@. A ina he ukana h@oili ka kekahi a e holo ohua ana paha, alaila, e ni@ @ i ke Kapena oia @

2@6-3m KAHALEMAKE

 

HE MOKU HOLO MAU NO KONA

–A ME –

KAU, HAWAII.

 

E HOLO MAU ANA KE KUNA

“Kona Packet,’

KAPENA BALAAMA, mawaena o Honolulu a me Kona, Kau, Hawaii. No na ukana a me na ohua, e niuau i ke Kapena ma ka moku, a i ole, ia

G. WILLIAMS.

Honolulu, Aper. 23, 1867 281-6m

 

No HONOIPU me NAOHAKU.

 

Ka Moku Kuna

“KOHALA”

O Howard ke Kapena.

E holo mau ana keia moku ma na Awa i oleloia maluna, no na ukana a me na ohua. E ninau i ke Kapena, a i ole ia, ia

6m KAKELA me KUKE.

 

No Hana, Kaup, a me Kahului.

KA MOKU KUNA

‘MANUOKAWAI,’

O Akoni ke Kapena.

E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I NA Awa i haila maluna. No na ukana a me na ohua, e niuau ia C. BREWER &co. (BURUA MA)

 

HE MOKU HOLO MAU

No Lahaina, a me Makena.

O KE KUNA KALEPA PAA

maikai.

“KATE LEE.”

O Crane ke Kapena,

E HOLO MAU LOA ANA, A HIKI MAI no hoi ma na Awa i olelo ia maluna. No na ukana a me na ohua, e nina i ke Kapena ma ka moku, a i ole ia ia

22@-tf C. BREWER &co. (BURUA MA)

 

No Hilo.

KA MOKU KUNA

“MELE HILO,”

O Sebastian ke Kapena.

E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE Awa maluna, no na ukana a me na ohua e ninau ia

HULIPAHU, (L. L. Torbert.)

 

NO KAWAIHAE.

 

E HOLO MAU ANA KE KUNA Marilda i kela awa maluna. No na ukana a me na ohua e ninau i ke Kapena ma ka moku, a i ole ia

WALKER & ALLEN

Na Luna.

Na Luna ma Kawaihae, @ CONWAY & ALLEN.

276-3m

 

Na, Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.

 

Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.

Baibala nui no na Awai o na Halepule, $4 00

“ Ohana, ano nui, me na kii, 2 50

  a me na Moohana, 5 00

“ Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaela, 1 00

“ Ohana, mo na Moohana wale no, 62½

“ Okoa, 50

Kauoha Kabiko, i paiia i ka M. H. 1838, 25

Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12½

Kauoha Hou, hapa haole (@w Eng.) 25

Haino, 25

Hele Malihini Ana, 25

Wehewehehala, 25

Lira Hawaii, 25

No ko ke Akua Ano, 25

Lira Kamalii, 25

Kumumua Hou, 12½

Moolelo Ekale@ia, 50

Hoiko Palapala Hemolele, 25

Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25

Ninauhoike, 12½

Ui Kamalii no na Kula Sabati 12½

Kumu Leomele 12½

Haawina Kamalii, Buke 1, a me 2, 12½

Haawina Kamalii, Buke elua i huiia, 25

Eia na buke i h@ ia.

Haawina Baibala.

Ui.

No ka Aoao Pope.

Hoike Pope.

Palapala Liilii–

Helu 4 – Makemake anei oe i ke ola?

Helu 6 – E hele i o Kristo la.

Helu 7 – Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.

Helu 11 – No ka hoohiki wahahe@ i ke Akua.

Helu 16 – Ka Kehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a mo ka Papekiko ana.

Helu 17 – Mai hana ino i na Holoholona.

Helu 18 – Na ka mahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awa.

Ka Davida Malo Kumumanao.

Ka Moolelo o Batim@ Puaaiki.

L. H. Kulika.

Kakauolelo @ ka Papa Hookoo ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I.

 

Na S. M. KAMAKAU.

 

HELU 37.

 

KE AU IA KAMEHAMEHA, MAI KA A. D. 1797 A HIKI I KA A.D. 1811. KONA HOOPONOPONO ANA I KE AUPUNI A ME KONA NOHO ALII ANA.

 

            O kekahi mau mea nui kaulana mahope iho o ka make ana o Kanibonui. O ka make ana o Kalaninuimalokuloku i Kepoookalani Keliimaikai ko Kamehameha kaikaina, no ka mea, hookai o laua makuwahine, a me ka makuakane o Kalanikupuapaikalani Keaoua ma Honuakaha i Honolulu kahi i make ai i ka A. D. 1809. A mahope mai o ka make ana o Keliimaikai, make iho o Kahoanoku Kinau, ke keiki a Peleuli, a laua o Kamehameha ko Keahihuni Kekauonohi makuakane.

            Aneane no ia manawa ka make ane o kekahi alii kapu, a ua kapaia’ku oia e kanaka he akua, a ke ahi, a he alii pio ia. O Kalanikauiokikilo Kalaniakua, ke kaikamahine a Kalola a laua o Kamehameha Nui, a Kekaulike me Kekuiapoiwa Nui. Ua olelo ia ua hoowahawaha oia i keia ola ana, a ua ni oia ia Kalaipahoa. Ua kokoke no ia manawa ka make ana o Kalanihelemaiiluna Paki, ka makuakane o Kuhooheiheipahu A. Paki. He poe alii nui kaulana lakou.

            O kehahi mea kaulana iloko oia niau la, o ka lawe malu ana o kehahi alii i ka wahine a ke Kuhina Nui Kalanimoku a Pukaua nui o ke aupuni. O Kuwahine ka inoa, ke kaikuahine o Kanihonui, ke kaikamahine a Kalanikaulihiwaakama, a o ka makuakane, o A. Kaikioewa. Ua lawe malu ia o Kuwahine e J. A. Kuakini, a ua naauauwa o Kalanimoku i ke aloha o kana wahine. Ua kokua mai o Kamehameha ia Kalanimoku e puhi ia kauhale a pau, mai ko Kamehameha kauhale a me ko na ‘lii kauhale a me ko na makaainana kaihale a puni o Oahu. O ka hale o Keopulani me ko Liholiho wale no koe. O ka hele no ia o na luna kala e ohi ka waiwai o na ‘lii me na makaaina i waho: a mahope aku na luna puhi hale. Ua hoomaka ia ma Honolulu a me Waikiki ke puhi ahi, a hele ma na kaha o Waialae e hoopuni ma Koolau. A ma Honolulu hoomaka me ke koe ole o kekahi hale a Kapalama a Kalihi a Kahauiki a Moanalua a komo iloko o Ewa ke puhi, a pau kekahi hapalua o Ewa i ke puhi ia i ke ahi. Ua hoike o Kuwahine a ua hoopaua ia ke puhi ana i ke ahi. Ua kapaia o ke puhi ahi o Kuwahine.

 

KE AU O KAMEHAMEHA, MAI KA A. D. 1811, A HIKI I KA A. D. 1819, KANA MAU HANA A HIKI I KA MAKE ANA. NO KA HOI ANA O KAMEHAMEHA I KA A. D. 1811, I HAWAII.

 

            Ua makemake loa o Kamehameha e noho loa ma Oahu a hiki i kona mau la o kona hope. Aka, ua hopohopo kona manao no kona mau la elemakule, a ua ike aku oia i na ‘lii e hanai nui mai ana i na kanaka, a e mahiai mai ana i ka aina a hanai i ke kanaka, ma Koolaupoko ma Koolauloa, a ma Waialua a ma Ewa. A e hoolako aka na ‘lii i ka pu me ke kuai nui o na ‘lii i ka pouda me na haole, a ua kaumaha ko Kamehameha manao a me kona naau. I kekahi manawa, hoakoakoa mai o Kamehameha i ka poe ike i ke kakaolelo a me na keiki a kona poe kakaolelo i aoia e ko lakou poe makua i pau i ka make. A ua hai mai lakou i ko lakou ike a me ka lakou noonoo, aole nae ia manao i lilo i mea e oluolu ai ko Kamehameha naau kaumaha, a ua imi oia i ka poe ike a pau aole loaa.

            Nolaila, ua kii ia kekahi wahi kanaka pohenehene, a hiki mai oia alaila, ninau aku la o Kamehameha ia ia, “A make ko makuakane, aole wahi huaolelo i waiho mai i oe.” “He wahi huaolelo no,” wahi a kahi kanaka puhenehene. “E pau no kuu kaumaha.” “E hai mai,” wahi a ke kanaka. Alaila, hoike aku la o Kamehameha mai ka mua a ka hope. “Ua holo,” wabi a ke kanaka. Olelo aku la o Kamehameha, “Pehea e holo ai ka pono, aole i lohe ia kau mau kumu hana e pono ai?” “Ua holo, ke ae mai oe.” Eia na kumu hana: “1. E hoi oe i Hawaii, a o na ‘lii a pau loa, e hoi i Hawaii; a o ke alii e noho i Oahu nei, he alii kipi ia. 2. O ka pu a na ‘lii me ka pauda, hookahi no moku e hooili ai o Keoua, elua no ohua o ke alii hookahi, aole e hooili ka pu a me ka pauda a na ‘lii ma ka moku a me ka auwaa. 3 E hanaia i puka nui no ka moku Keona malalo o ka hua o ka ihu o ka moku. 4. I ka hoi ana o ka moku Keona a ku i ke awa o Honolulu, aole e lawe na ‘lii i ka pu, a e pani paa ia ka puka o ka moku.”

            O ka hooko ana o keia mau kumu hana, a lilo i oiaio, alaila, ua lilo ua kanaka puheheaene nei i kanaka kiekie a me ka hanohano. Ua haawi aku o Kamehameha i na waiwai o Molokai, Lanai, a me Nawau. (Na oukou no e noonoo iho ia ia, ma Waihee a ma Wailuku kana wahi i noho ai.)

            A hala na makahiki eiwa o ko Kamehameha noho ana ma Oahu me kona poe alii, a me na kaukaualii, a me na pualialii, a me na koa, O na aialo a me ka poe paahana, O na ‘lii wahine a me na keikikane alii, a me na kaikamahine a Kamehameha, a me na keiki a na ‘lii. Ua hooiliia ka pu, ka elau, ka pahikaua, ka pauda, a me na lako kaua a pau ma ka moku nui Keoua, a me na ‘lii, a he mau moku haole no Amerika a ua noho kamaaina kalepa ma Honolulu, elua ia mau moku, no Kapena Uinihepa, a me Kapena Davids Opealoa, a me na moku e ae, a ma ka auwaa kakahi.

            I ka holo ana o ka moku Keoua a kupono i ka lae o Kaluakoi e kau ana ka ihu i Lanai, a ua naha kekahi mau papa ma ka hua ihu o Keoua e pili ana i ke kai, a un komo nui ke kai iloko o ka moku, a ua pioloke na ‘lii me na haole a me na ohua; a ua hooikaika na haole me ka makau o piholo iloko o ka hohonu. O kekahi kanaka akamai me ka naauao o Waipa, ua noonoo mua oia i ke kumu e paa ai, ua nakinaki ia o Waipa i ke kaula a paa, ua hookuuia ke kapolena manoanoa e hoopili me ke kui a me ka hamare o Waipa i lele aku ai iloko o na ale kawahawaha huh@ o ka moana, a makia aku la i ke kapolena, a lele aku la iwaho me he manu la, a hiki mai ke kuakea me ka ikaika, a lele aku la me ka hamare a me ke kui a hoopaa aku la i ke kapolena; pela mau oia i hana ai, a pakele iho la ka moku a me ke ola o na’lii a me na ohua.

            Ma keia hana akamai ana a Waipa, ua loaa ia ia ka inoa hanohano me ke kaulana, a ua hilinai o Kamehameha i kona akamai, a ua nui no hoi kana mau moku i ka pili ai. A no keia pilikia i loaa ia Keoua moku ma ka moana, nolaila, ua hoi hou ka huakai moana a Kamehameha i Honolulu. Ua kapaia hoi kela holo mua ana, o Keoua mua. A i ke ku ana o ka moku i Honolulu, ua pau na’lii i ka hoi iuka, a ua paa ka pu a me na lako kaua a pau i ka moku.

            Ua kapili hou ia ka moku a paa, a ua pena ia a maikai, nolaila, hoomakaukau iho la ka huakai alii e hoi i Hawaii. Ua kapaia keia holo alua ana, o Keoua alua. Ua ee aku o Kamehameha a me kekahi poe alii maluna o Uwinihepa, a o ke koena iho, maluna o ka moku o Kapena Opealoa, a ma na moku liilii a maluna hoi o na auwaa peleleu. Holo aku la lakou a ku ma Lahaina, a mai laila aku a hiki i Kawaihae, a ua waiho ia kekahi mau pu o Keoua malaila, a na Olohana i malama, a mai lailu aku hoi a ku i Kealakekua, ua hoolei pau ia ka pu, a na Kamakau i malama ma Kaawaloa.

            Hoi hou mai la o Kamehameha i Molokai, no kona makemake e maika i ke kahua o Kaakeke ma Ualapue, a e ai no hoi i ka momona o Molokai. Mai laila mai hoi o Kamehameha a hiki ma Lahaina, a noho no hoi malaila, oia a me na’lii a me na ohua, e ai ana i ka momona, a e kahiko ana hoi i ka waiwai. Ua auhau aku o Kahekili Keeaumoku ia Maui, Malokai, Lanai a me Kahoolawe, a he puu waiwai nui o keia ano a me keia ano, a ua like hoi me he kuahiwi kiekie la, a he mea hiki ole no hoi ke hoomaopopo ia ka nui o ka waiwai, ua ai na’lii a me na kanaka, a ua hiki ole ke pau no ka nui loa. Ua kapaia ke alii nana i hookupu ia waiwai, o Kahekili Keeaumoku Puunui.

            A hala ia mau la, hoi aku la o Kamehameha a me na’lii a ku ma Kealakekua, a ua kapaia keia hoi ana o Kaniaukani, oia hoi ka papa ohe a papa lahilahi, me ka niau hoi i hoopiliia mai a hookani ae i ka waha, he ukeke ke ano, a o Uwinihepa kekahi inoa, a oia hoi ka hoolaha ana mai o ia mea.

            O ke kumu o ka holo loa ana i Kealakekua, o ko Kamehameha ano mau no, o ka pule i ke akua, nolaila o ia i holo loa ai i ka pule i Hikiau. A pau ke kapu ana ia Hikiau, hoi mai la o Kamehameha a kapu iho la ia Ohiakumukumu ma Kahaluu, oia hoi ke kapu makahiki mua o ko Kamehameha hoi ana i Hawaii.

 

KE ANO O KA HAIPULE ANA MA HAWAII NEI I KA WA KAHIKO

 

            He nui wale ke ano o ka haipule ana i ke akua. No ke kino iho ke kumu nui o ka pule ana i ke akua, i biki ai i ke akua ke malama mai i ke ola a kanikoo, a haumakaaiole, a palalauhala, a kau i ka puaaneane. A o ke ola ana o ka uhane, aole no i pule ia. Ua manao kekahi poe, he mea ola mau loa ka uhane; aia a make ke kino, alaila, e hui pu aku oia me kona poe aumakua – O Kanehekili, o Kanewahilani, o Kauilanuimakehaikalani, alaila, ua maopopo, ina he pulapula oia na lakou, e kiiia mai oia a lawe ia ia aku i ka lani. Ina hoi o Pele a me Hiiaka kona mau aumakua, alaila, aia ma Kalua o Pele kona kuleana. A pela wale no ia mea aku a ia mea aku. O ka poe kuleana ole, ua lawe lakou i ka lakou mau keiki make, a me na makua, na hoahanau a e hoomana i kekahi mea a lakou i makemake ai, he mano paha, he manu paha, aia no hoi i ka lakou mea e makemake ai, a ua lilo ae ia ia mau mea i mau uhane unihipili.

            Ma ke ano o na hale o ke akua e maopopo ai ke ano o ka oihana e hoomana ai i ke akua. Ina he ohia ka laau o ka hale o ke akua e kukuluia ai maluna o ke kahua o ka heiau, he haku ohia ia, a malu ohia a he ohiako. He hale keia no ke akua, e pule ana i ke akua e pau ke kipi, a e pau ka ohumu kipi a e pau ke kaua. A nolaila i hanaiia’i na’lii i ka puaa i kaumahaia ma na hale haku ohia a me na hale lama, oia hoi ka puaa-hea. A ma na kahua no hoi kekahi e maopopo ai.

            He Loulu a me ka Haleopapa ka hale o ke akua. O keia hale o ke akua, he hale hoomanalo no ka awaawa o ka aina, no ka make hoi o na alii a me na makaainana, no ka pilikia, no ka mai ahulau a mai luku paha, a no ka hanau ole o na wahine a me na holoholona, a no ka pilikia o ka aina i ka wi, nolaila, ua imi ia ke kahua o ka hale o ke akua i kona wahi i oleloia.

            He Haleolono ka hale o ke akua, he opua melemele, he hoouluulu ua, a he hoouluulu ai. Aia a kukuluia ka hale o ke akua ma koua kahua i oleloia, oia hoi kona heiau me ke kuahu kahiko. No ka wi o ka aina i ka papaala a me ka maloo o ka aina i ka wai ole. O ka hoala ana a ke alii i keia hale, oia no ka wa a ke akua e haawi mai ai i ka ua.

            He hale kuula ka hale o ke akua, he koa no hoi. Ua pili keia mau hale a me na kuahu ma na kapa kuhakai e kupono ana i ka oihana hoouluulu ia, a he kuahu hoouluulu ia no Kuula, no Hinapukuia, Hinapukuai a me Kanemakua, he mau kuahu hoomanalo aina keia a boola aina no hoi. Ua hiki keia i ka Moi, ahi aimoku a me kanaka lawaia nui, aole no hoi i pili i na kanaka a pau loa.

            He pohakuokane, he wahi kuahu ia i kukuluia a oeoe, hookahi wale no pohaku. Ua pili ka Pohakuokane i na ohana a pau, a ua pili no hoi i na makaainana a pau. Malaila no hoi e kaumaka aku ai i ke akua me ka mihi aku i na hewa o ke kino a me ka ohana ma ka pule. Ua kapaia ka Pohakuokane, he wahi hoomaha a he puuhonua, a he oioina e kamailio pu ai me ke akua ma ka lani. (Aole i pau.)

 

KE KEIKI ALII HESANA

A me Bidia Samela o Bohemia

HELU 17.

 

Ke hoomaka mai la na liula e nalowale aku mai ka piko aku o na mauna, a o ke ano polelehu kai hoo@hi iho i na awawa a me na wahi papu o ke kumu o na mauna, a oia ka manawa i lohe ia aku ai ka hamumumu o na leo a me ka hua na eheu o na manu a me ke kapalili hoi a na leo honehone. A lohe pu ia aku la no hoi na aoa ana o na kaokanaka a me na lapu o ka po. Hiki mai la Dasana, Menia, a me Dasi, na akua o loko o ke komo, a moe iho la lakou imua o Hesana me ka i mai, “E ko makou nei Haku, ua hiki mai nei makou imua o@ e hai aku ai ia oe no na pilikia i hookokoke mai i o kakou nei. E kii anei makou e luku aku i na @hane in@, a i ole ia e hooku@ aku anei makou ia lakou e hele mai a hiki ia nei?—E hai koke mai oe i kau olelo kauoha i keia manawa, i hiki ai ia makou ke hooko koke aku.”—Olelo aku la o Hesana ia lakou. “E na kauwa hoolohe, e hele aku oukou e keakea i ko lakou kii ana mai e hoopilikia ia’u a me na poe pio i hoopakele ia ae nei e kakou; a owau hoi e hoomaha ae au me lakou i keia po, a hiki mai ka wanaao alaila e nana aku no au i na kai lipolipo o na Aina Uhane ma ka anoi nui e hiki aku ilaila.”—“Pane like mai la lakou i ka i ana. “E hoomaikai ia ko makou Haku, a e like me kau olelo pela no makou e hooko ai.”—O ko lakou la heleaku la no ia, aia hoi, ua piha ka lewa i na poe uhane malalo o Anegao a e hoao mai ana lakou e komo iloko o ke ana. I ko Dasi ike ana ae ua piha loa ka lewa i na uhane hiki ole ke heluia ‘ku, hoouna koke ae la ia i kanalima pilikua ikaika loa, a o Menia hoi hoouna ae la ia i na kino eepa o na uhane iloko o ka lewa me ka hikiwawe loa, a oiai na pilikua e noke ana i ka luku i na uhane ino, hiki mai la o Anegao me na puali ikaika a hoomaka iho la ke kaua hahana o kona poe koa—Iloko o keia wa o ke kaua hahana ana mawaena o na mea kino uhane, ua lohe ia aku la ka halulu o ko lakou mau eheu i na palena o ke aupuni o Bohemia, a ua ikemai hoi ko Kasimia poe i ka oaka, a me ka malamalama ano e iloko o ka lewa, a me na leo hihi ano e e-wawa ana iluna o na puu a me na mauna—Aole no i hoomau loa mai o Anegao i ka hakaka ana me lakou nei, no ka mea ike iho la ia ua pau ka kapalua o kona poe koa i ka make, a o keia poe kakaikahi hoi i kaua aku me lakou, aole loa kekahi mea hookahi o lakou i poino, nolaila huli ae la ia me ka nauki lua ole a lele loa aku la i na Mokupuni Uhane kahi hoi a Majo @a e noho @na me ka makaukau.

            Ua hoa ia ke ahi o ka huhu iloko o na Kupua a pau no Hesana,—ia lakou i ike mai ai i ko Anejao hoi ana aku me ka hapalua i koe iho o ko@ poe k@, uwo mai la @ ka Nunui deragona o ke kai me ka i ana. “O kela wahi keiki iluna ke alo anei ko kakou enemi e hopohopo aku ai e ka poe makau wale. Ua makaukau wa@ e hoohei ia ia me na upena ina e holo mai ana koua wahi waa ma k@ ili o ke kai, a i@a hoi oia e hoomanao loa i ka holo mai ia nei e owili no ai i kona mau wahi iwi a hoo aku mawaena o na kowa o na niho o ke kohola.”—la manawa pane mai la no hoi o Idai; ke akua nana e kiai a e hakilo hoi i na Kupua e ae e lele aua iloko o ka lewa. “Oia wahi hupo anei ka mea nana e hoolele hauli mai ia kakou. Aohe puuwai na@nei i hoonele ia i ke koa. Aohe makau ana no ke keiki i hanau ia mai e na kanaka; a aole hoi no ia moo pili i hanau punana ole ia mai. Aole oia i anana aku i ke kihi o na laui, a aole hoi i ka iho o ka honua. E hopu uo au ia ia a pa@ me he hopu ana la o ka popoki i ka iole mawaena o kona mau maiuu, a e halihali mai no au ia ia imua ou e ko makou nei alii e Majo.”—

            I ka pau ana o ke aluka kaua o na uhane hoi mai la o Dasana. Menia, a me Dasi a hiki imua o Hesana me ka lawe pu mai i hookahi haneri poo o na uhane ikaika malalo o Anejao. Hoomaikai aku la o Hesana ia lakou a pau.—“O na hana a oukou i manao ai” wahi a Hesana. “Ke hoike mai nei ia i ka olioli o kuu uhane, a me ka oiaio hoi o ka oukou mau haoa.—M@e iho la lakou la @alo ke alo.—“O ko makou Hake e hoolohe wale mai no oe i ka makou mau olelo e hai aku nei e ala ae oe a e kakoo ia oe iho a e hawele hoi i kau pahikaua ma kou aoao, a e nana aku i ka nani a me ka hanohano i haiamu iho maluna o na Mokupuni o ke kai. Nou ia mau Mokupuni a me ko laila mau mea i piha ai a e lilo ana ooe kekahi o na ‘Lii pookela loa o ke ao nei, i like ole aku ko mana a me ka hanohano me kou poe kupuna i noho alii ai maluna.”—“ Pehea la e h@lele wale ai au i keia poe me ka makua ole nana e hooponopono iho ia lakou,” wahi hoi a Hesana “e hanai a ku paha nu ia la kou, a e hoolako mua aku hoi ia lakou me na mea e hool@olu ai i ko lakou noho ana iho, alaila ha@lele iho kakou ia lakou me ka maikai.” Olelo hoi mai la lakou. “Aohe ou hopohopo ana no lakou, no ka mea he hiki no ia makou ke malama kupono ia lakou a pau e like me kou makemake. Aka, o keia poe enemi ino loa o na hanauna uhane a pau, oiai kakou e kii mua aku e kauo mai ia lakou @lalo i ka lua pau o ka hohonu, oiai lakou e pioloke ana a ane hoomakau hoi. A oia auanei kekahi kumu nui e hoonawaliwali ia ai ko lakou ikaika.”—Manaoio iho la o Hesana o keia io no ka manawa pono e hoomakaukau ai ia ia iho, nolaila ala ne la oia a kakoo iho la ia ia iho, a hawele ae la no hoi i kana pahikaua ma hona aoao. Aohe kumu e ae o ka awiwi nui ana o na kauwa o loko o ke komo e kii aku e luku i ko lakou mau enemi, o ko lakou lohe ana wale no i na olelo kaena a ua poe Kupua la.—

            Ia Hesana e hoomakaukau ana ia ia iho, aia hoi maalo mai la ke aka o kekahi mea imua o na maka o Hesana. Kuemi hope mai la o Hesana me ka hoomakaukau ae e paa pono i ka pahikua, aka, lohe e aku la oia i ka pae ana mai o na leo ano poa aloha i ka i ana mai. “E ko makou nei Hoola, ua hele mai nei au e nonoi aku ia oe i ka hiki kupono ia’u ke hele pu me oe ma na wahi a pau au e hele ai.”

            Hookokoke aku la o Hesana a paa aku la ia ia. “Ioa he naau kou,” wahi ana “i hoopulapula ia e na manao ko@ a me ka wiwo ole, alaila, aohe mea kanalua @o kou jele pu mai me a’u ina wahi a pae a’u e hele nei. Olelo hou aku la keia, “Aohe a’u mea e ae e makau ai ina ooe pu kekahi me a’u.”—“Ae-e hele oe e aahu ia oe iho me kekahi o ko’u mau aahu, a e hamo hoi ia oe a puni me na pineka aeae o na heu kilokilo i hiki ai ke hele aku oe me ka poino ole iwaena o na Aina Uhane, kahi hoi a’u e hele aku nei e hoouka i na hakoko kaua no ka pono i mea e maluhia ai ka honua a pau.” Olioli wale iho la o Soda i ka lohe ana i keia mau leo ano hopohopo ole i pane ia mai e Hesana. A no ka mea hoi o ka aina ia kahi e hoopaa ia @la o kona kaukuahine, nolaila awiwi loa oia i ke kahiko ana ia ia ibo a paa me na paa lole a Hesana i haawi aku ai ia ia, a hooauau iho no hoi i kona mau ma ka, na lima a me na wawae me na pineka aeae.—

            Ua makaukau loa ae la o Soda, aohe ona wahi hemahema i koe, a ku mai @a oia me ka eleu, a me na manao hoi e hoolilo ia ia iho i kauwa @awe@awe mai na Hesana, nana aku la o Hesana ia ia a ike i kona hiehie a me kona mau hiohiona ano alii, nolaila olelo aku la o Hesana ia ia. “E ka ho@ha@u. Nawai ke keiki o oe? A owai la kou inoa? A no ka aina hea mai oe? Olelo aku la o Soda. “Owau no ke kolu o na keiki i hanau ia mai e Abeladama Samela, Ka Moi o Bohemia a o ko’u @ea h@i o Soda, A@. Samela.”

            “Nani kuu pomaikai” wahi a Hesana, “no ka @ona ana ia’u o kekahi pua alii nui o ka honua.—E haawi aku paha wau nau kekahi pahi kaua—i mea e komo p@ ai kou mau lima me ko’u iloko o na hoo@ka kaua ana no ka pomaikai o ko kaua mau lahui. Ae e hooha@oli o@ ia oe iho, a mai manao hou oe no ka hookauwa mai @a’u a @ ka lawelawe mai hoi i ka’u mau ha@, no ka mea, i keia la ke hao@lo aei au ia kaua iho he mau hoahanu: a e nana mai oe ia’u me he kaikuaana la noloko mai o ka makuahine hookahi, a pela hoi me a’u.” Lalau ae la oia i koua mau lima a honi ae la, he hoailona ia o ka lilo ana i hookahi io. Ma ia hope iho. Kamailio aku la o Soda ia Hesana, i ka i ana. “Aohe a’u mea e ae e kamailio aku i ka nui o kou lokomaikai ia’u, a me kou aloha hoi i oi aku @ o ke aloha hoahanau, a me @o k@ kaikuahine ponoi.”

            Hiki hou mai la o Dasi a kamailio ae la me Hesana @o na mea a pau i manao ia e waiho iho maluna o Irahi; ke akua, a kauwa hoi e hoonoho iho ai na@a e malama pono i na poe pio a me ka poe i nawaliwali @ ke kino. Hoapo@o aku la o Hesana ia mea a hele aku la oia e hai aku i na kanaka a pau maloko o ke a@. Uwe nui mai la @a poe la ia Hesana me ka mahalo mai i kana mau mea i kamailio aku ai imua o lakou. Olelo hou aku la o Hesana ia lakou. “E noho oukou me ka oluolu a me ke aloha i kekahi i kekahi a hiki i ka manawa e hoi hou mai ai au, a na’u ponoi no e hoouna pakahi aku i keia mea i keia mea i kona wahi ponoi iho a i kona mau ohana hoi.”

            E ku ana no o Dasi ma ko Hesana aoao, nolaila, ninau ae la o Hesana ia ia i ka i ana. “Ina paha he pahikau@ e ae kekahi i like me keia pahi kaua a’u e paa nei alaila e ponp e lawe ia mai; No keaha @a e nele ai kekaei lima o’u i ka pahikaua ole!” Olelo ae la o Dasi ia Hesana. “E ka Haku, aohe no he pahikaua kokoke e ae maanei e like la ka mana me ka mana o kau pahi kaua aku, o ka pahikaua wale no a Nuda i kaili ia ai e na Uhane Feare; aia ke waiho nei i keia la maloko o kekahi hale eehia o ke kulanakauhale o Kairo.”

            E kii koke aku hoi ha i keia manawa, no ka mea owai @a aua@ei ka mea hiki ke kali aku a hiki mai ia? “E hiki ana no ia makou ke luku aku i na kupua Feare a pau nana e kiai @a i kahi i waiho ai o ka pahi,” pela aku o Dasi ia Hesana, “aka aole loa nae e hiki i kekahi mea ke paa aku, aole no hoi ia makou i ua pahi nei, ke ole ke apo o Nuda e paa ana ma kona lima.”

            Nalu iho la o Hesana iloko ona no keia mea, me ke kahaha nui, a mahope wale iho ninau hou aku la ia. “Aia @hea kahi e loaa ai o keia apo a @uhea la hoi o Nuda?” Pane hou mai la o Dasi. “Ua lohe makou @ kail@ hou ia ua apo la e na uhane aole nae makou i ike i kahi i waiho ai a hiki i keia la, malia paha aia ma ka lima o kekahi keiki a na kanaka, kaei i paa ia ai, ua huna ia mai nae ia mea ia makou nei.—A o Nuda hoi ua make oia ia Ogea ke alii o na Nunui o keia ana.”—Iloko o keia wa ke hoolohe mahe mai nei no o Soda i ka laua nei kamailio; aka mahope mai o ka hoomaha ana iho o Hesana no kekahi mau minute loihi, hawanawana malu mai la oia ia Hesana me ka i mai. “E ke kaikuaana, ua kohikuhi ia mai ia’u ka waiwai o keia apo a’u e paa nei ma ko’u lima e Ke alii o na Feare i ka manawa mahope koke iho no o ka make ana o Nuda ia Ogea, aole nae au i ike i kahi e hiki aku ai ke hana, no ka mea, ua paa au i na apo o ka noho pio ana @loko nei o keia wahi.—

            Olelo hou aku la no hoi o Soda. “O Nuda ka mea no@a keia apo ko’u hoa kui lima ia o na la o ka noho inea pu ana ia nei a i na wa aku hoi mamua: O maua kekahi o na enemi ikaika o na poe Pilikua ai kanaka. Ua pepehi iho o Nuda ma me kona poe koa, elima na nunui ikaika; a eha hoi a’u i pepehi iho ai me ko’u poe koa, a kaili wale ia mai ai maua ianei e Majo kekahi Alii o na Uhane daimonio.”—

            I ko Hesana lohe ana i keia mea olioli loa iho la ia, a kahea koke ae la ia ia Dasi me ka i aku ia ia e lawe p@ ia o Soda i kahi i waiho ai o ka pahikaua a nana e lawe mai i ka pahikaua ma kona lima. A ike mai la no hoi o Dasi i ke apo e paa ana ma ka lima o Soda, olelo mai la ia ia Soda. “E ka Haku, ooe auane ka makou lima hema.”

            Aole i hoopau manawa wale mai o Dasi i ke kamailio ana me Soda, no ka mea hopu mai la no oia ia Soda, a hookau ae la ia ia ma kona hokua, a hohola ae la ia i kona mau eheu nunui e lele aku i ka lewa iu anoano. Aole no i hoonele ia ko Soda puuwai e ka makau no na helehelena o keia akua, no ka mea, he makapaa oia, a ua nunui pono o@e no hoi kona mau lalal, a kalakala no hoi kona kino a puni i @a unahi pii e like la me ko ke Kolokodile, a o ke poo wale iho no kahi nolunolu i na huluhulu loloa a me ka ai a puni a hiki i ka hokua.

            (Aole i pau)