Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 45, 9 November 1867 — Page 2

Page PDF (1.75 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, N OVEMABA 9, 1867.

NU HOU KUWAHO.

                Ma ke ku ana mai o ka mokuahi I daho mai Kapalakiko mai iloko aku nei o kela pule, i loaa mai ai ia kakou na nu hou ano nui mai na aina e mai.
            O ka oi aku o na mea hou ano nui loa, oia ke ala ana mai o ke kauahuliamahi ma I talia, a me ka hookeke nui o na kanaka, o ia aupuni. O ko Napoliona ae like ana me ke aupuni o Italia, he mea nui no ia e like me ka mea i haiia mai ma ka Telegarapa, aka, e noho Kiaaina nae ka Pope no ua wahi la a hiki i kona make ana. Ina he oiaio keia mea, alaila, oia iho la ke kumu nui o ko Vitoa Emanuela hoopii ana imua o na Mana Nui o Europa a wehe ia mai oia mai ka olelo ae like a laua i hana ai me ke aupuni Farani iloko o kela makahiki, no ka malama ana i ka maluhia o ke aupuni Pope, me ke kue ole aku ia ia. Ke oia mau nei ke ala ana mai o na mokuahana iwaena o Italia, aole no paha e liuliu, alaila, e loli nui ae ana ka manao o na kanaka o Italia o Roma ko lakou Kapikala. Ma kekahi kumu, ke hookoia keia, e ala mai ana no he kaua ana mawaena o Farani a me Italia, aka aole nae i maopopo.
            O na mea hou mai Enelani mai. Ke hoike mai nei lakou i ko Belekane manao nui ole, he mau poluluhi nui o ka haunaele ke ili aku ana maluna o lakou, mai na Feniana mai.
            I ka nana aku, he oi aku ke kahulihuli o ke ano aupuni ana o Belekane maluna o Irelani mamua o Enelani ponoi. Ke ea mai la na kuee ana ma Dovera, ma Maneketa, Berewika, Livapula, a me Keseta, aole i ike ia, ehia la ma Enelani.
            E hiki ana i ka la 13 o Okatoba mai Eu ropa mai.
            Ua manao no ka Pope, e hiki no iaia ke kinai aku i na poe mahope o Gari baladi, aka, ua makau nae ia o huli aku ke aupuni Italia mahope o na leo hea mai a na kanaka iho o Roma, nolaila, ua kauoha ae la ia e houluulu ia mai kona poe koa a i Roma.
            Ua kapa ae o Gari baladi i ka inoa o kana keikikane o Menoti, ke Generala oi loa o na puali kaua huliamahi.
            Ekolu mau moku palehao o Enelani, i kauoha ia ae e holo aku i na kapa pili aina o Irelani.
            He nui na lono koikoi i wawa ae ma La dana, no ke aupuni Italia mai. I ka manao ia, e huli ana ka lahuikanaka holookoa o Italia mahope o Garibaladi. Aole paha e liuliu a e lohe ia no ko Vitoa Emanuela leo kukala, e lilo ana o Roma i hapa no kona aupuni.
            Ke mau nei no ka hoeueu ikaika ana mai o na poe kipi o Enelani, oia hoi na Feniana.
            Ua pa ae ka makani ikaika ma Galvetona, ma ka la 3 iho nei o Oka toba, a o ka nui o ka poino i keia makani, he akahi miliona dala i poho.
            Ma ka halawai ana o Napoliona ma me ka Emepe ra o Auseturia, aohe i akaka ka laua mea e hoonoho ai i pani no ka Pope o Roma.
            Maloko o ka Ahaolelo Alii o ke Aupuni o Bavaria, ua ku ae ke alii Hohenelohe, a hai ae i kona manao—He pono ia Bavaria ke huli aku i kona maluhia me na Aupuni Hui o Geremania Akau, malalo o ka noho Pe residena ana mai o ka Moi o Perusia.

Na makemake o Garibaladi.

                E hoopau ia ka Pope mai kona aina aku, e wawahi i na auamo i hookau ia maluna o na kanaka, a kohu pilihua maoli—e hoohui aku hoi i na mokuaina o ka Pope me Italia ponoi —a e hoolilo ia Roma i kulanakauhale Alii no Italia.—A ina e manao ole na kanaka pela, alaila, e lilo no lakou i Repubelika. Pela e loaa ai ia lakou ka noho ana kaulike me ke keakea ole ia mai.

No Farani.

                Aohe i akaaka pono ko Perusia manao no ko Napoliona hoouna ana aku i kona poe koa. Ke okalakala mai la ke keiki Peru sia, a e hio paha auanei kona kokua ana mahope o Italia.

Nu Hou hope loa.

                Ma ke ku ana mai o ka moku Centurion inehinei ua loaa mai la kekahi mau nu hou ano nui, e hauoli ai kakou i ka lohe ana, a e kaumaha ai no hoi.

No Europa.

                —Ua hoouka hou ae na poe Koa o Garibaladi me ko ka Pope ma kekahi kulanakauhale ma ka hikina hema aku o Roma, a iloko hoi o na palena o Napele, o Forozonore kona inoa—Ma ia hoouka kaua ua lanakila na Koa o Garibaladi, ua auhee na Koa o ka Pope.
            —Ua haiolelo ae o Garibaladi ma laua me Mazini, imua o na Italia. Ua olelo ae o Garibaladi, e lalau like iho i na mea kaua, a e kaua aku, a o Mazini hoi, e hoolilo ia lakou i Aupuni Repubelika. Ua hai pu ia mai no hoi eia o Leu. La Mazamora o ke Aupuni Italia, ke hele mai la me kona poe Koa e komo iloko o ke aupuni Poe.
            —O ka mea i lohe hope ia mai I talia mai, e nonoi koke aku ana na kanaka a pau o Italia i Ka Moi Vitoa Emanuela, a hoolako mai oia i na moku aina a pau o ka Pope me na Koa, a e holo io ana no ka hana.
            Ua kokoke mai he ao hoomamalu o ke Kaua ma Europa. Ke kuai nei o Farani i na mea ai e hoolako ai i kona poe Koa. O Italia paha auanei kona hoa e Kaua aku ai.
            —NA POE FENIANA. Ke hoohikilele mai nei na Feniana ia Enelani. Ua loheia mai e manao ana lakou e hopu kino i Ka Moi Wahine Vitoria maloko o kona hale kakela (Castle) ma Baramorala i Sekotia.
            O keia kumu, a me kekahi mau kumu e ae na mea i hoolele hauli ia ai ko Enelani, a e hoouna hou ia ana i mau puali Koa hou i I relani.
            —Ua ala ae ke Kaua mawaena o ko Tu reke poe a me na Karistiano ma Moreteneqero.
            Ua hoouna aku na poe I talia o Kapalakiko i ko lakou manao e hoolaha ia maloko o ka Nupepa a Turiea, e ae aku ana i ka hele ana aku o ko lakou mau hoahanau, e hookahua ma Roma.

KA LUNA HOOPONOPONO, - - L. H. KULIKA.
KA HOPE LUNA HOOPONOPONO, J. KAWAINUI.


POE HAKU MANAO NO KE KUOKOA.

C. J. Laiana. (Lyons,) Rev. M. Kuaea, G. W. Kanuha, (Oniula,) Rev. L Laiana (Lyons) S. M. Kamakau, Rev. C. B. Anelu, (Andrews,) D. Malo, (Lokoino.)

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, NOVEMABA 9, 1867.
Hana Hilahila Loa!


                MA kekahi la o ka pule i hala iho nei, ua hoopiiia kekahi kanaka o Naai ka inoa, no ke kue ana i ka Pauku 1 a me 2 o ke Kanawai Hoopai Ka raima, no ke kokua hewa. A penei hoi ke ano o ua hewa nei ana i kokua ai:
            Ina pule elua a ekolu paha mamua aku nei, ua lawe mai ua kanaka la i kana kaikamahine, a hoomoe aku i kekahi Luina Paniolo, a ua hoolohe no ke kaikamahine i kana kauoha, a ua noho pu me ke kane a ka makuakane i hoomoe ai ma ke ano manuahi. A hala kekahi mau la elua a ekolu paha, alaila, haawi aku la ke kaikamahine i ka makuakane he umi dala, oia na hua mua i loaa ai no loko mai o ka hewa a keia kanaka hilahila ole i hookonokono ai i kana kaikamahine e hana; a mahope mai no, hele mai ua kanaka nei e noi i Pililakeke i ke kane moekolohe a kana kaikamahine, a loaa ia, noi hou mai no, a aia nae ua nele—Ia nele ana, kuhalahala ua makuakane nei, a kii mai la e kaili i kana kaikamahine, a hoihoi aku la iuka o Kalihi. Ua maneo e nae paha ke Paniolo, nolaila, ukali aku la oia mahope, a loaa aku no ka wahine manuahi ana i ka hale o na makua, a hoaumoe iho la, a i ke ao ana ae, ku ae la ua hunona nei a hoi mai la i kai nei o Honolulu, a ma ke ahiahi ana iho, ukali mai la ka makuakane ka makuahine, a o ke kaikamahine no kekahi, a hiki ma ka hale o ke Paniolo, a hoaumoe na makua ma ka hale o ka hunona hewa a laua; a i ke ao ana ae, hohoi aku la laua, a noho iho la ka laua kaikamahine me ke kane manuahi a na makua i hoomoe ai. Noho iho la a hala kekahi mau la, hoea hou ana no ka makuakane, a no ka loaa ole ana aku paha o kahi dala, koi hou mai la i ke kaikamahine e hoi, hoole ke kaikamahine, me ka i mai, e noho ana oia e hooko i ka olelo aelike a kona makuakane i hana ai. A ia hoole ana, hoopii ka makuakane i ka Halewai, e hoopaa i kana kaikamahine. Mahope iho o ka ninaninau ana a ka Hope Makai Nui, aia hoi, ua ike oia no ka makuakane ka hewa, ua hoopaa koke ia oia, a hoopiiia e like me ka mea i haiia mamua'e nei.
            A oia iho la ka moolelo hilahila o ka hewa nui i hanaia e keia makuakane hilahila ole. A ua hoopaiia oia he ekolu malama ma ka hoopaahao a me ka hana oolea; a ua hoopii aku nae oia imua o ka Aha Kaapuni o keia mokupuni.
            Ka i noa la paha o ka mai maoli wale no ka mea nana e kauo nei i keia lahui i ka make, eia ka aole! Eia no ka o ka hookele maoli no kekahi o na makua mea keiki i ka lakou mau keiki e hana i na hewa nana e kauo i ko lakou mau kino iloko o ka make, a me ko lakou mau uhane iloko o ka make mau loa ma kela ao. Eia ka kekahi kumu nui nana e hoemi nei i keia Lahui.
            O ka hana kupono a ka makua, o ke ao aku i ka lakou mau keiki i ka hana pono, o ka waiho i na kumu alakai maikai imua o lakou; o ke ao ia lakou ma na mea kupono e hana ai ma na mea e pili ana i keia ao, a me ke ano o ka hana kupono ana e loaa mai ai ka pomaikai nui ma kela ao. A o ka makua e hana ole ana pela, ua oi kona ino mamua o ka holoholona uhane ole, a ua kupono ole ke haawiia iaia ka inoa hanohano "Makua." Ina ua hewa ka poe malama ole a alakai pono ole i ka lakou mau keiki, alaila, heaha la ke ana o ka hewa o ke kanaka i alakai maoli i kana kaikamahine e hana i ka hewa moekolohe? Ke manao nei makou, aohe huaolelo i lawa i ka ikaika kupono e pane aku ai i ke kanaka o ia ano.
            E pono ia oukou e na makua Hawaii, e hoomaopopo i ka hewa ino i hana ia e keia Naai, ma ke kuai maoli ana aku i ke kino o kana kaikamahine no ke dala. E kakau ia mea ma ka papa hoomanao o ko oukou mau puuwai, a e olelo paa iloko o oukou iho—"Ke hoomanao mau loa nei makou i keia hana ino nui a keia kanaka i hana ai, a e lawe ana makou ia mea, i mea nana e hoohilahila ia makou, ke hana pono ole makou i ka makou mau keiki e like me ka hana a ka makua maikai i kana keiki;" a e kau pu iho i pale mawaena o oukou a me na kanaka o ko Naai ano. Mai hoohui iki aku me ka poe o ia ano, aia iloko o ka poe o ia ano na mea awahia a pau e make ai ke kino a me ka uhane. Auwe oe e Hawaii, i kou lilo ana i makuahine no ke kanaka o ko Naai ano! Auwe ka Lahui! ina penei e hanaia ai na pulapula opiopio o Hawaii!!

No Re v. A. Kaukau.

                UA PAU ka Rev. A. Kaukau kaapuni ana i na mokupuni o Hawaii nei, no ka ha-hai ana imua o na anaina i ka hana a na Misiona ri o kakou, e noho la ma na Pae Aina o Nuuhiwa. Ua makepono ka kakou hana, ua loaa mai kekahi mau hua ohaha o ka honua, wahi ana; a ke hele la ka kakou mau elele me ke koa loa, e kaua aku i auhee ka pouli. Ua loaa iaia ma kona kaapuni ana iho nei, he mau haneri dala eha me kanaha kumamalima, a ua waiho mai oia i ka Puuku ekolu haneri dala. Ua hoapono ka Papa Hawaii i kona lawe ana i ke koena, no kona mau lilo i ke kaapuni ana a me kekahi mau hemahema e ae; aka, ua haawi hou aku no nae ka Papa Hawaii iaia he $100. Ua mahalo loa makou i kana hana ana pela, oiai pela no ka hana ana a na haole alunu ole i ka waiwai pau wale. Ua hoi mai oia i Hawaii nei, me ka manao e noho iki no a hoi aku, aka, ua koi ikaika ko Waimea Kauai iaia, e noho i Kahu no lakou no na makahiki elua. Ua paakiki oia e hoole, aka, no ko lakou koi loa, ua ae aku oia e noho i elua makahiki wale no. Ua ae oluolu aku no hoi kona mau hoa Kahunapule iaia e noho Kahu malaila; a ma ka holo ana aku nei o Neti Mela i ka Poakahi iho nei, ua hoi aku oia i Waimea, Kauai.
            Eia ka ka Papa Hawaii i hooholo ai no Rev. A. Kaukau, ma ko lakou halawai, No vemaba 5, 1867—Ke apono nei ka Papa Hawaii i ka noho ana o Rev. A. Kaukau ma Hawaii nei, a ke hookuu maikai ia nei oia mai ka noho Misionari Kuwaho ana, me ka mahalo i kana i hana ai no na dala i hookupuia mai iaia i kona kaapuni ana iho nei i keia Pae Aina.

No ka mai Ulalii.

                MA KE ku ana mai o ka moku Idaho i kela pule aku nei hala, ua ikeia kekahi mau mea maluna o ua moku la, ua loaa i ka mai puupuu i kapaia e kakou he "Ulalii," iloko o ka makahi 1848. Mamuli o keia kumu, ua hoolalelaleia ae na lala o ko kakou Papa Ola, e hooko i ka lakou hana i haawiia ai e ke Aupuni; a ua hookaawale koke ia aku la na mea i loaa i keia mai ma Kulaokahua, mauka iho o ka pa o Kaina, malaila e hoomaluia ai lakou a hiki paha i ke ola ana.
            Aole makou e ahewa i ko ka Papa Ola makaala ana i na pikikia mai e hiki mai ana ma ko kakou mau kapakai nei, no ka mea, pela wale no e hiki ai ke hookanaho ia ko kakou lahuikanaka nei mai na mai hou e hiki mai ana, a pela hoi me na mai laha. Aka nae, aia ko makou manao ana maluna o ka lakou malama ana i ka poe i loohia i ua mai nei, a me ke ano o ko lakou hoomalu ana. Aole i hanai kupono ia keia poe e ka Papa Ola, aole no hoi i haawiia na mea e oluolu kupono ai ko lakou kino. Aia keia ohana nui a pau; ka makuakane, ka makuahine, na keiki ekolu, a me kekahi wahine e iho, e moe ana me ka paku makika hookahi, a me ka hoolako pono ole ia i na hemahema e ae.—Mai lilo keia hana a ka Papa Ola i kumu hihia mawaena o keia Aupuni a me ke Aupuni o Ame rika Huipuia. He kumu paipai nae keia i ka Papa Ola, mai noho lakou a hana hou e like me keia. He mea akaka no hoi, o keia mai, aole no ia he mai e hoopilikia nui ia ai ka lehulehu, e like la me na mai laha e ae. Ma na Aupuni a pau, aole no i hoomalu ia na mea i loaa i keia mai e like la me keia.
            Ua oleloia, o ke kumu o ko lakou hookaawale ana i keia poe mawaho o ke kulanakauhale nei, i mea e laulaha ole ai keia mai iwaena o kakou, aka, aole nae pela ka oiaio, no ka mea, aia no na keiki Hawaii o kakou e aeia ana e holoholo a e paani pu ana me na keiki i loaa i ua mai puupuu nei.
            Ina he mai laha keia, penei iho la anei ke ano o ka hoomalu ana? He hoailona keia o ke kapulupulu o ka lakou mau hana, a me ka lilo ana o ka lakou mana hoomalu i mea ole.

No ka Hookama Keiki.

                Ua minamina makou i ka ike ana i kekahi la o ka pule i hala, i kekahi Palapala Hookama Keiki i hooiaioia imua o ka Luna Hooiaio Kope o ke Aupuni. A o ke kumu o ko makou minamina loa, o ka hoonele ia ana o ke keiki i hookamaia i ka waiwai o ka makua nana ia i hookama; a o ke kumu i nele ai, no ke ku ole i ke Kanawai o ka hooiaio ana a ka Luna Kakau Kope, oia hoi o na Palapala Hookama a pau i hooiaioia imua o ka Luna Kakau Kope, he mea ole loa ia ma ke Kanawai. O na Lunakanawai Kiekie a me na Lunakanawai Kaapuni o Hawaii, Maui, Oahu a me Kauai, o lakou wale no ka mea i haawiia ka mana ma ke Kanawai, e hookama i na keiki; a penei na olelo o ke Kanawai:
            "Pauku 1. Ua haawiia ka mana i na Lunakanawai Kaapuni a pau, e hooiaio a e hoapono i ka hoolilo ana i na keiki e like me ka mana o na Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo Kiekie."
            Ma keia Kanawai, aole loa he mana i haawiia i ka Luna Kakau Kope o ke Aupuni, e hooiaio i na Palapala Hookama Keiki; a ke manao nei au, he kupono i na Luna o ke Aupuni ke hooko pono i na Kanawai i haawiia na lakou e hooko, mai a-e aku nae mawaho o ka mana a ke Kanawai i haawi aku ai ia lakou. Ua hoopuka makou i keia mea, aole nae no ko makou manao, ua pono ole ka hana ana a ka Luna Kakau Kope, mamuli o ka makemake maoli e hana hewa, aka, no ka manao wale no e paipai iki aku iaia, e hoomaopopo pono i ke Kanawai, a e hoike aku hoi i ka lehulehu mai o a o, e makemake ana e hookama i na keiki, AOHE MANA o ka Luna Kakau Kope o ke Aupuni, e hooiaio i na Palapala Hookama Keiki. E hoomanao e pono ai.

            KAPENA W. H. DAIMANA.—Ma ka holo ana aku o ka mokuahi I daho i ka Poaono i heo aku nei, ua holo aku o Daimana opio i Amerika Huipuia, me ka manao e noho ma Nu Ioka, a i oleia ma kahi e oluolu ai ke ola o kana wahine mare. E hoi hou mai ana paha e ike hou ia Hawaii aole paha. Ua pau ko laua hui me kona makuakane, a ua kaawale aku la ia.

NU HOU KULOKO.

Oahu.

                No ka nui loa ana mai nei o na okohola i ku mai, ke ike nei makou i ka nui loa mai o na keiki o ke kai.

            Ke ohi nei ka poe lima o uka nei i na pohaku poepoe, ma ko lakou lilo ana i mau paahana no na moku okohola e huki aila nei.

            Ua ku mai ma Honolulu nei i ka Poalua iho nei, ke kialua Ana mai Guama mai, me na ukana, wahie a me ka aila niu iloko o na la he 76 mai laila mai.

            I ka Poakolu iho nei ua puka aku ke kalepa Minehaha mai ke awa aku o Honolulu a holo aku la i Puakailima me kekahi mau paahana hou no ia mau wahi hana.

            Ua lohe wale mai makou e holoholo ana ka mokuahi kaua Ame rika Lakawana i Hilo, a malaila paha e hooluolu iho ai no kekahi mau la a huli hoi mai no.

            KA HOLO ANA O KA MANUWA BE RITANIA. I ke kakahiaka Poalua iho nei, ua hoi aku ka manuwa Alert i ka home ma ke ala hele moana. E ku ana paha oia ma Valaparaiso, a mailaila aku a i ka holo hoi home loa.

            Ua wehe hou ae nei kekahi mau haole, he hale kuai mea ai hou ma Alanui Moiwahine. O na mea a pau e kuai ia la maloko, he mau mea wale no e pili ana i ka hanai ana i ke kino.

            PUHI AILA MA KAKAAKO.—Ua lohe mai makou mai a Kamoana mai, ua hoomaka hou ke puhi aila ana ma kela wahi i na la hope aku nei o ka pule i hala, a me he mea la paha, ua pau aku la paha i keia wa.

            KA MOKU KALEPA OTHELLO.—Ua hai muaia aku e makou ka loaa ana o keia moku i ka poino ma ka moana, a no ia kumu, ua komo mai oia iloko o ke awa o Honolulu nei me ka manao e kapili hou ia. Ua hoohuli hou ia iho nei, a ua kapili houia i ke keleawe a e paa loa ana.

            Ua ike iho nei makou i keia mau la, ua hoolakoia ae nei na makai kulanakauhale nei i na papale hou a me na lipine ulaula e ke Kuhina Kalaiaina, a eia lakou ke unoke mau nei i kela a me keia la. Maikai loa io iho la nae keia, he akaka hoi paha i ka ula o ka lipine a hikilele e.

            KA HOI ANA O KA I DAHO.—I ka hora eha ponoi o ke ahiahi Poaono i hala, ua kue ae la ka huila o ka mokuahi, a haalele iho la ia i kona uapo a holo aku la. Ua piha no ia i na ukana o Hawaii nei i ka makou ike aku, a ua lawe pu aku no hoi he mau ohua he umikumamalima paha a oi ae.

            AHAAINA MA KUALOA.—Ma ka Poalima o ka pule aku nei i hala, ua haawi ae o Mr. Waila he ahaaina nui ma Kualoa, a ua konoia mai kekahi mau haole kamaaina a maka hanohano o uka nei, a me kekahi mau alii moku o na manuwa e hele aku ma ia ahaaina, a ua pau nui aku lakou maluna o na lio.

            NA IPU HAOLE.—Ua nui mai nei na ipu haole ma ko kakou nei makeke, a ua kuai ia na ipu no ka hapawalu a pii ae, a emi iho. Ua kupono loa keia mau ipu i ka ulumoku, a me he mea la, aole no e ole ka milimili wahi mea keokeo o keia kikina aila.

            NA KEIKI O KE KAI.—Ke ike nei makou i na keiki o ke kai, ke hoohalalu mai nei ma na pipa a ma na huina alanui o ke kaona nei, a i na pela e mauamaua loa iho ai, alaila, aole e emo a heo aku ka lakou mau eke ma o Rama ma la.

            PAA AUANEI NA PUKA.—Ua lohe mai makou, ua hoopaaia ka puka o ka Hale Kuai rama ma Kapuukolo i keia mau la, no ka uhai pinepine i na kanawai e maluhia ai ka aina, oia ka hoohainu ana aku i na kanaka Hawaii me ka ae oleia. Ua lohe pu mai no hoi makou, e hoopaaia ana ka puka o Lepekahoe ma Kikihale no ia hewa hookahi no.

            MA KEIA MAU LA e noho ia nei o ua kaona nei, ke kilihune liilii mai nei na paka ua, a ke hoopuanuanu iki mai nei ma ko makou mau ipuka hale. Aohe no i hukiki loa, e like la me ko Kula noho ana, aka, ua huihui maikai ke ea, oluolu launa ole ko makou ola i ka maikai o ke ea o keia mau la. "Heaha aku la-ka-ia."

            HE PIANO I LOHEIA MA KA PUKA O KO MAKOU HALE HANA.—Ia makou e hoopoluluhi ia ana e na noonoo ana no na Ikamu o ko kakou nei nupepa, pae honehone mai la ka leo o ka piano ma o mai. I iho la makou, "Kai ka pono o ka uai ana mai a kokoke o kela wahi mea kani i kahi nui o ka poe hana e akoakoa ana." O kekahi mea keia e hoolealea ia mai ai na pepeiao, a hoohoihoi ia na lima o ka poe ulele hua kepau. Oiai i keia mau la wela aku nei la, nana aku oe he kohu kula panoa maoli ua wahi lau kanaka nei.

            HOOLAHA HEWA.—Ua hoonoho hewaia e ko makou poe ulele hua kepau, kekahi hunahuna kuloko, a ua puka i kela pule aku nei i hala, e hai ana, ua hookahunaia o J. Manuela ma Kaneohe i ka la 30 o Oka toba, aole pololei o ia olelo ana. Ua hoopaneeia kona hookahuna ana aia a makaukau pono ka Ekalesia.
            Ua hemahema na huaolelo o ke Kuokoa o kela hebedoma, i ka i ana, e hoopaneeia ana ka hookahuna ana o Manuela "aia a makaukau pono." Me he mea la aohe i makaukau pono o Manuela. O ka pololei, aia a makaukau pono ka ekale sia. He aie ko ka ekalesia. Aia a pau ia aie, alaila, e hookahuna koke ia ana o Manuela.

            KILAUEA.—Heaha la ka hopena o ko kakou mokuahi holoholo pili aina, ke Kil auea? Eia no oia ke ku nei me ke akaka ole o kona wa e holo hou ai. Pehea, e nele loa ana anei kakou i ka mokuahi ole?

            HOI I KA HOME.—Ma ke kakahiaka Poalua iho nei, ua holo aku ka moku kalepa Kilona me ka piha i ka aila a me na iwi kohola mai ke awa aku o Honolulu nei. I holo aku la oia i Nu Bebeki, a malaila e lawe ia aku ai kona mau ukana.

            MAU IAPANA.—Ma Honolulu nei kekahi mau Iapana elua mai ke kulanakauhale nui mai o Iapana i kela mau la aku nei i hala, a me he mea la i na paha laua e hoi aku i ko laua aina pua, alaila, e hai aku no laua i na mea a laua i ike ai.

            Ke paipai nei makou i na Kahunapule a me na kanaka a pau, e nana i kekahi kumumanao ma ka aoao eha o ka pepa o keia la, nona ke poo, "Nawai i hoololi i ka olelo a ke Akua?" O ua kumumanao la, na kekahi haole naauao, a makaukau i na olelo Hebera, Helene a La tina i kakau.

            UA HALA I MAKAWAO.—Ua kau aku maluna o ke kuna Ka Moi o Rev. B. W. Pareka o Kaneohe a me kana kaikamahine i ka Poakahi iho nei. I holo aku nei laua i Makawao, a e hala ana paha ia laua he mau la malaila, a me he mea la, aole e nele ko laua honi aku i na ea maikai o Haleakala.

            Ua holo aku maluna o ka manuwa Beritania Alert i ke kakahiaka Sabati aku nei i hala, ka Moiwahine Emma Kaleleonalani, a maluna oia moku i malamaia ai kana pule kakahiaka. Ua ukali pu aku ma ia huakai Ka Mea Hanohano Mrs. Lidia Kamakaeha Dominis.

            NO NA PALAPALA.—Ua loaa mai ia makou a nui wale he mau palapala me ka manao e hoopuka ma ko kakou nei Kilohana. Ina aole e puka koke aku, alaila, e manao iho oukou, eia no ma ke keena nei, a e kali ana no ka wa kaawale e hookomo iho ai. Mai paupauaho a manao hoohuhu iho.

            KANAKA LOU I KA MAKAU.—I kekahi kanaka e lawaia ana ma kekahi o na uapo o Honolulu nei i ka Poakahi aku nei i hala, aia hoi ai ia iho ka makau e ka ia, a i kona huki ana, me ka manao e loaa ka ia, e hemo mai ana ka makau, oia lele no o ka makau a ka pou o ka ihu la maluna aku, komo pu aku la a paa loa. Oi noke wale a haalele aku no makou e hole ana.

            MAI PAU I KA MANO.—Ma ka lokomaikai o Rev. E. Kekoa, ua lohe mai makou, ma ka po Poalima aku nei i hala, i kekahi kanaka Hawaii nona ka inoa Kekai e lawaia ana ma ke kai o Kaneohe i ka wa i haiia maluna, ua nahuia kona wawae e kekahi mano kupua o ua kai la o Kaneohe. Ua moku kona wawae, aka, aole nae e pilikia nui ana ka mea i hoopoinoia.

            AHAAINA MA HAMOHAMO.—Ua haawiia ma Hamohamo i ka Poakahi iho nei, he ahaaina, a ua kaa ka maiau ia ana oia ahaaina maluna o ke Kamalei Haku Kamakaeha. Ua kauohaia na'lii moku o na moku kaua elua a me na maka hanohano o ke kulanakauhale nei. Ua kauleo pu ia mai no hoi ka papa himeni o Kawaiahao e hele aku ma ia papaaina, a ua lono mai makou, ua hoonaneaia na papaaina malaila e na leo uwalo a nahenahe o ua papa himeni la, a ua ku i ka mahaloia ke Mele Lahui Hawaii i hakuia e Lilia Kamakaeha. Ekolu a eha paha meleia ana a kuu aku la ka puu luhi.

            MAMA MAOLI.—Ho ra umi kakahiaka, haalele kekahi makamaka opiopio o makou ia Honolulu nei, a hele aku la ma ka pali o Nuuanu me ka manao e noho ma Kahaluu a hoi mai, aka, hoohihi kona manao e holo e makaikai ia Kualoa. Hiki oia malaila i ka hora 1 auina la, nana aku la ia mua he koke wale no, o ke kupu no ia o kona manao e holo puni ma Waialua ae a hiki hou ianei. Hiki oia ma Kahuku poeleele, hoolimalima i lio hou, a hele mai ia po, a hiki i Honolulu nei i ka hora 5 o ke kakahiaka ae. Aole i moe ma ke ala, a aole no hoi i hoomaha a hiki wale i Honolulu. Mama maoli no keia wahi kamahele.

            AHAHUI HIMENI O KAWAIAHAO.—Ua lohe mai makou mai ke alakai alii mai o keia Papa Himeni, e haawi hou ana lakou i Aha Mele hou maloko o ka luakini o Kawaiahao ma ka pule akolu o keia malama, a o na loaa a me na pomaikai a pau oia mele ana, e haawiia no ka pomaikai o ke Kula Kaikamahine o Kawaiahao a Miss Lilia Binamu e malama nei. Nolaila, e ka poe a pau e makemake ana e hooholo muaia ka ike o ka oukou mau kaikamahine ma keia kula, e kokua mai, a e komo hoi e hoolohe i ka hana puukani a ua papa himeni la. E mahaloia no hoi ko lakou haawi manawalea ana no kela kula kaikamahine hou.

            HALAWAI PAKE MA POLELEWA.—Ma ka hora 7 a me ka hapa o ka po la pule i hala aku nei, ua halawai na pake maloko o ka luakini o Polelewa, a ua kanaha paha a oi ae na pake i akoakoa ae. Ua haiia mai ia lakou ka olelo maikai a Kristo mai loko mai o Ahiona, ka mua o na pake i huli ma ka pono ma na Pae moku o Kamehameha. Nolaila, ke komo nei iloko o makou ka manaolana, ua komohia aku la paha iloko o kekahi poe o ia halawai pake ka hoomaopopo ana, he olelo maikai loa ka Euanelio a ka Haku, a malia o ka lohe ponoi ana i ka lakou olelo iho kekahi kumu e alakai mai ai ia lakou i ka hoomanao ana, he Akua ma ka lani.

            NOHO AI OLE.—Ua komo mai kekahi wahi paahana o na aina lepo manu o Puakailima ma ko makou nei keena, a i ko ninaninau ana aku iaia i na mea hou a me ka noho ana oia wahi, hai mai ana kela, he 37 na la o ko lakou noho ana malaila i kekahi manawa me ka ai lawa ole, aka, ua lawa ko lakou la i kahi berena hookahi me kahi kiaha wai, a i ke ku ana ae o kekahi kalepa, ua hoolawa ponoia lakou i na mea hanai e oluolu ai ke ola kino.

            NA KAUOHA HOU HAPA-HAOLE.—E na makamaka a pau, ua hoopii houia aenei ke kumukuai o ke Kauoha hou olelo haole a olelo kanaka a kakou e heluhelu mau nei, a oia wale no hoi ke ano kauoha hou e kuaiia nei ma ke keena kuai buke. Mai manao nae ko makou poe makamaka, he hoopii ino keia, aka, he emi loa maoli no ke kumukuai mua malalo o kona mau lilo a me na luhi, a nolaila, ua kau hou iho makou i kona kumukuai i hapalua dala ko ka buke hookahi mai keia manawa aku.

            MAI A REV. W. ELIKI MAI.—I kekahi mau manawa loihi i hala, ua hoouna aku ka Papa Hawaii, he palapala mahalo ia Rev. Mr. Eliki (Ellis) kekahi o na kumu Euanelio i hiki ma Hawaii nei mamua, no kana buke i paiia ma Ladana e pili ana i na hana a na Misionari ma Hawaii nei a me ka hiki ana mai o ka hoomana Enelani i hooponopono hou ia. Ua nui ka heluheluia o keia buke e ka lehulehu, a ua pai houia e H. M. Wini ma Honolulu nei ua buke la. Ua loihi ke kali ia ana o kana pane ana mai, aka, ua paa oia i ke kakau i kekahi moolelo no ka mokupuni o Makedasa ma ka hikina o Aferika i ka wa i hiki aku ai. Ma ke ku ana mai nei o ka mokuahi Idaho, ua loaa mai kana palapala pane i ke Kakauolelo o ka Papa Hawaii e hai ana i kona olioli i ka hoapono a me ka mahalo ana aku o ka Papa Hawaii i kana buke i kakau ai no keia mau mokupuni. Ua kakauia kana palapala ma kekahi wahi ma Enelani ma ka la 29 o Augate o keia makahiki, hiki ma Honolulu nei i ka la 27 o Okatoba.

Hawaii.

                MAKE MA HILO.—Ua lohe mai makou, ua make ka wahine ma re a Rev. T. Pohano, kahu o ka ekalesia o Hakalau, Hilo, me ka mai ole. Ua mahaloia keia wahine no kona noho haipule ana ma keia ao, a i na pela, aia oia ke noho oluolu pu la me ko ka lani puali, ke anaina a ka nui o na kanaka o keia ao e ike ole ai. O kona inoa ponoi o Kaliko.

            AI PALAOA KA UA KANILEHUA.—Ua ike iho nei makou ma ka nupepa a Wini, ua weheia ae ma Hilo, he halekuai palaoa no ko laila mau kamaaina, a ua kono ae ua mau haole la, e komo aku ma ua hale la e kuai ai.

            KA MEA HANOHANO IOANE II.—Eia mai ka Hon. Ioane Ii maluna o ke kuna O ddfellow e holo aku ana e makaikai, a e ike hoi i ka ua kaulana o Hilo. E noho ana malaila no kekahi mau la pokole, a hoi mai no i Honolulu. Ma ke ahiahi Poalua iho nei, ua holo aku oia.

            Eia ma na kapakahakai o ka mokupuni nui o Hawaii, he ewalu mau kuna e holoholo nei mai Honolulu aku, no lakou na inoa, A ctive, Marilda, Kona Packet, Malolo, Mary, Annie, Oddfellow a me kekahi kuna hou iho nei e holo nei na Kona.

            PAKELE MAI PAU KE OLA.—Ua poloai ia mai makou e na keiki o ka ehukai o ke kuna Oddfellow, ua hanee ka paila papa ma ke awaeli o Paukaa i ka la 28 o Oka toba. O na kanaka na lakou e kau aku ana i na papa iluna o ka paila, ike lakou i ka hiolo ana mai, a lele ino aku la iloko o ke kai. O kekahi kanaka O Kaomeo kona inoa, e ku kokoke ana, pa mai la oia i ke kua, a olokaa ia aku la ia a pa ana kona kikala i ka pohaku, a eha loa iho la.

NA MEA PILI AUPUNI.

                Ua hookohuia o L. Kaapa i Luna haawi i na Palapala Ae Ma re no ka Apana o Hilo, Mokupuni o Hawaii, ma ke koho ana a ka Papa Hoonaauao.
            Ua hookohuia o Mr. C. N. Spencer a me S. Kaawa, i mau Komisina no na Pa Aina no ka Apana o Kau, Mokupuni o Hawaii, e like me ka Pauku 1 o ke "Kanawai e pili ana i ka pa ana," i hoaponoia ma ka la 14 o Feberuari, M. H. 1859.
            Ma ka waiwai o Kawelo k, o Kapalama, Oahu i make, Poalua, la 12 o Nov.—hora 10 kakahiaka, e hoolohe no ka Mea Hanohano E. H. Alani i ke noi a Ohulu w, a me Kapohaku k, no ka hookohu ia laua i mau Lunuhooponopono waiwai no ka mea make.
            Ma ka waiwai o Kailio k, o Honolulu, Oahu i make. Poalima la 15 o Nov.—hora 10 kakahiaka, ma Honolulu, Oahu, e hoolohe no ka Mea Hanohano Robata G. Davis i ke noi a Waiea k, no ka hookoho iaia i Lunahooponopono no ka waiwai o ka mea i make.
            Ma ka waiwai o Kaahui k, o Palolo, Oahu i make. Poakahi, la 18 o No v.—hora 10 kakahiaka, ma Honolulu, Oahu, e hoolohe no ka Mea Hanohano Robata G. Davis i ke noi a Kumahana k, no ka hookohu iaia i Lunahooponopono waiwai no ka mea i make.
            Ma ka waiwai o Moehaona k, o Kuhua, Hilo, Hawaii i make. Poakahi, la 2 o Dekemaba —hora 10 kakahiaka, ma Hilo, Hawaii, e hoolohe no ka Mea Hanohano R. A. Laimana i ke noi a Kaawai, e hoonoho iaia i Lunahooponopono no ka waiwai o ka mea i make.