Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 40, 5 October 1867 — Page 3

Page PDF (1.72 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, OKATOBA 5, 1867.

anoano o keia laau mai a Kauka Hilibarani mai me ke kauoha e haawi aku i kekahi mau kanaka o kela a me keia mokupuni o kakou nei, ma ka haawi wale.
                Ua oluolu makou i ka lilo ana o makou ka luna nana e mahele aku i keia hana maikai, a e hoouna koke aku no makou i mau puolo liilii i kela a me keia luna o ke Kuokoa, me ke kau leo aku, ina e loaa aku i na luna, na lakou e mahele aku i na kanaka.
                Ke lana nei ko makou manao, e akahele loa ia ka malama ana i ka wa e hoomaka ai e kanu, a me ke kanu ana paha. O ko makou manaopaa, ka hoolaha hou mai i keia laau maikai i mahuahua ai ka waiwai a me ka nani o ko kakou mau mokupuni oluolu.

Kauai.

                OIHANA LETA NA WAIMEA, KAUAI.-Ua lohe mai makou mai kekahi hoa mai o kela aina. ua hookaawaleia he Eke Leta okoa mai Honolulu aku a Waimea, me ke kali ole a loaa na leta mailoko aku o ka eke leta o Koloa.
                KULA HAOLE MA WAIMEA.—Ua lohe mai makou. ua hoala ia ae kekahi kula haole ma Waimea, e D. Laka. Ka makou no ia e kauleo aku nei, e hoomau i ke ao ana i pakele ai, aia hoi ka hewa o ka hookamolamola e iho no, o pakelo auanei me he olali la.

                HUI HALEKUAI.—Ua lono lauahea mai makou, e hoomaka ana ka kekahi poe kanaka o Kauai e kukulu i hale kuai no lakou. He keu mai nei ka hoi keia manawa o ka manawa hoomahui Halekuai. E wiki hoi oukou e ko Kauai poe, ua loaa ae nei ka hoi ka ka Hui o Maemae, i kukulu iho nei i ka Halekuai ma Honolulu nei. He ike ole no hoi auanei ko oukou, a i ole, he lohe ole paha i ka poe Hui o Maui a me ko Honolulu nei hoi? Ke poho nei ko lakou mau dala, a ia oukou paha auanei "Pii ka Loaa." E na hoa, mamua oe o ko oukou hoomaka ana e kukulu i ka Halekuai, e hoomanao ae oukou i na olelo a Puniole, ka mea nana i wehewehe mai i ke poho o ka hui ana e kukulu i Hui Halekuai, a ua lilo kana mau olelo i mea kamailio nui ia ma na nupepa iloko o na la i hala. E ko Kauai, e malama ia oukou, o pahee auanei oukou i ka limu ka kanaka o Manuakepa i ke one o Mahamoku.

Hawaii.

                PAU KE KUNA KOHALA I KE AHI.—I ke kuluaumoe o ka po la Sabati i hala, Sepatemaba 22, oia paha ka hora 1 o ka wanaao, o ka manawa ia a na kanaka o ka mahiko o Kohala e hooili ukana ana maluna o ka moku poino, a e hoomakaukau ana hoi e lawe mai ko kai ukana i uka, aka la lakou maluna o ka moku me na luina moku, e huki ukana lawe ana i uka, hou aku la kekahi i ke tini aila hoomaloo pena, no ke kuhi he waiona ko loko. Ia wa koke no ke kulu liilii ana mai o ka aila, a ua hee aku la io a ianei, aka pio koke iho la ke kukui e hoomalamalama ana ia lalo o ka moku. I ka ike ana o ka malama moku ua pio ke kukui, iho aku la ia me ke ahi koe me ka manao e hoa hou i ke kukui, aka ua ka koke oia ma kahi a ka aila i kahe mai ai, a ia wa koke no, o ka holo aku la ia o ka a o ke ahi a loaa ke tini a pahu koke ae la. Ua piuwa na mea a pau i ka lohe ana i ka halulu nui, a o ka mea mua a na kanaka i hana ai o ke kinai aku i ke ahi me ke kai, aka ua makehewa ia hana, a ua lapalapa nui mai ke ahi ma o a maanei, O ka nui o na pahu ko maluna o ka moku mai uka mai, he 900, a he mau papa maluna o ka moku mai Honolulu aku nei no Toma Thrum a me na waiwai e ae no na haole, na pake a me na kanaka. O kekahi kanaka mai Honolulu aku nei me na ili humuhumu noho o Kanahele ka inoa, ua poho he $150, no ia mau ili a me na mea hana. O ke poho paha o ka Hui Mahiko o Kohala i keia pau ana ma kahi o $7 a 8,000 paha. Ua panihakahakaia ka moku (insured) no na $3,000. He Haawina keia e ao mai ana i na kuna holoholo pili aina o kakou, i akahele pono ai ko lakou malama ana i na moku, a pilikia ole hoi.

NA MEA PILI AUPUNI.

                Ma ka waiwai o Keahualaaumoku, k., e hoolohe no ka Mea Hanohano, C.F. Hart, ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu, i ke noi a Kemilia, w., e lilo iaia ka hooponopono ana i ua waiwai la. Aia ma Onouli, Kona Hema, Hawaii, kahi e hooloheia ai keia noi, ma ka Poaono, oia hoi ka la 19 o Okatoba e hiki mai ana.
                Ma ka Waiwai o Keone. k. Ua noiia mai ka Mea Hanohano, E.H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, e------, no ka hookohu ana iaia i luna hooponopono waiwai no Keone, k, no Kamakela, Honolulu, Oahu, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau ke pili, o ka Poalua, oia ka la 29 o Okatoba, oia ka la e hooloheia ai keia noi, ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
                Ma ka waiwai o Kalawaiaokona, k. Ua noiia mai ka Mea Hanohano, E.H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, e Ku, k., no ka hookohu iaia i luna hooponopono waiwai no Kalawaiaokona, k., o Waialua, Oahu, i make aku nei. Ma ka Poalua, oia hoi ka la 15 o Okatoba e hiki mai ana, oia ka la e hoolohe ai ka Lunakanawai Nui i keia noi, ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
                Ma ka waiwai o Kanunu, k. E hoolohe no ka Mea Hanohano E.H, Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, i ke noi a Opiopio, w., no ka hookohu ana iaia i luna hooponopono waiwai no Kanunu, k., o Lihue, Waianae, Oahu, i make aku nei. Ma ka Poaono, oia ka la 18 o Okatoba, oia ka la e hanaia ai ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
                Ke ulu nei o Farani i ka hoomakaukau ana i na mea kaua, e like me kona ano mau, o kana hana oi ia o kona akamai.

Hunahuna Huikau.

                Ua hiki ae ka Moi o Suekena ma ke ku lanakauhale Alii o Balina, a aia oia ke hoomakaikai ia la, me ka Moi a me ka Hooilina Moi o Perusia. E nanea loa iho ana paha i ka oluolu o Balina, aole paha.
                E hele ana na Emepea wahine o Auseturia a me Farani e makaikai, a e hooluolu i ka noho ana kaumaha a kanikau o Sopaea, ka makuahine alii o ke Keiki Alii Makimili ana i pepehi mainoinoia ma Mekiko e Huare
                Ua hala aku la ke Keiki Alii, ka Haku o Wale a me kona Puuwai Alii opiopio kona kokoolua, i ka makaikai i Geremania.
                I ka la o o Sepatemaba iho nei, ma kekahi kulanakauhale o Delawea mokuaina ma Amerika Huipuia, ua haule iho kekahi wapuilani he hookahi haneri kapuai ke ana waena, aole nae he wahi poino o ke kulanakauhale.
                Ua hoouna mai ke aupuni o Sepania i na koa a me na lako kaua ma ka mokupuni o Pono Rico e hoahu ai, no ka manaoia e hiki mai ana paha ke kaua.
                Ma ka la 28 o Augate maloko o ke kula nakauhale Aliio Konetinopela ma Tureke, ua launa oluolu ke Kuhina noho o Amerika malaila me ke Suletana, a ua hoike aku ua Kuhina noho la i ka olelo hooholo a ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia no na mea e pili ana i ke kaua ma Kerete.
                Ua loheia mai ka Elele Farani mai, o ke aupuni mai o Farani, aole i noi iki aku i Farani i ke kino kupapau o Makimiliana. Aka ke noonoo nei ke aupuni Amerika e noi aku i ke aupuni o Mekiko e hoopakele i ke ola o ka Haku ke Keiki Alii Samu Samu. (Salm Salm.)
                Ma ke kulanakauhale o Nu Ioka, i ka la 29 o Augate, ua pau i ke ahi kekahi hale hana wai ona, a ua laweia aku la e ke ahi ke poho o ka mea hale i hiki aku i ka Haneri tausani dala. Puu dala nui no kela.
                I ka wa i lilo pio ai o Makimiliana i ke aupuni makaainana o Mekiko, ua lawe malu ia aku mai ka waihona aku o ke aupuni, he Elua haneri tausani dala ($200.000.) ma ke gula, a ke huli nei kekahi poe Mekiko i ka poe nana i limalima. Ua manao waleia, ua lilo i kekahi haole nona ka inoa C.M. Medinch a me kekahi poe kolohe e ae paha i komo pu.
                Mawaenakonu o ka mokuaina o Tenesi ma Amerika Huipuia he haunaele kuloko malaila, no ka hoopaapaa no na negero, no ko lakou pono ke koho balota a me ka ole, a no ka nui loa o ka haunaele, ua hoounaia na koa o hoomalu i ka haunaele.
                O na wahine ui opiopio, e hoopaa ia oukou mai na hoowalewale mai, no ka mea, e ha hai mau ana na keiki kane opiopio hoomaha luna, a o ko oukou haukae pu mai no ia.
                Ua hiki ae ma Kapalakiko kekahi pipi kauo i hanai ia ma Oregona; i laweia mai ma ka Hale Hoikeike o Kalepoi. O kona Kaumaha, ua 3,080.
                Ua hoopuka ka Peresidena Aneru Ionakana he olelo kuahaua, e kukala ana, e hoo lohe aku na alii koa a me na koa i na Aha hookolokolo kipi o ka Hema.
                Mahope iho o ka hookipa hanohano loa ia ana o Adimarala Faragu ma ke kulanakau hale nui o Sana Peteroboro ma Rusia, ua haalele aku la oia ia wahi, a ua holo mai.
                Ua oi aku mamua o 170.000 mau kanaka e ae i hiki mai ma ke kulanakauhale o Nu Ioka mai ka malama mai o Ianuari o keia makahiki. E haalele ana ka paha la kou i ko lakou onehanau, a koino mai i ka aina malihini i ikeia ka maikai.
                HAOLE KALEPA NAAUAO.—O Amosa Laurena, kekahi haole kalepa kaulana o Bosetona, ua hoopaa mau i kekahi mau hana ma kekahi buke i kona wa e ola ana, a mailo ko mai o kona mau hoalauna kalepa, ua loaa ia ia, he 97 mailoko ae o ka haneri i poho.
                KA MOIWAHINE MUA O HANOVA O MERE O keia Moiwahine, he makahiki paha i hala aenei, he lauoho palauli maikai loa kona. Aka no kona kaumaha, i ka hoopau koke ia ana ae o kana kane mai ka noho alii ae, a me kona manaolana no ka lilo o kana keiki i alii, ua lilo oia i mea e inoino ai kona manaoa ano e kona helehelena i like me ka wahine kahiko i luahine nona na makahiki he 60, a o kona lauoho ka mea nana i hookeokeo ae ia ia.
                NO NA KAA O PARISA.—Ma Parisa ka aole e holo kaa ia ka Poalima, no ka manaoia he la paoa ka ia ke holo kaa ia. O ka nui e na laina kaa holo mau malaila he 30, a 660 hoi ka nui o na kaa nunui o ua mau laina holo mau nei, he 14 ka nui o ka poe e pai iluna o ke kaa hookahi, a he mau lio kea wale no na lio nana e kauo ua mau kaa nei
                Ua hoike mai no hoi kekahi kanaka imapa no hoi o kana helu ana, iloko ka o kela me keia hookahi haneri a me kanalima kanaka, hookahi kanaka o lakou he makapa hookahi maka. Ma na latitu kiekie nae ke oiaio o keia, mamua ae o ko na latitu haahaa.
                Ua hoike mai ka Nupepa (Army and Navy Journal,) o na pu kuniahi he 25 iniha i hiki ai ka nui o ka pauda i ka 275 paona oia na pu kuniahi o keia hope aku, ma na papu kaua.
                O kela kipikipi ma ka Okana Aina o Aragona ma ke aupuni o Sepania, ua lilo ia i mea e lia ai ka ili no ka poe a pau o Sepania a pela no ma Europa a puni.
                Ke makaukau a liuliu nei ke aupuni o Beritania Nui, e hoouna i mau Puali kaua i hopu i ka Moi naaupo o Abisinia, no ka hana ino i ko Beritania mau kanaka.
                Aia maloko o ka Hale Hoikeike Nui ma Parisa kekahi wahi mikina (machine) hana kika e puhiia nei, e hiki ke hana he kanaono kika iloko o ka minute hookahi. He hapalua iwilei huina halike wale no ka nui o keia wahi mikina.
                KO BERIGIHAMA MANAO i ka poe opiopio o kona aupuni, no ka mare ana. Ua hoike mai ka nupepa Vidette, o Loko Paakai o ka la 3 o Sepatemaba aku nei, penei: I ka la pule mamua iho, haiolelo aku la, oia imua o ka lehulehu e hoolohe mai ana i kana haiolelo. He makemake oia e mare koke ia na kaikamahine opiopio a pau, me na keiki kane opiopio o Ziona, a kukala ae la oia ina e mare koke ole ua poe keiki kane nei me na kaikamahine, alaila e pau loa na mau poe kaikamahine nei i ka mare ia e ia, a me na bihopa, a me na luna kahiko. He pakaua ka mare ana o ke aloha, a he oihana kahiko ia. Aole pela ko kakoo maanei, no ka mea, ina e mare ana ke keiki opiopio i ka wahine no kona aloha ia ia, ina oia e makemake aku ana i wahine hou, a mare ia hoi me ia e aloha ino loa auanei ka wahine mua. Ua paa loa ke aloha o ka wahine mua, a he mea pono ole nona ke mahele ia ke aloha o kana kane mawaena o na wahine elua, a e kolu hoi.
                I aku la no hoi ia i na kanaka opiopio, o ke ano ka ia o ka noho ana o na kanaka haipule e mare koke i ua mau wahine la. Ao pu aku no hoi ia e mare i elua, a ekolu, a eha, eono, a ehiku poe wahine. Ua kauoha ia ae na kane opio e hai pakahi aku i ka nui o kana mau wahine i makemake ai e mare; a o na wahine opio hoi kekahi i kauoha pu ia ae e mare koke i ke kanaka Haipule e kii aku ana ia lakou, a e lilo i mau makuahine iloko o Iseraela.
                Ma LADANA ua hoouna ia ae na baluna i ka lewa me na ahi Kao lele i hoaia iloko o ka puna aeae, i ka wa i wela ai ka puna ua a ia ae ka pauda, a i ka wa i poha ae ai ua like ka me ka po mahina aliali.
                NO KA POPE. O kona manawa ala i kakahiaka nui o ka hora elima, a ia manawa no kona manawa pule. Ma ka hora 6 e komo mai ai kekahi o kana mau kauwa e kahi i kona umiumi, a mahope iho o ia manawa e komo mai ai kona kauka nui. Ma ka hora 7 kana pule masa. Ma ka hora 11 kona aina kakahiaka, no ka mea, mamua ae o kona aina kakahiaka, he manawa ia e halawai pu ai oia me kona poe Kuhina, a me ka pule mesa ana ma na hale pule o Roma. He kakaikahi loa kona manawa e noho pu ai ma ka Aha kuka me na Kuhina ona no ka mea, ua waiho oia i keia hana na ke Kadinale Anetoneli; Na Anetoneli no hoi e hoike aka i mua ona iloko no o na hora o ka la i hanaia ai na mea i hooholoia e lakou.
                I ninau ia aku e Kime. "E Kime e, heaha la kau e noonoo ana?" I mai la kela. "E noonoo ana wau e laweia elua noloko o ke kahi, ua koe ekolu." Kahaha iho la ka mea ninau wale, a i aku la oia, e wehewehe mai oia i ke kumu o kona manao ana pela, i mai la kela, ua laweia mai maua me Kale mailoko mai o mama, a ua koe makou ekolu. Owau; o Kale; a o Mama; "Eia ka makou ma keia." Heaha la ka oukou manao no keia? Ua wahahee anei ka noonoo o keia keiki? oiai ua ike kela elua laua mau mahoe, noloko mai o ka makuahine hookahi?
                HE MEA KAUA WELIWELI. Ua hai ae kekahi kanaka imi mea hou o Farani, he hiki ia ia ke hana i kekahi ahi ano e, e hiki ai ke hoopau i na kanaka he 100,000 iloko o na minute elima, oiai he 1,000 na metera o ko lakou loihi mai kahi o ke ahi e hoolele ia aku ai, ua like ia me ehiku mile ka loihi a keu aku. A ina na ha kulanakauhale ka mea i manaoia hoopau i ke ahi e hiki no ia ia ke hoopau iloko o na minute elima, a oi iki paha. Ina he aumoku manuwa ka mea i manaoia e puku i ke ahi, e hiki ia ia ke hoopau i ka manuwa iloko o na sekona he 15. Ua oi loa aku ka hikiwawe o kona hoopau ana i ke kulanakauhale a me ke aumoku, e like me ka hikiwawe o ka lele ana o ka uila.
                UA HOOLELE HAULI ia ka Emepera o Farani i ka wa i hoaoia ai ke ki poka o na pu raifela a Kasepote (Chasepot) no ke ano luku hoomainoino o ua mau pu la. Elima haneri ka nui o na koa i hoao i ua mau pu nei e ki i kekahi laina hoopololei, a iloko o na minute elua o ko lakou ki ana, ua lele aku na poka he 8,000 mai ka waha aku o ka lakou mau pu, a mailoko aku o ka huina nui o keia mau poka he 1,992 o lakou i ku i kahi i ki ia ai O na wahi a pau mamua iho o kahi laina i hoopololeia ai ke ki, ua hele ka ia wahi a oneanea i na poka aole i ikeia he mau lau mauu e luli ana, a ua manao wale iho paha ua Emepera la ina he 5,000 poe Perusia e ku ana malaila, alaila, e hooho mai no lakou. Auwe! Ka weliweli! He mea luku hoomainoino!

Na mea a'u i ike ai ma Hawaii.

                ME KA POE HANA o ka nupepa Kuokoa ; Aloha oukou:—E hoike pokole ana au ia oukou i na mea o Hawaii.
                Ma ka la 14 o Augate, ua haalele iho la au ia Kilauea, a lele aku mauka o Kaawaloa, Kona Hema. Hawaii; a hele aku ma Kona Akau, Kohala, Hamakua, Hilo, Puna, Kau, a hiki hou no ma Kaawaloa, ma ka la 21 o Sepatemaba nei. Ua 38 na la o keia puni ana ia Hawaii.
                Ma na halepule he nui, ua hele nei mai na kanaka e lohe i na hana a na kumu ma ka pae aina o Nuuhiva. Ua olioli no lakou ma kekahi mea, a he kaumaha ma kekahi mea.
                E ola maikai ana no na kumu makua kahiko, a o Rev. L. Laiana nae ka mea ano omaimai.
                Ua hookipa oluolu lakou ia'u ma na me ai a me kahi e moe maikai ai. Ua haawi mai ia'u i ka lio e hele ai au a puni ae nei o Hawaii.
                He nui loa ko'u mahalo i ka ikaika o na haipule i ke kukulu ana i na luakini maemae e hoomana ai i ke Akua. O ka Apana o Rev. L. Laiana ka oi o na halepule maikai. Ma Kohala Hema a me Hamakua.

KE ANO O KA AINA.

                Ua lilo i ke 'Lii Wahine o Mauna Loa oia hoi o Pele, aia ia ia ka hapanui o Hawaii nei, ua kuleana paa loa ia e ia
                O Waimanu ka oi o ke kahawai hohonu loa ma Hawaii nei. O Waipio ka oi o ke kahawai akea o lalo ke nana aku; a o Hili hoi ka oi o na kahawai lehulehu. O Kohala Akau ka apana oi o ka maikai o ka aina. a o Puna, Kau a me na Kona, o lakou ke oi aku o ke aa.
                O ka apana okoa o Kona ka oi aku o na laau ulu, e like me ka pae aina o Nuuhiva. He nui ka alani a me na laau kope e ulu ana ma Kona nei, a e pilikia loa ana nae i ke kakani. Ke moe nani nei no na Mauna nu ekolu o Hawaii nei. Oia kekahi mau mea i ike ia. A. K.
Sept. 25, 1867.

Na Pilikia o ke Kaula Moremona,
BIRIGAMA IANA.

                Ma na nupepa i hiki hope mai nei, ua ike iho makou i ka mea i kapaia, ke Kaula a me ke Poo o ka Ekalesia Moremona, aole oia i nele i na kue a me na pilikia mawaena o kona mau kanaka moremona iho.
                Aia kekahi lala ikaika o kela ekalesia ma ka mokuaina o Ilinoe, malalo o ke alakai ana a Iosepa Kamika, ke keiki hiapo a J. Kamika, ka mea mua i loaa ai ka aoao Moremona, a oiai oia e noho ukulii ana, ki puia kona makuakane a make aku la. O ko Iosepa Kamika makua manao, o ka hoolilo ae i kana keiki i poo a i alakai no ua aoao Moremona la, aka, no ka uuku loa o ke keiki ia wa, nolaila, ua lawe ae la o Birigama lana oia ke poo, a alakai aku la i Loko Paakai Nui i ka Aina o Uta, a hoolilo iho la ia ia i poo no ka Ekalesia.
                Aole nae i hele pu o Iosepa Kamika opio a me kona mau pilikana mahope o ke Kaula, ua noho no lakou. A i kona hiki ana ae i ke kanaka makua, he mau makahiki wale no i hala iho nei, e kukulu ae ana hoi kela i Ekalesia hou nona ma Ilinoe, a oia ekalesia kana a me ka poe i hahai mahope ona, i kapa ai, "Ka Ekalesia Moremona Oiaio"
                O keia ekalesia Moremona hou, ua kapaia ka hoolehulehu ana i na wahine a ka mea hookahi a me na mea e ae i maa mamua, a ko Birigama poe i hoolaha akea ai. Eia no me Iosepa Kamika kona mau Luna Ekalesia, a me kona mau Kumu, a ke mahuahua ae nei kona mana. He nui no na Moremona ma Loko Paakai Nui, i manao nui loa ia Iosepa Kamika, e lilo i panihakahaka no ke Poo o ko lakou Hoomana. Aka, aole nae i aeia e Birigrama lana, ka mea e malama nei i na wahine lehulehu wale.
                Mahope loa mai nei, ina ua hai pololei mai na nupepa, alaila, e ulu mai ana kekahi haunaele mawaena o kela Kaula Hoopunipuni, a me kekahi o kona poe umikumamalua, Aposetole, oia hoi na alii e noho la malalo iho ona ma Loko Paakai.
                Ina hoi aole makou e kuhihewa, e lilo ana ka Birigama Iana hiapo, i mea nana e pani i ka hakahaka o kona makuakane, ma ke ano poo no ka ekalesia, alaila, o ua keiki la, he ale rama kana mea i ike; a pehea, e koho hou paha auanei o Birigama Iana i kekahi o kana mau keiki i oi aku ka noho malie, e lilo i pani nona.
                O kekahi poe umikumamalua o ua Kaula la, ua manao, o ko lakou pono, o ka noho i Poo no ka Ekalesia Moremona. A no ko lakou kue ia Birigama Iana, nolaila, ua lohe ia mai, ua okiia aku ekolu o lakou e Birigama Iana, no lakou na inoa, A. Laimana, O. Haika a me O. Parata.
                Ua olelo mai kahi i loaa mai ai ko makou ike, "Ua akaka loa ka hoowahawahaia o ua Kaula la e na haneri tausani moremona maikai paha, ka poe nawaliwali i na lei pipi kaumaha i hookauia maluna o lakou, a ke kali wale nei no lakou, o ka hiki mai o kekahi uhane ikaika nana e kaiehu leo nui ae, a malama i ko lakou pono kanaka. O na popo e hooluhi nei i ka poe ilihune loa i kela a me keia makahiki, ua hoolohe aku i ke alakai a me ka makemake o ka Haku, wahi a ke Kaula Birigama i ka olelo ana, aole e hiki ke hoohalike i ko lakou hooluhiia ana me na hale nani o ka Peresidena, na Lunaolelo a me na Bihopa. O ka puni i na hale nani loa o na'Lii, na mahinaai ano alii, na hale hana, na pipi maluna o na tausani puu, ka waiwai nui, ka piha o ka pahu i ke dala a me ka lehulehu o na wahine ui a opiopio, oia kekahi hapa o ko Birigana lana makemake a me kona poe i koho ai.
                Ke manao nei ka poe mahope ona, o keia mau mea i haiia, oa hoohuiia o ko lakou ikaika kuapaa i ka luhi ana a hookupu aku nona. O na moni e hookinohinohi nei i na lihilihi o na wahine opiopio a ua Kaula nei, oia no na dala a me na nani i loaa mai ke kahe a wai ana mai o ka hou o ka poe ilihune; a he nui wale na kanaka e ohumu nei iloko p lakou iho, aka, me ka leo hamumu nae.
                Ke kali nei oia o ka paa ae o ke Alanui hao o ka Hui o ka Pakipika, i ike i ka mea e hiki mai ana maluna o ka poe Moremona. O ka hewa nui o ka Hoomana Moremona, o ka mare lehulehu ana, ka mea e kue nei i ke Kanawai o Amerika Huipuia. Ina hoi e hoopau ia keia mare lehulehu ana, ma ka hoike ana a Birigama, a ma kekahi ano e ae paha, alaila, e hookaawaleia auanei ka pilikia o ke ola o keia hanauna.

Na Hihia i mua o Ka Aha Kaapuni o Hilo Hawaii.

                Ua kukuluia ka Aha Kaapuni o Hilo malaila, i ka la 12 o Sepatemaba 1867. Hon. Robata G. Davis, kokua Lunakanawai Kiekie Hon. D.K. Naiapaakai a me R.A. Laimana. Alapati F Kauka kokua Loio Kuhine.
                Ke 'Lii kue ia Iosepa Calverly—Hoopiiia no ke puhi hale i ke ahi. Hoopau waleia, no ke ano pupule o ka mea hoopiia.
                Ke 'Lii kue ia Kapinao, Kahoolilo a me Kahupipi—Hoopiiia no ka hoike wahahee. Hoopau wale ia.
                Ke 'Lii kue ia S. Turnbull—Hoopiiia no ka hoao ana e puhi i ke ahi i ka moku okonola Peresidena. Ua ae i kona hewa. Hoopaiia elua makahiki ma ka hana oolea.
                Ke 'Lii kue ia Hanapau a kue ia Charlie —Hoopiiia no ka hoao ana e puhi i ke okohola Peresidena i ke ahi. Hoopauia i elima makahiki ma ka hale paahao me ka hana oolea.
                J.W.H. Kauwahi ka loio o ka aoao i hoopaiia.
                Ke 'Lii koe ia Laemakani—Hoopiiia no ka hoike wahahee. Hoopaiia i eono malama i ka hale pahao ma ka hana oolea.
                W.C. Aeto no ka aoao i hoopaiia.
                Ke 'Lii kue ia Kemaka—Hoopiiia no ka haawi i ko waiwai i na kanaka ma ke kuai. Hoopiiia mai ka Aha Hoomalu mai o Hilo. Hoohewaia a hoopaiia i $300, me na koina, Poohu ka lae o ke kolohe.
                J.W.H. Kauwahi no ka aoao i miko iho la.
                Ke 'Lii kue ia Kahue—Hoopiiia no ka Aihue. Ua hoopaaia ka hoopai a ka Aha o lalo ewalu malama e noho ai i ka hale paahao me ka hana oolea a pau ia mau malama.
                Ke 'Lii kue ia Kama-kue ia Daniela-kue ia Kila—Hoopiiia no ka hoike wahahee. Ua ae i ko lakou hewa i mua o ka Aha—Hoopaiia, hookahi makahiki ma ka hana oolea pakahi.
                Ke 'Lii kue ia Kaaua-kue ia Nunu—Hoopiiia no ka hoike wahahee. Hoopau wale ia ka hoopii.
                Ke 'Lii kue ia lanua (hapa pake) me Anadelama Waller—Hoopiiia no ka moekolohe. Hoopiiia mai ka Aha o lalo mai. Aole i hewa.
                W.C. Aeto a me Kauwahi no ia paahao.
                Ke 'Lii kue ia Nahale—Hoopiiia no ka lawe i ko hai inoa ma ke kakau palapala ana—ae i kona hewa—hoopaiia elua makahiki me na koina.
                Ke 'Lii kue ia Kealohanui—Hoopiiia no ke kokua i ka Hoike wahahee —Hookuuia aole hewa.
                E. G. Hikikoki a me W. C. Aeto no ka paahao.
                Ke 'Lii kue ia Daniela Namahoe - Hoopiiia no ka pue wahine—hoopau wale ia.

NA HIHIA KIVILA.

                J.C. King & Co. kue ia Malamanui—no ka malama pono ole ia o ka palapala hoolimalima—Hoopii na ka aoao pale mai ka Aha mai o lalo—ua lilo ka pono no ka aoao mua.
                A.F. Kauka a me E.G. Hikikoki no ka aoao mua.
                W C. Aeto a me J.W.H. Kauwahi no ka aoao pale.
                Hoopaneeia ka Aha ma ka la 16 o Sepatemaba ma ka hora 9 1/2 A.M.

MARE.

                Sep 29, ma Waimalu, Ewa, Oahu, mare o Iia, k, me Loke Kapena, w, na Remona Kahuna Katolika laua i mare.
                Sep 13, ma Waimea, H, mare o G H Kauiailihau, k, me Mele Kaahuopea, w, na Rev L Laiana laua i mare.

HANAU.

                Sep 11, ma Kalia, Waikiki kai, hanau o Hiuwe, k, na Piipii, he keiki kamahai.
                Sep 24. ma Kalokomoo, Waikiki kai, hanau o Umi, k, na Kuaaina me Kahinano.

MAKE.

                Sep 28, ma Puiwa, Honolulu, Oahu, make o Pihanui, k, he pehu ka mai ' make ai
                Sept. 22, ma Kahului Kona A., Hawaii, make o R Pupuka

OLELO HOOLAHA.

                EIA I KA PA AUPUNI O PAUOA nei, Apana o Honolulu na lio hele hewa i laweia mai. E kukalaia ana ko lio e ka ilikini i ka Poalua, la 8 o Okakopa, i ka hora 12 o ke awakea. Na lio hou, lio kane ulaula maikai, hao ano e. Lio kane kalakoa, no Kapau, o Waikiki, pela ko'u lohe. Lio wahine lokia, O uha mua, hao ano e mahope.
P. KAAIAHUA.
Pauoa, Honolulu, Oka. 4, 1867. 305-1t*

OLELO HOOLAHA.

                E IKE AUANEI NA MEA A PAU, owau, o L. KAANAANA, ka wahi male a S.B. KAULIA, a no kuu ike ana i kana mau olelo kikooia, kohu ole, ma ke Au Okoa o ka la 3 o keia malama, e olelo ana, aole ka wau e hele e aie imua o ka poe waiwai o kela ano keia ano, hele peue. A ke olelo paa nei au, he hiki no ia'u ke hele e aie a nui a iwakalua tausani dala, a nana no e hookaa, oiai, aohe i weheia ko maua berita male, ke paa nei no, no ka mea, ua haalele mai ole ia'u a me na keiki a maua, me ka nele i ka ai a me ka la, me ke kumu ole. L. KAANAANA.
Kikihale, Honolulu, Oka. 4, 1967. 305-2t*

OMOLE! OMOLE!

UA MAKEMAKE IA E KA MEA NONA ka inoa malalo nei, ua emoole eia uuku maikai e kuai aku i ka mea a mau mea paha e lawe mai ana i na omole o ke ano i hoikeia ae nei maluna ma ka puka maikai iho o ko Mr. Stanley Keena Loio, ma ke Alanui Kaahumanu.
JOHN KITSON.
Honolulu, Sepat. 3, 1867. 301-4t*

KAUKA LAPAAU.
O
Dr. Kennedy (Kenede) kona inoa.

                AIA NO KONA HALE KAUKA MA ke Alanui Papu, maikai iho o ke Alanui Hotele.
Honolulu 245 ly

MAU LAAU LAPAAU OLA A
UPAMA (UPHAM).

E OLA KOKE AI O KA MAI HANO A ME ka NAENAE iloko o na minute 5, a e ola hou ai hoi ka mai mahope iho o ua hana maikai ana.
                HE LAAU NO HOI no ka hoola ana i na uhae a me na puupuu o ke kino.
                HE LAAU MALAKELA. (Maraeheiia) no ka hooulu ana i ka umiumi olehelohu iloko o na pule eono. E kuai ia e
C.F. PULUKA,
296-tf Ma ka Halekuai, Honolulu, Alanui Papu.

Ua pee malu a ua nalowale paha!!
HE $10.00 MAKAMA!

UA MAKEMAKEIA E IKE IA KEKAHI keiki kanuka nona ka inoa IONA. Ua haalele ia Hilo ekolu pule i hala ae nei, o ua holo mai i Kona me na kekake 3 a me ka lio lekia hookahi, me na noho lio elua a me na kauhawaha. O ka mea e hoihoi mai la mau waiwai, e loaa no ka makana mai a
HANALE KUPA mai (H. COOPER.)
Ma Onouli, Kona Hema, Sept. 18, 1867. 304-2t

MOKU KUAI!
E ku ika ana ke kuna maikai
"HALAWA!"

Ma ke kumukuai makepono. E ninau koke ia
KIMO, (JAMES DUNCAN.)
303-3t Ma ka Halepai KUOKOA.

MOKU KUAI MAKEPONO
KIAKAHI
"FOURTH OF JULY"
"HELU AKAHI."

                Moku maikai keia. Ua paa o lalo i ke keleawe, a ua makaukau no hoi no ka holo ana, a e kuai aku au me ke kumu kuai makepono - 8 Tona, 27 kapuai 6 iniha ka loa; 9 kapuai ka laula; 3 kapuai 7 iniha ka hohonu. Me ka waapa, ka heleuma, ke kaulahao a me na mea a pau loa - E ninau ia
T. SPENCER - Hilo-
302-1m WALKER & ALLEN o Honolulu.

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU KE nana mai i keia. O ka mea nona ka inoa malalo iho mai. Ke hookapu loa aku nei au i kahi i koe o Waiawa ia'u e waiho ana, maloko o ka pa Laau aina i hanaia ma Waiawa ia'u e waiho ana, maloko o ka pa Laau aina i hanaia ma Waiawa, aole e hele ka Lio a Bipi, Hipa, Kao, Puaa, Miula, Hoki, maluna o ua mau wahi la. A ua hoolilo aku au la Kamai i Luna na'u, nana e hopu aku i na holoholona, a nanea e like me ke Kanawai.
M. KEKUANAOA.
Honolulu, Sepat. 3, 1867. 301-4t*

Ua Nee aku i ka Hale Kuai Hou.

O KA HALE KUAI HAPA PERE I IKE mauia a i maa hoi i na kanaka, ma Alanui Maunakea, ua hooneeia aku i ka Hale hou maikai, mauka iho o ka Hale Kuai mua, malaila e loaa ai ka mea nona ka inoa malalo nei me ka makaukau i na wa a pau e kuai aku i ka poe e kipa mai ana, no ke kumukuai i kupono no ia wa. WILLIAM RYAN.
Honolulu, Sepat. 6, 1867. 301-3m

Papa Nukama (R. Newcomb),
A ME
Toma Kea (Thomas Cross)
NA MEA HUMU BUKE.
Alanui Kalepa Makai o Hale Luina.

275-ly

HALE KUAI HOU!

                UA WEHE AE NEI NA MEA NONA na inoa malalo nei he HALE KUAI HOU ma Monikahane, mawaena o ka Hale Kuai Bipi a me ka Hale Kauka o Dr. Kenedy ma ke Alanui Papu. O kekahi o maua, oia hoi o SCHUTTE, ua maa no na kanaka iaia, ma ka Halekuai o Painapa. Eia hoi maloko o keia Hale na ano LOLE he nui wale, e lawa ai ka makemake o na kane a me na wahine, oiai he mau lole kane a he mau lole wahine maloko o keia hale. A e kuai aku ana no maua me na makamaka Hawaii a pau i na mea i makemakeia.
GRUNWALD & SCHUTTE.
292-6m

Olelo Hoolaha.

O MAU O NA MEA NONA NA INOA MALALO nei, ke kauoha aku nei mana, o ka poe a pau i aie la maua o ka Halekuai o maua e ku ana ma Kukaeiki, Waiawa, Ewa, i hookaa ole mai i na manawa loihi i hala ae nei, e hookaa aku i ko oukou mau aie ma ka lima o J.P.E. Kahaleaahu, ma Manana, Ewa, a nana no e haawi i ka bila hookaa ma ko oukou mau lima. Nolaila, ina aole oukou e hookaa koke mai, alaila, e hoopii no maua ma ke Kanawai.
AKI (Pake.)
ALAMA (Pake)
Waiawa, Ewa, Sept. 20, 1867. 304 4t*

OLELO HOOLAHA.

O MAUA O NA MEA NONA NA INOA MAUA o na mea nona na inoa malalo nei, ke papa a hookapu loa aku nei maua i ko maua mau Apana Alua i lilo ia maua i ka hoolimalima, no lakou na inoa malalo iho: 1 Hauanau, 2 Kalokaloa, 3 Kuholani, 4 Milialoha no v. K. Kaahumanu; 2 apana aina no M. Kalaikini Kapena; 1 Kealapii, 2 Papohaku e waiho la ma Waimano, Ewa, aole e hele wale kekahi kanaka, wahine, keiki, haole, pukiki, pake a lawe wale i na mea kanu maluna o keia mau apana aina i hai ia. O ka mea kue, e hoopiiia no imua o ka Lunakanawai Apana. Aole noi e hele wale na holoholona, bipi, lio, miula, hoki, kekake, hipa, kao, puaa, koloa hanai, moa, pelehu a hoopoino i na mea kahu, o uku i ka Elima Dala ($5.00) no ke poo hookahi. Ke waiho nei maua ia Ahoi pake ko maua hope, nana no e hopu a hooponopono, a haopii ma ke Kanawai o ka aina, a nana no hoi e hooponopono pu me J.P.E. Kahaleaahu no na mea a pau e pili ana i ko maua mau Apana Aina.
AKI (Pake)
ALAMA (Pake).
Waiawa, Ewa, Sept. 20, 1867. 301-4t*

PAPA
PAPA
PAPA

MA KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA
OIA HOI NA UKANA O "JANE FALKINBURG."

NA PILI Hale ulaula,

NA PAPA Noweke 1 a 1 1/2 iniha
NA KAOLA HALE O KELA ANO KEIA ANO

NA PAPA palahalaha

NA PAPA hele a me na
Papa Paina oolea, Paina keokeo a me ke Koa

Na PENA a me ka AILA
Na PEPA Hoonani Hale
AILA Hoomalo a AILA Hoowali
NA KUI a me

NA LAKO HALE NO A PAU E PILI ANA i ke kukulu hale o kela a me keia ano, a e kuaiia ana me ke kumukuai haahaa loa e

L. L. HULIPAHU (TORBERT,)

Ma ke kihi makai o na huina o Alanui Moiwahine a me Papu
300-3m

HALE MU!
HALE KUAI MEA AI!

HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na makamaka Hawaii a pau:
RAIKI no Waimea. Kauai mai,
PALAOA maikai loa,
KAMANO io ula no Keamolewa mai,
BIPI uahi no Kaleponi mai,
KOPA keokeo - KOPA ulaula.
AILA Honua! AILA Kohola.
KOPE—PAAKAI,
AI no na Lio me na Moa,

Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.

PIA NO HAWAII MAI,
PIA AI—

A he nui loa no na mea ai maikai e ae.

                Nolaila ia ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi dala, a e like maka no oukou i keia mau mea i laila ae la maluna.
Me ka mahalo.
I. BATALETA.
286-3m

HALE PAI KII!
AIA KO'U HALE PAI KII MA
MONIKAHAAE,

Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA AI o S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He emi loa ke kumukuai o na KII. H.L. KEIKI (CHASE)
267-ly Mea Pai Kii.

HOOLOHE MAI!
KA HALEKUAI O C.F. PULUKA

                OIAI KE MAKEMAKE NEI KA mea nona ka inoa malalo nei e haalele iho i na kaiaulu o ke Aupuni Hawaii iloko o ka wa pokole, nolaila, ke hoike aku nei au i na makamaka Hawaii a pau loa. E hooemi ana au i ke kumukuai o na mea kuai o kuu Halekuai, ma Alanui Papu, malalo o ke kumu lilo, e like me na Hale Kulaha mai keia la aku. Nolaila, e oluolu oukou e hele mai e nana i kou waiwai, mamua o kuu naue ana aku. C.F. PULUKA.
Honolulu, Mei 23, 1867. 286 3m