Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 43, 26 October 1867 — Page 3

Page PDF (1.56 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, OKATOBA 26, 1867.

Hawaii.

                Ua hooneleia na piko poo o na mauna o Hawaii i ka hau ole i keia mau la, no ka malie loa.
                Ua haiia mai ia makou ka lono, he ona ka hana nui a kekahi poe o na Kona. Ua loaa mai na mea ona ia lakou, mailoko mai o ko lakou imi akamai ana, ma ka hoawaawa ana i na maia. E ka poe ona, ua oki kau hana, mai paani ma ke kae o ka lua.

                LULU DALA.—Ua lulu dala iho nei na hoahanau Ekalesia ma Kealia nei, no ko lakou Luakini a o ka nui o na dala, he $140 00 i kekahi la $30, a pela aku, a ua pau no ko lakou aie ia Rev. J.D. Paris a koe ke dala.
S.W. KEAWE.
Kealia, Kona, Kepatemaba 27, 1867.

                MAKE EMOOLE MA KONA AKAU.—Ma ka Nupepa haole o ke Aupuni, ua ike iho makou, ua ai kekahi kanaka o Kailihakea kona inoa, i ka poi i hui ia me kekahi mea make, ma ka la 29 o Sepatemaba, ua papaia aku no ia aole pono e ai, aka hoopaakiki no kela a ai iho, a make iho la ua kanaka nei. Ua waeia he mau jure Koronero, aka mahope iho o ko lakou huli ana i na kumu o ka make o keia kanaka, ua hooholo lakou, i make no keia kanaka no kona lapuwale. Eia ka ninau, i huia kela mea make maloko o ka poi i keaha? I mea anei e hoopoino aku ai i ke ola o hai, a i aha la?

Hunahuna Huikau.

                Ke mahuahua loa ae nei ke Korela ma Roma.
                Ke hoomaka ia nei ma Italia ka hoolilo ana i na pu kaupoohiwi i mau pu kuikele wale no.
                Ua hiki ae o Gen. Hanekoka ma Wasinetona na Kalani i hoouna aku ia ia.
                Wahi a ka Nupepa Tribune, ua loaa aku ia Kalani na palapala he nui wale, e kauoha ana ia ia, e malama pono loa oia i ka malihia o kona kino iho, no ka inoa, ke kau nui aku nei na kanaka a pau o Amerika ia ia.
                Ua hiki ae o Sikela laua me Keridana i Wasinetona. Aohe mau hoohanohano akea i haawi ia ae no laua.
                Ua olelo ae ka Nupepa Pou; ua noi aku ka o Gen. Banak ia Kalani e haawi mai ia ia Ke Kuhina kaua ina he manao ko ka Peresidena e hoopau ia ia.
                Ke manaoio ia nei, he 40,000 koa Farani e hoomakaukau ia nei ma Toulone e holo aku i Roma, ke kaheaia mai.
                Ua haiolelo ae o Mr. Wade ma Kelewelani, i ka i ana, ua like no ke kupikipikio o ke Aupuni Amerika i keia manawa me ka manawa e lalapa ana na pu kuniahi o ka Papu o Sumeta. Ua pula hou ke Kipi o Amerika e like no me ka manawa e kaua huliamahi ana. Ua olelo ae no hoi oia o ke Demokarata ke kumu paipai o na Kipi. Ua ku-e ikaika loa keia haiolelo i ka poe Demokarata a me ka Peresidena Ioanesona. Ua olelo ae no hoi o ua o Wade ke hooikaika nei ka Peresidena i kana mau hana a pau ma kahi oi-oi o ka elau pu.
                HE MAKE WELIWELI MA KE KAI.—Ma ka la 29 o Iulai e holo ae ana ka moku Sataratepona mai Ladana mai a mawaho ae o Sikene Heke. Kahea mai la oia i Pailaka e holo aku. Nolaila holo aku la o Robinisona ke Pailaka, maluna o kona waapa huelo-boki, me na hoe waapa eha. E puhi ikaika mai ana ka makani kona mai ka Hikina Hema mai; a i loa no a kaawale aku ka waapa iwaho, aia hoi, ili mai la ka ale, a kahuli pu ia iho la ka waapa iloko o ke kai. I ka ike ana o Robati Gerina i ko lakou la pilikia holo aku la oia me kona waapa a hoopakele ae la i kela poe elima; aole hoi i liuliu kahuli pu ia iho la lakou a pau iloko o ke kai. I ka ike ana o na Pailaka Reeda, Sanake, a me lenekina, ua make lakou la, alualu aku la lakou, aka o ko lenekina waapa wale no kai pakele, aole i kahuli. He umi mau kanaka i hooiliili ae maluna o kona waapa a elua hoi i paa mai ma ka aoao o ka waapa, a o lakou wale no kai pakele mai. Elua Pailaka i make, oia o Robinisona, a me Reedo, a me elima mau kanaka e ae o luna o ko laua mau waapa. O Mr. Gerina hoi, oiai oio e pipili ana ma ka aoao o kona waapa kahuli ua kauoia aku la ka waapa a hiki i ka pali kahakai a malaila i hele a ia pu aku ai oia me kona waapa iloko o ka opu o ka moana. Ua ike hope loa ia aku oia e ku mai ana ma ka iwikaele o kona waapa a wiliwili mai la i ka hae, aka, ia manawa koko no ilihia ia iho la ka waapa, ma na puu pohaku a kapoo pu aku la iloko o ka moana. Aole i loaa ke kau wahi apana o ke kino o na poe i make.
                Ia La Paz e ku ana maluna o ke Kuahiwi o Waialeale ma Kauai, a nana iho la i ka haiamu ae a na pupu kanioe malalo ae o kona mau kapuni, a me ka hiolo mai o na wai. lele apiipii ma na kuemakapali a hiki aku i na kaulu pali o lalo loa, a me ka halii pu mai hoi a ka noe i ka lau laau; hopu ae la oia i ka lanahu a kakau iho la i keia mau lalani mele, Penei.
"Malalo ae o ka malukuawa o ka mauna,
E honi hoomau ana i na lau palapalai,
He muliwai ai-ai e kolili mai la,
I like kona maemae me ka la i hele a kau wahi ao ole,
E kawewe mai la, e hamumu mai la.
E naholo kiki ae la ma na paia hooweliweli.
Na kilihune wai aliali, lilelile, a maemae,
Mai kela pali mai a i keia pali iho,
A iwaena konu hoi o na ehuwai pohina.
He anuenue e pipio lua mai la. &c. &c."
Kai ka mahalo ana!
                Ua hoouna ia aku ke Kino o Sir. F. Bruce i Enelani ma ka mokuahi China i ka la 25 iho nei o Sepatemaba.
                Ua holo aku na puali koa Farani i Roma ma ka la 24 o Sepatemaba.
                KE KAIKAMAHINE LAKI. O Mere Mila (Mary Mills) he kaikamahine oia no Halefoda. I kona wa uuku no make e aku la kona mau makua,—Ua hoonaauaoia nae oia ma ke Kulanui o Verenona, a o kekahi o na mea naauao i aoia ia ia, oia ka Buke Kalepa —I kona hele ana aku i ke kulanakauhale o Nu Ioka, malaila ua hoohui aku oia me kekahi poe—a i kona hiki ana ae i ka iwakaluakumamakahi o kona mau makahiki, ua loaa ia ia ke kuonoono o kona noho ana.—O kona loaa i ka makahiki mua he $5,000. O ka huina hoi o kona mau waiwai a pau i keia manawa he $150.000. Aole he laki maoli, aka, o ke ano iho la ia o ko ke kanaka pii ana ae i na anuu o keia ao.
                NA OLELO E A ME NA AILIKIMAHA. He keu maoli keia a ka poe puni lealea, ke hoopiiia 'la e hana i na hana lealea i ka la Sabati, a o kekahi auanei o na mea lealea, e hana keaka ia ma ke ahiahi o ka la Sabati. Keukeu maoli!
                MAUNA O HUDA. Ua ana ponoia kahi oi loa o keia mauna ma Oregona a ua ikeia he 11,225 kapuai ke kiekie, oiai maloko o ka Hoikehonua a Mikela he 18.361 kapuni ke kiekie o ua wahi la. O ke ana hope ka pololei.
                Ua lono ia mai Dubehua mai ua holo aku kekahi moku ano maalea mai Kele aku, a i ka manao wale ia he moku powa ia no ka poe Feniana. Ke pela io, he puhipuhi ahi mai koe.
                Ua hoolana ia ka mokuahi Iapana i kapiliia iho nei no ka Ahahui Hooholo Mokuahi o ka Pakipika.— Me mokuahi holo mau keia mawaena o Kapalakiko a me Iapana.
                Ke mau nei no ka hoopoluea ana o ka mai fiwa lenalena i na kanaka o Nu Oleana. He mai holomoku loa keia maleona o na koa Amerika, a he nui ka poe i make.
                Ma kekahi ahaaina ua poloai pu ia ae o Gen. Borcgada (Beauregard) oia kekahi o na hoaai ma ua papaaina la. Ku mai la ua Generala nei a haiolelo mai la i mua o lakou he mau manao pili wale no i ka hoala hou ana i ke kipi Kuloko iwaena o Amerika Huipuia. Wahi no hoi ana ke hooikaika hou nei no na kanaka o ka Hema e hoohui hou e kukulu i ko lakou aupuni Kipi.
                Ua hooholo ae ke Keena Kaua o Amerika e haawiia ka pahu o Wilike Buti. (Ka mea nana i kumakaia ia Aberahama Linekona) i kona kaikuaana ia Edewina. Mai ka wa mai o kona pepehi malu ana ia Linekona aia no ua pahu la ona ke waiho la maloko o ka Nekini Hotele.
                O ka nui o na kukaa pulupulu o ka Hema, iloko o keia kau, ua manao waleia he 1,500,000 Kukaa.
                Maloko o ka Hale Ahaolelo o Geremania Akau, i ka wa hoi i pau au ai ka hoopaapaa ana no ka haiolelo a Ka Moi o Perusia. Ku mai la o Bisemaka a olelo mai la imua o lakou me ka ikaika, i ka i ana ina he manao ko Geremania Akau e hoohui me Geremania Hema, aohe mana ikaika e ae nana e keakea mai. Ua olelo ae no hoi ka Nupepa Elele o Geremama. Ke waiho laelae nei o Geremania Akau me ke kue ole aku ina he manao ko Geremania Hema e hoohui aku me lakou, a lilo i aupuni hookahi.
                Ua ikaika loa o Satarebuga i keia manawa oia kahi a Perusia i hooikaika nui ai e kue aku ke hiki mai i ka wa e hoouka kaua ia mai ai i na wahi la.
                I ka haalele ana o ka Moi o Aigupita ia Enelani a mahope iho hoi o kona hiki ana i Aigupita hoomakaukau koke iho la oia i kekahi poe keiki opiopio o Aigupita e hoouna ia i kekahi o na Kula aupuni o Enelani. He iwakalua ka nui o ua poe keiki nei.
                Ua lono ia mai, ke holapu la ka ka mai korela ia Malata.
                Ua haiia mai ka lono, ua hopii ia ka Garibaladi ia ia e hoomaka mai ana e komo mai iloko o na palena waho loa o ke Kulanakauhale o Roma. Oia, a me kekahi poe e ae o loko iho o ke kulanakauhale o Roma, ka poe i manawalea ia ua hui pu lakou me Garibaladi e hookahuli i ke aupuni o ka Pope. Ke hoomakaukau nei no hoi o Roma e pale aku i na kaua Kuloko a Kuwaho hoi.
                Mai Ka Nupepa Herald mai o Nu Ioka, ua lonoia ua hoihoiia o Garibaledi i ka Papu ma Alekanederia. A ua laweia hoi na mea lako kaua a pau i manaoia no Garibaledi i waiwai pio no keaupuni Roma. Ke hoomalu ikaika nei ke aupuni o Italia e kinai i na kaua huliamahi e hooukaia mai maluna o Roma. Ua oleloia he nui ka nune ma ke kulanakauhale o Parisa i ka loheia ana mai ua hopu ia o Gen. Garibaledi.
                Ia Garibaledi i ike hope ia aku ai e hoomaka mai ana e hele ma Sigogalia, he wahi he umikumamaono mile ka loihi ma ke Komohana Akau aku o Anacona. Ua kenaia aku oia e hoi hope, e like me ka olelo kuahaua a Ka Moi Vitoa Emanuela, aka, ua hoole mai la nae oia, nolaila, ua hopuia oia a hoopaa ia ma ka Papu o Alekanederia. O na poe puali koa kekahi malalo ona i hoopaa pu ia aku me ia. He nui ka nune ma Roma no ko ka Generala hopuia ana.
                Ke hele Kaapuni nei kekahi mau kanaka akamai i ke kuikui ia Amerika, e hoikeike ana i ko laua akamai imua o ka lehulehu O Makekule, a me Iorese ko laua mau inoa.
                MAI IAPANA MAI.—Maloko o ka Nupepa haole no o ke Aupuni i ike iho ai makou i kekahi mau hunahuna e pili ana no Hawaii nei. Ua kapa mai ko laila Nupepa, i ko kakou aupuni he aupuni pili kokoke aku ia lakou. He makemake loa lakou i na kii o ko kakou mau kulanakauhale, na palipali a me na puu, na oawawa. A he ano oluolu loa ka manao o ka Luna Hooponopono o ko laila Nupepa i hiki mai ai ka lono ia nei, no ko kakou wahi aupuni nei.

Mai ia Kauka Kulika mai.

                I ke ahiahi o ka la 19 o Sepatemaba, pae au a me ka'u wahine ma Mahukona, Kohala Komohana. A ua hookipa maikai loa ia maua ma ka hale o ko kakou makamaka o Rev. S.C. Luhiau. He aina neoneo io no keia. Kawalawala na hale o kanaka. Pilikia no hoi ka noho ana no na holoholona. Ke keu nae keia o na Ekalesia heluhelu nupepa. He 40 mau Kuokoa, a he 50 mau Alaula i lawe ia ma keia apana kanaka ole! Mahaloia o Kohala Komohana, a me kona Kahu Ekalesia ikaika i ka hoolaha ana i na nupepa a me na Buke!
                Sabati au ma Kohala Akau i ka la 22 o Sepatemaba. Oia mau no ka piha ana o kela Luakini nui i na anaina halawai. Aka, ua ano e loa ko lakou Kula Sabati. Nani no ka eleu o na kumu a me na haumana. Ua 100 a oi na kamalii; a i ka hui ana me na makua a me na kumu, he 275 a oi. E hiki aku ana no i ka ekolu haneri! O ke kumu paha o ka ulu nui ana o keia hana maikai malaila, oia paha ka haawi ana i ka hana i na lima o na kumu he lehulehu. He 28 mau papa haumana, a he 28 mau kumu. A i ka pau ana o ke kula liilii, ua haawiia i kekahi o na kumu ka ninau akea ana ma kekahi kumu ninau, i haawi mua ia i kela Sabati mamua ae. Lealea na maka i ka holo malie ana o keia mau hana maikai a pau. Elua mea paha i koe a holo loa. O ka malama ana o kela kumu keia kumu i na inoa o kana mau haumana, me ke kikoo mau ana ia lakou no ko lakou hele mai a hele ole mai; a i ka pau ana o ka makahiki a hapa makahiki paha, e heluheluia na inoa o na mea hele mau me ka haule ole imua o ka lehulehu. A eia hoi kekahi; o ka hoomaamaa i ka himeniana, i lilo ka himeni i mea e hoihoi ai ka manao o na keiki.
                I ka Poalua, la 24, haalele makou ia Kohala. He 30 makou mai Kohala Akau a me Kohala Komohana, i hele i Hamakua, i ka halawai o ka Ahahui. Ke hele nei ke alanui ma ka mauna i ka inoino loa. Me he mea la, aole i hana iki ia mai kela makahiki mai a hiki i keia makahiki. Ua lohe no hoi au, aole i hana ia na alanui ma Kohala Akau iloko o na makahiki ekolu i hala. Iloko o ia manawa, he $3.000.00 auhauia no na alanui, a eia nae, aole i ike ia ka hua. Pela no hoi ma na Kona, ua hana kapuluia na alanui; me he mea la no, aole i hanaia. O ka hope no keia o ka hoopau ana i na luna alanui kanaka Hawaii, a haawiia ka hana nui launa ole o ka hooponopono o na alanui o Hamakua, na Kohala a me na Kona, iloko o ka lima o kekahi haole lilo nui i ka ona. Kupanaha keia kau a kakou e noho nei! A hea e hoopau ia na Lunu Aupuni i hoopupule ia lakou iho i na wai ikaika, a i hookahuli i ko kakou mau pono ma ka hele ana i ka ona.
                Hoomakaia ka Ahahui Euanelio o Hawaii Akau, ma Eleio, i ka la 26 o Sepatemaba. Na ke Kakauolelo e hoolaha aku i na hana maikai i hana ia iloko o na la ekolu. I ka nana aku, e ulu hou ana ka pono ma Hamakua-waena. Ke malama ia nei ke Kula Sabati a me ka Mahinahou ma na halepule ekolu, Eleio, Kapulena a me Kawela. A o kekahi nu hou loa, oia ka hoopuka ana o kekahi Nupepa kakaulima, i kapaia Ka Eleu. Ua puka ka Helu 1, a ke hoounaia nei i Honolulu, e hoolaha ma ke "Kuokoa." Holo ka hana ma Hamakua!
                I ke ahiahi o ka la Sabati, he Ahaaina a ka Haku ma Waipio, a iho nui aku makou ilaila. Aole no i piha ka hale e like me na manawa mamua a'u i ike ai malaila. He hapa loa no ka ikaika o ua hoahanau ma Waipio i keia kau, a i ka ninau ana i ke kumu, ua lilo nui ka i ka inu uwala. Aloha ino! Ua paipai nuiia ke Kahu Ekalesia a me na Luna, e hana koke i keia mau hihia, a me kekahi mau hewa nui e ae i loheia iwaena o lakou.
                Ke kamailio nei kekahi mau hoa o ka pono ma Hamakua, e koho ia Halemanu i Lunamakaainana no ka Ahaolelo e hiki mai ana. A ke hoapono nei au ia manao. Ina o Halemanu, aole no oia i ike ia e hoohilahila ana i kona mau makaainana ma ka hikaka ana ma ke alanui o ke kulanakauhale Alii. E kupaa auanei oia e like me Hon. G. B. Ukeke, i hoole loa, aole e hoopa iki aku i na wai ikaika.
                E hooikaika kakou e na makaainana, e maemae keia Ahaolelo ae. Mai noho kakou a ae aku i na kanaka uhauha e komo aku ilaila, e alakai hewa i ka lahui, a e hoomaunauna wale i ko kakou waiwai, e like me keia Ahaolelo Kuikawa iho nei, i hooholo iho ai $10.000.00 no Hairaki a me ka Elele i Iapana. Kupanaha io no ia hana ana. Ka i nea ua aneane makau kekahi poe i ke Kuikahi Haawi Like, o lilo ia i kumu e hoomahuahuaia ai na auhau. A eia ka, ua hoomaunauna wale ia na dala he umi tausani me ka noonoo ole. Ina elua, a ekolu paha tausani dala, ua lawa loa no na Elele. E lilo ana keia $10,000 i hea? Me he mea la, ua kiola ia iloko o ke kai, e na Lunamakaainana ae wale i ua Kuhina. E koho kakou i mau kanaka i keia koho ana, aole i mau kamalii.
                I ka Poakahi, la 30 o Sepatemaba, haalele makou ia Eleio, me ke aloha nui ia N. Keau Esq., a me kana wahine, i hookipa oluolu loa mai ia makou ma ko laua hale kohu haole, i hoonohoia mawaena o ka ululaau a mahinaai hoi i momona loa, a nani hoi e like me Edena.
                Ua ike au i ka hana e hana ia ana ma Honomalino. Hookahi haole a me eono kanaka Hawaii e hooikaika nei malaila. Ekolu paha mahina a paa ke alanui e iho ai ilalo. He hana nui keia. Aia a pau, e pomaikai io ana o Hamakua. E lawe ia ana ko lakou mau alani, kope, a me na waiwai a pau i Honolulu, a i Kapalakiko paha. Ma Maunahoano, halawai au me S. Kipi Esq. Eia oia e noho ana ma Hamakua, e hanai holoholona ana, a e oki wahie ana no na wili ko. Ma ka lohe, e lilo ana o S. Kipi i Lunamakaainana no Hamakua.
L.H. KULIKA.

Nu Hou ma Waialua.

                Ua loaa mai ia makou he Palapala na Ioseve Kahuna Katolika, e hai mai ana, aole he kanaka ma ka inoa. J.B. Kaehukai, a he inoa kapakapa wale iho no ia. Ke hoike pu mai nei no hoi, aole oiaio o na mea i hoolahaia i ke Kuokoa o ka la 12 iho nei o Okatoba, malalo o kela poo maluna e kau ae la. Eia ua palapala nei i kakauia ma ka la 2 o Sepatemaba:
E KE KUOKOA.— Aloha oe:
                E ae oluolu mai oe e pai i kuu palapala o ka la 20 o Sepatemaba i hala iho nei, ia Kaluhi, Lunakanawai o Waialua nei, i ike na mea a pau i ka wahahee launa ole o ka poe Kalavina. Penei kuu palapala ana'ku:
"E KA LUNAKANAWAI; ALOHA OE:—
                He wahi manao noi ko'u ia oe, penei: e ae oluolu mai oe, aole e kau na Katolika i ka lima maluna o ka Baibala Kalavina, aka, e kau i ka lima i luna e like me ka hana ana ma ka Aha jure a me ka hana ana kekahi ma na Aina haole. Me ke aloha a me ka Mahalo aku, IOSEVE,
Kahuna Katolika.
                Ninau.— Auhea ia kuu hoopuka aku i na inoa o Paulino ma, Evarito ma? A auhea la kuu hoole, aole he mana i ka Lunakanawai e hiki ai ke hoohiki i keia poe &c. &c. e like me ka mea i hoopukaia ma ke Kuokoa i ka la 12 o Okatoba e hele nei, Buke IV, Helu 41.
                Eia ko'u manao: Ina he haole au, kanaka paha, e ku ana i ka wa, aole no au e huli ma ia aoao, no kuu ike maopopo i ka wahahee launa ole o ia poe, a me ka hookahuli i ko hai palapala.
                Ina ua like kuu palapala me ka mea i pai ia ma ke Kuokoa, ke kauoha aku nei au ia Kaluhi, e hooili maoli aku ia oe i ua palapala nei, i maopopo mai ka oiaio a me ka oiaio ole paha o J.B. Kaehukai, inoa kapa.
                Eia hou ka ninau: Ina he oiaio ka lakou olelo a me ka lakou palapala, no ke aha la ko lakou huna i ko lakou inoa? IOSEVE,
Kahu Katolila.
Waialua, Oct. 16, 1867.

He keiki make i ka wai.

E KA NUPEPA KUOKOA E: ALOHA OE: —
                Ma ka la 20 o Sepatemaba iho nei, mahope o ke awakea o ia la, oia ka hora 2, ua loaa ke kino kupapau o Kahue k. iloko o kekahi kiowai o ka auwai a Lui. He keiki opiopio oia, he ekolu makahiki me ka hapa, ma Pohakunui, Waiehu.
                I ke kakahiaka o ua la nei, hoonoho ka makuahine, o Kamaka ka inoa, i ua keiki nei ke kupunawahine, me ke kauoha aku. "E malama oe i ko moopuna, eia au ke hele nei i ka hana a ka haole." O hele. na'u ia e malama aku, wahi a ke kupunawahine.
                Hele aku la kela i ka hana, noho iho la ua keiki nei me ke kupunawahine, a o laua nei wale iho no koe, ua pau ka nui o ua hale nei i ka hele i ka hana a ka haole, oia o Lui o Waihee a me Waiehu.
                Ia laua nei nae e noho ana, hiki mai la he kanaka no kekahi hale e aku, o Huaki ka inoa, he ho a imu kana hana i hiki ai ilaila. Noho hoi la lakou nei ekolu, a nanea loa ihola ua kupunawahine nei i ke kamailio me Huaki, palamimo aku la ua keiki nei a hele me ka ike ole ia aku e laua nei. A liuliu wale, haupu ae la ua kupunawahine nei, a kahea aku la, "E Kahue! E Kahue!! E Kahue!!!" Ekolu a ia nei kahea ana, aole nae he ekemu mai. Huli keia mai ka hale aku, he alanui ia e hiki aku ai i ka auwai, he uwapo ia, a malaila keia kahi i nana ai, aole nae olaila, aka, e ku ana ma ia alanui elua lio me na kaula, ua hihia hoi a paa ua wahi uwapo nei, a manao ae la keia aole i lilo i ka wai. He la wai hui ia ma ia la, ua hui na auwai elua a hookahi auwai e kahe ai, a he nui loa ka wai ma ia la. No ka makapo no hoi o ke kupunawahine kekahi mea i lalau ai.
                Huli hoi aku la ua kupunawahine nei a hiki i ka hale, a ninau mai la o Huaki, "auhea ua moopuna nei au?" Hoole aku la keia.
                Huli hou ke kupunawahine he auwai e aku, a hiki keia ilaila, i kiei aku ka hana, aole no o laila. Hoi hou mai la keia a hiki i ka hale, ninau hou no ua kanaka nei. "aole i o-a auwai?" Aole la. Hele hou no ua kupunawahine nei a hiki i ka halekula a John Lani, ua pau ke kula, ua hoi ke kumu, a o na haumana wale no ke kinikini ana. Ninau aku la nae keia ia Rahaba a me Eliisapeta, "Aole nae paha olua i ike ia Kahue?" Hoole mai la no hoi ua mau kaikamahine nei. Pane hou aku la no hoi ua kupunawahine nei, "E hele huli ae olua ma ka auwai." Holo mai la ua mau kaikamahine a kahi uwapo i hiki ai ua kupunawahine nei, malaila laua nei i nana hele ai a hiki i kahi kiowai i haiia maluna, i nana'ku ko laua nei hana, e waiho mai ana ua make. O keia iho la ka moolelo a'u i lohe ai.
                Ma keia wahi hoi, ke kauoha ae nei au i na makua mea keiki, mai haalele wale i na keiki a lilo nui i ka hana a ka haole, e like la me keia makua. He waiwai nui ke keiki, a he lei gula nani hoi ia no kou ai.
J.W. KALAAU.
Polipoli, Oct. 17, 1867.
E ke Kuokoa e - Aloha oe:
                Ua ike iho makou i kau mau hoakaka ana i ka "Papa Alii Hawaii," ma o ka makamaka aloha 'la S.M. Kamakau.
                Pomaikai ke aupuni, a o makou hoi ka Lahui Kanaka ke mau oe i kou inoa o ke Kuokoa, a ke lawe hoi i na kokua ike e like me S.M.K.
                No ka mea, ke nee mai nei na kau Ahaolelo a ke Kumu Kanawai i Hoomauia'i e koho Hooilina Moi no loko ae o na 'Lii hanau o Hawaii, Maui, Oahu, a me Kauai.
                Nolaila, i ike ai na makapo, i lohe ai na kuli, a i hele ai na oopa — Ke nonoi aku nei makou ia oe, e oluolu loa i ka hoakaka lea loa mai penei—l. Ko Hawaii mau alii i kaawale, ko Maui, Oahu, a me ko Kauai. 2. Na alii i huihui a puni loa na moku, a puni hapa—3. Na aoao i alii loa ai, a i haahaa loa ai. 4. Na Ohana e alii ana i keia wa, a e noho makaainana ana paha. 5 Ka poe i ikeia a ike ole ia paha. 6. Ka poe o lakou i ike i ka naauao io, a hupo paha—7. Ka poe o lakou e hiki ke malama i ke aupuni a like aku, a oi ae paha i ko ka Moi e noho nei, a me na Moi i hala?—ka pomaikai. ka waiwai, a me ke Kaulike o ko kakou noho aupuni ana, a me ke Ola Lahui Kanaka ana.
                No ka mea, ua ike lea oe, o kekahi mau 'lii no Hawaii ko lakou mau kupuna, a holo lea no i Hawaii: pela no ko Maui, Oahu, me ko Kauai—Kekahi mau alii ua puni loa na moku i ke komo ia e ko lakou mau kupuna, a o kekahi ua puni hapa kekahi mau alii, he lawa pono loa na aoao a pau he 'Llii wale no, a o kekahi he haahaa loa kekahi aoao, a no ka aina e mai kekahi. : Kekahi mau alii, ke noho alii nei lakou no ka hoowaiwai ia ana Moi, a e ke aupuni paha, a o kekahi he ilihune loa, a he poe lopa, no ka lilo ana o ka waiwai i ka poe i koa, ka poo i puuhele, a me ka poe i makemakeia e kekahi mau alii, ke ikeia nei lakou he mau alii, no ka mea, ua pili a ua launa 'ku lakou i na 'lii o Hawaii i lanakila ma ke kaua ana, a o kekahi aole lakou i ikeia, no ka mea, ua hoopioia ko ko lakou mau kupuna i ke kaua ana, a mai loko mai o ka make i puka mai ai na pulapula e ola nei — Kekahi mau alii, ke imi nei lakou i ka mele o ka naauao, wahi a ke Pookela o ka naauaoao ka makau ia Iehova," a o kekahi ke haawi nei lakou i ko lakou ikaika i ka mea e make ai na 'Lii, wahi a Lemuela ke alii, kekahi mau alii, ke hoike e mai nei no lakou i ko lakou makaukau, akamai, a me ka maalea, ma ka lakou hana ana, noho ana, a me ka olelo ana iwaena o na kanaka, me he mea la he makaukau loa, akamai loa, maalea loa i ka malama i ka Lahui Kanaka ke noho ae ma ke Poo o ke aupuni e hookele ai i ko kakou Hoeuli.
                Nolaila, oiai oe he Nupepa Kuokoa, a oiai hoi ua hiki kou mau palena e kaahele nei i na kihi kapu a kihi noa o na Pae Aina o Hawaii nei, ke noi oi haahaa nei makou ia oe e hoike akaka loa mai oe, e hoike kuokoa loa, a e hoike wiwo ole hoi i na makemake Ehiku i hoonohonohoia 'ela maluna — No ka mea, ke hilinai kanalua ole nei makou, ina e pau pono, a pau lea loa keia mau pohihihi i ka weheweheia e oe, alaila, e ike pono auanei makou i na Lunamakaainana kupono a makou e koho ai, a no ko lakou koho kupono ia ana, e kupono pu no hoi ka lakou Hooilina Moi e koho ai, alaila kakou e pomaikai ai, waiwai ai, a e noho kaulike ai — Aloha oe, a me kou mau kokua a pau.
O makou no. LAHUI HAWAII.

Ua poloke io no.

Ma ka Helu 40 o ko Kuokoa o ka la 5 o Okatoba nei, ua ike au, a ua lohe hoi i ka nakeke ana o na ki a J.N. Puaena, o ka ehu-kai o lalo, e wehe ana i ka laka o na huaolelo "kuauhau" a me "mamo." Ua loihi ka manawa i hala i ko'u kali ana me ka manao ua hemo, aole nae i hemo, aka, ua poleke nae, e poai wale ana a puni, no ka mea, ua kupono ole ke ki i ka laka, e like me ka mea i olelo ia, "aole oe ke ki o ka'u pahu ke holoke nei." No ka mea, aole o ka wehewehe ana i ka oiaio o kekahi Moolelo pili kuloko; a akaka ka oiaio, ke ano o ka hua-olelo kuauhau, aole no hoi o ke kanaka a mau kanaka paha i hanau ia na ke kupuna hookahi, ke ano ka huaolelo "mamo;" nolaila, o ka uku hoopai no kou hoopoleke ana i ka laka o ka'u mau ninau me na ki kupono ole o ka hoka, e like me ka ninau 3. Aloha oe. J.W. KALUA.

MARE.

                Oct. 9, ma Waimanalo, mareia e Rev. S. Waiwaiole o Kahele k, no Waiahole, me Kuaana w no Kailua.
                Sept. 11, mareia e Rev. J.D. Paris, o Haae k, me Kaumu wahine. No Kealia Kona Hema.

HANAU.

                Sept. 19, ma Waipio-waena, Ewa, hanau o John Ii Kaluahaaina k, na Samuela me Kamaha.
                Sept. 24, ma Kealia Lanai, hanau o Kealakaa k, na Lono me Mama.
                Iune 30, ma Anahola Kauai, hanau o Peiho Hulihonua k, na Hulihonua me Kapoli.
                Sept. 5, ma Kaneohe hanau o Kamakahonua k, na Ioseve ma Kaili.
                Sept. 14, ma Luluku Kaneohe, hanau o Kaiewe w, na Kahipa.
                Sept. 16, ma Waikalua Kaneohe, hanau o Keoki k, na Anakalea me Hoopii.

MAKE.

                Sept. 7, ma Kaneohe make o Kamolulo k.
                Sept. ma Honokohau Maui make o Kaimihana k
                Sept. 13, malaila no make o Kiha w
                Iulai 13, ma Napili Kaanapali make o Kahoohanohano.
                Aug. 31, malaila no make o Kaahanui w.
                Sept. 1, ma Kahauiki Kaanapali make o Kanohokuahiwi w

OLELO HOOLAHA.

KE PAPA IA AKU NEI NA KANAKA a pau, aole e hoale wale mai a hookipa paha ma ke ano kolohe, i kuu wahine mare oia hoi o KAHOHOLO, no ka mea, ua haalele mai oia ia'u, a ina o ka mea hoaie iaia me kuu ae ole, maluna iho o kona poo kona poha. IOSEPA KEAWEOPALA.
Keaiwa, Kau, Hawaii, Sept. 27, 1867. 208-4t*

OLELO HOOLAHA.

OWAU O KA MEA NONA KA INOA malalo ke papa aku nei au, mai hoaie mai oukou i kuu wahine mare ia KAPAIA, no ka mea, ua haalele mai oia ia'u, a me ko maua wahi moe, ua hele aku oia i ka auwana. I ike hoi oukou e na haole, na pake a me na kanaka waiwai. Ina e hoaie oukou iaia, maluna iho o oukou ko oukou poho, aole au e hookaa i kona aie. NAA
Kena, Koolau, Maui, Oct. 1, 1867. 308-1t*

KE KUNA MALOLO!!

E HOLO MAU ANA KEIA KUNA ma na awa o KONA, HAWAII i hui like me ke kuna "KONA PAKEKE," a e holo ana i keia la 26 o Okatoba, no Keahikekua. No na ukana a me na ohua, e ninau ia KAPENA KATHBUN ma ka moku, a i ole ma ka Hale Oihana o C.A. WILLIAMS.
308-tf

Olelo Hoolaha.

EIA I KA PA AUPUNI O PAUOA NEI. Apana o Honolulu, na Lio helehewa i laweia mai. 4 Lio e kuai kudalaia ia ana i ka Poalua, la 29 o Okatoba. Ua hewa ka peka ana ma ke "Au Okoa," elua lio i ka Poalua, 4 ka pololei, elua i kaPoaha. Poalua. Lio k, keokeo kuapuka elua kapuai hao, ekolu hao ano e ma ka akau - Lio k, pinakea wiwi, hao A hema no Pika - Lio kane eleele wiwi kuapuka, elua hao ano e akua. A ka hema - Lio kane alualu nui maikai hao VIV akau. A ano e hema - Poaha, Lio k, ulaula hauouli D me ka A iloko akau, hema hao ano e - Hoki w, puakeu. A akau, elua hau ano e ma ka hema - Lio k, loka hou mai, hau ano e ma ka akau. Ina e kii ole ia e uku i nei mau ka ihu, alaila lilo ia hai.
P. KAAIAHUA, Luna Pa Aupuni
Panoni, Oct. 23, 1867. 208-1t*

HOOLOHE MAI!
KA HALEKUAI O C.F. PULUKA

                OIAI KE MAKEMAKE NEI KA mea nona ka inoa malalo nei e haalele iho i na kaiaulu o ke Aupuni Hawaii iloko o ka wa pokole, nolaila, ke hoike aku nei au i na makamaka Hawaii a pau loa. E hooemi ana au i ke kumukuai o na mea kuai o kuu Halekuai, ma Alanui Papu, malalo o ke kumu lilo, e like me na Hale Kulaha mai keia la aku. Nolaila, e oluolu oukou e hele mai e nana i kou waiwai, mamua o kuu naue ana aku. C.F. PULUKA.
Honolulu, Mei 23, 1867. 286 3m

OLELO HOOLAHA

O KA MEA NONA KA INOA MALALO nei, ke papa loa aku nei au i ka poe mea Halekuai a poe waiwai e ae paha, mai hooale mai oukou i kuu wahine mare ia PONO w, no ka mea, ua haalele mai oia ia'u a me ko maua wahi moe, a ua hele aku mamuli o kona makemake, a no ia hele ana, ua hopu ia oia a hookolokolo ia, a ahewaia ao kona hewa moekolohe, imua o H.J. Wana Esq. A o ka poe a pau e hoaie mai ana iaia ma keia hope aku, maluna o lakou ko lakou poho, aole loa au e hookaa ana ka mau aie.
HALE (W.H. STEPHENSON)
Hanalei, Kauai, Oct. 15, 1867. 307-4t

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A pau loa, ke hoolaha aku nei au i ka'u wahine mare oia hoi o KAULA. Ua haalele mai kela ia'u a me ko maua wahi moe, a me ko maua aina hanau Akahi ae nei makahiki, aole au i ike i kona whai i noho ai. Nolaila ke kauoha aku nei au ma ka hoolaha ana, ke ike iho, e hoi koke mai e noho pu e like me ke kanawai mau o ka aina. Ina aole e hoi koke mai, e hoopii no au iaia i keia Aha Jure e hiki mai ana. Owau no e KALILI
Haelo, Oct. 13, 1867. 307-3t

HE KANAKA MAHUKA!

E UKU IA ELIMA DALA I KELA, A me keia kanaka e hai mai ana no ka hopu ana ia KAMA, he kanaka maoli. Ua holo malu oia mai ka Mahiko aku o Kualoa, Iulai 3, 1867. O kela KAMA, he 25 makahiki paha, he poupou puipui, a he ano maikai no. SAMUELA G. WAILA (WILDER).
Honolulu, Oct. 17, 1867. 307 4t

MAU LAAU LAPAAU OLA A
UPAMA (UPHAM).

E OLA KOKE AI O KA MAI HANO A ME ka NAENAE iloko o na minute 5, a e ola hou ai hoi ka mai mahope iho o ua hana maikai ana.
                HE LAAU NO HOI no ka hoola ana i na uhae a me na puupuu o ke kino.
                HE LAAU MALAKELA. (Maraeheiia) no ka hooulu ana i ka umiumi olehelohu iloko o na pule eono. E kuai ia e
C.F. PULUKA,
296-tf Ma ka Halekuai, Honolulu, Alanui Papu.

HALE KUAI!

                O KA HALEKUAI O KAHI HAOLE Parani ma ke Alanui Maunakea, ma kai iho o Lepekahoe (Liberty Hall), ua lilo iho nei i na mea nona na inoa malalo nei, na mea nona ka Halekuai ma Moonikahaae. Aia maloko o keia Halekuai na lole o kela ano keia ano o na kane a me na wahine, a he hiki no hoi ke kuai ia aku me ke kumukuai oluolu i na makamaka a pau o kela ano keia ano.
GRUNWALD and SCHUTTE.
296-6m

HALE KUAI HOU!

                UA WEHE AE NEI NA MEA NONA na inoa malalo nei he HALE KUAI HOU ma Monikahane, mawaena o ka Hale Kuai Bipi a me ka Hale Kauka o Dr. Kenedy ma ke Alanui Papu. O kekahi o maua, oia hoi o SCHUTTE, ua maa no na kanaka iaia, ma ka Halekuai o Painapa. Eia hoi maloko o keia Hale na ano LOLE he nui wale, e lawa ai ka makemake o na kane a me na wahine, oiai he mau lole kane a he mau lole wahine maloko o keia hale. A e kuai aku ana no maua me na makamaka Hawaii a pau i na mea i makemakeia.
GRUNWALD & SCHUTTE.
292-6m

OLELO KAUOHA!

KE KAUOHA AKU NEI AU I NA MEA A pau i aie i kuu kaikaina i make, oia o KAMUELA - a me ka poe no hoi i aie ia'u ponoi. E hookaa koke mai, oia ua loihi loa ka manawa i hala, a ua pauaho au i ke kakali ana i keia poe. - He mana ko D. KAHANU e ohi i na aie.
KIMO PELEKANE.
Honolulu, Okatoba 12, 1867. 305 4ts

PUOLO HAULE!

I KA PO O KA POALIMA AKU NEI I HALA, ua haule kekahi puolo mawaena o Alanui Moi, Kikeke, Papu a me Kukui i wahia ae o waho i ka hainaka keokeo. Aia maloko o ia puolo kekahi palapala i ka mea nona ka inoa malalo nei, a me kekahi mau ukana e iho. O ka mea e loaa ai, a hoihoi mai i ka mea nona ka inoa malalo nei, ma ka Pa Kuai Papa o Lui, ma Alanui Moi, e loaa no ka makana kupono iaia.
RABATI LUI (LEWERS).
Honolulu, Oct. 2, 1867. 306 2ts

Ua Nee aku i ka Hale Kuai Hou.

O KA HALE KUAI HAPA PERE I IKE mauia a i maa hoi i na kanaka, ma Alanui Maunakea, ua hooneeia aku i ka Hale hou maikai, mauka iho o ka Hale Kuai mua, malaila e loaa ai ka mea nona ka inoa malalo nei me ka makaukau i na wa a pau e kuai aku i ka poe e kipa mai ana, no ke kumukuai i kupono no ia wa. WILLIAM RYAN.
Honolulu, Sepat. 6, 1867. 301-3m

PAPA
PAPA
PAPA

MA KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA
OIA HOI NA UKANA O "JANE FALKINBURG."

NA PILI Hale ulaula,

NA PAPA Noweke 1 a 1 1/2 iniha
NA KAOLA HALE O KELA ANO KEIA ANO

NA PAPA palahalaha
NA PAPA hele a me na

Papa Paina oolea, Paina keokeo a me ke Koa

Na PENA a me ka AILA
Na PEPA Hoonani Hale
AILA Hoomalo a AILA Hoowali
NA KUI a me

NA LAKO HALE NO A PAU E PILI ANA i ke kukulu hale o kela a me keia ano, a e kuaiia ana me ke kumukuai haahaa loa e

L. L. HULIPAHU (TORBERT,)

Ma ke kihi makai o na huina o Alanui Moiwahine a me Papu
300-3m

HALE MU!
HALE KUAI MEA AI!

HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na makamaka Hawaii a pau:
RAIKI no Waimea. Kauai mai,
PALAOA maikai loa,
KAMANO io ula no Keamolewa mai,
BIPI uahi no Kaleponi mai,
KOPA keokeo - KOPA ulaula.
AILA Honua! AILA Kohola.
KOPE—PAAKAI,
AI no na Lio me na Moa,
Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.
PIA NO HAWAII MAI,
PIA AI—
A he nui loa no na mea ai maikai e ae.
                Nolaila ia ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi dala, a e like maka no oukou i keia mau mea i laila ae la maluna.
Me ka mahalo.
I. BATALETA.
286-3m