Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 45, 9 November 1867 — Ka Nupepa Kuokoa. KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.

Na S. M. lūmakai;. HKLU 10. No KA NOHO Ali: ana 0 L'.uoliho MALL'NA n KE A e PL .M. A V \ K A* paia o Kamehamkha H. Kt KAL A AINOA MA Kl AMOO. Mu ke k'iuluīi <> Keopuolum, a ina ka vvqh kiiukahi o Honplll. K;iuo|ja uiai la lioi o Hailia Naihn ia Hoapili jienei : "Ke hoi ln oe me ke alii i Kailua, e iiolo oe a |>a« tie i Ke.iuhou, e kakali niai oe a hiki aku ke keiki u kaua, uiaila. hoiu pu aku." A lolie o Keopuolani i ke kauoha n iN'aihe ia Hoapili, no k«. pae ann ma Keauhou, me ke kali a/ia ia Kekuaokal.ini a hiki aku. Nolail.), ee iho la lioi o . Keopuolaui :ua ko Hoapili waa, a holo loa aku la a pae i Kailua. I ka pae anu o Keopuolaui ma inn Kuilua, a hnlawai oia me ka Moi Lihoh- ! ho Kamehameha U , me ka wuimaka hellelei a me ke Kumakena imun o kana keiki, me ka olelo pu nku no hoi, '*Mai ike | ole ole ia'u, mai make m?ii nti au. v i\iri?iu mai la o Kulauinioku, ,{ Auliea la i»«>i« 0 Kekuaokaliiui ? M I aku lu o Kt!opitolaui, L i ae no mauka mni. Ninau hou uiai la o Kal iuim<'ku, Pehea ka p«»uo o ka oukou kii ana aku iu i : P.uie hou ui;ii o Keopuolaui, Ua pau ke kii lif)īih;i(iau aua, o kau wule aku no koe. Kena aku lu o Keopuolani ia Kalanimoku e kii e kaua ia Kekuokalani. Ae uun la no h<«i jo Knlimimofcu. ! j la nhiahi no, hnnui iho l.i ko pu a ine ke kahei piuuhi a tia koa, a n e na ];iko |kaua o na'hi a me na kaukuualii, nu pu|ali a me na koa o ka okaka a ine na koa kaua alii, me ka lako i ka aluuila, na kajpa koa (i me na pnpale koa. A i ke kakahiaka ana ne, i kn nui nna 'o ka la, hoonohonoho iho la o Kalauimo|ku i na waa kaua eiwa, a oii 110 hoi na jpapa kaua a me na alii knua o na pnpa ,'kaua, me ka haawi' aku i na olelo kauoha, 44 E noho malie, ui»i walaau, eikaiko, e koa, e itiu i-ka wai awaiiwa. E na pokii, e tnoe iniua, nohe hof>e e hoi liope mai ai» imua nku no a mnke. Aia ka ainn imua, aia k« hunohauo imun, aia ka wniwni imuu, mni hookuemi mai i ko «>ukou mau kapuai i hope, imua no a make, imuH no a ola." ; Hoonoho iho la o Kalanimoku i ka poe |lawe wai a me ka poe lawe ai. Hele aku la ka huakai kau.i a hiki ma Keauhou, a hoomonna iho ld malailn. Aka, hoouua e aku la o Kalnnimoku ia Kaheana, me ka i aku, 4, E ae i ko ahi e heie mai e ike me ke keiki; a i ae mai e ike« aloila pau iWnle keia knun." ! Hele nku la o Knheana oia hoi o Moehau, u halawai pu me ke Kuaokalaui u>a ; Kuainoo. A ike inn la o Kekuaoknhmi 'ia Knheana, nloha mai la a ninau mai la |i kana mtiu huaolelo. Pane aku la hni o ! Kaheann, '* Ua hoounn m;>i nei o Kalaniinoku ia'u e hoopau i ke kaun, n e hele |ae oe e ike me ko keiki tne Liholiho, ma 1 Kailua, a e ike mun nae olua me.Kjtlnnimokui alaila, o ka pau uo ia.o.kek«uft»\, Ninnu hou mai la o Kekuaokalani, H«nlele aku nei oe in Kalauimoku ma i hea? ! •' Aia i Keāuhou kahi i hoouioana nui «i, M •unhin Kaheana. Pane mni hoi o Kekuaokalani in Kaheana, 4 'Eia kuu kau;oha io oe. e hoi oema ka noao o Kalanimoku, a i hea aku o Kahinimoku ma i ' ko makou uoao e», e hopu iho oe ia Ka* lammoku a paa, a loaa aku ia'u.-' j Aole nae i pau ae ka laun kamailio pu lana, kani koke ana no'ka pu a kn poe | kiu a Kalanimoku i kahi papohaku i Lekeleke, o honi aku la 110 ia o ke kahu ia Kekuaokalani, a o kona lele.aku la n<> • ia iloko o ke kai. a au aku la a loaa o iKalanimoku ma ma Kawanui. | O ka huna mua o ke knua ainoa, oia , no kekahi poe i»lii, o Kaikioewa ma. Ua ki pu mai la nn kiu a Kekuaoknlani, i ka |huna mua o ke kaua ainoa, a ku iho la o • Kaikioewa mr Jka 010010 wawae, n o Ho- ; lualoa hoi ke * Vane a Kauhiwawueono, ; ko kōiie iho nei o Kakue, o laua karku •mua i ka pu « ka poe kiu a Kekuaokalani, nka he ku pa oli nne, ina pahn e kii 'pnmake, ina ua lanakila ke kaua aikapu. 1A o kekahi poe koa 110 nae hoi o ka ao'oo ainoa, ua make no i kela poe kiu a | Kekunokalani. A ike na koa o Kulanimoku i ka m'nke o ko lakou he«

mai l.i ias«>u i h«>pe ; a o ka huna kaua amoa nn ka n«ki'> mnuka. ue mai li lakou he pie uuku wale no ka p*>e kiu a Kekuaok&hini. e pi!i ana i kahi pnpohaku, a ki pu i.« mai la ma ka aono mauka, a («au nui aku la ika puehu. A ike hoi o Kalauimoku i ka puehu ana o na kiu o ku aoao aikapu. o ke alualu aku la 110 ia o kona poe koa. a halawai nku la me Kekuaokalani ma Kuamoo, a oka hoouka iho la no ia o na noao elua me ka ikaika loa. Iwaena nae oka hoouka kaua nui ana <» na a<»ao elua, ua koa iauna ole no o Kekuaokainni, ke auiiee nei koni poe koa, ke noke nei 110 kela nnua rne ka wiwo ole. a me Manono kana wahme ina kon-i aoao. I ka aui ana o ka la, ku iho la kona uha, a pelu iho la oia ilalo, a hoouka aku la no i ke kuua a ahiahi, aka, ua poai ia mai o:a a puni, uiauka, ma ke kai, tna na aoao a puni, a ua kuoia ma ka umauma, a pela oia i make ;;i imua me ke koa. A make iiio la o Kekuaokalani, a o Mauono hoi kaua wahine, kaliea nr> i la oi.i ia Kahiuiuioku e ola. me ka i uiai : '• E Kalanimoku—e, e ola a—u." He knikuahine o Manopo no Kalauiiiioku, oiai hookahi 110 o laua makuakaue. Aka, uinau aku o Kuluuimuku, Pehea ke 'lii t *• Ua m»»ke," wahi a Manono. Pane hou aku o Kal iuiuioku, •• Aole oee pouoke ola. e uoia {lU.'iiiei aui keao/' Aloha in«> ku ieo o ka wahme, i ke noi una n.ai i ke ohi ! Ua waiho uia ma ka aoao o kuua Uane, u;e ke kipu pualu ia. O Kuaiwa ke kuhuua nana i paipai ka munuo e kaua i ka aoao ainou. Muliope o ka lanakila aua o ke pio m;i Kiiiiiiioo, ua hopu ii! ma Kailua ; a f) kekain o ka poe kiu a Kekuaokalain, o Wahaui e ka iiioa, uuna i kipu la Puakau ina, ua hopuia laua ma Kaiiua, a ua pepehua, me ke kauo hele ia. O Kuakaiuauua hoi ke keiki a Lonohiwa me l'eapea a me Nuheana ma, ua liolo pio i ka nuhilehele. 0 Manono ke keiki a Kanaukapu laua me Keawehaku, ua hele pio, u noho pio 1 na pali o Waipio ; a p«.la ka nui o ka poe pio i ka nuhelehale, u o keknhi poe, ua pae pio aku i Maui, aka, ua kuluia ko lakou inake e ka Moi Liholiho, aolie e luku hou ia ka poe pio. llui niui la o Kalauimoku u;ai ke kaua

ana iu Kuninoo, hoakoakoa ae ia nu u!u a pau, u uhaoleiu ilio ia me ku Moi, u uu iiooiioiu iho ln ka Ahuoleio, o IMuinelieiiiei Floapiii ka Alihikau.i e heie e hoopueliu \ ke kuuu makaaiuana ma llauiukua. Iloio nku iu o ilou|uii me koua. mau koa uuiluna o ku wuu u }me niu Kawaiiiae, •' pii aku la oia ine konu inau koa u hiki ma Waimeu, huiuwai uku ia oiu ine ua knua inukuuiiiunu nei, a o ku hoouku koke ilio la no ia o ke kauu, a ua hoopuehuia ke kuua mukuainanu, ua lukuia kekuhi fxie, a ua auhee aku lioi kekahi poe iloko o ka naliele o Mahiki. O ka ianukila ioa ae iu nO ia o ke Aupuni Ainou. A ike iho la o l lumeheihei Hoapili, iiohe haunaele hou i kne ma Hamakua a ma Waimea, uole no hoi he nune hou no ke kaua aikapu, nolaiia, lioi uku lu iioi o Uuiipili ma Kona, a huipu me ka Moi liiholilio a me nu aiii. O Kuiluu 110 ke kulHnakauhale niira me kalu e Ahaoleio ai naMii no na oiliana o ke Aupuui. Kc AN'O o K A NOHO ANX O KK AIPUNI O HAWAU MAMUA O K.A HIK.I ana mai o na Misionari. Eia ko kakou manawa kupouo e hoakuka ai > ke ano o ka noho ana o na kanuka o Hawaii nti, uiamua o ku iūki unn uiai o na Miaionan PuiiUno ma keia p»e aina. 1. Ua liio ka aina i na nlii wale no. A a»»le no hoi i bkaka ke alu inua naoa i haan i ka nina no na'lii wale no, aole no hoi i akaka ke Kuinu o ka lilo loa ana o ka inana o na alii mnluna o ka aina, a noho aku na kanaka malalo o na alii uie kn hookaumahaīa. 2. Ua oleloia, na na mahaainana no i haawi ka aina i na ulii, a na ka poe hoi i lanakila mn ke kaua anu, a ua lawe pn. kahi walo ia n i amn o nQ alii i pio a nie ka aina o kona poe> maknainana i iawe pio ia. Ua maopopo ino ko mooielo kaiiiko o keia pae aina, niai ka urn kahiko mai, ua hahai uui na kanaka a pau maimpe o na alii e nohoai, me ka hoopilimea?ii wale aku no, i lom mai ia lakou kn waiwai a me ka a«na. Pela oo hoi kekahi poe alii, ua hauai nui i ke kanaku a nui, a paapu ke alo, a o ka he]e no ia i ke k;uu, a hinakiU maluni o ke au-

puni, a o ka okioki koke iho la n<> ia o ka aina. a haawi ae fa i kona-poe konaka a me kona poe koa, a o ka lilo no ia o ka aina no iakou. (AoU i pau.)