Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 33, 17 August 1867 — Page 4

Page PDF (1.74 MB)

This text was transcribed by:  Dawn Oshima
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KE KUOKOA, HONOLULU, AUGATE 17, 1867.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

 

MAI HOAHEWA I KA HAI.

 

 1.        Mai hoahewa i ka hai.

            Ia oe iho e nana’i;

            Iloko ou e ulu nei

            Na ino, na manao kue,

            Ke kuko hewa, ka ohumu,

            Ka lokomo, ka alunu;

            Kou maka hoi, he maka e,

            Ke alelo ou he pokike;

            Mai holuholo io ianei,

            E kiu aoa i ka hai;

            Hoomaha ma ka home ou,

            E nana, a hoomaemae no.

 

2.         Mai hoahewa i ka hai;

            Iloko ou la e nana’i;

            Ilaila no i huna ia’e la

            Na hewa liilii kini ae la;

            He hilahila wale kou

            Ke huaiia imua ou;

            E lalau nae a huai mai,

            Pepehi e, a kinai ae.

            Mai pane mai he hilahila;

            Me ia la no e lanakila.

            A hiki no ke ao ia hai,

            A paipai hoi e huli mai.

 

3.         Mai hoahewa i ka hai,

            Ia oe iho e nana’i,

            Ile awahia, he ino no,

            Iloko o ka wahu ou;

            A puka mai ka wahahee,

            Nahua aki a kekee;

            Kau hana hoi, ua hewa e;

            Aole @ he pololei.

            Kou hala mua e hoomaemae

            Kou hewa, ea, e hoopau ai,

            Alaila oe e makaukau

            E ao ae i kou hoahanau.

 

4.         Mai hoahewa i ka hai,

            Ke aloha no ke kanawai,

            Aloha aku aloha mai,

            Ka rula gula maikai nei;

            Me kau e hana aku ai,

            Pela e hanaia mai;

            He henehene anei kou,

            A aki i na hoa ou?

            E henehene mai lakou,

            A aki i ka iaoa ou.

            E pau ka hewa i ka hai,

            Kou hale mua e hoomaemae.

            H. M. H.

 

KA HELE MALIHINI ANA

MA HONOLULU.

 

            Ua nui no na la o ka noho ana iloko o ka momona o na ono o Honolulu, ua ike ia no ka ono o ka mea ono a me ka palaoa, ka maia a me ka ipuhaole, ke ko omoomo a me na mea e ae, ka malakeke a me na wai momona e ae o ke kaona; ae aa inu ia ke ki, ua inu ia hoi ke kope, ua ai ia ka pai, a ua hoolawa ia ka manao ma na mea ono a ka puu i anoi ai. Aole e nele ka hoomanao ana ae i na la o ka palu malakeke ana, na la hoi o ka aihamu ana, na la ai ili alani, na la ni hunahuna o na papaaina, a he aloha a me ka hoomanao ke haawi ia no ia mau la o ka noho malihini ana ma Honolulu. Ua nui no na la@ ka noho ana iho, a ua hookamaaina iki iho no hoi, aka, aole no i pau ke ano hemahema ma na hana kupono e hana aku ai imua o na keonimanu hanohano o ke kulanokauhale alii kahi a ka hanohano a me ka nani i noho ai.

            Ua kamaaina iho no ka noho ana, aka, aohe no i maa ka hele ana ma na wahi kaulana a me na kipoopoo o ke kaona; aia nae hui aku la wau me kekahi mau opio kamaaina o ke kaona, a loaa iho la ko’u mau kamaaina, loaa na hoa hele o ke alanui, na hoa haihai olelo o kahi mehameha, mau hoa kuilima o ka lai hanohano o Honolulu, ae he mau hoa pili, he mau hoa no laua no ka hoomanao ana a me ka hoopoina ole ana.

            I kekahi la, naue aku la wau mai ko’u hale aku, a loaa aku la ko’u mau hoa, o Nihiaumoe a me Nohoaekai. He mau hoa maikai laua no ka hooluana malihini ana, aka hoi, nohe no laua i manao iho ia’u, aka, ua hana no laua e like me ke ano o ko laua mau kulana. Oiai ia makou e naue hele ana ma ke alanui, he namu haole wale no ka laua, nohe wahi mea a lehe aku o’u i ke ano o ka laua mea e kamailio ana, ua hoohoka mau lau ala ia’u i na wa a pau a makou e nanea ai. Aohe pono iki o ko’u wahi manao no ko’u hoaa loa aohe wahi hua namu, a aia no a kamailio ia mai ma ka olelo Hawaii, alaila, hookanaho iki ae la. No ko’u hoohoka mau ia ma ke kamailio haole ana, aole o’u hui mao aku me o’u mau hoa, aka, hoahiu loa wau mai o laua mai, a hele mau wau ma kahi a na haole kela e noho ai, a malaila wau e hoolohelohe ai i ka namu ana, me ka hoopaanaau i kekahi mau wahi huahaole. Ua pinepine loa keia hanu ana me ia, aka, aole wahi pono i loaa mai, a hoopau koke nu i ko’u hoopili ana ma ia ano; aole no mae i pau ko’u ake nui ana ma ia mea o ka namu haole. Ke hele iho au ma ke alanui a lohe aku la i na keonimana iliulaula e pakake ana, aole o kana mai ko’u iini e loaa wahi hua namu, a me ka manao iho no hoi e hele ia no la paha i ke kula haole i na la ua ike wahi namu, a like la ka olelo pu ana me na hoa hanohano o Honolulu.

            Aole i loaa iho kahi hua namu aole no hoi i kamaaina loa aku me na kamaaina hanohano o Honolulu; a i kekahi la, kipa mai la kuu mau hoe ma ko makou hale, a koi mai la ia’u e hele e makaikai ma na alanui a me na wahi makakanaka o ua kaona lai nei. Aole au i hoonele i ke kahiko ana ia’u me ko’u aahu a’u i manao ai he aahu kupono no ka hoikeike ana imua o na kau@ani onohi o Honolulu, aka, ua komo no au i wahi palule me kahi kuka paikole a o ua mau wahi kamaa nei no o’u i eha ai kuu mau wawae; aole nae hoi kahi lole wawae mua e polehe hele ai, aka, he wahi lole wawae pulikiliki hoi keia, hele no a paiho, ao le hoi ka loihi kupono, aka, he ekekei loa. Kau ekekei wale ae la no ua wahi lole wawae nei, aohe i pili iho me kahi kamaa, polehe iho la na wahi kakini ilalo. Nana aku la wau i o’u mau hoa, ai launa ole ka manu iluna, hele kela a linohau, a kuhi no hoi au ia’u ua iwa no la hoi, eia ka aole. Ku ae la wau e hookohukohu ana, a naue aku la makou, me ka like o na manao, me ka olelo like ma na mea ku i ka makemake o ka malihini, a hala aku la makou ma kahi mamao loa aku, hoomaka mai la laua la i ka olelo ana ma ka olelo haole, a pau ae la ka pono o ka malihini, hokukule wale iho Ia no, a na laua la aku la ka eha. Namu mai la laua la a mea akaaka, e u haaloulou ai ka aka ana, aole o’u wahi mea a manao ae no’u no keia aka ana, kuhi no au e akaaka ana no la no kekahi mea e ae a laua e namu ana. Alakai loa aku la laua la ia’u a hiki ana makou i Ulakoheo i kahi kuai ia, a i nana aku kuu hana, aole o kanamai ua kanaka. Pane mai la o Nihiaumoe ia’u me ka leo akaaka, “E, ekekei maoli kou wahi lole wawae, waiho wale mai la no ke kakini.” A kahi no a komo mai la ka hilahila, hou nui mai la me ka ike io iho no ua kupono ole keia hana ana. Hoomaka mai la ka hokukule, a pili wale ae la no au ma ka pa me ke kulou ana ilalo e nana i ua wahi lole wawae nei o’u. Hui mai la kekahi mau kanaka opiopio me o’u mau hoa a kani ae la ka lakou la aka, eia ka ua nei o Holoholopinaau ma no. Hoohele mai la lakou la mamua o’u e hookano mai ai, me ka paa ana o na lima i ka puliki, aohe no nae a’u hana wale aku. Namu ne la no lakou la, aohe hoi o’u namu, ka’u ku malie no, hele mai la nae ua a piha i ka huhu me ka manao no e haawi puupuu ia lakou, aka, makau hoi au o paa wau i ka Halewai. No ka mau no paha o ko Holoholopinaau huhu ia’u ia makou i palu malakeke ai, nana aku lena e wale no kona mau maka. Ku iho ua malailua la me ke kookoo, aohe no nae he henehene mai, o ka lena wale mai no o na maka, a o ka’u nae e kakali ana o ka akaaka mai, i na ua hoike ke kuaaina i na ai a wahie.

            Ike iho la wau i ko’u ku hookahi wale iho no me ke kohu ole, aohe wahi hoa kamailio, o ko’u hoi mai la no ia naue malie hele ana e pipika hele ai ma kapa alanui. Aole au i mamao loa mai mai kuu wahi i ku ai, halulu ana no o Ukali mahope, a paa ana i kuu poohiwi me ka olelo mai e holo au o loaa mai i kau makai, a paa wau i ka Halewai. Kanalua wale iho la no ko’u manao me ka maopopo ole oia mea ia’u, aka hoi, ua makau io mai la wau, a o ko’u holo io no ia. Ia’u no e holo ana, hoea ana elua mau makai, a o ka hopu mai la no ia ia’u a paa ana wau. Nana aku i kuu makau, aole o kana mai, ku loloha wale iho la no au me ke noi aku i na makai e hookuu mai ia’u e hoi i ka hale, a no ko laua la hoole mai, o ke kahe iho la no ia o ko’u waimaka. Aole nae au i lawe ia i ka Halewai, aka, lawe ia no imua o ua poe hoa apiki nei o’u, eia ka ua nei na ua o Holoholopinaau ma no i hoouna mai i na makai e hoomaka’uka’u ia’u. Kupanaha no hoi ka hana a na eu, o na’lii no la hoi kela o ke kaona. He hookano loa no kanaka o Honolulu, e ake no o na lole e lino ai, kau na siga e hoohehelo ai, u-hu hoi si ia lakou, aole no nae au e olelo ae o ke kuaaina ka oi, ua ike ia no ia he lepo. He mahalo wale no ka’u i na keonimana o Honolulu, ke kulanakauhale a’u i lia nui ai; nona ka’u e kaukau aloha ae nei me ka huna ole ana i ka makemake a me ka hoohihi i ua kaona nei a ka hanohano a me ka eehia i noho ai. Ke ku iho oe e ka malihini ma kekahi o na alanui o Honolulu e nanea auanei na onohi i ka makaikai maluna o na mea a pau e maalo ae ana;—aia ke kaa e nakeke ae ana, ka pohapoha no a kapuai o ka lio, ka uwiuwi ae no o na kamaa, ke kalali ae no a na keonimana, ka heheo ae no a na hupa o na lede, ka pakake ae no a na haole iliulaula me na ilikeokeo, ke kunama mai no a na pake, ka pohu wale mai no hei a na Aferika a’u i lohe mau ai he poe makemake i kahi nui o ka ua, a he poe ka nana e kahiko o Nuuanu a me Hilo. Ilaila na maka a me na pepeiao e hoopiha ia mai i na mea a pau a ka manao i kau nui ai, a i hookahi a’u mea e hoopuka ae ai, “Aia o Honolulu iloko o ka hanohano.”

            AHAHUIKU.

            (Aole i puehu.)

 

WAHI HOOMAEMAE.

 

            Aole i liuliu ae nei, ua hoao mai kekahi kanaka kakolika e hoohuli aku ia’u ma ka maoao ana aku aia he wahi i kapa ia ma kela ao; o Kahi Hoomaemae; he wahi ahi ka, a na ke ahi e hoomaemae na uhane i manao ia aohe e loaa ka olioli ana ma ka lani ia lakou, a aole hoi oia i kakali iki iho a hoomaopopo mai i ke kumu oia mea.

            Aohe wahi mea a lealea iki o na pepeiao i ka lohe mau aku i na Kakolika i ka hahai mai i ke ano, i ka imi ano ana hoi, e hoopili ai i kekahi mea like me ke ano, aka hoi, ua haua aku no na keiki e like me ke kuhikuhi ana a ko lakou Hoomana; ka Hoomana makuahine Hemolele. Ma ia mea i hoopili aku ai ke kanaka katolika ma o Palato (Plato) la, oiai oia ka mea nana i hookumu ka noonoo ana no ia mau mea a me ka hoomaopopo pono ana hoi i na mea e hooiaio mai ana i na kumu i manao ia. Aka, aole wau i hoomaopopo ia mai i ke kumu oia mea ana i wehewehe ai, no ka mea, ua ike no hoi au ma ka’u heluhelu ana i ka Baibala Hemolele, na Iesu no e hoopakele mai i kona poe kanaka mai ko lakou hewa mai. Mataio 1:21, a na ke koko no hoi o ua Kalahala la e holoi mai ia kakou mai ko kakou mau hewa mai. 1 Ioane 1:7. A mahope iho o ka hoopakele ia ana o kekahi mai kona hewa mai a me kona hoomaemae ia e ka Haku Iesu me Kona koko; no keaha aku la la hoi ia hele ana i “Kahi Hoomaemae” a ua katolika nei e ohi kau mai nei. Kahaha? Hu no hoi ka aka i ua “Wahi Hoomaemae” hou a ke katolika; no ka ike paha he nui wale kahi e hoomaemae ia ai, e like me lakou e kukulu nei i mau pa wai holoi ma na puka o ko lakou halepule kaulana ma Honolulu oia hoi o Roma. Eia ke manaoio nei ke katolika he make no ka poe manaoio ia Kristo me ke kala ole ia o kekahi mau hewa. I na pela, aole anei keia he mea kamahao no ka hai ole ana mai o ka Haku a me kona mau Lunaolelo a me ke kuhikuhi pono ole mai i keia kumu nui o ka make ana o na kanaka manaoio ia lesu, aole nae e kala ia kekahi wahi hewa. Ia’u e hoomanao ai i ka poe i kau aku i ka hanohano a me ka hoonani maluna o ka Mea nana lakou i holoi me Kona koko ponoi a aloha hoi ia lakou, a hoopau i ko lakou mau hewa. (Hoikeana 1:3,-6,) aole au e nele i ka ninau ana aku, i na ua pii aku kekahi o ua poe la i hoomaemae ia e ka Haku iloko o kela wahi hoomaemae a ua katolika nei e hapuku mai nei. Aole loa, o ka poe i komo aku i ka lani mai Kahi Hoomaemae aku, e ano e ana no paha ko lakou helehelena, a he mau mele okoa no paha ka lakou. Ua heluhelu kakou no kekahi poe i puka mai mai loko mai o ka ehaeha nui a me na pilikia, Hoikeana 7:14; a ua hoohui ia aku, “a ua holoi i ko lakou mau kahiko a hana ia a keokeo iloko o ke koko o ke keiki hipa.” Aole wahi olelo iki maanei no ka hoomaemae ana maloko o ka eha a me ka wela o ke ahi, e like me ka ua katolika nei e olelo nei, “He Wahi Hoomaemae e aa ana ke ahi, aia ma kela ao.” E like me ko’u ike pono no, a naauao maoli no hoi ma na ano o ke Akua a me kana mau hana, pela no ka loli ole o ko’u manao ma nei olelo ana, no kahi hoomaemae.

            Aole au e loli aku ma kekahi kumu nana e hooiaio mai, aole no hoi ma ka hoopili ana aku ia Palato, aka nae, ke manao mai nei ua katolika nei, e kuhihewa aku au, he mau olelo no kekahi o loko o ka Baibala no ia mea, a aia la mahea o ka Baibala kau manao ana au i apiki mai ai ia’u? He mau olelo kau aole no ka Baibala mai, aka, noloko mai o kekahi buke e wale no, he Makabi (Second Machabees,) 12:43,46;—he buke i like ka wehewehe ana me ka Palato no na olelo ano ole a na akua i manao wale ia e ka poe pegana. Aia no hoi maloko o keia buke ka moolelo o ka make ana o Anetioka (Anitiochus) a Milimana (Milman) i hooakaaka ai e like loa me ke ano o ka wehewehe ana ma ka Buke mua o ka makabi. Nolaila, aole i nele wale ua buke nei i ka mea pili hoomana Akua, aka, ua nele pu no i ka oiaio ole, a he mea pono no me ke kanalua ole, e ninau ia ka oiaio. “Penei ka heluhelu ana a ua mau lalani olelo la: Hoouna aku la oia he umikumalua tausani derama, oia hoi he elua tausani me elima dala i lerusalema no ka mohai ana, i mea e kokua ai i ka poe make. He mea maikai maoli io ka pule ana aku no ka poe make i hoohemo ia aku ai ko lakou mau hewa.”

            I ka ike ana paha o kuu hoa katolika, aohe i kaupaona like me au kana mea i aihue mai ai mai ka Buke mai a Makabi, nolaila paha oia e olelo mai nei, “ua hoakaaka iki mai no ka Haku i ka hookumu ana o “Kahi Hoomaemae.” Mataio 12:32 i olelo ia ai. “O ka mea e olelo ino aku i ka Uhane Hemolele, aole loa oia e kala ia ma keia ao, aole hoi i kela ao aku.” Aole, aole i manao o Kristo ma ia mea. Ua olelo ia anei ma ka Baibala ko Iesu manao wale ana aku i ka oinio o kekahi mea? Ua wehewehe akea ae no oia me ka hooiaio ana i ka oiaio o kekahi mea, aole oia i manao wale aku. Eia hoi kekahi, ua kapaia o Maria ka makuahine o Iesu, he makuahine no kekahi poe keiki e ae, no ka mea, ua olelo ia, Luka 2:7. Hanau iho la oia i kana makahiapo kane; a o keia hoopili ana aku ma Kona mau hoahanau;—Mataio 12:46, Mareko 3:31, Luka 8:19 a me loane 7:5 a me kekahi mau mea maloko o Mareko 6:3, a ma Oihana 1:14, aole ia he mau mea e kuhihewa ia aku ai he makuahine io o Maria no na hoahanau o Iesu, e like me ka Iesu kapa ana ia lakou he mau hoahanau.

            E aho iki no paha ke kapa ana au ia Maria he makuahine no na hoahanau a me na kaikuahine o Iesu, mamua o ke Iesu manao wale ana aku he “Wahi Hoomaemae” kekahi.

           

Ke kaapuni ana ia Kauai a me Niihau.

 

            Ma ke awakea o ka la 2 o Iulai, kuu iho la ka heleuma o Hokuao ma ke awa maikai o Hanalei, a mahalo au ia aina uliuli maikai, ua nani na kuahiwi, na kuhawai, na puu, i na laau uliuli, ua ano like me ka aina o J. Kekela ma Puamau i Hivaoa. A ahiahi iho, ua holo aku la o Ilokuao a me ka Elele o Rev. E. Ioane i na aina o Maikonisia.

            Ma ka la 3 o Iulai, ua hele au a moe ma Haena, a ao ae la, oia ka la 4 o Iulai. E makemake ana au e holo e launa me na haipule ma Kalalau, a loaa mai he wahi waa uuku ia’u, a holo hookahi aku au maluna o ke kai, me ka hai pono ia mai no ia’u o ke ano oia aina. Aohe he kamaaina i hele pu mai ine a’u, ua pilikia i ka hana a na konohiki haole o lakou. Aka, ua pae aku la au me ka pilikia ole. A ahiahi ihe la; ua akoakoa mai na kanaka a piha ko lakou wahi hale opala. A pau ka’u haiolelo ana, ua haawi aloha mai i na dala $2.00. A moe iho la au ia po, a ao ae la, oia ka la 5 o Iulai, ua hoi hope mai la au a waiho ka waa i Haena. A ahiahi iho la, ua halawai au ma Wainiha he S wale no i akoakoa mai, he ano palaka na kanaka oia apana, a hoomaniha e like me ka poe Fatuhiva. Ma ka la 7 o Iulai, he la Sabati ia o’u ma Waioli, ua piha pono ia halepule maikai i na kanaka e lohe i na olelo o Fatuhiva. A pau ka olelo ana, ua haawi aloha mai kekahi poe ia’u i na apana dala he $10.25.

            Ma ka la 8 o Iulai, ua haalele au ia Waioli. Ma ke ahiahi he halawai ma Kalihikai, maloko o ka hale laau o D. Nuuhiva, a haawi aloha mai i na apana dala $4 12½. Ma ka la 9 o Iulai, ua hele maua o D. Nuuhiva i Koolau. i o Rev. E. Helekunihi la, ua piha ia halepule i na kanaka, a moe iho la me E. Helekunihi ma. Ma ka la 10 o Iulai ua hele au me E. Helekunihi i Anahola, oia ka lua o kona halepule maikai, ua noho oia i waena ma ka aina panoa, aia ma kela aoao a ine keia aoao na halepule. Ua piha ia halepule i na kanaka, a pau ka olelo ana, ua haawi aloha mai la kekahi poe i na apana dala $4.12½. Ma ia ahiahi no, ua piha ka hale ma Wailua i na kanaka e kali ana ia’u. O Rev. J. Waiamau kekahi e kali mai ana. A pau ka haiolelo ana, ua haawi aloha mai kekahi poe ia’u i na apana dala $7.12½. A he aina kanaka nui keia, o Rev. J. Waiamau no ko lakou kiai, he halepule nui ko lakou, ina e paa i ka papa, ua maikai loa. A hoi aku maua o J. Waiamau ia ahiahi no i uka o Lihue. Ma ka la 11 o Iulai ua makaikai ia aina, ua palahalaha no, a ulu pono ke ko malaila, e ola maikai ana no o Raiki wahine ma Lihue. Olelo nui mai na kanaka ia’u. “He nui loa ko makou aloha ia Raiki kane a me ka wahine, he mau makua aloha ia makou, he kakaikahi na kumu oluolu e like me laua.”

            A ma ke ahiahi iho, ua piha ko lakou halepule maikai i na kanaka, a pau ka’u hoike ana, ua haawi aloha mai kekahi poe i na dala ewalu me hapalua. ($8 50) Ma ka la 12 o Iulai, ua haalele au ia Lihue, ua alakai ia mai au e J. Waiamau i Koloa. Ua piha ia luakini maikai i na kanaka, e ake ana e lohe i na mea o Fatuhiva. Ua kali ia ko lakou kokua aloha ia’u. A ma ka la 8 o Augate ko lakou haawi aloha ana mai ia’u i na dala he iwakalua me hapalua. ($20.-50) Ma ka la 13 o Iulai, ua haalele au ia Kolon. Ua alakai mai o D. Kealahula ia’u a hiki i Hanapepe. Ua akoakoa na kanaka maloko o ko lakou wahi hale halawai opala. A pau ka’u hoike ana i na mea hou, alaila, hele pu aku maua ia ahiahi i Waimea. A halawai aloha me G. W. Lilikalani ma, a me J. Kauai ma, na kaikuaana aloha o’u o ka imi naauao. No ka aina makaikai lakou i hoi mai ai, no na pali-o ahi o ke ahi-lele o “Kamaile.” Ma ka la 14 o Iulai, ke Sabati keia o’u ma Waimea nei. Ua huipuia mai na aoao elua, a piha pono keia luakini pohaku maikai. A pau ka olelo i na mea o Fatuhiva, ua haawi aloha mai kekahi poe i na apana dala he $11 00. Ma ka la 17 o Iulai, ua holo au ma ka waapa i Niihau, ua launa aloha me na kanaka oia aina, ua alakai ia au e ike ia aina, ua maikai no, he poe kanaka oluolu no he uwala ka ai nui oia aina. He mau haole oluolu loa, oia na’lii oia aina, he huhu kela poe haole i ka poe hana ino, o ka poe oluolu, haipule, oia ka lakou mea makemake.

            He hanai hipa ka lakou oihana, ua nunui maikai na hipa a lakou, he (7 000) paha ka nui. O ka pau loa o na kanaka e noho la ma Niihau he (325). He Kahu Ekalesia kekahi malaila o Rev. D. S. Kupahu.

            Ma ka la 21 o Iulai, he la Sabati keia. Ua hele nui mai na kanaka e lohe i na olelo o Nuuhiva. A pau ka olelo ana, ua haawi aloha mai kekahi poe ia’u i na apana dala ewalu me hapaha. ($8 25) A ma ke ahiahi iho, ua malama ia ka ahaaina a Iesu e makou, he 16 na hoahanau ma ka papaaina, aia ka poe nui mahope o G. B. Rowela.

            Ma ka la 26 o Iulai, ua kau mai ma ka po ko makou waapa ma Waimea nei, no ke kue ae o ka makani mamua. Eia no wau ke noho aloha nei me ka hapa uuku o na haipule o Waimea nei.

 

Kahi i loaa mai ai na dala.

 

            No Kalalau $2 00; no Waioli $10 25; no Kalihikai $4 12½; no Anahola $4 12½; no Wailua $7 12½; no Lihue $8 50; no Koloa $20 50; no Waimea $11 00; no Niihau $8 25; hui pau ia na dala $75 87½.

 

Na mea ano nui e ae.

 

            1.  He aina nui keia o ka waikahe, aole e pilikia na malihini makaikai i ka wai; he 11 kahawai akea e au ai ka lio, a me na kahawai uuku iho no.  2.  He maikai ka hapa nui o keia mokupuni o Kauai nei, he hapa uuku wale no na pali, i na aole he pali, ua puni maikai o Kauai nei maluna o ka lio.  3.  Ua maikai no ka hapa nui o Niihau.  4.  O ka luakini ma Waimea nei, oia no ka luakini oi o ka maikai. Aia na puka aniani he 12. Oia no na puka e komo ai iloko he 12. Aole au i ike ma na wahi e ae, ma keia hale wale no  5.  O ka hapa nui o na kanaka o Waimea nei a me Niihau, aia no ke alualu la mahope o ke alakai ana a G. B. Rowela.  6.  O kela haole Luna-makai o Honolulu mamua, o Uilama ka inoa kahea nui ia, he haole ano haipule ia i keia wa.  7.  He oluolu mai no na kanaka a pau o Kaui a me Niihau ia’u, ke aua nei ko Waimea hapa uuku ia’u.  8.  Ua hoolako ia na mea ai a me kahi moe maikai, ua haawiia mai na lio e hele ai au, na na haipule a me na hoa’loha o Lahainaluna.

            A. KAUKAU.

            Waimea, Kauai, Augate 1867.

 

Na ninau Helu a M. E. Keakahiwa.

 

E KA NUPEPA KUOKOA K; Aloha oe:—

            Ma ka Helu 29 iho nei i ike hou aku ai ia M. E. Keakahiwa, e okalakala mai ana na hulu, me he kanaka la iloko o na la makani, i ka hele o na hulu o ka onuku a kunahihi lua kela; ua kuhi au la o Golia kela, kanaka nui hilahila ole, ka mea i manao e lanakila ana ia maluna o kahi kanaka iki Davida, a i ole ia o M. E. Kukahaoa paha, ka mea i holo a haalele i kaua liki ma ke kahua kukini.

            Ke i mai nei oe, “O na haina a elua a S. P. K. ma ka Helu 24, he lalau loa ia.” Auhea oe e ka makamaka, aia ma ka la a’u i halawai mai ai me au mau ninau, ma Iune la 1, Helu 22, a ua kupu mai no ka manao iloko o’u no na hana a kamalii liilii, aia a loaa ka ai paa ia ia, haawi no oia na koua Mama e mama, a hoomanao ae la hoi au, like loa no oe me kekahi o ia poe, nolaila, i mea e maopopo ai ua loaa ia oe keia mau ninau, he pono ia’u ke hoao ia oe ma ia mea, nolaila, aia ma ka Helu 24, ua hoikeike aku au ia oe i ke aka o kekahi mea au i makemake ai, me kuu manao e hopu mai ana oe ia ia me he mea io la, eia ka aole, aka, he hoole manawaino wale iho no paha.

            Nolaila, eia mai na haina io o ua mau ninau la au,  he 497.2 iniha mai ke kalepa a ia Mele Hilo, a he 2,110 iwilei mai ke kikowaena ab a i ke kikowaena o dc.

            A i hoole hou mai oe i keia, alaila, maopopo ae la ia’u, he hoole awahua kau ma ka Helu 29 iho nei, alaila, haele aku kaua i ke aiwaiwa ole, pipipii a kaua i ka lapamanuole,

            No ka ninau elua. Ua kue aku au ia oe ma ia mea, no ko olelo ana “i ka hiki pono ana ae no o Kauakanilehua iluna o na lehua o Mokaulele, loaa mua hona kiekie ia oe, he 29º“ me kuu aoao aku no ia oe i ka huaolelo “huina kiekie,” alaila, e loaa no ka olelo maikai ana o ko ninau elua, oia hoi “he 29º kona huina kiekie.” I io la nae paha oe, “heaha auanei ka hemahema o ka ninau ke hookomo ole ia ia huaolelo huina kiekie iloko o ka ninau?” Ina paha oe e hoopiha i kekahi bola i ka wai maemae loa, a komo kekahi hana iki o ka opiuma, ke i aku la au, ua haumia ka wai a pau o loko o ke bola.

            Ke i hou mai nei oe, “Ina aole oe i ike i ke ana ia o ke kiekie a me ka loa o kekahi mau mea me ke quadrant, e aho no oe e noi aku i ka poe o ia ano, e ao mai lakou ia oe i ike oe.” Ke pune aku la au ia oe malaila. E aho o oe ka’u e ao aku i ike oe, no ka mea, ua manao oe, ma ke ana me ke quadrant, aohe e loaa ka huaole huina malaila, nolaila, e pono oe e nana aku ma ka aoao 443 o ka Buke Astronomical and Geographical (of the quadrant and its uses), a ina aohe au buke oia ano, e nana aku oe ma ka wehewehe o ka Nanehai—o ke ana kiekie a me ke ana loa o ka Mathematic i unuhiia ma ka olelo Hawaii no ke Kulanui hoi o Lahainaluna, a e ikeia mai auanei e ka lehulehu, e ku ana oe imua o ka hoka, a e wauwau ana i ke poo, i ia mai oe he kanaka poopiele. Hilahila ino!

            Ke i hou mai nei oe, “E nana hoi oe ma na Buke Ao Hoku, i ike oe i ke ana ia o ka loihi o ka huelo o na Hokuwelowelo ma na degere.” Eia hoi ka’u pane ninau ia oe malaila. E manao ana ka paha oe, ua like kou ana ana, me ke ana ia ana o na huelo o na Hokuwelowelo? Aia ma kou ana ana ma ke ku alua ana, ua loaa ia oe he 33º degere oia huina, a auhea hoi ka huina iloko o ke ana ia ana i ka loihi o na Hokuwelowelo? Nolaila, mai kii wale oe i na mea pili ole i kau mau olelo heoio, me ka manao hoi e kokua mai ana ia ia oe, o like oe me ke kanaka hana hale pohaku i nele i ke one e kawili pu ai me ka puna, a kii i ka lepo, meka manao he kokua ia i ka puna ma ka hoopili pu ana i kekahi pohaku me kekahi pohaku.

            Eia kekahi mea e akaka ai he pono ka’u olelo ia oe, e hookomo i ka hualolelo “huina kiekie.” Ma ka olelo ana ma ka hapa waena o ua ninau hemahema la au—“I ka hiki pono ana ae no o Kauakanilehua iluna o na lehua o Mokaulele, loaa mua no kona kiekie ia oe, he 29º, a nee aku la oe imua, he 96 iwilei, loaa hou ia huina he 33º no ia.” Na kela mau huaolelo, loaa hou ia huina 33º no ia, a nana au i koi mai he pono ke hookomo i ka huaolelo “huina kiekie” ma ka hapa mua, no ka mea, aohe he waiwai o ka huaolelo, “loaa hou ia huina he 33º no ia.” Ina aohe huina i loaa mua.

             Aole no au e hoouna aku ana ia Keahilele o Kamaile ma i keia Helu, o iia mai hoi auanei he hoopaapaa kamalii ka kaua, oiai aohe i pau kekahi mea i ka hooponoponoia, komo wale aku no hoi keia; aia a pau ae ke kupikipikio ana o ke kai o Alenuihaha, alaila lawe aku kahi waa o Kuapakaa i na aahu o Nualolo, aka, o ko i mai, hookahi no auneke poppy oil pio &c. O ka lalapa loa ae ia. Ua kuhi no hoi paha oe o ko kii nui ana i na mea o na buke haole, e hohe iho au ia oe. Aia la hoi a ike ka papai i na lima, alaila, hoikeike mai oia i na niho i makau ia aku. Me ka mahalo.            S.P.K.

            Kaakopua, Aug. 12, 1867.

 

LAAU LAPAAU!

AIA MA KAHI O

KAKELA ME KUKE

Ma Honolulu.

 

J. T. GOWER.—Makawao, Maui.

J. D. HAVEKOST.—Wailuku, Maui.

C. H. WETMORE,—Hilo, Hawaii.

J. W. SMITH.—Koloa, Kauai.

 

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO

 NO HOI.

Laau hoopau Naio me na Koe,

A DR. JAYNE.

 

            HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA

            Naio a me ke Koe, a pela hei na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kole, oia ka lo@. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai na mai e ae kekahi, e like me ka lepa paa, nalelu, pehu, uleule, a me na mai e ae.

            O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.

            Kia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka poe pilikia i ka wela o ka ho@pe; i ka @ oie i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino; i ka mai pehu; i ka naiuiu houpailua; i ka pono ole o ka @ wahine, a me na mea like.

            Penei no e inu ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe.

            Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka puna ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila’e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, i na hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea auwi ka la, ahiahi.

            E iou mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

 

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne.

JAYNE’S CARMINATIVE BALSAM

 

            He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Ili, ka Nahu, Nalulu Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono n’e i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.

            Emoole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.

            Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a elua paha he umikumamalua paha kulu a hiki i na iwakulua ka pono.

            Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na maluna ewalu he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi @ hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.

            A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inu ae ai. K@olu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.

            I akaka nae. Ina he nui ka weia, a ina ua komo kekahi ai pono ole iloka o ka opu, e a@o e moni e mamua i inau Hu’ale Oia, a i ole, e inu i wahi paakai a i wahi alia paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa @i.

            Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka lualia, e hanai hou aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a eluolu hoi ko loko, a waho malie no hoi ka laau ma ka opu.

            Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu Lookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na

 

LAAU KUNU O KAUKA JAYNE

 

hoike aku ai i ka ola o na mea a pau i hooakakaia no kana mau laau. Ua houla, a e hiki ana no ke hoolu i ka mai

 

KUNU, NAHU, a me ke ANU,

 

a me na mai e ae no hoi he nui wale; a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.

 

HE KUHA KOKO ANEI KOU?

HE KUNU ANEI KOU?

HE EHA ANEI KOU KANIA-I?

HE KUNU UMII ANEI kou me ka NAE?

 

AOLE ANEI OU MAI KUNU?

AOLE ANEI OU MAI NAENAE?

AOLE ANEI OU EHA ma ka QMAUMA

AOLE ANEI OU KUNU KALEA?

AOLE ANEI OU HUI ma ka Iwiaoao?

 

            A ina na loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola kei@ LAAU KUNU a Kauka Jayne.

 

NA MAI HOOPAILUA.

Mai o ke Ake.

Mai Nalulu a me ka Mai Dyspepsia.

 

            (O ka nawaliwali o ka puu hoowali @, iloke o ko kakou mau waihona ai.)

 

            He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aole no he mai i nele ke inakemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi uamau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea oiai e inoinoana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i ke kahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi @ na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hoolaio ia ana mui o keia mau mea, nolaila, ke hoelaha @ aku nei ka

 

HUAALE OLA A DR. JAYNE

 

            Me ka hiki ke hopia’ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o keola keia laau mamua o na laau e ne, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho leihi, no ka mea, ua hana ia no a maikai lou. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka @hee iloko o ka p@u waihe ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu @ hui a me ka holoi pa@ i ke ino oloko o ka opu.

 

DISIPEPESIA.

 

            (Oia ka mai ono ele o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoo walipono ole ia hoi o ka ai iloko @ ka puu momi ai.)

 

            O keia Huaale Hoola a kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana la mae @ o ko kakou mau ki@o. Ina ua loihi loa ka mai aua, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu puia ka.

 

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko

A hoopau MAIO me ka KO@,

 

A KAUKA JAYNE,

 

            Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau

 

NO NA MAI MA KE AKE,

MAI LENA,

MAI MA KA OPU HANAWAI,

NA MAI WELA,

KA HAALULU,

KA MAI O KA ILI,

KOKO INO,

MAI NALULU

PAA O KA LEPO,

MAI KUNA,

MAI WAHINE,

ame ka MAI HOOPAILUA

 

            Ua maopopo lea ke OLA o keia mau HUA ALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehuiehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hooia ana i na ma

 

PUHA,

ALAALA,

KAOKAO,

PUUPUU,

PEHU

KUNAKUN

Hanene, Lolo,

 

na mai wahine, a me na mai o ne, no ke KOKO a @ ma kana

 

LAAU HOOMAEMAE KOKO

214 Lv