Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 45, 9 November 1867 — Page 4

Page PDF (1.69 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, NO VEMABA 9, 1867.

Ka Nupepa Kuokoa.

Sweet hour of prayer.
Gol den Chain.

1. Ho ra maikai! hora maikai!
Ka hora a'u e pule ai,
A hai i kuu makua mau
I ko'u mau hemahema a pau;
Malaila e kaa aku ai
Kuu mau kaumaha a maha'e,
A hiki ia'u ke pale mau
Ina pahele o ke ao,
E noho au a kali nou
Ka ho ra pule maikai o'u.

2. Hora maikai! hora maikai!
Ka ho ra a'u e pule ai
I kuu Iesu i nana mai,
I launa pu a hoomaikai,
Na ia la wau i kena mai
Ia ia la wau e hilinai,
Maluna ona e kau wau
I na luuluu o kuu naau,
E noho au a kali nou,
Ka hora pule maikai o'u.

3. Hora maikai! hora maikai!
Ka hora a'u e pule ai,
Nau au e alu a koo mai
I kuu mau la e paio ai;
A kiina wau a laweia e
I luna i ke ao maikai,
E pau na hemahema o'u,
A lako i na pono mau,
E pau kuu kali ana nou,
Ka hora pule maikai o'u.

H. M. H.

Ka ho ra aha kai oi?

                Ehia ho ra ma ka la? Pehea ka mahele ana oia mau hora?
            He mau ho ra hana.
            He mau ho ra paina.
            He mau hora hoomaha.
            A o ua mau hora hoomaha nei, ua mahele hou ia i mau hora paani, i mau hora halawai, i mau hora noho wale, kamailio, heluhelu, himeni, a i mau ho ra hiamoe.
            Hookahi mahele i koe, aia paha malaila ka hora i oi.
            Ehia la ho ra hana ma ka la? Ua 10 paha, a oi aku, a emi mai paha. Nui loa na hora hana o kekahi poe, a nui ko lakou luhi, uuku na hora hana o kekahi poe, ua luhi no nae lakou. A ma ia luhi ana ua loaa no kekahi mau pono no ke kino. Koe nae ka pono o ka uhane. Aole ma ka luhi o ke kino e pono ai ka uhane. Okoa ke kino, okoa ka uhane, okoa ka pono o kekahi, a okoa ka pono o kekahi. He mea make ke kino, he mea make ole ka uhane. He mea pau wale ka pono o ke kino, he mea pau ole ka pono o ka uhane. Ehia hora paina? ehia la hoi?
            Hiki wawe, a pau koke ka paina ana o kekahi poe, he akahele a loihi ka paina ana o kekahi poe. He hapa na mea ai a kekahi a ono ole hoi, ai uuku lakou a haalele. Nui na mea ai, na mea ono a kekahi, a ai lakou a loihi. Ai pinepine kekahi no ka nele i ka hana, a no ka hapa paha o ka hana. Uuku na manawa ai o kekahi, no ka nui o ka hana, a no ka makemake e pau koke ka hana. Ma ka paina ana ua loaa ka maona, ka pono, ka ka ikaika o ke kino, koe nae ka pono o ka uhane.
            Ehia la ho ra kula? nui paha ma kekahi la, uuku paha ma kekahi la, a he ole loa ma kekahi la.
            Ma ia mau ho ra ua loaa paha kekahi mau pono o ke kino, a kekahi mau pono no ka uhane, aole i loaa ia mau pono ma keia mahele hora.
            Ehia la ho ra hoomaha, ehia hora ma ka paani, ehia ma ka halawai, ma ka noho wale, ma ke kamailio, ma ka heluhelu, ma ka himeni, a ma ka hiamoe ana? Ehia la na kela mea keia mea e noonoo ai ke makemake e ike? A heaha na loaa ma keia mau mahele hora? He mau pono paha, he mau poino paha no ke kino a me ka uhane?
            Aka, e koe ana no kekahi pono o ka uhane, aole e loaa ana ia malaila, nolaila, aole e loaa ana ua ho ra oi nei ma keia mau mahele hora, aole ma na hora hana, he pono, a he poino malaila, he pono kino ka nui, aole he pono uhane.
            Aole ma na ho ra paina, aole ma na hora hoomaha. Ina aole he mahele hora i koe, e nele ana no i ka hora i oi, a me ka pono e oi aku ana i na pono e ae a pau.
            A pehea, ua loaa anei na ho ra oi nei? Ae, ua loaa no i kekahi poe, oia hoi ka poe haipule io, a o ua hora oi nei, oia ka hora pule.
                                Hora maikai, hora maikai!
                                Ka hora a'u e pule ai.
            Papapau nui kekahi poe ma keia ho ra, he waiwai nui kona, ka pono io kana e haawi mai ai, ka pono io o ka uhane, ka launa pu ana me ke Akua, ka olioli lani, ke ola mau loa.
            Ina e haule keia ho ra, ina ua hoowahawahaia, a manaoia he mea uuku, he mea waiwai ole, ua nele oe, a e nele ana i ka pono io, ka pono mau; kou pono ka pono e pau wale ana, a koe ka nele, ka hoka, ka poino mau loa. Aole i pau.

Nawai i hoololi i ka olelo a ke Akua?

                He nui na hoahewa a na Ka tolika Roma i hapai ai, e hoohewa ana i na Hoole Pope a ua kapa aku i ua mau Hoole Pope nei he poe hoololi i ka olelo a ke Akua. Ma ko lakou Baibala—ka Baibala Douai—aia he olelo wehewehe e pili ana i ka pauku ma Heb. 11:21. Ma ko kakou mau Baibala penei ua pauku la "a hoomana iho la o Iakobo e kulou ana ma ke poo o kona kookoo." Ma ka Baibala Douai—"hoomana iho la ia i kona kookoo" me ka olelo wehewehe "pela ka mea i kakauia ma ka olelo Helene.—He hoomana hapa paha keia e hoike ana i kona manaoio a me ka hoohalike ana i kela kookoo i ke kookoo alii o Iesu, a ma kona hoomana ana i ke kookoo ua hoike ia kona mahalo i ka mana alii o Iesu. Aka o kekahi poe unuhi ua hoololi i keia pauku a ua unuhi penei; "hoomana iho la—e kulou ana ma ke poo o kona kookoo."
            Eia ke hoahewa mai nei lakou no ka hoololi, aka o ka oiaio o keia hoololi ana, aole i hoomaopopo ia mai. Ua like no me ko na Iudaio hoahewa wale ana ia Paulo me ka hoike ole. O ko na Katolika Roma mau ia o ke kauoha mai me ke kukulu ole o na hoike. Aka, o ka poe heluhelu i ke Kuokoa, he koi mai paha lakou e hoomaopopoia ka oiaio o kela a me keia mea mamua o ka manaoio ana.
            I ka hai ana mai o keia poe ao, o ka ka Baibala Helene keia, "hoomana ia i kona kookoo.'' Aole pela ka Bai bala Helene—penei no." hoomana ae la ia maluna o kana kookoo." Ma ka Baibala Latina ua haule keia huaolelo maluna a lilo aku la ka pauku ma ia ano "hoomana kookoo."
            Ua olelo ia ma Ioane 12:20. "Hele mai kekahi poe Helene e hoomana.'' Aole no i haiia ka mea a lakou e hoomana ai, aka ua maopopo o ke Akua no. Pela no ma keia pauku a kakou e nana nei, o ke Akua no ka mea i hoomanaia aole o ke kookoo.
            O ka hoohaule ana i ka hunaolelo Epi, ua like ia me ka olelo maluna, aole anei ia he hoololi i ka olelo a ke Akua? Oia nae ka lakou i hoohaule ai.
            Ua like paha me ka pauku 2 a mokuna 18 o Kinohi; "Kulou iho la oia i ka honua" oia huaolelo hookahi no—a ina i hoohaule ia kela hua epi alaila lilo keia pauku penei; "Hoomana iho la ia i ka honua." Pela ma Kinohi 33:3, ina hoohaule i kela epi lilo ke ano penei; "Hoomana iho la oia i ka honua ehiku hoomana ana," aka aole pela; eia ke ano ku pololei. "Kulou iho la ia i ka honua ehiku kulou ana."
            Pela i maopopo ai aole na na Hoole Pope ka hoololi—na na Katolika Roma no. Ia lakou lilo keia pauku i kumu hoapono i ka hoomana ana i na kii, no ka mea wahi a lakou, ua hoomana o Iako bo i kona kookoo, ma ke ano hoohalike o ua kookoo la me ka kookoo alii o K risto, a he pono no ia kakou e hoomana i na mea e hoohalike ana i na mea hoano. A ua papaia no keia hoomana ma ka Baibala Katolika no, ma Pukaana 20:4, 5, "Mai hana oe ia oe iho i kekahi mea i kalaia a aole no kekahi kii o kekahi mea ma ka lani maluna, aole no ma na wai malalo ae o ka honua. Mai hoomana ia mau mea, mai malama ia mau mea."
            Ke olelo nei nae ua mea kakau olelo wehewehe nei, he "hoomana hapa" keia, a ke olelo nei no hoi ua kue kekahi poe unuhi (Hoole Pope) i keia "hoomana hapa." Ua ike paha kakou i kekahi poe i hoomana hapa, oia ka poe i puhi ai i na laau ala mamua o ka nahesa keleawe a Mose i hana ai. 2 NaAlii 18:4. A o na Isaraela no hoi, ka poe i hoomana i na bipi keiki gula, a lakou paha kekahi poe i hoomana hapa.
            Ke ninaninau nei paha kekahi poe—pehea ka ma Kinohi 47:31. "Kulou ae la ia ma ke poo o kahi moe." Eia—hookahi no olelo ma ka olelo Hebera i kakauia no na mea elua ke kookoo a me ka moe. Ma ke kakau ana ua like loa, ma ka hoopuka ana nae he okoa. Nolaila ua huikau, ua unuhiia ma kekahi wahi he moe, ma kekahi—he kookoo. Pela no ma ka olelo Hawaii ua like no o poi he mea ai, a o poi ka pani o ka umeki, ke kakauia ma ka pepa, ma ka hoopuka ana ua okoa.
D.

Ka hele Malihini ana ma Honolulu.

                Eia no ko oukou wahi malihini ke noho ae nei iloko o ka hanohano o Honolulu, aohe hoi he ano kuaaina loa e like me mamua, aka, ua ano hui iki hoi me ka poe kamaaina hanohano o Honolulu, a ke hoi nei no nae ko'u aloha a me ko'u hoomanao ana ia oukou e o'u mau hoa kuaaina e noho mai nei ma kuaaina o kakou. Ke nanea la no paha oukou iloko o na wahi pupupu hale i nahaha na paia; ke pupue la no paha oukou i ke anu, ke okuu la no paha ma ka ipuka e nauke uku ai, auau aku la paha a haule ae la a ma ke alo o kahi hale lala i ka la; u aloha wale. Moa ae la paha kahi umu, ke ai wahi oha la no oukou, o na wahi uala ae la no, me na wahi pepee luau, nalo aku ka houpo lewalewa, ikaika ke kui ana aku i na wahi oha. Honi mai la ka ihu o na puaa i ke ala o ka imu, ke haunaku ae la no paha, ke puuluulu ae la no paha na moa me ka manao mai o na ili kalo ke ola. Eia aku la paha oukou i ke pani oopu, i ka haha opae, piha aku la no hoi ke poho. Pala aku la paha ka ohia o uka o kakou ea, makemake ino ka lei lehua o ka pii ana o ke kuahiwi la, papahi mai la na lei lehua, hoi ana i kai; o ka puolo ohia mai la no, o na hua alani mai no; ono wale ka hoio, me ka opae kalaole o ko a uka o kakou. O ka'u no ia e hoomanao nei ia oukou, o ke ala ana ae o kakahiaka la, oia pohihihi no o na maka a wehe no i kahi umeke me kahi ipukai, muka no kahi waha. Puuluulu mai la no hoi na wahi ilio, hoelo ae la hoi na wahi popoki e koali ai i ka huelo, mai waho mai la no hoi na wahi puaa a naku ana iloko e kahinu ai i ka nuku ma ke kae o ka umeke, a laukanaka no ka paina ana. Nanea io no ko oukou noho ana e noho mai nei, a eia no hoi au la ke pokaa hele ae nei ma na huina alanui o ua kaona alii nei. He nanea okoa no hoi au e noho ae nei;—ka nanea ana me na hoa kamaaina, ke kahiko ana a nani hele ma na alanui; ka ike mau ana i na mea nani o Honolulu nei; ka lohe ana i na leo mele o ka poe puukani, ka hele ana i ka holoholo i ka po e pokaa hele ai ma na alanui me na wahine laisini. Ua nanea loa io no au ia Honolulu nei. Paina iho la paha oukou la o ke ahiahi a haule aku no moe, paina keia a pau, hele e inu kope, pumehana. Nanea loa wau i ka inu kope, i ka inu rama, i ka lealea e uhauha ai. Ke manao mai nei paha oukou la ua waiwai iho nei au i ka loihi o ka noho ana ia Honolulu nei; aohe, e aho iki no paha oukou o kuaaina he loaa kahi waihona, loaa mai no nei, a pau aku la no, i kela i keia a puehu ae la no. Loaa mai no, a i kahi umeke poi aku la no, a i kahi ia o Ulakoheo; a ne mai La no hoi kahi paepae, a lilo aku la, a i ke kope aku la, a he mau lei mai la. Hui aku la hoi me na hoa, a i o a ia nei, a i ka ela, a i ka pia, a pau ae la no. He nui no ka'u loaa, a nui no hoi ka lilo; hana aku la no hoi mai ka Poakahi a Poaono ohi mai la na wahi dala, a aohe e Poakolu pau e aku la no. O kuu maa loa ana iho nei kahi i ke komo lole, a aia no a he mau lole maikai, hookahi no ka hao a ua kuka paina, heo ana ka iwakalua poohina. A ua hilahila loa wau i ka hele wale ma ke alanui me ke kamaa ole, aia no a he mau kamaa, alaila, hele ma na alanui. Pehea la ua nei hoi e hele wale aku ai a ike ia mai e mea ma, ka, nana'ku i ua apiki a aole o kanamai. He manao no hoi e hookuonoono aole nae e hiki, huki ae la ka manao a lilo aku malaila. Pela wale no au la e noho nei, aohe wahi waihona, o ka hookalali wale iho no, a oukou e kuhihewa ae nei la ua pono io. He pono io no, na ka poe hookuonoono no nae, aka na kaua la na ka puhikole, a—puakaka wale no.

KE KOMO MUA ANA ILOKO O KAWAIAHAO.

                I kuu hiki mua ana i Honolulu nei, aole au i hele iki i ka pule a hala kekahi wa loihi loa. Hiki mai i ka la Sabati, o ko'u la ia e hiamoe ai, no ka hele a luhi i ka auwana i ka po, aohe manao ae he halawai, o ka moe wale no ka hana. I kekahi mau la Sabati no hoi, o loko o na hale inu rama kahi e noho ai, inu aku la a ona, nanea iho la me na hoa, he pepa iho la ka hana, po ae ana ia la, pela aku no ua la pule. I loaa mea inu no hoi i ka hale, i ka hale no hoi e inu ai, inu a ona hiamoe. A i na no hoi e hiki mai na hoa i ka hale, aohe e hiamoe, hele aku la i kahi e hele ai, nana wale ae la no i ka halepule aohe nae he komo aku, aohe hoihoi, he molowa no ka lealea ole o laila. I kekahi mau la Sabati, he holo lio ka hana, kau ke kika e hoohehelo ai ma na alanui me he mea la ua waiwai.
            Mamua aku no nae ua ano hoihoi no au i ka hele i ka pule i ka la Sabati, aka, o ko'u lole ole, a hilahila loa wau i ka hele wale aku no. Nana aku la wau i kekahi poe me ka lole maikai, a nune wale iho la no au no ko'u wahi lole kupono ole. I kekahi la Sabati nae, koi mai la kuu kaikuahine e haele maua i ka pule, a ae io aku la wau. Akahi no au a ae e hele i ka pule, a haalele au i ka'u mau hana mua. Hoomakaukau no hoi maua e hele me kahi kapa maikai no nae hoi a'u no i manao he kupono no ka hele. AHAHUI KU.
(Aole i pau.)

Ka Hoohalike ana me Ie su.

BUKE AKAHI.
HE MAU OLELOAO NO KA NOHO HEMOLELE ANA.

MOKUNA XVIII.
KOENA MAI KELA PULE MAI.]

No ka noho mehameha ana.

                Ma kahi mehameha e pii mama ai ka uha ne hemolele, a mahuahua hoi kona ike i na oiaio huna a ke Akua. E like me ka haalele ana i ka naaupo, a me ka paumaele, a me ka haunaele o keia ao, pela e pii ai oia a launa aku me kona mea nana i hana. E launa mai ke Akua a me kona mau anela hemolele i ke kanaka i haalele i kona mau makamaka a me kona mau hoalauna e imi i ke Akua. Ua oi aku ka pono i ke kanaka ke noho mehameha, a imi pono i ka mea e maemae ai kona naau ponoi, mamua o ka hele ana ma ke akea e hana ai i na hana kupanaha. Ke koi mau nei ko kakou mau kuko ia kakou e hele a imi i na mea e lealea ai kakou, aka i ka pau ana o ka lealea, aole anei ke kaumaha o ka luna ike hala, ka luhi a me ka nawaliwali o ka uhane? He lealea i ka puka ana iwaho, a he kaumaha ka hoi ana i ka hale; he lealea i ke ahiahi, aka he nalulu a he kaumaha ke poo i kakahiaka ae. Pela e komo ai ka olioli ma na mea o ke kino, aka he eha a he make ka hope.
            Heaha la na mea au e ike ole ai ma na wahi ke ae, i ike ole ia ma kou wahi mehameha? E nana iluna i na lani, ilalo i ka honua a me na mea a pau! no ka mea mailoko mai o keia mau mea i hana ia na mea a pau. Heaha la kau mea au e ike ai malaila, ma kahi e ae paha, e mau ana kona paa malalo o ka la? Ke manao nei paha oe e hoopio i kou makemake ma ke komo ana iloko o ka lealea. Aka aole no e hiki, no ka mea "aole i ana ka maka i ka ike ana, aole hoi i piha ka pepeiao i ka lohe ana." Ina i hiki na mea a pau i hana ia ke hele mai imua ou, i ike oe ia lakou, heaha la ia, ina aole he moe uhane lapuwale?
            Nolaila e leha ae oe i kou mau maka iluna, a e pule aku i ke Akua, i kala mai oia i kou mau hala he nui wale. E haalele i na mea lealea he nui wale; na na kanaka lealea ia; a e hoomanao wale no ma na mea a ke Akua i makemake ai ia oe e hana, i loaa ia oe ke ola mau loa. E hoopaa i ka puka mahope ou; a e kauo ia Iesu, kou mea aloha loa, e hele mai iou la, a e hoomalamalama i kou pouli me kou malamalama. E noho pono me ia iloko o kou wahi mehameha, no ka mea aole e loaa ia oe ka malu ma kahi e ae.

MOKUNA XIX.
NO KA MALAMA ANA O KA NAAU NO KA HEWA.

                Ina e makemake ana oe e hele imua iloko o ke ala o Kristiano, he pono ia oe ke noho mau me ka makau i ke Akua. Mai makemake i ka uhauha, aka e kiai i kou naau kuko, a makaala o lilo loa ae mamuli o ka lealea pono ole. E hoowalania i kou naau no kou mau hewa, a e hoomaka koke auanei ka olioli iloko o ka Haku. Ke wehe mai nei ka walania o ka naau i ala e komo aku ai oe i ke ola mau loa; aka ua lilo koke aku ua pomaikai la, ke hele oe mamuli o ka uhauha a me ka lealea pono ole. He kupanaha ka noho lealea ana o kanaka ma keia ao, oiai e ku ana lakou ma kahi nihinihi, ma ke kae hoi o ka make mau. Aka me ka lealea o ka naau, a me ka waiho ana i ka hookolokolo ana i ko kakou mau naau iho, ua noho palaka kakou i na piliki o ko kakou mau uhane; a he pinepine ka akaaka ana i ka wa kupono e kumakena ai. Aole nae e oluolu pono ana ka naau, aole hoi he olioli maoli, ina aole he makau i ke Akua, i huiia me ka naau maemae.
                Pomaikai ke kanaka nana e waiho aku ana ina kaumaha a pau a me na lealea a pau, a hoohui aku kona naau me ka walania hemolele! Pomaikai ka mea nana e waiho ana i na lealea a pau e hoohaumia ai a e hookaumaha ai i kona naau. E hookanaka; a e hooikaika e hoopau i ka ino o ka naau ma ka hookomo ana ina mea maikai. Ina e hookaawale ae ia oe iho mai na kanaka a me ka lakou mau hana, e hookaawale no lakou ia lakou iho mai ou mai, a waiho ia oe e "hooi ikaika aku i kou ola iho" me ka malu.
            Mai hoopilikia i kou manao ma ka hana a hai, aole hoi e komo aku iloko o na mea a ka poe kiekie. Mai hookaumaha oe i kou naau iho no ka makemake ole mai o na kanaka ia oe; aka e mihi oe no kou makaala ole, no kou hoole ole ana ia oe iho e like me ka mea kupono i ke Kristiano, a me ke kauwa malama pono a ke Akua.
            Ua oi aku ka pono o ka noho hemahema ana ma keia ao ma na mea o ke kino, ke lako ka uhane, mamua o ka noho kuonoono ma na mea o ke kino, a nele ka uhane. Ina nae ua nele ko kakou mau naau i ka olioli iloko o ka Haku, a ua kaumaha a palaka, a kakaikahi ka lana ana o ka manao iloko ona, no kakou no ka hewa; no ka mea ua haalele kakou i ke kumu o ka olioli, oia hoi o Iesu Kristo, a ua hele mamuli o na mea waiwai ole o ke ao nei.
            E nana pono ka naau o ke kanaka, ua lilo na lealea a me na hanohano o keia ao i mea kaumaha a i mea awahia nona; a i kona manao ua oi aku ke kupono ana ia ia o na waimaka a me na kanikau mamua o ka lealea a me ka akaaka. No ka mea i kona noonoo ana nona iho, a me na mea e ae ua ikeia aole i nele ke kaumaha i na pilikia ma keia ao. I kona nana ana ia ia iho, e mahuahua auanei kona ehaeha ma ka naau; no ka mea o ke kumu o ua ehaeha la oia no ka lehulehu o kona mau hala, a me ka ikaika o ka hewa iloko o kona naau. A no keia noho kauwa ana na ka hewa ka hiki ole ke noho me ka hauoli iloko o ka Haku.
            Ina ua noonoo pinepine kakou ma ka manawa e make ai kakou, aole hoi ma ka loihi o ko kakou noho ana ma keia ao, ina paha ua oi ko kakou ikaika i ka paio ana me ka hewa o ko kakou mau naau. A no ko kakou noonoo nui ole ma keia mau mea, aka huli aku mamuli o na kuko o ke kino, nolaila ko kakou palaka i ka noho ana iloko o ka hewa, aole hoi i imi ikaika e hoopakele ia mai ka hewa mai.

He Powa maoli keia.

                Eia hou no ka lua o na hana ino i like maoli no me ka pepehi kanaka i hanaia aku i ke kumu kula haole o Kaumakapili. Ua hai mua mai o Kamaka i ka manao ana o kekahi poe haole kikane e pepehi i keia kanaka hewa ole a lakou i hoomauhala loihi ai, a o ua poe haole la no i manao ai e hoopoino wale ia ia, o lakou no keia i imi hou iho nei e pepehi ia ia. Ma ka po o ka la 3 iho nei o Novemaba, aia hoi, ua hoolele hauliia mai la au e ke komo ana mai o kekahi poe haole iloko o ko'u hale, a ninau mai la i ka lakou lawehala ua mahuka mai ka. Hoole aku la makou, aole he lawehala ma ko makou hale, aka, noke iho la keia poe i ka huli me ka hilahila ole.—A i ko'u lohe maopopo ana aku i ka lakou olelo, he makemake maoli lakou e imi e pepehi iaia, a e hao wale i kona waiwai.
                O ka loaa iho la ka ia o ka noho ana ia Honolulu o ka imi loaa ma ka powa. Ke hoala ia mai nei keia hana hilahila ole iloko nei o ke kaona, a ke huli mai nei o Kamehameha I., e nana mai i keia poe me ka hoowahawaha mai ia lakou, ke Alii, a ka Moi aloha hoi i kona lahuikanaka nana ka olelo kauoha kaulana.
            "E hele ka elemakule a moe i ke ala. E hele ka luahine a moe i ke ala a pela hoi me ke keiki uuku," me ka mea ole nana e hoopoino i kona maluhia.
IKEMAKA.
            Kapauhi, Novemaba 4, 1867.

            Ua loaa ka mea e pau ai na makika a me na nalo i ka puhee mawaho o ka hale, he wai Aki da Kabolika (Carbonic acid.) Ua hoaoia a ua ikeia he makau loa na nalo a me na makike i keia wai. Ua houia kekahi apana lole uuku a pulu i ka wai ua kauia ae maloko o ke keena, aole i liuliu, ua pau loa aku la na nalo i ka puka mawaho, a pela no hoi me ka makika, ua pau loa lakou i ka makau, a puka aku mawaho. E pono e hoao kakou, e na kanaka Hawaii, oiai, ua hele maoli a ikiiki i ka leo o ka makika: a nolaila ka mea i i mai ai kekahi haku mele penei. "Heaha kau hana mai e kela nui makika, Kulikuli e ka hiamoe, Hoala i ke hoa e."

            UA HOOPII aku ka wahine a Sana ta Ana, imua o Huae e hookuu wale ia mai kana kane, me ka hoahewa ole ia.

"KA ELEU."
HELU 2. Hamakua-waena, O ct. 1867.

KA ELEU.

                E hoopukaia ana Ka Eleu i keia malama ae, ke ae mai ke Akua. Ke hana nei oia i kana mau hana mamuli o ke aloha, a he nui no hoi na kumumanao e hiki ai iaia ke kamailio aku me ka lehulehu, aka, no ke akaka ole o kona makemakeia ana mai nolaila e hoopauia ana oia i keia makahiki.

KA MANAWA.

                He mea hiki ole i ke kanaka ke hoihoi mai ina la i kaahope. O kona haawina, oia o ka manawa ano, ka ho ra, ka minute, ka sekona, e hele nei; malaila oia i noonoo ai, e kamailio ai, a e hana ai i kana mau hana.
            O ka poe i pu ae mai na kulana haahaa a lilo i poe kaulana ma ka honua, he poe lakou i malama i ka manawa. Aole lakou i hiamoe wale i ka la, aole hoi i palaualelo wale, aka, ua hooikaika mau no. A ua lilo keia makaala ana, a me keia hooikaika mau ana i kumu no ko lakou lanakila ma na oihana a lakou e lawelawe ai.
            He makemake ko "Ka Eleu" e ike i na makaainana o Hamakua nei e hookanaka ana ia lakou iho i ka malama ana i ka manawa. Aia a ko keia makemake, alaila pomaikai o Hamakua, alaila loaa mai ke kumulau maopopo nana e pale aku i na pilikia he nui wale.

            "O ka pe anonanona, he poe ikaika ole lakou, hoomakaukau no nae i ke kau i k lakou ai."

KA AHAOLELO KAU KANAWAI.

                Ua kokoke ka manawa e koho ai na makaainana i ko lakou Elele no ka Ahaolelo e hiki mai ana. A e pono hoi i ka poe ia lakou ka mana koho, ke makaala i ole lakou e haawi wale i ka lakou mau balota iloko o ka lima o ka mea kupono ole.
            O ke koho balota ana, he pono ia i loaa mai i na makaainana mai ke Aupuni mai. A ina koho wale lakou i ka Luna ka pono ole, alaila, ua like lakou me Samesona ka mea i haawi wale i kona ola iloko o ka lima o ka poe Pilisetia.
            Me oukou ke aloha, e na Makaainana, a i ka wa e koho ai oukou i ka oukou Luna, e pono ke hoomaopopo mau oukou i kona ano. Ke kanaka malama i ka pono, ke kanaka aloha aina, oia ke kanaka a oukou e koho ai. E makaala oukou i ka poe i manao nui i ko lakou mau pono iho, aole i ko oukou.

KA AHAHUI EUANELIO O HAWAII AKAU.

                Ua halawai keia Aha ma ka Luakini o Eleio; mai ka la 26 o Sepatema ba a hiki i ka la 28, alaila hookuuia.
            O kekahi o na hana i hanaia, oia o ka papa ana i ke kanu ana, inu ana, a ke kuai ana o na hoahanau i ka awa.
            Ua paipai mau ia hoi na Kahu Ekalesia e hooikaika e hooponopono i na hoahanu hihia.

NA KULEANA AINA.

                He mea hoopoho ka aina ke mahi ole ia. Me he mai Pake la, e ai ana i ka io o ke kanaka, pela ka aina mahi ole ia, he mea hoopoho wale i ke dala. O ka hana ka pono. I mea e loaa mai ai i ke kanaka kekahi waiwai mailoko mai o kona aina, a i mea hoi e lilo ai ua aina la i pomaikai nona, e pono ke kanu nui oia i ke kofe a me na alani. E kuai nui ia ana keia mau mea ma keia hope aku.

KOENA NAAUPO.

                Ua ike pinepine ia na kanaka a me na wahine Hawaii me na lei hala pelapela e kau ana ma ko lakou mau ai. He lole maikai ma ke kino, a he wahi lei pelapela ma ka ai, ke koena naaupo ia; a ua like no, i ka nana ana aku, me ke kaupaku pukapuka maluna o ka hale nani.
            A o kekahi poe hoi i kahikoia pela, ua komo wale lakou iloko o ka Luakini ma ka la Sabati, me ka noonoo ole he hale ia no ke Akua, aole he hale keaka.

HALEKULA O ELEIO.

                Ina malama i hala, ua waiho wale ka Apana o Eleio me ka halekula ole; aka, i keia manawa ke hooikaika nei na makua mea keiki e kukulu i halekula. He hana maikai keia, a ma keia hope aku, aole paha e olelo hou ia no na kamalii, ua auwana hele lakou ma na alanui.

KUHIHEWA NO.

                Aole no ko lakou naauao i manao ai kekahi poe he hana hiki ole i na kahuna haole ke lapaau i kekahi mau mai e loaa nei i na kanaka, no ka mea ka! he mai maoli.
            Auhea oukou e ka poe e haawi nei i ko oukou mau kino a me na uhane pu no hoi iloko o ka lima o na kahuna hoopunipuni?
            O ka poe mai, he poe lakou i pilikia a i eha ma ke kino, a i mea e ola'i lakou, eia ka hana, e hoohainuia lakou i ka laau kupono.
                Ke hana nei ke hapa nui o na kahuna maoli me he mea la he daimonio ka mai, a o ka hana e loaa mai ai ke ola, oia o ka mahiki aku ia mea mai loko aku o ke kanaka. He kuhihewa keia, a he hana naaupo no hoi.
            Aloha ino oe e Hawaii, e hele ana oe i ka make ke haawi oe ia oe iho iloko o ka lima o keia poe kahuna hoopunipuni!

MAHINA HOU NO KA MALAMA O OKATOPA.

                Eleio $9.00; Kapulena $1.62 1/2; Kawela $6.00; Huina $16.62 1/2.

OLELO HOOLAHA.

                Ua nalowale iho nei na Makai o Hamakua. E uku ia ana i ka uku kupono ka poe e huli ia lakou, a hoihoi mai mai kahi a lakou i pee ai.

LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.

J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui .
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.

                HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Na io a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai na mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
                O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
                Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka poe pilikia i ka wela o ka houpo; i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na mea like.
            Penei no e inu ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
            Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka puna ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
            E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne .
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.

                He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi , ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono ole i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
            Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
            Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a e lua paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
            Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
            A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e i nu ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
            I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
            Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau , a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waho malie no hoi ka laau ma ka opu.
            Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na L AAU KUNU O KAUKA JAYNE hoike aku ai i ka ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua laau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he nui wale; a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia. HE KUHA KOKO ANEI KOU? HE KUNU ANEI KOU? HE EHA ANEI KOU KANIA-I? HE KUNU UMII ANEI kou me ka NAE? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA ma ka QMAUMA? AOLE ANEI OU KUNU KALEA? AOLE ANEI OU HUI ma ka Iwiaoao?
            A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola keia LAAU KUNU a Kauka Jayne.

NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ak e.
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.

                (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
            He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka HUAALE OLA A DR. JAYNE.
            Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hana ia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.

DISIPEPESIA.

                (Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowalipono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
            O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu puia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE, Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau. NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA, MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU, KA MAI O KA ILI, KOKO INO, MAI NALULU, PAA O KA LEPO, MAI KUNA, MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.
            Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana LAAU HOOMAEMAE KOKO. 214-1y.