Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 40, 5 October 1867 — KA MOOLELO O ALAPAKI KA NUI. KA MOI MUA O BERITANIA. [ARTICLE]

KA MOOLELO O ALAPAKI KA NUI. KA MOI MUA O BERITANIA.

i MOKUNA I. i j hKLI* 12. | Ua mau ka mniuhia oke aupuni iloko o' jko Etelwulufo manawa i noho alii ai, a ua' ihoonipaa ia hoi kona inanao ma ka pono me' [ka naueue ole, e like me kona ano haipule i iaoia mai ai ia ia ma na pa moneka. J O kona Kuhina nui kekahi mea i mau ai jka pono o kona aupuni; he Kuhina ikaika. ;loa oia i ka hoomaiu aupuni, a he hopo o!e |no hoi, a ua mau oia ma ia oihana nona niaj kahiki he nui. i Iwaenakonu oko Etelewuiufa noho Moi 'ana, waiho iho ia oiu i ka hanaaupunia puu' Imaluna o kona Kuhina nui, a huii ae ia oū» | ma na pono ana i hanai la mai ai ia ia ilokoi |o kona mau la opio. Heie aku no ia i keln la me keia hale moneka e iulu aku ai in« • Ihua o ka naauao, me ka hoomanawalea pu iaku..a hoio nu i Koma. iioko o keia manawa, ua aneane no e «.u ia na aupuni ehiku o Eneiani e kona aupuni, ■ oiai ka nianawa e noho kauliiiii ana o Enelani malaio o na 'iii ehiku ; ua pii mau ae no hoi ka mana o ua aupuni la ; aka, ma-, hope mai, hiki mai la ka poe Dune, a hoopilikia loa mai ika aina. oke ano oka poe Datte oia no na poe kanaka o Oenemaka ; ipeia ka mea mau e kapaia n«i i keia manawa, aka, o keia poe Dane i heie mai e hoopiJikia i ko Enelani, aole iakou he poe kamaa-' ina io maoli no Oenemaka. Ua hele mai keia poe mai ka akau mai, ■ mai na kapakai mai o na kai Baletika a me: jna wahi e piii ana. Ua paa na kapakai o| Norewai a me Suedena i ka nohoia e lakou , a me na mokupuni ma ke kai Baietika j Aia ma na kai ko iakou noho nui ana a| he kakaikahi ko iakou manawa e noho ai ma! ka aina, he poe powa keia e holo |ma na kai e powa ai i ka poe moku e loaa j lana ia lakou, a e hoopilikia mai nna no hoi! { na 'lii ai aupuni oka aina. Ua hoomalui j ia ka poe puulu Dane e ke aiii hookahi, i ka« ipaia he Sea Kinq (Aiii o ke kai.) ! i ka manawa kahiko no hoi o na aupunij |o Europa, he mea mau i na lii ai aupuni o j ]ka nina ka hoouna ana aku i ka lakou mau| | keiki hanau muli i ke kai, malaiia e imi ai : I iakou i ko lakou hanohano, a oia keia poe | [aiii i kapaia he Sea Kinqs. • ! Aoie no hoi i hoopiiikia mai «ia poe Dane| : nei i ka manawa e oia ana o £telewulufa,i ' ! nka, mahope iho o kona make ana ; ma na i mokuna mahope aku nei e ike ai kakou. Ua tnareia o Etelewuiufa me kekahi wa-

hine oluulu, i iike no na kulana a me keano haipule me kona ; a o Aiapaki hoi ka iaua| keiki hope ioa, a he keiki puoahele hoi ia na j lau.t; e iike ia no me ke anomau ona keiki. muii ioa. Ua hanai pono ia oia ma ko iaua : alo iho; a e opiopio ana no hoi oia, make e < iho ia kona makuahine. Mahope iho o ko-

j ; na make ana, hoouna ia aka ia o Aiapaki e ; 1 ' kona makuakaoe i Roma. | la manawa o Roma no ke kikowaena o ka loaauao, a mailaiia mai no hoi ka ponoi hooIpoiapula ia ai. Maiaiia na hale kuia i kukalu (ia no na aupuni a pau o £oropa, kahi e hooInaauaoia ai na keiki a ka poe hanohaoo. ; Aka nae hoi, o ko Alapakiholo ana i Koma, jao!e ia no ke komo ana i ke kola, kahie hooinaauao mai ai ia ia, aka, i hoio oia no ka ihoomakaikai ana i ke kulanakauhale kaula- | lana o Koma, a me ka hoolauoa pu aku hoi ■i ka pope; a i kii hoomaikeike hoi imaa o ; ko Eoropa ma ke aoo he Moi no Enelani no I na ia mahope aku, no ka mea, o ko Ete!a- \ wolupa manaopaa no iae iilo keia Beniamina i hooiiina moi maluna o ke aopuni, a ei j hoonele ia kaoa mau keiki hanau mua a pao. | He hoakai haneh&oo ioa keia o ka hoio . ana o ua keiki alir nei, he nui na 'lii hanau

o ka aim. » m* rn pihoj» i ak.nh po aku nuhepe o!ia. a i kona biki ana akw i Fir»n; ua h<>ok»}vi j>Qmehana :a mai !i oa ma kolaiia mau kuUnikaohaie.

EHma waie no ona mau makahiki i k*»a manawa ona i holo ai i Rom*. a he koha kamalii no hoi, aka ua manao nui m mai nae oia no ke kiekie o kona kujana. Aole i liulia iho kona noho ana i Rom», hoi hou no i ua kaiaaio o Enelani. A haia ua makahiki eioa mahope iho o keia manawa, manau iho ia o Eteiawuiofa e holo kino oia i Koma. Ua make aku kana wahioe,a ua kanaiea makaa ae hoi kana miu keiki hiapo, a uahooinaha» ahun lea ia mai ia kona *-io hoihoi oie i ka maiamaaupuoī an.i mamuii o ka hiki aoa mai o kooa hopeoa hapauea. a me ka hoohi* kileie pinepme ia mai hoi kekahi e na poe Oane pakaha \>-aie, i hiki mai e hao waie i na mea o kn aina. Hooponopono iha ia oia i na mea a pau o ke aupuni a waiho iho ia maiuna o kam mau keiki mua, n o Aiapaki kana i !awe pu ae me ia i Koma ; ehiku luakahikī o Ahipaki i keia m<inawj. Aole i knnn inai ka nani, a me ka hanohano o nn mea i hocm«kauknuia no ka huakai a ka Moi. He au ino ioa Wei i o ka« noho ana o na kanaka, he kue aku ku<* mai, hat> wwle, pak«»ha wa!e, a he kakailenhi ion no hoi ka manuwa poinaikai i ikeia no ka maiuhii o ka ainii. a me ka holo pono n na han* iima ; aka tt,a na mea e pili ana i ka oihana kaua. ua uleu l»»\ lakou malaihi, n>a kein inea keia mea e pilj nna i ka maki ana o na koa, ka imokohakaha ana o ni pi hanohano o na 'lu. na knhik.i hoonani o na lio. na poleknua, n mp nn nnhu n nn puaii kon.— Un imi hoti ne ka Moi, Etelawuluta i mea e hoemHhuahun ni na auhati wa'wai i hiki »i ia ia ke haawi manawniea aku ma ke* la wahi keia wahi nna e liiki aku ai no kona hanohniM) Moi.

Ho nui wnie Ka {im* i ukali pu aku nnhop<* nna, ni ;ilti ainlo uon, a me nn poe h;tnohano no hoi, a he m:m makana imknm.ie loa keknhi ann i Inwe pu nku ai na ka popo. 1 kona hiki ana oku i Faratu, ua hookipa h;inoluino loa ia nku oia e Kaio ka Moi o Famni, n mawaena ln»i o kona aupuui oi » i heie nku ai a hiki i Ita!ia, ia Etelewuiufo i noho pokoie ai mn Far.i» ni ua uiuna maka ae no laua ine lu<iila ke kaikamahine a ka Moi o bnrnni, <\ ua kono hou iu mai na waimnpuna a ke nloiia e puar —: ii o k o 0 kona puawai e iike «ne ke nno o na wn uiiani o ke kanaka, a he mea kupanaha loa no hoi ia i ke "koino nna o ka makemake iloko o iudita no Ete!awuiufo, oiai, he opiopio ioa oia, a o Etelawulufo hoi ua aui ae kona mau in uilani. a o na oho kooiua o ka h>pauea kai o mai iiuna o kona umu heleheiena.

Mahope iho o kona noho iki ana i Farani, hele aku la oia i Koma. Ua hookipa maikai loa ia oia i kona mnnawa i hiki aku ai i Roma; A no ka mea hoi.he Moi kaulana oia o Eneiani, nolaila ua hawele oia i kona mau aoao a pau me ka nnni, a ua lawe no ho) oia e like me ka hanohnno i kupono i ko» na nno. O kona iiaipule hoi kekahi kumu i mtke> make nui loa mai ai na poe ekalesin Ruma, ;\ me nn hule kula Kiekie olaiiaia ia. Haawi ae la oia i knna mau maknna mnkamae i ka pope, a o kekahi o na makana nui ana i hanwi ai i ka pope. he kaUunu i hanaia noioko mai o ke guh nmemae loa. a ua 01010 la, 0 ke kaumaha o ua kai iunu nei eha paona; a o kekahi hoi, he pahikaua nani loa i uhi ia me ke gula. He mnu uiea e ae no hoi kekahi, na ipu, na kiaha i hanaia ma ko Sakona kaina, he mau mea gula, a he mau mea dala, a he mau lole aahu kamukuai nui hoi kekakahi, i hanaia me ka nani loa. O na kanaka kekahi o Roma i hanwi makana wale ia aku e ka Moi Etelawulufa, he gula kai ka poe hanohano a me na kahunapuie. he kala hoi kai na makaaimna, a me na iopa. Nani ka nui o ka lokomaik.n i h«ia> wi wale ia aku e ka Moi. Eteiawulufo i keia poe: aka nae o ke ano mau iho )a no ia o ka noho ana o na aupuni o ka wa kahiko i mea e kaulana ai ka inoa, a e mahaioia ai hoi. He mea maopopo, o ka poe Sakona ia manawa. he mea mau ia lakou ka hookupu aka 1 na iii i ka waiwai, ke makemake mai iakou e hana mai pela, a peia i loaa ai ia Elelawuiufo ka waiwai e hiki ai ke haawi manawaiea aku, a he poe hoopiii aiii no hoi iakoa e iike me ko Hnwaii nei. Iloko o na haneii makahiki he nui i haU aku aei, be nui oa kaua huliamahi kuloko o ua poe Sakona nei, a he maii kaua Kowaho hoi kekahi me na aupuni hoahanaa o Ukou, a he poe akamai oo iakou i ka imi waiwai ana a me ka b#oulu ana i na hana e pomaikai ai ke aupuni. Oiai ka maoawa e noho moi ana o Eteia walufo, he nui na kanaka w*iwai, a noUila ke kumu nui i ioaa nui inai ai ko Etei%wuiafo waiwai e lawa ai kona huakai alii. E like me ka makou mea i hai mua aku ai, o Roma oia ke kikowaeoa o ka naauao ia > manawa, kahi e hoooaauao ia ai ma na mea o keia ao a me ko ke Akua pu. lioko o ta maa ia ua huipu ia ke ao ana i na mea o ke: Akaa me ko keia ao, he kakaikahi nae ka hoonaaauioia ana ma na buke e ae, o na

mr\ p.': ' i »- r..< » V' AWua aupui:. k« r«tti Lj !i'.wuv» j - !.i ria ku;i no k»*!i au« P*slUi k» l.t •» KlP'pa, rU)!lia W\h» o ao u 4: tu Vtiki uu kn oU io o ko iiWiui Inhui iho. Hookmh» :nikah'.kt 0 ko EtfUwulofo noho ana \ Koma. ia w«i 1 hoounn i* ae 'o AUpaki i kip ku!a. He keikioooooo o Ab1 ptki a he hohono hoi kona mau iminao» a f na ho!o pono n* inra a pnu i aoia mai ai ia ' w. Ua hopu koko oia i na roea a pau i w*ihom roai imua ona m? ka hiltwaw« )oa. Ua ikratkn loa a« !a kona manao ma n» pono o ke Akua a rne na rnea no hoj a jx»n i aoia mai. la KteUwu{u{"o 1 hiV« at i Koma. ua p«u mua iho ka halekula nui ona poe Sako* na i ke ahi, na kekahi aiii mua (oa 0 Sakona i kukulu i ua hale kula nui la. Hoala 1 hou ao o Ktc:awu!ufo i ke kukula ana i ua ha!c tn i a oi »ku kn nani a rot kn pan i ko ka ha!c nuu. I kona r. 1 kī nu.i i Ronm ua hanwiaku ki pope 1 kekahi in.iu meae holo ai ka jx>no n>a kona aupuni. • • • Mahop« ihookonn hoonan«a nna 1 na utu* wehi o ke kninnnknuhnle nui o Homa huli ho» ac la ia e ike akii i kona aupuni, mawa* ;ena aku o Farnni kona hoi ana, a u« noho liuliu iki iho no ia i Panni.