Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 35, 31 August 1867 — Ka Hele Malihini ana ia Hawaii a me na Mea Hou i ike ia. [ARTICLE]

Ka Hele Malihini ana ia Hawaii a me na Mea Hou i ike ia.

l na makamaka ;—Alohn hou ovhuu: \ O ka akolu pnha keia o ka'u palapalu,' mai ka hoomaka ana mai o keia Heie Ma- i lihini nna, a hiki wale i keia kakau liou nnn. • A ni» kn loaa ann mni o na inen hou a ka maka i ike ai, nolaila hoi, ua makaukau kahi lima akau e nnaanoi nku me knhi huini o ka maka sila gula, ma ke kahua aiai o ka pepa kakau leta, oia hoi kein.— 44 No ka Ilele Malihini ana ia Hawnii, n me nn mea hou i ike in mn nei mokupuni." No KA £KALESIA 0 WaIOIHNU. O ke Knhu o keia Kihnpni i kein manawn, : o Rev. J. F. Pogue, he kumu no ke Kula Nui o Lahninaluna mamua, a no ke omaimai' inau a nawaliwali pinepine o kona ola kino ma ia Kihapai nui o ke Aupuni Holookoa o na Kamehnmeha, nolaila hoi, ua haaleie ia aku la ia pono nui a ke kino e nuu ai, a hoi mai la a noho Kahu no keia Kihapai o Waiohinu, a ua oluolu maikai maoli ka ke ola o nei makua o ka pono maanei, pela mai 1 ka lohe i na makamaka o laila. ! A ia'u i hiki malihini aku ai mamuli o ke ; alakai mnikai ia ana e kuu wahi kaikuaana : i Rev. S. W. Papaula, eia ka hoi ua hiki inua mai o Rev. A. Pali o Kawaihae ma Puna'e, ! a aia i kai o Honuapo kahi i noho ai, a ha-' ; lawai pu iho la i ke ahiahi Poaono, Augate 10, i uka nei o Wmiohinu, a o ka mea mua a'u i aka'i, o ka akoakoa pu ann o makou a ! pau a i hookahi kauna P. Kahunnpule ma ia Sabati heokahi, oia hoi keia, ko na Palihauliuli moi, ko Kawaihae mai, Rev. A.' Pali, ko Kapalilua mai, o Kev. S. W. Pap-i- : | ula, a me ko Waiohiou nei o Rev. J. F. | Pogue iio hoi, a mamuii o ka lokomaikai o ! j ke Kahu nona keia Kihapai, ua haawiia | mai ia'u ka haioieio raa ke kakahiaka Saba--I ti la 11, m i ke ahiahi ana iho hoi, ka Ahai aina a ka Haku, ia Rev. A. Paii a me Rer. S. W. Papaula na hana ia manawa. A noa ae U ke Sabati, ua kokua oiuolu | loa mai o Hon. Mr. W. Thomas Mmrtin ia' i makou ekoiu lio, oiai hoi he mau keiki eium ko'u mau kokoolua hele, a haalele iho Im ' ) au ia Waiohinu i ka pau aoa o ka hora 9, : a hiki i Hooaapo, kipa iki ma kahi o D.! Kaleohaalulu i ka imi wai, a ma keia aina o Kawelohea, be wahine kupua, aia iloko o j ke kai, be wahi puhi no, aia a pii mai ke : kni a emi, o ka mmnawa ia e uu ae ai o ua o . Kav.elohea i ke o, mole au i ike i ke kahea | ana, nka, aia no a be aiii make, a e aneane aku ana U i kauwahi o ka pilikia, ua haiia * mai ia'u, o kona mmnawa ia e kahea mi uie ka leo nui, e lohe ia mi e ko Waiohinu poe. Ka IUIU POHAKU O KOLOA. I He akaaka wau i ka hai ia ana mai e n.i j i

kamiama - Hc īuiii hanau.' - I aa ka e maiama ia ka iiiili kane a me ka iliiU wahtne. a hala km mmhma. alaila. hanau īnai i ni iiiili hou, a peb akn m hiki ī km pau lotv ana," wahi m nm kmmmamm. A oo km pmu ole o kuo kanmlum mnm i keim mem o km hanau mai o ka iiiiii, noiaila hoi. im'u i hmim* wai pu mī me kmmalii e momu kai aam. m i mku au. Aia i bem ka iliiii o Koloa ? \Vm« hi a kmmain, " Eim mamum ae n*i." A e hele hoi ha kahi keik? o oukou e iuu ihil, oa'u, a i hmpawaiu kmhi uku, M Ae " wmhi a kminahi. A i km loam aoa mmi o km iiiiii.; aole o mai o um mem he iliili, m ninmu ' hou mku ia mu. Auhem km iiiili kane, m auhea hoi km ilii wahine ? •* O km iliili nemonemo, o ke kane ia, a o ka mem pukmpukm hoi a o ka wahine ia," m iawe ae ia au m : malama iho la i hookahi kaunm iiiili a oi uku o na mea nemonemo m me nm mem pa«! kapuka, i mea nana a ike i ka oiaio, he ba*| nau io no ka liiili o nei wahi. No Punaluu. j He Inla keim wmhi ainm no ka Kkmiesia o ( Kapuliiuka, a ia nei nae kahi i wiiho ai o neia mau mea kaulana. Ka wai hu o Kaui- J ia, o Knioiki a me Knlonui, a o k* ana hoi | a Kauaiehu,m ua makaikai i keia mau wm< I hi a pau !oa, un ike nu. be kohu aha !a i ka > nnna aku i ka wai hu o Kauila, ka hunhuni-, iua Inuna ole mai ma ka lihi kae wai o k;t loko wni o Punnluu. A ina keia wahi, u.v j hookipa wale ia niakou me ka hami ia i ka ; ai a mnona, me ke kumu ole, e Mr. Beni ( Waiwaiole, he wahi kute na Kulika ma, a j ua haawi aku la au i kuu hoomaikai ann i | nei makamaka aioha, nona hoi ka malnma pono ana i keia ruim gula. •' E alohm aku oe i kou hoalauna,e like me kou aloha nna ia oe iho." Ka hiki ana i Keaiwa ekalf.sia o KapaLIIUKA. 0 ke Kahu nona keia Kihnpai, o Rev. J. j Kauhane, malaila kuu noho nna mniaio iho ! 0 kona mnlu, ekolu po, a eiua hoi ia me ka hnkina, a i kn auina im inai ka haaiele ana i na nani o kona lokomnikai, (oin hoi ka Pon. ha), a heie aku la i kana huakai o ka heleninlihini ana no ka hoomaha. A he oluolu maikui loa konn ola, a me konn ohnna, aohe maimai, a o ko laua pomaikai nui a'u i ike ni, oiu hoi kein, ua hna\vi wule m;ii ke Akun na laua, he innu waiwai nuiiui makamne loa, he mou kaikamahine liilii elua, a o ka'n ne hoi keia, ho hnu mai a i hookahi wahi kauna hopuepue liihi, a he nia-u ia o ka malnmn ka nui. HE AHAAINA LULU DALA MA KEIA KIHAI'AI NO KA LUAKtNI. 1 kuu lohe ann he ahnninn iulu Hnla maanei na nn wnhine he 20, a hooknhi no nne wahi puna knhi in, noiie bipi, nohe ia maoll, n un lonn in lakou nu <inla he 830 00, a he huoliao ko'u ine ke kahahn nui ana no kn lonn nn;i mai o kein puu dala nui me kahi puaa hooknhi wale iho no, no ka mea hoi, uu malaina ka Ekalesia o Waikane i ahnuina Kuln Snbati i mea lulu daia, ma ka la 29 o lune, a ua loaa mai honkahi haneri wahi ilala a oi iki aku, nkn, elua nae bipi, elua puna nui, a eiun hoi knuna ia a oi aku, a he nui waie na moa a ine na puaa iiiiii i pau, n he uuku wnle iho no ka hua i ioaa mai, a o ke kumu nui o keia nele ana, o ka nele paha o ka eke, m i ole ia o ke pi no hoi a me ka mnua, he nui kn ilokn o ka ekeeke a knnakm. A o ke kuinu i holo loa ni kein lulu daln ana ma Keaiwu, o kn iokahi like o ka innnno ina ka mea hookahi e huki ai i pau ka pilikia—He hoomahui ka pono e na apana liilii, a ano like me Keaiwa. No Kaluapele. He 20 paha mile kn loihi mai Keaiwa a hiki i Kaluapele, a ua māke ia mau miie ia'u iloko o na hom 4 mamuli o ke kokua wale ana mai o Kev. J. Kauhane i kona mau hoki ikaika elua, no maknu ekolu, a ua hiki pono i Kaluapele i ka pau ana 6 ka Jiora 6, a ua hookipaia inn kekahi hale hoolimalima pelekunu, i kupono ole i ke ano keonimana, aka hoi, he mea hiki ole nae ke hookae aku ia ino a piikoi ka inanao i ka mea ui. oiai he nui ke dala, a moe iho la ia po maloko o ka hale i haawiia mai, ua kupono no km uku hoolimalima oluolu lom, hookahi da)a, a ekolu makou, me kahi bakina ai pu, a i ke ao ana ae, a o ko niakou hoomaka no ia e iho ilalo o km loa e mmkmikai i ka pele. Ma kuu helo ana i ka nui o na lua pele e a nei iloko o ka lua hoiookom, ehma, a he mau iua iiilii e ae no hoi kekahi e a ana. 1 ka nana aku rae na makm, he weliweii m he kupaianaha maoli na hana a !ehova ke Akua e noke nei i ka hana roa Kaluapeie i keim manawa, t kuu hele anm a ik« pooo, ! maka'o wal* mai no Inko o ka naau i ka ka mem o ka uiauia mai, a i na paha e hoolei pohaha ia mai anm e pele. me he !a, aobe naoai i kn papaa ke iliki mai ka pohaku i na maka. Ka HU UEWA ANA 1 KANAHELE. Haaiele makou ia Kaluapele i ka pau ana 0 ka hora 9, a iho pololei inai la i kai o Puna, a i keia hele pololei anm inmi hoi roe be ia o ke ahnui U o Puna, eia ka um !alau, m 1 ka halawai anm o luakou me kahi poe km« i uaka hana pulu, haiim uiai ana ka UUu, ua

ha h««n oukau i N.ipju i Wnhi o L. Kairm, aewe keu o ke «laoui o Panau t n«nn aku ai u KabauaK>t. ota. o ke aianai kvia o Napc»u—ain nie makoo .1 hiki lUili», kuhikuht i» rrsu ina ke «lanui, e huli ke aio t Wai a nara pono »ka 1 kr koinohana hema a mn!ai!a e he?o ai a hiki i Panau, a 0 keia ho hewra ana a i Ve ahuhi, ime U la km ua fiilit mo tr» pm» mso i ka noe. 1 ktiu manan, me he !a e hnlawai ana poh* inakou me Va pi!»kia imiena wlohe o keia nahele 0 hea )a. Ka HiUW.U AXJL UK !U MAKAMAKA 0 Wil» lAMR. ī He nui wale o lakoa e nonoho mai ana i .kahakai o Leapuki, aohe i manao e eia U- , kou ilaiU, a e ha!nivai ona !a rne lakou i ka auina l«i o ka Poolima, eia IM auanei o ko lakou aina keia e noho nei, i Ptrna o Le.ipujkit a pou ka iauna aloha me ka ime pu ana j me lakou, no ka akahi a halamii p« hoo, pulehu noi mai ana he moa, a he o«raki ka ai, a itai!a makou i ai ai a maona.a haalele i j ka ai a me ka ia na kamaaina no, a ia ahmhi { moe makou i Kalapona, i kahi o Mr. B»renabt ke Kahunapule o laila. i No Kauatana a ke Kaiki* | Ma kn Nupopa Kuokoa Helu 31 paha, ua | ike nui ia. o na wahi aina keia o ke Kihapni a i Mr. B*ivtutba e noho Lnoahaiolelo nn, e u ! haknka nui nri no kr kahun e ku ai ko la» jkou luakini i manao ui ko Kalapana poe ) ilaila o ku ai, i wniho like ai ktt loa roai Kaimu.amni Knhnualea inni nlaiU, o ko ! kikowuena'kupon* iho la m ma ka manao o 'ko Kalapana poe. A i kuu nana nna i ko llnkou wahi i niakomake ai.ua oi nku ka : maikui o in wohi mimua o kahi a ko Kai* |mu poe i inakemake ai, he aa la wnhi, ua kokoke loa i knhnkai, i nn e pa inni ka ina> kani kona, e piha ana paha i ka ehu kai, a he men ane kohu ole no ka luakini i kn na|na aku. i ka oi loa i knhnkai. | A i kuo halawai pu ana me ko Kaimu | poe i ke kakahiaka o keia In, ua kainailio !nku au me na kanaka o laila, e kuiknhi la* |kou a loknhi like ka mnnao me ko Knlapami ; poe, e ku ka luakini i Knlnpann, a wnhi mni |a Inkou In. Arhe o mnkou makemnke e ku I ilnila, no ka mea hoi, he loihi makou ke lie* ! le nku i kn pule, a i nku au, kahah», he kokoke lon kein wahi, aohe like me ko makou >mau Kihnpni ka loihi ke hele mni, elua mit le a ehn mile ma keknhi wahi, a he uini nti- ! le mi kekahi wahi a oi aku, aole nae lie ; molown o nn honhnnau i ka heie ana i ka | pule. a o ko oukou wnhi nei en, hr kokoke llon, hookahi hap:iha inile wale no ka loihi, 'n ein ka he molowa wale oukou i kn loihi I loa o knhi e heie ai i ka pule, i na pulia he ' poo haipule oukou, he mea ole wnie no ia, nkn, o ke ano molowa i awili pu ia paha me ka hnipule ole, ke kumu okooukouliui like ole ona me ko Knlnpana, a nolaila hoi, 0 kuu makeniake, e kuikohi oukou e loko* ! hi like kn manao e kukulu ka luakini ma | K.ilapnnn, i hele aku oukou a i hele mai hoi ! ko Kahaualea poe. Aole nae lakou i ae mai, nka, o ka liun* [oleio i ko lakou waha, " Aohe makeinake e ku ka lunkini i Kolupana, a i na e ku ana | ilaila, alaila, hoilioi inai ka innkou da)o, a 1 na aole e hoihoi ia mai, olnila, o ka uinhele Inau no, a e kukulu okoa no makou i lua. I kini no makou ma ke kaliua a makou i ma< t kemakeai;" wahi a ko Knimu poe. A i kuu lohe ana \ keia mau manao oka.'nkala a ( na hoahanau maloiln, inoino miioli, a i ka I hiki ana inai o ka laau o ua luakmi nei, a hoopae ia ae i uka o Kalapana, aohe hoo* kahi hoahanau i hele mai e hoohikihiki laau, a na ko Kalapana wale no i lawe a p«u 1 uka, a loaa ka hoomanihn, i mea aku ka liaI oa o na luna e hele mai, he inea ole ka ae inai, a hiki wale i ka pau ana o ka lonu i uka, a ke manao nei ou, e hooko ana paha lakou i ko lakou makemake, e lawe i ko iakou mahele dnla, a i ole ia, o ka mahele lāau paha, i kukulu nkoa i loakini no takoa ma kahi a lakou i makeinake ai, a e hooko io ana paha lakou inamuli o ia manno maniha. He KANAKA 1 KAHUIA E k'A MAMO. Ma ka Poaha, lubi 2"t, ua hele ua kanaka nei iloko o ke kai i kahi o ka mano, i ka lawaia, a ia ia e lana ana maluna o ka ili ( kai o ka moana, o kooa nahu ia mai la no ia e ka mano, a mokumoku liilii, a he mea weliweli i ka nana aku hr kino i hoehaehaia , je waiho a make ano i ka weieiau © ka pili- , ,kia. Ua hele au e nana pono, a e ike hoi i ! keia pilikia nui, a he manaonao mauli uu , ka naau ke ike aku. . | O Wabi i nohuia e ka mano, ma ka lima i akau, ua lilo aku ka peahi iima, a koe iho , | ka iwi kaoo toe ka iwi kubita ; a ma ka li* ijma hema hoi, roa ka hapalua like o ka iwi i ;kano me ka iwi kubita a hiki i ka pulima, »|ua lilo ioa aku i ka maoo ; ua holea pu la i aku la ka io, a ke mau oei no nae ke Luku o ua mau wahi iwi U. aohe i hai ; a ina ka wawae akau hoi, ua kouio pu no iloko o ka i waha o ka mano, aole nae hoi i moku a lilo . aku, aka, ua uu ia aka noe a ua paholehole ? ka io, a ke koe nei no kauwahi a ine ke kai puai holookoa, a o ka manumanu nae i ka . i niho o ka ia ka mea i koe. II A ia'u i lohe ai i keia mea hou inai ka

walia mai o keWhi wahi makamak* Noa-1 hiwa o kakoo, i ke ahiahi a'u i hiki ako ai, oa manao au e hele e ike i keia mea boa, aia nae hoi a ike pono, alaila. kakau iho na oukou na ka poe puni mea hou. A \ kxju ike ana mamuli o ke aUkai ia «m e oa **» hi makamaka Nwuhiwa la, ulu mai 1a boi ke aioha a nui īa'u ia manawa. Ninao aku ] nae au ia ia. "Ea, ia oe i hahwai pu ai we i keia pilikia, aole aneī t*; i noorWō m«no|«] iho o kou pilikia ana, 'ae hoopai kna na ke j Akua T\ ** Ka, pel*i f»ha, n wirhi atia. Ke! manao nei au pefu io rto,o'ko 'ke Akun lima no ia i hoopai uiai la, aUa eha oe,« Ue rae«a hiki ia oe ke noonoo nui i ka hope o keia eha ana i hiWi "mai maluna o kou kmo, obi he honhanau oe no keia lohapai, a he ohua oiaio hoino \a Haku o kakou. Ao.he nae ona ekemu mai. nplia paa puni mai. paha o ke kino holookoa i k'a eha a ka m joo, a ua lilo lr»n kona manao ma ka eha. e houhou an«i i kn ili, ii oa lih ka nui o ka'u mau hua olelo \ Ti\ea hoolohe o\e ia eoai e. ia. Aioha nui inaua i keia kanaka i hoehaeha ia e na niho lokoino o ka mano, akanae hoi. aole nae i lilo ko maua aloha i mea hoi e hooluolu aku ai i ko ia la mau eha konikoni, oiai ua puni ika eha K aohe wahi kaawnle. A oia iho la na mea >jnu a'u i ike pono iho nei inaanei. nae mea i koe ia'u, aohe au i ninau i ka inoa o ua ka* naka la i n«hu ia ai e ka mano, aka, he rr.ea liilii wale iho no pnh'i ia. a o ke kino no hoi i hoopihkia ia ka r.jea nui. A ina nae ua hewa nu ma ia hr>opoina ana i ka inoa, e kaia mai i kuu lnl au. Aole i puni o Mawaii nei ia*u. aka hor, aia a hiki »u i Hjlo i kahi nona nei na 4 *Ka ua Kanilehun/' olaila, hai hou aka au i na mea mamua nk j nei a hiki ilaila a'u i ike ai. He luau i,*>„ oka nanea ka paha. Z. P. Kalapana, Puna, Hnwuii, Aug. 17, 1867.