Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 37, 14 September 1867 — Page 4

Page PDF (1.78 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, SEPATEM ABA 14,1867.

Ka Nupepa Kuokoa.

HANA MAIKAI.

DARE TO DO RIGHT, DARE TO BE TRUE.
Golden Censer.

 

1. Hana maikai; hoopololei;
Nau kau e hana, aole na hai,
Hookoa pu me ke akahai nae,
A na na anela e hoolaha ae.
Cho.—Hana, hana, hana maikai.
A e hoopololei, hoopololei, hoopololei.

2. Hana maikai; hoopololei,
Mai pili oe i ka pono o hai;
Ku a paa mau ma ka pono no ou,
Ku wiwo ole, a paio a mau.
Cho.— Hana, hana, hana maikai, &c.

3. Hana maikai; hoopololei,
Na kou Akua e kokua mai,
Nana e ike kou kaniuhu,
Nana no oe e malama mau,
Cho.—Hana, hana, hana maikai, &c.

4. Hana maikai, hoopololei,
Eia imua ka Luna kiai,
Nana e ike a apono mai
Ke koa mau oe ma ka hana maikai.
Cho.—Hana, hana, hana maikai, &c.

5. Hana maikai hoopololei,
Pili ia Iesu i kou Alakai.
He ola, he kalaunu, he hale alii
E ili nou loa, ke hana maikai,
Cho.—Hana, hana, hana maikai.
A e hoopololei, hoopololei, hoopololei.
H. M. H.

 

E AA.! E AA!

E aa e aha? e hakaka? e hakoko? e heihei lio? e kaua aku, e kaua mai? Pela no kekahi, e aa ana kekahi i kona hoa e hakaka, e hakoko, e heihei lio, e kaua. Aka, aole pela ka'u e paipai aku ai ia oukou, ka poe e lohe ana i ko'u leo. E aa oukou e hana maikai e hoopololei e like me ka ka himeni maluna e paipai mai nei. E aa e hana i ka mea kohu i ka maikai, i ka pono, i ka pololei, i ka oiaio.
            Ekolu kumu e kuhikuhi ana i ka pono, a me ka pololei;
            Ke kanawai o ke Akua,
                Ke kanawai o ka aina,
                Ke kanawai i paiia ma ka naau,
                Nolaila, inu ua pohihihi kekahi mea, he pono paha, he hewa paha, e nana i keia mau kanawai.

            Aka, aole no ka ike ole, aole no ka pohihihi, ke kanalua ana no ka pono, no ka hewa o kekahi hana, a no ka hana ole hoi. Ua ike oe e ka haumana, he pono ke hele i ke kula Sabati, i ka halawai Sabati. Ua hoowalewale kekahi hoa ia oe e haalele, e hele i ka lealea, i ka holo lio, i ke kolohe, a ua ae oe. No ke aha? no kou makau, a aa ole o hoole aku. Aole oe i aa e hana maikai, e hana pololei. Ua ae wale aku paha oe. Ua hoole iki paha mamua, aka, no ke koe ana o kou hoa, a no kou wiwo wale, me ka aa ole, ua ae oe e hele pu me ia i ke kolohe. E ae ka haumana, e aa oe, me he koa wiwo ole la e hana i ka maikai, e malama i ka Sabati, ke kula Sabati, ka halawai Sabati.
            Ua ike hoi oe, e ke keiki, e ke kanaka makua hoi, he pono ke hoole i ke kiaha rama, a me na mea ona a pau, aole make e hoopa, e hoao, e lawelawe. Ua hoowalewale ia oe e lawe, e inu. Ua hoole iki paha oe mamua; aka, mahope, ua ae no oe e lawe, e inu a ona paha oe. No ke aha? no kou ike ole anei he hewa keia hana? Aole; Ua makau oe i ka hoole, aole i aa e hoole a hana maikai, o henehene ia paha e kou mau hoa. Ea, e aa oe, ke keiki, ke kanaka makua, e hana i ka pono, e koa ikaika ma ka hoole i ke kiaha rama, a me na mea ona a pau. Mai makau i ke kanaka, e makau i ka hoahewa ana mai o na kanawai ekolu au i lohe ai.
            Ua ike hoi oukou e na kane a me na wahine, he pono ke noho ke kane me kana wahine ponoi, a o ka wahine me kana kane ponoi; A o ka mare ana ka mea e hiki ai ke moe pu ke kane me ka wahine. Pela ke kuhikuhi ana o na kanawai ekolu. No ke aha kou lawe ana i ka wahine a hai, i ke kane a hai, a noho manuahi pu? O olua no hoi, na mea i mare ole ia, no ke aha ko olua noho pu ana, me he mea la, ua paa olua i ke apo mare?
            No ka makau, ea, a aa ole e hoole, e pale aku i keia hewa nui. Aole oukou i aa i koa, i paio e kue i ka hewa, a e hana i ka maikai. Ea, e au oukou e hoopau koke i keia noho ana hewa, keia hoohalike ana me na aina hoomanakii, me ko Fakuhiva poe. E makau i na hoopai, aole o ka hoopai o ke kanawai aina wale no, he mea liilii la, aka o ka hoopai o ke kanawai o ke Akua, a me ke kanawai o ka naau. Pakele paha auanei oukou i ko ke kanawai aina hoopai, aka, i aa ole oukou e hoopau i keia hewa nui a pale mau aku, e haule mai ana maluna iho o ko oukou mau poo na hoopai o ko Iehova kanawai a me ko ka naau me he kuahiwi nui la. A—aha ? E wiki e aa e mihi e hookaawale, i pakele. Aole i pau.

[Noloko mai o ke Kuokoa Puka La, Sept. 11]
KA AHAOLELO.

Ua hooholo hope loa ka Hale Ahaolelo i ka Bila Hooko Kuikahi. Eha mau lala o ka Hale i koho ma ka hoole i ua Bila nei. Ua waihoia mai imua o ka Hale e ke Kuhina Waiwai Kuikawa, he Bila Auhau, a ua haawiia na ke Komite Paipalapala e pai. Ma ua Bila la ua auhauia na waiwai a pau i oi ae mamua o ka $100 i 3/4 hapa-haneri hookahi. I ka makou nana aku ua pono, e like me ka makou i hoopuka ai mamua ma keia mau kolamu. A ua mahalo no makou i ka ka Baka, 50 hapa-haneri.

 

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I.
NA S. M. KAMAKAU.
HELU 41. KE AU O KAMEHAMEHA MAI KA A.D. 1811, A
HIKI I KA A. D. 1819. NO KA HOI ANA
O KAMEHAMEHA I KA A. D. 1811, I
HAWAII. KANA MAU HANA A
HIKI I KA MAKE ANA.

Eia hoi kekahi kumu e maopopo ai kona manao nui i kana keiki ia Liholiho, a pela no hoi i kana mau keikikane a pau, i na kaikamahine hoi a me na moopuna.
            1. O ko Kamehameha hookuikahi ana i keia aupani me ke aupuni o Beritania, a me kona hoolaulea ana me na'lii manuwa a me na kanaka o ia aupuni, me ke kokua wale aku i na mea ai na na moku Beritania. A o kona palapala ana i ka Moi o Beritania, e kokua mai i keia aupuni no na pilikia kuwaho mai na aupuni e mai ke kana ia mai.
            2. O ko Kamehameha nonoi ana i ka Moi o Beritania i Hae, a i mau hoailona Alii a me ke Kiekie a me ka hanohano o ke Aupuni Hawaii. A ua ae ia mai e ke Kuhina Nui o Beritania, mamuli o ke kauoha a King Keoki III i kona wa mai.
            3. Aole no hoi ma Beritania wale no ka Kamehameha hoolaulea ana, aka, ua oi loa kona hoolaulea ana i na kanaka o Amerika. Ua hui pu no o Kamehameha ma ke kokua nui ana i na mea ai a me na lako o kela a ne keia ano. He ahaaina Jiulai ma Honolulu, i ka makahiki 1810, aia ma Kapauhi. Oia no hoi ka hoomaka mua ana o ka la 4 o Iulai, a lilo i la hoomanao no Hawaii nei, e huipu aku i ka hui aloha pu, e hoomanao i ka la i kuokoa ai ke Aupuni o Amerika Huipuia, aka, ua haawi mua aku o Kamehameha i kona aloha ia Kanaloaahuakana ke alii koa o Amerika, ma o Kapena Ogena la a me Kapena Makanawela. Ua kokua aku no hoi oia i na moku a me na Kapena a me na kanaka Amerika i hiki mai i Hawaii nei. Pela no hoi kona hoolaulea i ko kela a me keia aupuni i launa aloha mai i ke Aupuni Hawaii nei.
            4. O ko Kamehameha hookuikahi ana, a hoolaulea ana, a noho aloha pu ana me na aupuni e. No kona aloha no i kana keiki Alii ia Liholiho, a me kana poe keiki a me kana mau moopuna aku, i kuikahi like ai ka noho ana o keia aupuni me na aupuni e.
            5. O na pilikia i hu ae mawaho o na pono a Kamehameha i hookuikahi ai a i hoolaulea ai me na aupuni e, aole no ia i pili i na pono nui a Kamehameha i hoakea ai i ke alanui o ka noho maluhia ana. Ua pili kekahi pilikia o ia mau pilikia no na aoao hoomana Akua. Ua ike ole nae o Kamehameha ia mau keakea o ke aupuni o kana mau keiki a me kana mau moopuna hoi mamua o kona make ana.
            Eia no hoi kekahi mea e maopopo ai ke aloha o Kamehameha, o kana olelo ana hoi i kona poe kanaka kalai laau, i ka i ana ae, "I kalai oukou i ka laau ea, mai oki oukou i ka laau opiopio, a mai noho a hoohina wale i na laau ala liilii." "Nawai aku auanei ia mau laau liilii, ua elemakule ae nei oe?" wahi a ka poe kalai laau ala. I mai la hoi o Kamehameha, "Ina no au e make, aia no ka'u keiki alii a me ka'u poe keiki, a na lakou aku no hoi paha." Pela no hoi oia i olelo aku oi i ka poe kapili manu oo, i ka poe kalai waa, haku ahuula, kalai ipu-laau a me ka poe lawaia.
            O keia mau hana a pau a Kamehameha, he mau hana no ia e hoike ana i kona aloha i kana poe keiki a me na moopuna. A o kona hai akea ana no hoi kekahi e hookaulana e ana i ka hooilina o ke aupuni mamua loa ae o kona make ana. A o keia hana ana no hoi, he hoailona no ia o kona naauao io a me ka manao Kristiano maoli. Pela no nae kekahi mau alii kahiko o Hawaii nei.

KA MAKE ANA O KAMEHAMEHA.

Ua hanauia o Kamehameha ma Kapaakai, Kokoiki, Kohala, i ka makahiki 1726. He wa kaua kaulana ko Kamehameha hanau ana. A o na kaua kaulana ia wa mamua ae iho o Kahalemamalakoa, a mahope iho hoi o kona hanau ana, o ke kaua i kapaia o Kawela. Ua make o Kamehameha i ka la 8 o Mei 1819. He 83 ka nui o kona mau makahiki. He 14 makahiki ana i ka ua, ai e hoohui i aupuni hookahi. He 23 makahiki i noho ai oia ma ka noho alii e hooponopono i ke Aupuni. He 37 hoi makahiki mai kona hui ana i ke aupuni a me na makahiki o ka noho alii ana. I ka 7 hoi o kona hoi ana i Hawaii, i kapaia ai o Kaniaukani. Ua make oia i ka po ma Kamakahonu, Kailua, Hawaii.
            I kona wa opiopio, he keiki ikaika o Kamehameha i ka mokomoko, kulakulai, i ka honuhonu, i ka wala, a me na hana ikaika a pau. O ke ano o kona kino he lawa, ua ikaika loa kona aa maluna o kona hokua, a maluna o kona mau kaha kihi poohiwi, ua kihikihi, a o kona mau papalina a me na nau kuma pepeiao, ua nui, a ikaika. I kona manawa e huhu ai, ua oi aku ka weliwele a me ka makau ia ia, a me ka ula o kona mau maka. Ina ua kulike na helehelena owaho o kona kino me na mea oloko o kona naau, ina ua oi loa aka ka weliweli ia ia e like me ka Liona. Aka, ua okoa owaho o kona helehelena, a ua okoa ka hana a kona naau.He makua no ke keiki makua ole, he hoola no ka elemakule a me ka luahine, he kokua no ka poe i hoopilikiaia, he mahiai he lawaia na ka poe pololi, he kuku kapa no ka poe ilihune.
            Iloko o kona mau la o kona noho Aupuni ana, a me na'lii i noho Aupuni mamua aku o kona noho Alii ana, aole i ikeia ka auhau ana maluna o ke kino o ke kanaka, a me na holoholona, a me ka hale, a me na mea aahu a me na mea ai.
            I ko Kamehameha make ana, aole i nawaliwali kona kino, aole i powehiwehi kona mau maka, aole i kulou aku kona poo imua me ke kookoo, a ma kona lauoho e ike aku ai ia ia ua elemakule, no ke keokeo o kona lauoho hina. He loihi no kona waiho ana iloko o ka mai, a ua kauohaia o Kalanimoku a me Keeaumoku a me kekahi poe alii a noho ana i Oahu i ke kua laau ala, e hoi i Hawaii i ka mai o Kamehameha. A o Boti Kamauleule, ua noho oia i Alii Kiaaina no Oahu a me kekahi poe alii e ae.
            I ka hoomaka ana o ko Kamehameha mai, ua lapaau no ka poe ike maoli i ke ano o ka laau lapaau maoli, oia o Kuauau a me Kalanimoku, a o Kuakamauna kekahi, a me kekahi poe kahuna alii e ae. Ua lokahi ka lakou ike, wahi a lakou, ua kupona ka mai i kahi i aoia e ke kumu. Aole e ola i ka lapaau, a ua hai aku ia Kamehameha, wahi a Kukamauna.
            Olelo aku o Kalanimoku ia Kamehameha, "Ua pau ka ike a ka poe kahana lapaau ia oe, e pono e waiho aku oe i ko akua, ia ia ko ola a me ko make."
            Penei ka moolelo no ko Kamehameha waiho ana i kona mau akua ke ola. I ka mahuahua ana o ka mai o Kamehameha, a hiki ole i ka poe kahuna lapaau ke hoola i ka mai, alaila, olelo aku la ke kahuna nui, "E aho e kukulu i hale no ko akua, i ola oe." Alaila, kokua pu ae la na'lii i ka olelo a ke kahuna, alaila, kukuluia iho la ka hale moku ohia no Kukailimoku, a paa ka hale haku ohia. Olelo aku la ke kahuna nui a me na 'lii e koi ana i kanaka ia Kamehameha, "E, i kanaka na ke akua i ola oe." Ua maa na kanaka a pau i keia hale, ina he hale moku ohia ka hale o ke akua, alaila, he kanaka ka mohaihala e kauia iluna o ka lele. Ua loheia keia koi ana a ke kahuna a me na'lii, i kanaka na ke akua, i ka lohe ana o kanaka, auhee aku la lakou no ka makau i ka make, a pee iho la lakou i ke aa, a i ka nahelehele, kakaikahi ka poe i noho iho me na'lii no ka makau i ka make. A kakali mai na kanaka i kahi a lakou i pee ai a noa ae la ke kapu kauila, a ua pau ka wa e make ai o ke kanaka. Aole i ae o Kamehameha i ke koi a ke kahuna nui a me na'lii i ke kanaka i mohai na ke akua. Aka, ua loheia ka Kamehameha olelo, "He kapu ke kanaka na ke Alii." O kana alii no e olelo ai o kana keiki no Liholiho.
            I ke kauo ana, aole i loaa; he hoailona o Kukailimoku mai ke Akua mai, wahi a ka poe kahiko, a he alele ia e hai mai ana i ka pono a me ka hewa, i ke ola a me ka make. Penei na hoailona o kona hai ana i na aouli o ka pono: I ke kauo ana o ke akua, a i ka lealea ana e kapu, alaila, kakai ka aha awakoo, alaila, ku ke kahuna i ke kumalolohia, a lele wale keia kauo ana, alaila, he ouli keia ua ae mai ke akua. O ka lua. I ka wa e kapu ana keia mau kapu, alaila, ua ike maoli ia o Kukailimoku e kolili pono ana na hulu iluna a ua like me ka lauoho i hoopiha ia i ka uila e ku pololei ana iluna, me he hae la ke kolili; he ouli ia ua ae mai ke Akua. Akolu. O ka lele okoa mai o Kukailimoku mai ke kaaikukananuu i hoanoia iaia i kona wahi laa, a kau iluna o ke kanaka ana i makemake ai; ma ka poohiwi paha, ma ke poo paha, aia no ma kana wahi e makemake ai e pili ai, oia na hoailona a me na ouli e hai mai ana i ka pomaikai a me ka maluhia. Ina e haawi ole ia mai na hoailona a me na ouli, e like me keia mau mea i hoikeia maluna. Ua lilo wale ka aha, ua lele wale o Hoowilimoo a me Hulahula, a o Likelike ka aha alii, aha kanaka, alaila, ua kaumaha ka manao no ke aloha ole mai o ke akua. O ke ano o Kukailimoku, o Kukalanihooneenuu a me Kukeoloewa, ua like lakou me ke kolona, he mau lei lakou no na Moi ma ka ai i ka wa kaua a me na wa popilikia. A noa ka pule kauila, nui loa iho la ka mai o Kamehameha, a ua nui loa hoi ka nawaliwali hiki ole ke oni ae no ka nui loa o ka mai. A hiki mai la ka la e kapu hou ai ke kauila, olelo aku la o Kamehameha ia Liholiho, ''o hele i ka pule o ko akua, aole au e hiki aku, ua nawaliwali loa au."
            Ua lohe hoi na'lii a me na keiki a na kaikuahine no hoi o Kamehameha, he kahuna mana, he hiki ke hoola i ka poe mai, o Pua a me Kapo ka inoa o kona mau akua. A ike na alii i ka mana o ua kanaka la, alaila, kukulu iho la lakou elua hale, he hale akua kane a he hale akua wahine. Ua ike no o Kamehameha i keia mau kahuna, ua lapaau no ia ia mamua, a ua ola no kona mau mai; a i ole ua mau kahuna nei, o na akua no ke laweia i ka hale moe, oia hoi o Kalaipahoa a me Kapo. Aia a laweia ua mau akua nei i ka hale moe, alaila ola ka mai. O Pua no hoi kekahi inoa o Kalaipahoa, a o ka Alae kekahi kino o Kapo, aka, aole nae he loaa o ka oluolu ia Kamehameha, ua mahuahua loa ka mai, a ua kohu nawaliwali loa no hoi. O ka ikaika loa o ka mai a me ka nawaliwali elemakale o kona kino, oia no na kumu o kona make ana.
            A hala na la ekolu o ko Kamehameha waiho ana iloko o keia mau hale, no ka imi ana i kona maha a me ka oluolu ae o kona mai, aka, aohe nae he loaa o ka maha. A ike iho la ka hooilina aupuni a me kana poe wahine a me na keiki alii, a me na kaikuahine, a me na alii a pau malalo ona, ua nawaliwali loa oia, alaila, hoopau ae la lakou i ka waiho ana iloko o na hale lapaau, a hoihoi aku la iaia i kona hale moe.
            A po ia la, hapai hou ia'ku la i ka Halemua e ai; hookahi no olopu ai me ke kiaha wai, a pau ae la. Olelo iho la na'lii, "E kauoha mai oe i huaolelo na makou." Aole kela i ekemu iki ae. A hapai hou ia'ku la i ka Halemoe. A kokoke paha e hiki i ke kau, oia paha ka hora umi, alaila, hapai hou ia'ku la i ika Halemaa e ai hou, hookahi no olopu ai, hookahi no olopu wai. Alaila, olelo iho la kekahi kaikaina ona o Kaikioewa, "Eia no makou a pau na kaikaina ou, a me ke Alii au, a me ko haole. E waiho mai oe i huaolelo na makou, i lohe hoi ke Alii au a me na kaikuahine ou." Alaila, pane ae la keia, "I mea aha." Olelo hou iho la o Kaikioewa, "I hua na makou." I ae la kela, " E oni wale no oukou i kuu pono a aole e pau." Alaila, o ka haole, o John Young Olohana, ka i lalau ae ma kona ai a huki iho e honi, a o Ulumaheihei Hoapili kekahi i huki iho ma kona pepeiao e hawanawana no ka hookuu ana ia ia iho nana e malama. A hoihoi ia'ku la i ka halemoe. A i ke aumoe, i ka hora 12 o ka po, ua hapai hou ia'ku i ka halemua. O ke poo wale no ka i komo aku i ka halemua i ka halemoe no ke kino, a o ka paupauaho mauliawa ae la no ia, a ua hoihoi ia mai la i ka halemoe, a hiki i ka hora elua o ke kakahiaka, o ka lele loa ae la no ia o ka uhane, a o ke kaili ae la no ia o ke aho. O keia hapai pinepine ana iloko iwaho o ka halemoe a i ka halemua, no na kapu no ia a me ka haumia o ke kane ke ai i ka hale i moe pu ia me ka wahine, ua haumia kela kanaka, a ua pono ia ia ke make i pau ka haumia o ka Lahui kanaka, a he kanaka koko ia.
Aole i pau.

Komo ke Aholehole ma ka Ihu a pakele.

KE KUOKOA ; Aloha oe :—Aole au e hoolahili a hooloihi i ka olelo ana; Ma ka la 2 o Sepatemaba nei, hele aku la o Helena, Kahualole, me Hana w. no Waianae mai, a me Iesebotesa Nuhi k. i ka lawaia ma ke kahawai o Kaluakauwa nei, o ka hora 12 paha ia o ke awakea. A loaa no ka ia, amaama, Oopu, a me aholehole, a hoi mai o Helene Kahuaiole me Hana, noho aku nae o Nuhi me a'u, no ka mea o ko'u hiki ana aku no hoi ia.
            Lawaia hou maua, a piha ka ipu a maua i ka oopu a me ke Aholehole, hoihoi au e hooholo i ka loko, lohi aku no o Nuhi mahope. Eia ka ua nei ua kuu hou kela i ka upena a maua, a hei ke aholehole, ko ia la ai ae la no ia, e poholo aku ana iloko o ka waha, oia kapalili no pa i ke kileo e holo a e ana komo i ka Ihu, o ka paa loa ia, hoi mai la kela me ka naau kaumaha, a olelo mai la ia'u. "E! ua pilikia au, ua komo ae nei he aholehole ma kuu waha, komo ae nei maloko o ke kileo a eia la i kuu Ihu," oli ana, lole aku la au i ka pou o ka ihu, aia hoi e paa ana iloko loa o ka ihu, "E pilikia ana paha wau." Olelo aku la au o "Iehova ke Akua ku kokoke i ka wa popilikia," e hele oe ae pule aku i ke Akua, manao au e hemo no.Hoi mai la au me ka naau kaumaha, a olelo aku la au i ko makou poe, ua komo ia ka ihu o Nuhi e ke aholehole, i ai ae ma ka waha, e poholo aku ana i ka puu, mai ka puu mai a komo i ke kileo a komo loa i ka ihu. Ia ia e pule ana, a pau ka pule ana, hooke oia me ka ikaika loa, o ke pahemo mai la no ia a hemo ana; E hoomaikaiia ka inoa o ke Akua, "Pomaikai ke ola na ke Akua, Puni au i ka ia lakaole he mano." E! E makaala kakou, mai hoohalike me Nuhi, o laoa auanei pilikia, mai wikiwiki e ai i ke aholehole e kapalili ana, na ke aholehole wale no ka nau. O ka nui o ua aholehole nei, elua iniha mai ke poo a ka hiu, 1 iniha ka laula, ua hoouna puia aku ua wahi ia nei i ke keena o ke Kuokoa, i ike na makamaka o ke kulanakauhale alii, a malia o kupu ka manao o ke Kapena o ke Kuokoa e hoouna i ua wahi ia nei i ka hoikeike nui o Paris. Aloha no. J. L. KALAULIPOLIPO.
Hauula Sepatemaba 2, 1867.

He makapo akamai loa.

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe;—
            E oluolu oe e hookomo iho i na hana akamai a keia makapo a'u i ike ai ma Waioli i Kauai nei. I ko'u hiki malihini ana mai a noho ma Waioli nei, e nana ana hoi ma o a maanei, e mahalo ana i ke kuahiwi o Namalokama, a me ka hoohuelo mai o ka wai i ua pali, aia hoi, hele mai la ua wahi makapo nei a kipa mai la ma ko makou home e noho malihini nei. Olelo mai la hoi ko makou mau kamaaina, "He wahi makapo akamai hoi paha keia la i ka himeni." Ia manawa nae, uleu koke aku la au e himeni maua, a ae koke mai ia kela. O ko maua himeni iho la no ia ma na hua mele a me ka olelo. I ko'u ike ana, ua oi ae kona akamai mamua o kekahi poe e ae, no ka mea, ua paanaau loa na hua mele, ka olelo a me ka manawa. He maikai loa no hoi kona leo ma ke mele ana.
            Aole no hoi ma keia wale no ko'u ike ana i kona akamai, aka, i kekahi manawa ae, hele aku la makou iloko o ka luakini, a oia hoi ke ahiahi Poaono, ua noho ae la kela ma kahi o ka pahu piano, a nana i himeni ka halawai oia ahiahi, ma ka piano ka hookani ana, a o makou no hoi ka poe himeni. I ka ike ana aku i kona mau lima, he makaukau loa kana hana ana me he makapo ole la. Aole no hoi o keia mau mea wale ae la no ka'u i ike ai no kana hana akamai aka, i kekahi manawa mai o keia malama o Augate nei, haawiia mai la he wati kani, a ua make nae ia J. M. Kealoha, mai a Mi Ioane wahine mai, a manao iho la hoi o J. M. Kealoha e hoouna i Honolulu e hana ia ai, aka, olelo mai la ua makapo nei, "Makehewa oe ke hoouna i keia wati i Honolulu, poho ke dala, a nui no hoi ka lilo. He hiki no ia'u ke hana i keia wati a ola hou e like me mamua." A no keia mea, hoomaopopo loa aku la o Kealoha me ka ninau aku, "He oiaio anei e hiki io ana ia oe ke hana i keia wati?" Ae mai la no hoi ua makapo nei me ka olelo mai, "He oi aku ke akamai o kuu mau lima i ka hana ana mamua ae o ko ka maka okoa."
            A no keia mau olelo a ua makapo nei, ua pau loa ae la ko Kealoha manao e hoouna i Honolulu, nolaila, lawe ia aku la ka wati a ma ka hale o ua makapo nei. Ia manawa nae, o ko ia la wehewehe mai la no ia a pau loa, a hoomaka no hoi e hana hou. Ua aneane hoi elua la, hele hou aku la au e ike, a i nana aku auanei kuu hana, ua paa i ka hana hou ia, a e hele ana hoi na manamana o ua wati nei. Pane mai la hoi kela ia'u, "E noho iki iho kaua a kani ae, i lohe ai oe i ke kani, a i ike hoi i ka pololei i ka manawa." O ko maua noho iho la no ia a hiki i ka hora 5, kani ana ua wati nei. Mahope iho o ia wa, lawe mai ana kekahi pake i kana wati ua make, a na ua makapo nei no i hana a ola hou. Oia iho la na hana akamai a keia makapo a'u i ike iho nei, a o kona inoa o Henere. Me ka mahalo no.
S. W. KALAIKAU.
Augate 24, 1867.

 

[Noloko mai o ke Kuokoa Puka La, Sept. 10.]
KA AHAOLELO.

Ua hooholo lokahi ka Hale Ahaolelo i ka Bila Kuikahi Haawi Like, ma ka heluhelu alua ana. He mau hoa kakaikahi no ka i kue i ua Bila la, i ka ninauia ana nae, hookahi no alu like ana o na hoa a pau o ka Aha. Ke mahalo nei makou i kela mau lala o ka Ahaolelo i ninau, me ke kanalua, i ke kuka mua ana, a mahope i mea e pono ai ka aina, ua haalele lakou i ko lakou mau kanalua, a ua hui lakou me ka poe i hoomaopopo mai i na pono o ua Kuikahi la. I ka nana'ku ua oi ko lakou aloha i ka aina mamua o ko lakou imi ana i ko lakou aoao iho, a nolaila ua mahalo makou ia lakou.
            Ua olioli makou no ka hooholo like ana i keia Kuikahi. He mea ia e maopopo ai ma na aina e, he mea keia i makemakeia e na kanaka a pau o keia wahi. He oiaio no akahi no a ikeia kekahi ninau nui e pili ana i na mea o ke aupuni i hoolike ai na manao o na kanaka a pau.
            O ka hooholo loa koe o ua Bila la i keia la, a ke lana nei ko makou manao e hooholo lokahi. A no ko kakou ike pono i ka oluolu o ka Moi i keia Kuikahi, nolaila he mea maopopo ke kauia ana o kona inoa.
            Ke pau ka hana o keia la, aohe kumu a makou e hooikaika hou ai no ka loaa ana o keia pomaikai ia Hawaii nei. E waihoia ana ke Kuikahi imua o ke Senete Amerika, a ina ua like ka manao aloha o kela lahui e like me ko lakou aloha kahiko, ke lana nei ko makou manao e hai aku ia oukou ka poe heluhelu, i ka hoomaka ana o ka makahiki 1868, i ka lilo ana o keia Kuikahi i Kanawai no na aina elua no na makahiki ehiku.
                Ua hiki mai ka manao i kekahi poe o kakou, a ke kokua nei no hoi makou, e pono paha i na mahiko a me na kalepa o keia kulanakauhale, e koho i elele a i mau elele paha e hele aku i Wasinetona, e imi i na mea e hooholo koke ai ke Senete Amerika i keia Kuikahi.

            E waihoia ana imua o ka Ahaolelo i keia la paha, he Bila Auhau. Aole maopopo loa ka ninauia ana o keia Bila e keia Ahaolelo, e hoopaneeia paha a i kela Kau Ahaolelo o keia makahiki aku. O ka pono paha ia e hoopanee i ka hoololi Auhau, na kekahi Ahaolelo i kohoia no keia hana e hooponopono. Oiai, aole no e hoomaka koke ana ka ikeia o ka hakahaka ma na loaa Aupuni.

 

OLELO HOOLAHA.

KE PAPA IA AKU NEI NA KANAKA a pau aole e hoaie wale mai a hookipa paha i kuu wahine mare oia hoi o REBEKA ma ke ano kolohe, no ka mea, aole no au e hookaa ana i kekahi aie me kuu kakau inoa ole. WILLIAM GRAHAM.
Kohala, Aug. 27, 1867. 300-4t

 

Olelo Hoolaha.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU MA keia ke nana mai lakou, no ka upena hahau a haupoa paha , he upena keia ua hoomaluia mai ka wa kahiko mai ma na aina kai kolo, nolaila, ua papaia ia upena, aole e maalo ma ke kai o Waipio i Ewa, i ke ao a me ka po ma nei hope, a pela mau aku. Ina e ike ia ana ia upena a ano upena paha oia mau ano upena ma ua kai la i oleloia maluna ma nei hope, e laweia no ia upena a me ka waa, a e hoopii ia no imua o ka Aha Hookolokolo Apana o ia Apana, no ka uku pono he $60.00, me na koina pu. E lilo keia i kanawai paa mai keia la aku. W. NAPAHUEKOLU, Luna Aina o Waipio, Halaulani, Ewa, Aug. 27,1867. 300-4t*

 

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii
Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.

Baibala Ohaha, ano nui, me na kii, 2 50
a me na Moohana, 5 00
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 ½
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) 25
Haiao, - - - - 25
Hele Malihini Ana, - - 25
Wehewehehala, 25
Lira Hawaii, 25
No ko ke Akua Ano, - - 25
Lira Kamalii, - - 25
Kumumua Hou, - 12 ½
Moolelo Ekalesia, - - 50
Hoike Palapala Hemolele, - 25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, 12 ½
Ui Kamalii no na Kula Sabati 12 ½
Kumu Leomele 12 ½
Haawina Kamalii, Bake 1, a me 2, 12 ½
Haawina Kamalii, Buke elua i haiia, 25

Eia na buke i haawi wale ia.

Ui.
No ka Aoao Pope.
Hoike Pope.
Ka ekalesia Oiaio.
Palapala Liilii—
Helu 4—Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7—Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11—No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Papekiko ana.
Helu 17—Mai hana ino i na Holoholona,
Helu 18—No ka mahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao. Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L. H. Kulika. Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio

o ko Hawaii Pae Aina.

 

LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui.
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A DR. JAYNE.

 

HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai na mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
                O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
                Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka poe pilikia i ka wela o ka houpo; i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na mea like.
                Penei no e inu ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
                Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka puna ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
                E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

 

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne.
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.

 

  He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono ole i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
                Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
                Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a elua paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
                Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
                A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inu ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
                I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
                Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waho malie no hoi ka laau ma ka opu.
                Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na

LAAU KUNU O KAUKA JAYNE

hoike aku ai i ka ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua laau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai

KUNU, NAHU, a me ke ANU,

a me na mai e ae no hoi he nui wale; a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI kou me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA ma ka QMAUMA?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HUI ma ka Iwiaoao?
                A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola keia LAAU KUNU a Kauka Jayne.

 

NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake.
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.

 

                 (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)

 

He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka

HUAALE OLA A DR. JAYNE.

Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hana ia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.

 

DISIPEPESIA.

 

(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowalipono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)

 

O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu puia ka

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE,
Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.

NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA.
                 Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA,
Hanene,
Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana

LAAU HOOMAEMAE KOKO. 214-1y.