Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 40, 5 October 1867 — Page 4
KE KUOKOA, HONOLULU, OKATOBA 5, 1867.
Ka Nupepa Kuokoa.
Nohea ka pomaikai?
1. Ina oe i ike pono,
I na pilikia e,
E kau kinikini ana,
Ma o aku, a maanei,
Ku anei ninau, ea,
Mahea wau e imi ai,
I loaa ka hana lea,
I loaa ko'u pomaikai?
2. Aia la, he keiki hune,
Ke noho la me ka uwe,
Weluwelu kona lole,
Aole ona wahi ai,
Hele oe e kokua,
Hooaahu, hoowaiwai,
I hauoli na makua;
A loaa kou pomaikai.
3. He wahine kane make,
Ma ka hale pepe no,
Ilihune, uwe wale,
Hele oe e uwe pu,
Hele a hooluolu,
Haawi i kiaha wai,
I wahie, ai, a lole;
A loaa kou pomaikai.
4 Aia la, he poe auwana
Mai ka hale kula ae,
Mai ka luakini aku,
Kii, e kii i hoi mai;
Naaupo, a noho wale,
Hawawa na kamalii,
E aloha, a ao pono,
A loaa kou pomaikai.
5. Aia hoi, ka poe luhi,
Eha, mai, a makapo,
Ke kali la no ia oe,
E aloha ia lakou,
Hele oe e hoomaha,
Lapaau la, a hanai;
Maha a oli pu lakou la,
A loaa kou pomaikai.
6. Aia no, he poe pio,
Pio i ko keia ao,
A, ke kau la no maluna,
Ko ka make malu po;
Hele e hai ia Iesu Kristo,
I ke Ola e ola'i,
I kuu ia a pakele;
A loaa kou pomaikai.
H.M.H.
"Owai la hoi ko'u hoalauna?"
O ka lauana pu ana me kanaka, ka mea e maopopo ai ka hoalauna. Aole nae o ka launa pu wale iho no me ka hana ole; o ka launa me ka hana pu ka pono. Ua lohe oe, a ua ike maka paha, o wela ana ka hale o kekahi kanaka, ua hele oe a ku mamao ae, a nana aku i ka pii ana o ka lapalapa ahi, a olelo iho, "Aloha ino! pau e ka hale o mea." Aole nae oe e holo ilaila a kokua i ke kinai ana i ke ahi. He hoalauna anei oe no ua kanaka la? Aole, he malihini oe, he aloha ole, kou aloha ino, ka mea hookamani wale no. Ina e hele oe a hiki i kahi o ke ahi, aole nae e lawelawe kou mau lima, i ke kii ana, i ka ninini ana i ka wai i pio ke ahi, aole hoi e hoao e kii a huki mai i kekahi mau ukana mai loko mai o ka hale e wela ana i ke ahi. O ka nana, o ka uwe wale, o ke aloha ino wale iho no kau, pehea, oia anei ko ano o ka hoalauna io? Aole.
He kanaka e hele ana mai Ierusalema a Ieriko, a haule iho la iwaena o na powa, a powaia, a waihoia me ka aneane make. Ekolu mea i ike ia ia iloko o kona pilikia; he kahunapule, he pua na Levi, he kanaka no Samaria. O ke kahunapule, ka pua a Levi, nana wale aku no laua ia ia, a maalo ae la ma kela aoao. O ke kanaka o Samaria, nana aku no ia a ike i kona pilikia, a hele hoi io na la, a hu kona aloha, a lawe ia ia a wahi i kona mau eha, a ninini i ka aila me ka waina iloko, a kau iaia maluna o kona holoholona, a hoihoi aku la i kahi hale hookipa, a waiho ia ia malaila, me kahi dala e uku aku ai i ka mea nana e hanai ia ia a ola.
Owai ka hoalauna o lakou nei ekolu no ka mea i eha iwaena o ua powa? Pane koke mai la kekahi, o ka mea i hana lokomaikai aku ia ia.
Pela io no. Nui ka poe pilikia, nui ka poe i haule iwaena o na powa. He poe opiopio, he poe keikikane, he poe kaikamahine, he poe kane ui, he poe wahine ui, he poe i mareia, he poe i mare ole ia; i ko lakou hele ana ma ke alanui, ua haule lakou iwaena o na powa. Ua powaia, ua ailiika aku ko lakou lole, ko lakou pono, ko lakou kupaa, ko lakou maemae, ko lakou hanohano, ua eha a aneane make.
Aia la mahea ua poe nei? Aia no ma na halekuai rama, inu rama, hana lealea; aia ma na hale hookamakama, ma na hale haole, me na hale o na kanaka maoli e huikau ana, moe aku moe mai me ka mare ole ia. Aia no hoi lakou ma na moku o holo ana ma ka moana, aia no hoi ma na ahahui mahiko paha kekahi.
He poe nui kekahi, he poe hanohano, he mau lunakanawai, luna makai, luna alanui paha, ua haule iwaena o na powa, ua eha a ane make. Aloha ino no ua poe eha a ane make nei! A o ia wale iho la no, o ke aloha ino aku ka kakou.
E hoohalike anei kakou i ke kahunapule a me ka pua a Levi, e nana wale aku no, a maalo ae ma kela aoao? Ke ano anei ia o ka hoalauna io! Ke pane mai nei paha kekahi, "Ka inoa o ka hana ia a ke kahunapule, e hele e launa pu me ka poe hewa, auwana, haule iwaena o na powa, na mea kolohe, hoowalewale, e paipai aku, e lalau, hoala, a hoihoi mai?" Ae, ka lakou hana ia, aka, aole o lakou wale; malama o hana ole lakou, a pilikia loa ka poe i eha i na powa, a make io paha.
Mai nana i na kahunapule a me ka pua a Levi, e nana i ke kanaka no Samaria, a e hoohalike me ia, ma ka hele ana, ma ka launa ana, ma ka lapaau ana, ma ke kau ana i ka poe i eha a ane make maluna o ka kakou mau holoholona, a hoihoi mai ma na hale hookipa, na halekula, na luakini, na hale noho maikai, na ekalesia, ke aupuni o ka lani, alaila, lilo kakou i poe hoalauna io no lakou. (Aole i pau.)
He wahi Mele.
He inoa keia nou e Beke.
O ka oi no ia o na pua.
I aloha i ka uka o Kahoiwai.
E hoi no oe a maliu mai;
Ke hea mai nei leo o ka manu,
O oe a owau lilo i ka wai.
Ua hele aku au me ka manao.
E lulu lima me ke aloha.
E kuhi ana au he oiaio.
A kana hoi e hilala nei:
Ke hea mai nei leo o ka manu,
O oe a owau lilo i ka wai
Ke ua mai nei ua liilii,
Ke nee mai nei i ka laau,
E i ala hoi—e, pulu au—e,
E hoi no oe a maliu mai;
Ke hea mai nei leo o ka manu,
O oe a owau lilo i ka wai.
I kilohi aku au e hiu ana.
O kahi mokuahi Kilauea,
Ua hoi ae la i Ainahou,
E hoi no oe a manao mai;
Ke hea mai nei leo o ka manu,
O oe a owau lilo i ka wai.
Ka Hele Malihini ana ia Hawaii a me na Mea Hou i ike ia.
Ma ka'u palapala o keia la, i kakauia ma ko Rev. L. Lyons keena hookipa, ke manao nei au o ka pau paha keia, a e hookuu ana wau ia'u iho e hoi i kuu wahi Home, ina aia o Kilauea i kahakai o Kawaihae, a malaila e a'e aku ai, a i ole ia mao aku paha o Mahukona e kiei iki aku ai i ko laila noho ana, malia he mau wahi hunahuna huikau hoi ko ia mau kapa kahakai o kakou. A ma keia wahi i launa aloha pu ai maua o Rev. A. Kaukau, ko kakou Misionari aloha o ka Pae Aina o Nuuhiva, eia ka hoi ua hiki mua mai oia i nehinei i Waimea nei, a he halawai nui kana me na kamaaina o nei uka anuanu, iloko o ka luakini i kapaia. "Imiola." A e haalele ana maua a i elua i nei uka iuiu i aloha loa ia e kekahi makua kahiko o ka pono, Rev. Mr. Lyons i keia la a e hele ana kela e kukala 'ku i ko lakou noho ana, a me ka lakou mau hana ma ka Pae Aina o Nuuhiva, a e hoi aku ana hoi nei i ka Home.—
A maanei e hoomaka hou ai au i kuu kamailio pu ana me oukou, mai Hilo mai, Hamakua, e hiki i Waimea nei, no na mea maikai a ka maka i ike aku ai, a no na Nuhou hoi a ka naau e lealea'i.—Aole i pau kuu hoohihi i ka noho ana olu o Hilo, a me ku halii noe mai a ka "Ua Kanilehua" i ka nahele laau o Panaewa, a i ka piha nunua lua a ka luakini o Haili, a pela 'ku, me kuu manao nui, e make hou la ona mau kauna la o ka nanea ana i ua wahi la, o mahope iki aku, ku ae a malo hoi ana i ka Home, eia ka hoi, ke paani nui mai nei a'u mau wahi keiki o Waikane, a ia hele ana mai he kolohe ka kekahi hapa o lakou, haule iho la ka naau i ke kaumaha.
A i ka hora a keia lono apiki i hoea mai ai, hoomanao ae la au i keia olelonane a ka haole.— "Ina kaawale ka Popoki, Paani wale na lole," a me he mea la i ka nana'ku, pela okoa iho la no paha ke ano o ua poe keiki nei a'u ka paani lealea wale, i ke kau aohe ka Popoki o laila, a oia kekahi kumu nui nana i huki ikaika e hoi i ka aina, malia o ka pono ia.
KA HAALELE ANA IA HILO.
Ma ka Poakahi iho nei Aug. 26, waiho aku la ua 'hi malihini nei i ka nanea malie ana o ia Home, a huli hoi mai la e ikemaka pono i na paliku o Hilo Pali; aia a ike mai i na iho ana kawahawaha, a me na piina piiku, e hualalahu ana i o a ia nei, a i iho la au ia'u iho, pau io kuhihewa i na pali o Hilo, aohe io no o ka pali a pali, makena, weliweli ka nui o ua mea he pali o nei aina, he i hoi ka'u o Kauai ka aina pali, eia ka aole, o Hilopaliku nei ka ka oi o ka pali.
Mamuli o ka lokomaikai o kuu hoaaloha a Mr. J.L. Kuahau, ua kokua wala mai kela i elua lio lawe ia'u a me kuu kamalii a hiki i kahi e halawai pu hou aku ai me ka lokomaikai aku o maua, me ke kumu ole, a ua ae mai no hoi ia a me Mr. Keo o na Kukuau, e alakai ia'u a hiki i kahi o Rev. T. Pohano, i Hakalau, a ua haele pu mai makou me ke aloha nui, me he la hookahi makua kino, a hookahi puuwai i na kii ia, a ua liuliu aku la hoi na la o ka noho pu ana; eia nae, ua oi pakela aku ke aloha o nei mau hoa, a me ko laua makemake nui ia'u e noho hou no i Hilo, mamua o kua makemake ole i ka noho, oiai ua paa mua ka manao e hoi i ka aina, no ka lohe i hiki mai la a ia'u keiki e u kolohe nui ana.
A ua oluolu loa laua i ka hoikeike a me ke kuhikuhi pono ana mai ia'u i na wahi pana o ua Hilopaliku nei, a ike iho lu au ia mau kanaka kaulana ma ke Kaao o Keaniniulaokalani, i ka hoe waa, o Kumunuiaiake, a me Moanonuikalehua, e ku ana i kahawai, he mau pohaku ala no elua e waiho nemoneana ma ka lihi makai pono o ke alanui iwaenakonu o ke kahawai, a o ke alanui no ia e au aku ai ma kela kapa. A pela mai no he wahi ana i kapaia o Kanikuekue, no ke kani kuekue ana o ka la Kuku Paupau a kekahi wahi luahine o na kau i hala, ke kumu i kapaia'i "Kanikuekue" a na ike pono au i keia wahi pana inoino o ua Hilopaliku nei.
Ua oluolu hoi iau ke kipa ana e ike a e launa aloha pu hoi me kuu kaikaina o ka oihana Hoopomaikai, Rev. Mr. Pahio, o Onomea, Kahu o ia Kihapai, a e kamakamailio pu me ia no kana mau hana ma kona ekalesia; ka ulu maikai o ka pono malaila, a no kuu ake nui no hoi i loaa mai o na mau wahi hunahuna mea hou mai ia ia mai, ke kumu o ia ake nui ana e kipa iki aku e ike, ina no la hoi aohe mea hou, o ke aloha no ka mea nui, o ka launa pu, a o ka uwe no hoi, ke uwe, a me ka ike maka ana he maka he maka, eia nae, ua hala kela i kahakai i ka lawaia Hi-Aku, pela ia mai, a o kahi aliiwahine wale no ko kauhale e noho ana, Mrs. Pahio wahine, me na wahi kamalii liilii a laua, a ua makana wale mai kela he whi kiaha wai huihui, na kahi o makou i ono wai. A haawi aku la au i kuu aloha i ua kahu wahine la o ka hale, e malama, a hoi mai o Pahio mai kona lalau ana, alaila aloha 'ku, a ua ae mai keia.
KA PII ANA E MAKAIKAI I KA WAILELE O AKAKA.
Mamua iki iho o ko makou hiki ana i Hakalau, i ka aneane ana e pau ka hapalua o ka hora 4 P.M. haalele makou i ke alanui aupuni, a iho aku la i kahawai nui o Kolekole, a pii pono aku la makou i ka mauna, e komo ana i ka nahele, e naku ana i ka uluhe, i ka naele o ke alanui, e kikeekee ana i o a ia nei, i luna i lalo ma kau wahi, a ia makou e alo ana i na ino o ke ala, e noke ana ka ua i kana hana, oiai he ahiahi ua ia, a ua hopohopo mai na Pailata nana, maua e hookele ana, e ike i ka wailele o Akaka, o opili makou i ke anu a ka ue, a me ka hui a ka makani mauka mai, a pilikia hoi, oiai i ka nana'ku ua paapu ke kuahiwi i ke ohu, a ua halii lua mai ka noe i ka lau laau, maluna pono iho o Akaka, a ke hana mau nei no hoi na paka ua i kana hana ia makou, a ke hoouhi ae la i na kihei huluhulu, he mea oie ka malu, a haulehia iho la makou i ka hopohopo nui, e pilikia ana paha i ka ka mea o ka hana lokoino mai a ka ua.
A ia hora a makou e nee pilikia ana, haupu mai la ia'u ka manao a'u i lohe mua ai ia nei o Hilo—" He pilikia pinepine ka na malihini hele makaikai i ka Wailele o Akaka, i ka make i ka opili a ka ua, ke ako ake uhai paha i na Lehua a Pane i ka nuku o ka Wailele, a uhau iho iluna o ka pohaku a Pele, o ka manawa ia poele mai la ka lani i ka ua, a uhi paapu mai la ka ohu, a me ka noe i ke kuahiwi, a ike ole ia'ku kahi a me kahi, e La malie wale no ka ia la, e hele ana a ka lae ka lani, ike wahi ao ole ia'ku, a kolohe no e kolohe ka malihini i ua mau lehua nei, o ka manawa iho la no ia e hana 'i ka ua i kana hana, a make i ka opili, wahi mai a kuu loke i kai o Hilo-one, a ua papaia mai au me ia malihini hele makaikai i ka wailele o Akaka, aohe make kolohe, aohe make ako i na Lehua a Pane, mai uhau oe i ka lehua a Pane iluna o ka pohaku a Pele, o pulu io auanei oukou i ka ua, a pela iho la kuu noke ia ana mai i ka papa i ka o Hilo, a o ka hele maluhia wale no ka pono a hiki i ka ikemaka ana ia Akaka."
A eia ka mea kupaianaha i kuu manao ana, ina paha he oiaio keia kapukapu o ua o Akaka.—Aohe makou i hiki aku i ua wahi nei, a aohe hoi i kolohe ia a ako ia na Lehua a Pane, a hahauia iluna o ka pohaku a Pele, eia nae ua pulu e no makou i ka ua i kai loa, a me ka ua no ka hele ana mai a komo i ka ululaau, a hoea ana i ka wekiu o ka pali iluna lilo ae o ka nuku o Akaka me ka ua no, aole nae o'u manaoio ia kapukapu, ua paa kuu manao mamua aku o ka hiki ana i Akaka e pii no a e kolohe i na Lehua kapu a Pane, a e iliki ikaika hoi i ka uhau ana iluna pono iho o ka hokua o ka pohaku kupua a Pele, e like me ka makemake, a me ka lealea kanaka i loaa ia'u, i kumu e maopopo lea ai, he oiaio io no ka hoomanamana kahiko ka lapuwale e malama mai nei, ke pulu, a ke opili io paha makou i ke anu a ka ua nui o Akaka kupua, mamua 'ku o ka pulu mua ana i loaa ia makou i kai lilo.
A hiki makou i ua wahi nei i ka nuku ponoi o ka Wailele, mamuli o ke alakai wale ana mai o kekahi kamaaina kahiko o ia uka, a, o ko'u aho no o ke kiei aku ia lalo a ike, aohe nae he ike pono ia aku, no ka mea hoi; e uhi paapu ana ka Ohu a me ka noe ma o a maanei i ka pali, a he mau minute uuku paha i hala 'e, wehea mai ana a ahuwale lalo a ahuwale pu hoi kela kue keia kaekae o ua o Akaka, a i ka nana pono ia ana'ku, me ko makou mau maka, he mea weliweli ka nui, kiekie launa pono ole mai, "a lohe ole hoi i ke ao aku" wahi a ka olelo, a hopu ae la au i keia lalani mele a ka poe holokahiki, a puana 'e la. "Liilii ka la o Alika'' a manao iho la au, ua pili pono ka la i Papaenaena ia wahi i keia kiekie pono ole, hewa na maka i ka nani o Hilo, a ku maka ka ike ia Akaka, a heaha la hoi ka hewa, ke uu ae au i ke oli iloko nei o ke keena hookipa o Rev. L. Lyons, i keia mau wahi lalani mele wale no.
"Liilii ka la o Akaka.
A ka Iwa kikaha i na pali."
A liuliu iki ka hauoli ana o makou a me ka nana nanea ana i ko lalo, aia hoi, o ka huna wale no o ka wai ke haule ana ilalo o ke kiowai, a me ia mau kulu huna wai makaliilii loa e haule pakakahi ana i kela minute keia minute, aia hoi, he manowai nui e haale malie ana ko lalo,a he kahawai moolio loa hoi i ka nana'ku mai ka nuku wai luna 'ku, nana e lawe malie mau ana i na huna liilii a ka wai, a puka i kai o Kolekole. A ma ia hope iho, ua oluolu loa ia'u ka hooko pono ana i na mea a kuu uhane i ake nui ai e ike, oia hoi keia, o ka uhaki ana i ke kanawai paa no nei wahi, a na Kupuna kahiko i hoomaka'uka'u mai ai i ka lakou mau Moopuna, a ua malama pono ia e na Moopuna i koe, mamuli o ke ao a me ke kuhikuhi ana a na Kupuna naaupo.
A penei ka'u hana:—O na Lehua a Pane, he mau lehua kapu ia, aia lakou e kakau nui ana i ka nuku pono o Akaka. (A o Akaka hoi, he wahi kanaka ui no ia ma kona moolelo, a mamuli o ke kena ana a kona Kupunawahine e hiahia ahi, a o kona hana no ia, a ia ia e noke ana i ka hia ahi, hoio aku la ka hohono a i ka ihu o kana mau ipo e pii mai ana e moe me ua o Akaka, mai kai mai, a ike kekahi makamaka ona i ka honi ana mai o kana mau ipo, o kona hele no ia a hai aku la ia Akaka, me ka i aku ia ia,—"E, pii mai nei au mau ipo a honi mai nei i ka hohono o ke ahi, a hoowahawaha ia oe."—a ia ia i lohe ai i keia, o kona lele no ia iloko o ka wai, a make loa, a kapaia iho la ua wahi nei, o Akaka, mamuli o Akaka.)
A lawe mai la au hookahi kumulehua, a hahau iho la elua hahau ana i ka pohaku pono o ka iha o ua o Akaka, a mahope iho, eha a'u hahau ana iluna o ka pohaku a Pele, me ke kanalua ole, a makau ole mai, no ke kolohe ana i keia mau mea i papa ia mai ai no keia wahi, a hookahi mea i koe mahope iho, o ke kali ana'ku i ka hana mai a ka ua nui i kana hana, o ka hoopulu mai ia makou, no kuu kolohe ana i na mea kapu i papaia, a ke hai aku nei au, me ke akaka loa, aohe makou i pulu iki i ka ua a hiki i kauhale, o ka pulu wale no i loaa i ka pii ana mai; oia wale iho la no, a nolaila hoi, ke hoike aku nei au i na malihini hele makaikai a pau ia Akaka, mai hilinai i na mea i hookapu ia, a he oiaio, o pulu io auanei i ka ua, aka e hilinai i na mea i hookapuia e Iehova ke Akua, alaila, ua pakele, aole nae no ko'u pakele ana i ke kumu o keia kaena nui, aka, no ka hilinai ole no mamuli o na hoomaka'uka'u lapuwale a ko kakou mau Kupuna naaupo.
A no kuu ake nui e ike i ka oiaio o ia mea, nolaila hoi, ua koi nui au ia'u iho e hooko, a i ka hana io ia ana no hoi, eia ka he hana hoopunipuni wale iho no ia, a he hana hoomaka'uka'u i na malihini hele makaikai. A akaka loa mai la ia'u, o na olelo papa a me na mea hookapukapu o na wahi pa-na a pau loa, he hoopunipuni wale iho no ia, aohe he oiaio, he hana na na aumakua unihipili a na kahuna hoomanamana. A ke kahea aku nei au i na malihini a pau loa e koi nui ana e ike i na wahi pa-na o ko kakou one hanau, ina e lohe oukou he mau olelo hookapukapu ea, mai manao nui he oiaio, hele no a kolohe, e like la mea a'u nei, ka uu ana iho i ka ihu o Akaka i ka hili i ke kumu lehua kapu a Pane, aohe wahi mea a ua iki iho, a hiki wale i ka hoi ana mai o makou i kauhale. A oia iho la no na mea i ike maka ia e a'u no ka wailele o Akaka.
O ke kiekie o keia wailele, ua hui mai o Rev. T. Koana ia'u, he eha haneri (400) kapuai ke kiekie, a ua manao au, ua oi ae paha ke kiekie o keia wailele Akaka, i ke kiekie o ka wailele o Hiilawe ma Waipio. A eia nae ka apiki o keia manao wale ana, aohe au i ike pono i ka wailele o Hiilawe, aka hoi, he lohe nae ko'u, ua emi iho ka ia wailele i ka wailele o Akaka; a ina paha pela, alaila, oki loa iho la no ka hoi kahi wailele o Kukahekahe ma o Waipio, i ka Pohano ma wailele e malama nui mai la o Hakalau.
KA EKALESIA O HAKALAU.
O Rev. T. Pohano ke Kahu o keia kihapai. Oluolu maikai no ko ola o keia makua a me kona ohana. I ke ahiahi poeleele, i ka napoo ana o ka la, ia'u i hiki aku ai a me na hoa hele pu, ua koekoe i ka wai, e u kulou ana kamaaina ilalo, me kekahi elemakule iho no, e u anaanai pa-hi-aku ana i mea lawaia Aku i ka moana, a i ka ea ana ae a lohe pono ua makua nei i kuu leo, lele mai la a lulu lima pu iho la me ka piha nui o ka naau i ka hauoli. A i keia launa pu ana o ka malihini me na kamaaina, a eia ka hoi ilaila o Mr. Hanaloa, ka Luna Haiolelo o ka Ekalesia o Kaupahoehoe, ua hiki mua iho, a e naho ana ilaila. Mea e ke aloha, i ka halawai ana o makou a pau i kahi o Rev. T. Pohano. (Aole i pau.)
No ka Papa Alii Hawaii.
I na makahiki i aui ae nei i hope, a me na makahiki e nee mai nei mamua; ua nui ka nune a me ka hoohuoi ana o na Kaula a me na Kilo hoku, a me ka lahuikanaka holo okoa. A o na malihini kekahi i komohia e ka manao kilokilo, a o lakou kekahi i huipu i ka leo uwolo ana no ke kaniaahia, a e hoole ana i ka mana o ka lakou mau huapule, a e hilinai ana i ka lakou mau huapule me ka hooiloilo, a e hilinai ana i ka pono kanaka i ike maka ia. O ka hookomo ana kekahi i ka paonioni iloko o na huapule me ka hoomana ana i ke Akua.
Aka, iloko o ko'u manaoio ana, he nui no na'lii a me na pua alii o ka aina, a ma ka mana o ke Akua e hoomahuahua hou mai ia lakou. O ka Papa Moi. Hookahi wale iho no oia, a o kona mau hilinai a me na paepae alii, aia kakou malaila e hilinai ai, a e nana ae ai.
1. O William Lunalilo. Ke keiki a Kekauluohi me Kanaina, ke kaikamahine a Kaheiheimalia Kaniu Hoapili wahine, ke kaikamahine a Namahana, ke kaikamahine a Kekaulike ka Moi o Maui. O Kalaimamahu ka makuakane o Kekahauluoli, ke keiki a Kalanikupuapaikalaninui Keaoula, ke keiki a Keeaumoku, ke keiki a Keawe me Kalanikauleleiaiwi, na Moi o Hawaii. O ka oihana nui a kona mau kupuna a me kona makuwahine i ke au o Kamehameha I, Kamehameha II, a me ke au o Kamehameha III o ka noho Kuhina Nui. O Kekauluohi ka hiapo a Kaheiheimalia, a o kana kaikamahine hope ka makuwahine o na Moi.
2. Ruta Keelikolani ke kaikamahine a Kalanipauahi, ke kaikamahine a Keoua, ke kaikamahine a Kauhiwawaeono, ke keiki a Kekauhiwamoku, ke keiki a Kekaulike a ka Moi o Maui. O ka makuakane o Kalanipauahi, o Pauli Kaoleioku, ke keiki a Kamehameha I. A o na makua i oleloia no R. Keelikolani, o Luanuu Kahalaia a me Kaimihaku.
3. B. Kalanipauahi, ke kaikamahine a Kanaholo Konia, ke kaikamahine a Kahaliopua Luahine, me Pauli Kaoleioku, ke keiki a Kamehameha I; no ka Papa Moi a me ka mookahuna a Paao. O Kuhooheiheipahu Paki, ke keiki a Kalanihelemaiilona Paki, ke keiki a Kamehameha Nui ka Moi o Maui. O Kawao ka makuahine o Kuhooheiheipahu Paki, ke kaikamahine a Kalaniwahiikapua, keiki a Kumukoa, ke keiki a Kanealai a laua o Keawe ka Moi o Molokai a me Hawaii.
4. David Kalakaua a me ia ohana. O D. Kalakaua ke keiki a A. Keohokalole, ke kaikamahine a Aikanaka, ke keiki a Keohohiwa. ke kaikamahine a Keaweaheulu, ke keiki a Heulu, ke keiki a Kuanuuanu, ke keiki a Nuuanu, ke keiki a I. O Keaweaheulu kekahi Kuhina Nui o Kamehameha I. O Aikanaka ke keiki a Kaikioewa, ke keiki a Kaiana Kukue, ke keiki a Kaolohaka, ke keiki a Keawe ka Moi o Hawaii.
O Kapaakea ka makuakane o D. Kalakaua a me ia Ohana, ke keiki a Kamanawa, ke keiki a Kepoookalani, ke keiki a Kameeiamoku, a oia hoi kekahi Kuhina Nui o Kamehameha I. Alua ohana Kuhina Nui o Kamehameha I., i komo iloko o keia ohana alii.
5. O Emma Naea a me ia Ohana. O Emma Naea ke kaikamahine a Fanny Kekela, ke kaikamahine a Kaoanaeha, ke kaikamahine a Kalikookalani, ke kaikamahine a Kaniniu, a laua o Kekunuialeimoku, ke keiki a Ahia, a laua o Kalaninuiamamao, ke keiki a Keawe. Elua makuakane o Kaoanaeha i hookaulanaia, o Keliimaikai a me Kaleipaihala. O Kaleipaihala ke keiki a Keawemauhili, a laua pu no me Kalaniopuu, a he mau Moi nae no laua a elua, a he mau alii kapu, a he wililua aku o Keawemauhili.
O Naea ke keiki a Kukaeleiki, a laua o Kamaunu, ke kaikamahine a Kalauawa, he Kauai a he Oahu ma ka ohana alii, a he Maui hoi ma o Kaula la.
Ua pau ae la na ohana alii o Hawaii nei. Aole no i pau ka ohana alii, a ua lehulehu no ka noho ana ma ke kuaaina.
O Kahekili ke keiki alii, a ua kiekie no kona mau makua. O Kahekili ke keiki a Nueku Kalola, ke kaikamahine a Kapaaakiha, a laua o Kalaniulumoku, keiki a Alapaiwahine, me Kalanihelemaiiluna, ke keiki a Kamehameha Nui. O Luluhiwalani ka makuakane, ke keiki a Pualinui, ke kaikamahine a Kamakolunuiokalani me Kalaniopuu. O Keoua ka makuakane o Luluhiwalani, ke keiki a Kahililalahau me Kekuamanoha, ke keiki a Kekaulike.
He nui no na alii e pili ana i ka papa kiekie o ka ohana alii, a ua kapaia nae lakou e ko Hawaii poe kahiko, he Lepopopolo, a ua kapa aku hoi ko o Oahu poe kahiko, he poe alii noanoa, no ko lakou iho ana ilalo.
I ka wa kahiko, ua noho alii ole ke aupuni o Hawaii, a ua kuhikuhi ke kahuna nui o Paao i ke alii, aia i Kalae, aka, ua hilahila kela alii, a ua kuhikuhi i kana keiki, oia ke noho ma ka noho alii, oia hoi o Kalapanakuioiomoa.
Aole paha ko kakou aupuni e like me ia wa kahiko loa, ka imiia o ke alii, no ka mea, ua nui no ko kakou poe alii e noho nei.
Eia kekahi kumu i emi mai ai o na alii, o ko lakou aloha ole i ka luhi a ko lakou mau kupuna i imi ai no lakou, a no ka lakou poe pua alii aku i ke ao. Ua pau na kaua a me na luku, a me ka eha ana o na ili i ka wa kahiko, no ka mea, ua puka i ke aomalama; e mare a e hoao paa, a e imi aku i mau pua alii na lakou, e ai i ka momona o ka luhi o na kupuna o oukou.
"E ola oukou i ke Akua."
S. M. KAMAKAU.
KA PULUPULU SI AILANA
KE HOOMAU NEI NO AU I KE
Kuai ana i
Na Pulupulu Si Ailana
me ka anoano; a e haawi no hoi i ka manawa e loaa mai ai i
KE KUMUKUAI KIEKIE LOA.
Na Pulupulu Si Ailana o Fatuhiva, Tahiti a me Fiji.
Ina e loaa mai me ke ano maikai kupono, e loaa no na kumukuai kiekie loa ma ka moana Pakifika nei; me ka hooakakuu iki mai i ka uku moku.
Oiai, ua loaa mai ia'u na mea
WAE PULUPULU MAIKAI LOA.
a ua makaukau no ka hoomaemae ana, a bela ana i na Pulupulu, no ka poe hana lole o Europa, me na olelo hooakaka pu mai ia lakou mai, nolaila, ua makaukau au e kuai aku a e wae hoi i ka nui o na mea e lawe ia mai ana.
Aole Pulupulu e ae i makemake ia, o ka Pulupulu Si Ailana maoli wale no; aia wale no nae me ka hua.
E hoolako ia aku no na hua Pulupulu, me ka UKU OLE, i kela a me keia mea e noi mai ana, ma keia pae moku, a ma ka moana Pakifika nei.
H.M. WINI.
N.B. - Aole e nele ana ka loaa mai o ka uku o ka luhi, i ka poe mahiai i kela a me keia ano oo ana, me kahi PUU DALA UUKU i hoolilo ia, e like me ka Palapala Si Ailana; a e mau no ia no ua makahiki he umi e hiki mai ana. E noonoo pono nae i kahi e kanu ai - o kahi owaawa ka maikai, e kokoke ana i kapakai; i ole e pa ia mai e na makani ikaika, a ma kahi no e ua mau ia ana.
290 8m cow H.M.M.
Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.
Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.
Baibala Ohana, ano nui, me na kii, } {2 50
a me na Moohana, } {5 00
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 1/2
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) 25
Haiao, 25
Hele Malihini Ana, 25
Wehewehehala, 25
Lira Hawaii, 25
No ko ke Akua Ano, 25
Lira Kamalii, 25
Kumumua Hou, 12 1/2
Moolelo Ekalesia, 50
Hoike Palapala Hemolele, 25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, 12 ½
Ui Kamalii no na Kula Sabati 12 ½
Kumu Leomele 12 ½
Haawina Kamalii, Buke 1. a me 2, 12 /1/2
Haawina Kamalii, Buke elua i huiia, 25
Eia na buke i haawi wale ia.
Haawina Baibala.
Ui.
No ka Aoao Pope.
Hoike Pope.
Palapala Liilii
Helu 4 - Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6 - E hele i o Kristo la.
Helu 7 - Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11 - No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16 - Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Papekiko ana.
Helu 17 - Mai hana ino i na holoholona.
Helu 18 - No ka mahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L.H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO
NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka mai wahine,a me na mea like.
Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
Laau Kunu a Kauka Jayne,
hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua aau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka
Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua oihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE,
A Kauka JAYNE,
Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA,
Hanene, Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO.
214-1y.