Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 46, 16 November 1867 — Page 1

Page PDF (1.64 MB)

 

KA NUPEPA KUOKOA
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE VI. HELU 40. HONOLULU, NOVEMABA 16, 1867.
NA HELU A PAU 311.

 

"KA NUPEPA KUOKOA,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono.
$2.00
No na mahina he UMIKUMAMALUA
$1.00 no na mahina eono.
ME KA HOOKAA MUA MAI.

 

NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi                 ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)

 

KA "NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY SATURDAY,
$2.00 per annum, or $1.00 per six months, in advance.

 

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or       $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.
KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.

PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.
THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.
L. H. GULICK.
For the Publishers.
                Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
                Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.

 

KE KUNA MALOLO!!

E HOLO MAU ANA KEIA KUNA ma na awa o KONA, HAWAII, i hoi like me ke kona "KONA PAKEKE," No na ukana a me na ohua, e ninau ia KAPENA RATHBUN ma ka moku, a i ole ma ka Hale Oihana o
C. A. WILLIAMS.
1t-808

 

No Hana, Kaupo, a me Kahului,
KA MOKU KUNA
'MANUOKAWAI,'
O Akoni ke Kapena.

E HOLO MAU ANA KELA MOKU I NA Awa i haiia maluna. No na ukana a me na ohua, e ninau ia C. BREWER &co. (BURUA MA)

 

HE MOKU HOLO MAU NO KONA
—A ME—
KAU, HAWAII.
E HOLO MAU ANA KE KUNA
"Kona Packet,'

KAPENA BALAAMA, mawaena o Honolulu a me Kona, Kau. Haweli. No ua ukana a me na ohua, e ninau i ke Kapena ma ka moku, a i ole, ia
G. WILLIAMS
Honolulu, Aper. 23, 1867. 281-6m

 

HALE PAI KII!
AIA KO'U HALE PAI KII MA
MONIKAHAAE,

Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA AI o S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He emi loa ke kumu kuai o na KII. H. L. KEIKI (CHASE.)
267-1y Mea Pai Kii.

 

Papa Nukama (R. Newcomb),
—A ME---
Toma Kea (Thomas Cross)
NA MEA HUMU BUKE.

Alanui Kalepa Makai o Hale Luina.

275-1y

 

No Hilo.
KA MOKU KUNA
"MELE HILO,"
O Sebastian ke Kapena.

E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE Awa maluna, no na ukana ame na ohua e ninau ia
HULIPAHU, (L. L. TORBERT).

 

HE MOKU HOLO MAU
No Lahaina, a me Makena.
O KE KUNA KALEPA PAA maikai,
"Kate Lee."
O Crane ke Kapena,

E HOLO MAU LOA ANA A HIKI MAI no hoi ma na Awa i olelo ia maluna. No na ukana a me na ohua, e nina i ke Kapena ma ka moku, a i ole ia ia
228-tf C. BREWER &co. (BURUA MA)

 

Na Buke i Paiia e ka Papa Hawaii.
Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.

Baibala Ohana, ano nui, me na kii, 2 50
a me na Moohana. 5 00
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 ½
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) 50
Haiao, 25
Hele Malihini Ana, 25
Wehewehehala, 25
Lira Hawaii, 25
No ko ke Akua Ano, 25
Lira Kamalii, 25
Kumumua Hou, 12 ½
Moolelo Ekalesia, 50
Hoike Palapala Hemolele, 25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, 12 ½
Ui Kamalii no na Kula Sabati 12 ½
Kamu Leomele 12 ½
Haawina Kamalii, Buke 1, a me 2, 12 ½
Haawina Kamalii, Buke elua i huiia, 25
Moolelo o Heneri Opukuhaia - 25 Hoike Akua, - - 25

Eia na buke i haawi wale ia.

Ui.
N o ka Aoao Pope.
Hoike Pope,
Ka Ekalesia Oiaio.
Palapala Liilii—
Helu 4—Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7---Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11---No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Papekiko ana.

Helu 17—Mai hana ino i na Holonolona. Helu 18---No ka mahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L. H. Kulika.

Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio

o ko Hawaii Pae Aina.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.

NA S. M. KAMAKAU.
HELU 47.

NO KA NOHO ALII ANA O LIHOLIHO
MALUNA O KE AUPUNI, A UA KAPAIA
O KAMEHAMEHA II.

KE ANO O KA NOHO ANA O KE AUPUNI O
HAWAII NEI MAMUA O KA HIKI
ANA MAI O NA MISIONARI.

O kekahi poe alii, he ohumu lakou i ka a loa o ke kukui o kekahi alii waiwai i ka po, a o ke kumu no ia o ke kaua, a lilo ka aina. I kekahi manawa, huhu na alii i na kanaka, a kaili hou i ka aina no lakou, a hoonele i na kanaka i ka aina ole, aka, hoomanawanui aku no na makaainana malalo o na'lii, me ka ae wale aku no mahope o ka hana hookaumaha a me ka noho kauwa kuapaa malalo o na alii. Aole e hiki ke hana mamuli o ko lakou manao, he pono a he waiwai ponoi no lakou iho; a ina e ike na alii ua waiwai na makaainana, a ua hoohanohano ka noho ana ma ke kuaaina, ua kukulu i mau hale maikai, a ua hanai lehulehu i na kanaka, o ke kii ia mai la no ia e hao, e hookuke, a e pai i ka aina. O ke ku ae la no ia hele ana, o kahi kapa wale no i ka ili. He mea nui keia i makauia i ka wa kahiko, o ka hele me na wahi paipu i ke alanui; a o ka hoohuoi ia kekahi a pepehiia, he mau poino nui keia i ka wa kahiko. O ka Auwae mau mea nui keia i makau ai, o ke pai aina, a o ka hele i ke alanui, nolaila, kauoha oia i kona ohana i kona mau la hope; "E, ke noho nui la oukou i ke ao ea, hookahi no mea makau nui o ke ao o ke pai aina, a hele na wahi ipu i ke alanui. Eia nae kuu kauoha ia oukou, e hele kekahi o oukou i ke Alii ia Kalani Kauikeaouli, e kuai aku i ka hemo ole o ka aina o Owa, a ina e lawe ia o Wailuku, a koe o Owa, ua pomaikai ko oukou ola ana i ke ao." No kela kauoha a Noa Auwae, ua holo o H. Kawailepolepo i Oahu, e kuai'i ka hemo ole o ka aina o Owa. Ua ae ka Moi, a ua loaa ka palapala hemo ole. He kanaka kaulana o N. Auwae i ke au o Kamehameha I., a hiki ia Kamehameha III.; a ua kaulana no hoi oia i ka hooikaika ana i ka pomaikai o kona mau haku, me ka pili o ka hanu o na kanaka i kana mau hana hookaumaha i ke ao a me ka po, i nui ai ka pomaikai e loaa i kona mau haku. Aka, aohe nae i loaa iaia ka uku kupono no kona mau haku, aku, hookahi wale no wahi uku i loaa iaia o kahi mikipoi. Pela no na konohiki aimoku, aikalana, aiokana, aiahupuaa, aiiliaina, ; e hookaumaha wale i ka poe ilihune malalo, me ka hookoikoi i ka poe haahaa; aole nae he wahi uku e loaa ia lakou, aole hoi he mau waiwai nui e hooili mai ai na ka lakou mau keiki. Oia mai kekahi mau kumu poino mai o ka poe haahaa i ka wa kahiko.
            3. He kaua pinepine i ka wa kahiko, a he nui na kaua ana, na kimopo a me ka luku ana i na makaainana, nolaila, makemake nui na makaainana i na alii i lanakila ka noho ana, a noho lakou me ka oluolu, nolaila, hoopapau lakou ma ke koa ana malalo o ko lakou alii, me ka haawi aku i ke aupuni a pau maluna ona. A i kona lilo ana i alii lanakila ma na hoouka kaua ana, ua nui ka mana i loaa ia alii, alaila, ua makau aku na kanaka iaia, a ua hoomana aku kekahi poe iaia me he akua la. A no ka hoopilimeai wale aku o na makaainana malalo o na alii nolaila, nui na kahu, nui na punahele, a nui hoi na aikane, nui na aipuupuu, nui ua kauwa kuapaa, nui na wahine a me na haiawahine, a nui hoi na keiki hookama, nui na puali koa, a nui hoi na kahu akua. A no keia mea, ike iho la ke alii, ua lako pono oia i keia mau mea a pau loa, alaila, hookaumaha wale aku la oia maluna o na makaainana, me ka pepehi wale aku ia lakou me ke ano hana ino, nolaila, makau na kanaka, a moe aku la ko lakou poo imua o na wawae o na alii; a o na olelo pono a me na olelo ino a na'lii e olelo aku ai, malaila wale aku no na makaainana. Ma ka moolelo o Umi a Liloa e maopopo ai no ka nui o kana mau hana; aole nae nona ke aupuni, no Hakau no a me kana kaikamahine no Pinea II., a no kana moopuna oia o Hakaukalalapuakea, na hooilina aupuni o Liloa. No ka ohana alii haahaa loa o Umi. I ka lilo ana hoi o Umi i Alii Aupuni, ua kukuli na Kanaka imua ona. Ma kona moolelo, aohe i kana mai o ka nui o kana mau wahine a me na haiawahine a me kana mau keiki, a ua pelu iho ka Hawaii mau makaainana i na kuli e hoomana aku iaia, aka, ua hoowahawaha o Kihapiilani i na keiki a kona kaikuahine a Piikeaapiilani, no ko loaa ana na Umi, oia hoi o Aihakoko a me Kumalae. Ua hoihoi ia mai o Aihakoko i Alii no Maui, ua hoowahawaha nae o Kihapiilani, aua pepehiia ke kahu punahele o Aihakoko. Ua naauauwa oia i ke aloha o kona kahu a make iho la, a ua kanu ia ma Kapaahu, oia lua o Aihakoko, a ua kapa hewa aku ka poe opiopio o Kaluaihakoko, ma ka ulu niu a Koakanu ma kahakai o Kamaole, ma Kula, Maui.
            Aole no i poho loa ka ohana a Piikeaapiilani, ua laha no ma o Kumalae la. E makemake ana paha oukou e ike i kona ohana a me kona puka ana i ke ao.

 

HE KUAUHAU.

O Kumalae kai noho ia Kunuunuipuawalau, a hanau mai la o Makua; o Makua kai noho ia Kapohelena a Keawenuiaumi, loaa o I ; o I kai noho ia Kuawalu loaa o Ahu ; o Ahu kai noho ia Piilaniwahine, hanau o Lonomaaikamaka, o Lonomaaikanaka kai noho ia Keawe, hanau o Kalaninuiiamamao, o Kalaninuiiamamao kai noho ia Kamakaimoku, loaa o Kalaniopuu, o Kalaniopuu ka i noho ia Kalola Pupuka o Honokawailani, hanau o Kalanikauikeaouli Kiwalao, o Kiwalao ka i noho ia Kekuaipoiwa, hanau o Keopuolani, o Keopuolani ka i noho ia Kamehameha, hanau o Kauikeaouli, o Kauikeaouli ka i noho ia Kapakuhaili, loaa o Keaweaweulaokalani.
            Eia hou no ua Piikeaapiilani, ua puka i ke ao a nui wale, ua pau aku, a eia ae no hoi ke laha mai nei.
            O Kumalae ka i noho ia Kunuunuipuawalau, hanau o Makua, o Makua ka i noho ia Kapohelemai, hanau o I, o I ka i noho ia Akuhiakameenoa, hanau o Keliiohiohi a Kahakumakalima ; o Kanekukaailani o Nuuanu a I. o Kanekukaailani ka i noho ia Mahiololi, hanau o Umiulaikaahumanu, o Umiulaikaahumanu ka i noho ia Kuanuumanu, hanau o Kamakaimoku, o Heulu a me Naili; o Kamakaimoku ka i noho ia Keeaumoku, hanau o Keoua, o Keoua ka i noho ia Kekuaipoiwa a Haae, hanau o Kamehameha I.
            He nui ka poe alii i puka mai ma o Piikeaapiilani la, a ua komo iloko o ka Keawe, ka I, ka Mahi, ka Ahu, ka Palena, ka Luahine a me ka Paia.
            4. Aohe i like ka noho ana o na alii o keia pae aina. Ua oleloia no hoi, aole he hookaumaha wale o ko o Oahu poe alii a me ko Kauai; aohe auhau nui ia o na makaainana, a ua haawi paa ia ka aina i na makaainana, a ua noho lakou me ka maluhia a me ke kuonoono o ka noho ana. I ka lilo ana o ke aupuni i ke au o ke aupuni ia Kamapuaa o Oahu, ua lilo ka nui o na aina inoa wai i ke kahuna ia Lonoawahi, aka nae, mahope iho, ua hooponopono ia ka aina e Kahikiula a me na kaikuaana o Kamapuaa, no ka pau loa o na aina inoa wai i ke kahuna, a no ka manao ia no hoi o pili paa loa ka aina pela i kaa papa kahuna, nolaila, ua haawi paa ia na aina o ka papa kahuna, oia o Waimea, Pupukea, Waiahole a me Haakipuu, a ua pili paa ia mau aina i ka papa kahuna mai kahiko loa mai a hiki i ke au o Kahahana. I ke au hoi o Kahekili a me Kalaikupule, ua haawi no i ka laua mau kahuna, a pela no i ke au o Kamehameha I.—Ua lilo o Waimea i ka papa kahuna a Paao, a o Pupukea, no ka papa kahuna o Kaualii, a o Waiahole, no ka papa kahuna a Lonoamauki ; a hookahi aina i paa loa i ka papa kahuna a Paao, oia o Waimea, a hiki wale mai nei i ka wa a ka Moi Kamehameha III. i hoolilo iho nei i ka alodio; aka, hookahi aina alodio paa loa no na tausani makahiki no ka papa kahuna a Paao, o Puuepa ma Kohala. Pela na aina o Kekaha, no ka papa kahuna a Kauahi a me Nahulu.
            5. O ka lilo ana o ke aupuni ia Kamehameha

kekahi kumu nui o ka pilikia ana. Ua pomaikai ke aupuni i ka hoohui ana i hookahi, aka, o ka nui o na alii malalo

iho o Kamehameha a me na konohiki

lehulehu e hooluhi ai i na makaainana, ua lawe wale ia na aina o na kamaaina, a ua hooliloia ka poe nona ka aina mamua

i poe lopa kuakea wale. Ua olelo

ia; ua pili mau ka pulupulu i na pepeiao o na hoaaina. O ka auhau o ka loa a me ka auhau o ka poko, o ka auhau

o ke ahupuaa, ka auhau o ka iliaina, a o na puu okomo wale iho, a o ka okomo

aku i na puu waiwai i na haku lehulehu

malalo. Eia hoi ke kanawai a Kamehameha

III i kau ai maluna o keia mau auhau hooluhi hewa; "O ka lehulehu

o na hakuaina maluna aku o ka hoaaina

hookahi ; o ka hele ana mai o na makaainana i ka hana a na konohiki mai kahi loihi mai, a haalele aku i na mea a pau ma ka aina me ka pono ole; o ka maihiili a na alii a me na konohiki i na makaainana; o ka palala ana a ka poe hanohano, i lilo wai mai ai ka waiwai o ka poe ilihune ; o ka hoouku hala ole ana a na aimoku a me na konohiki i na makaainana

i manao e imi i ko lakou mau hakuaina; o ka hoolimalima a ke konohiki

i makemake ole ia e na hoaaina, a onou aku ke konohiki me ka hookaumaha

wale aku, a o ka hoouku like ole me ka hewa a ka poe hookolokolo kekahi. O na olelo o keia Pauku, ua kapaia he lalau

wale, he lawe wale, hao wale, pakaha

wale, hooluhi wale, hookaumaha wale

a me ka alunu, oia no ka mawae huna waiwai i ilihune ai ke aupuni." Oia na hana hookaumaha a na alii kahiko a hiki mai i ke au o kona noho Moi ana, a ua maa na'lii, na kaukau alii a me na konohiki

i ka hookaumaha wale aku i na hoaaina

a me na lopa, a me ka poe hoopili wale e noho ma ka aina, a oia no ka mea

i haawi ai kela Moi Lokomaikai i Kumukanawai

e hoopau ana i ka noho kauwa kuapaa ana o ia makaainana malalo iho o na'lii, na aimoku a me na konohiki.

(Aole i pau.)

 

He Kaao o Hesana.

HELU 21.

Ua hala ae na la eha, ike ia aku la ka holo ana mai o kekahi moku, a mai luna mai o ua moku la i lele mai ai o Balada a kokoke i kahi a Hesana ma e noho ana, haule iho la oia i ka honua, me ke kau ae o kekahi lima i ka lae—Olelo mai la ia, "E Ko makou nei Haku, ua makaukau ka moku no ko kakou holo ana aku, aole he mea nana e keakea mai ko kakou holo ana aku, no ka mea, ua pau loa na kupua o ke kai i ka lukuia, a ma ke aumoe ana o keia po, e hele mai ai Ka Haku Alii o na Feare me kona poe koa, e kokua mai ia oe." Hohola mai la oia i kona mau eheu, a kaikai ae la ia laua iloko o ka lewa a hiki i ko laua kau ana iluna o ka moku, aia hoi, hoea mai la na poe luina o luna o ka moku he mau keko nunui eono, o lakou wale no na hookele o ka moku, aohe poe e ae. Ko lakou nei holo aku la no ia a hiki iwaenakonu o ka moana, aia hoi, hoea mai la ka mahina, a konane mai la kona malamalama i ka ili o ke kai, me he hau la i hoholaia iluna o ka moana—a oiai ke Alii Wahine o ka po e kiola mai ana i kona malamalama i na kihi o ke aouli, aia hoi, pua mai la kekahi mea me he "opua la no Kumukahi e kiei mai ana maluna o Haehae," a i ke kokoke ona mai, ikeia aku la ko lakou mau hiohiona a pau he poe puali o na kaikamahine opiopio e lele pololei mai ana i kahi a ka moku e nianiau nei i ke kolokolonahe mai a ka "welelau malanai." Ua piha ka lewa i ko lakou mau leo mele honehone, a oili mai la no hoi he kaikamahine i hoaahuia i ka aahu keokeo mai loko mai o ka puulu kaikamahine me ka mea kuolo kani ma kona lima, a lele pololei mai la iluna o ka moku, a pela i hahai like mai ai na poe kaikamahine a pau, o kekahi kaikamahine mahope mai o kekahi. Na ka leo hoene o ka pila, a me ka leo mele o na kaikamahine i hoala mai la i ko Hesana ma manaka poluluhi i ka hiamoe, a nana ae la i ke kupanaha o keia leo nana e hoala nei i ko laua hiamoe.
            I ke kau ana mai o ko lakou alakai iluna o ka moku, aia hoi, aole no kona mau nanaina a pau, a me kona mau helehelena he mau mea malihini i ko Hesana mau maka, aka, o na hiohiona no o kekahi o kona mau hoa'loha, a he mea hoi i launa pa me ia mamua—Nana aku la o Hesana iaia me ka i ae iloko ona, o na maka o keia kaikamahine opiopio, ua ike mua ia no ia e a'u, aka, ke haohao nei nae au i kahi a'u i ike hope loa ai iaia. Aole i liuliu iho kona nalu ana pela, maopopo koke iho la iaia kona wahi i ike hope loa ai i ua kaikamahine nei, nolaila, hoopuka ae la ia i kana olelo noiau penei: "O ka lunamanao o ke kanaka naauao, alakai, no ia i ke alanui o ka mahaloia." He mau minute i hala ae, aia hoi, hoopuni ia ae la ka moku e na poai o ua puali kaikamahine nei, a pela i holo aku ai ka moku me kona lei alii e pohai iho la maluna ona, i hoohiwahiwa ia hoi ka lewa e ko lakou mau leo mele.
            Aole no paha i poina ia kakou ka manu unu keokeo a ka luahine ilihune i malama ai, a o ua manu nunu la i hoolilo ia ai e ke alii o na Feare i kaikamahine opiopio, oia no keia i lele mai ai me kona puali puukani opiopio. Na Ka Haku o na Feare i hoala ae iaia mai kona hiamoe ae, a hoolako aku ai hoi iaia me keia puali kaikamahine, me ke kauoha pu aku iaia e alualu aku ola mahope o Hesana ma, a loaa ia ma ka moana o na mokupuni Uhane.
            Aole no hoi i hala ae he hapalua hora mahope iho o keia manawa, aia hoi, hoea mai la ka Haku Alii o na Feare me kona puali koa, aole no i nui loa lakou, aka, ua lilo nae lakou i mau ribine nana i hoomaikai loa ae ka papale o ua Hesana nei.
            Pela ko Hesana holo ana aku me ka hiwahiwa maluna o ua kai Kupua nei, a i ke kokoke ana ae i ka pawa o ke ao, aia hoi, ua kokoke loe aku la lakou i ka mokupuni mua loa o na mokupuni a pau, a i ko lakou ku ana aku ma ia wahi, aia hoi, ua meha loa ke kula, "aohe lele pueo," a o ka oiaio, aole loa he mea kino i ikeia maluna o ua mokupuni la, no ka mea, ua luku aku o Dasana ia lakou me ka luku nui loa, aole oia i hookoe iho i kekahi mea kino maluna o ka mokupuni, a ua haalele iho la lakou i keia mokupuni, a ua hele nui aku i ka lua o na mokupuni.
            Ninau ae la o Hesana i ka Haku Alii o na Feare no ke ano o keia nalowale honua o na akua o luna o na mokupuni, a me ko Dasana ma wahi i hele aku ai, alaila, wehewehe mai la ia ia Hesana ma i ka i ana. Ua anai iho o Dasana i keia wahi, a aia lakou i keia manawa i ka lua o na mokupuni kahi i hoomaka ai i ke kaua me na enemi, aka, mai kuhihewa kakou ua pau loa ua enemi o keia mokupuni i ka lukuia, aia no he mau mana kilokilo i koe, e waiho la iloko o kona lepo. Aia a hehi aku oe iluna o kona lepo e ike auanei oe e uhi koke ia ana ka mokupuni holookoa i ke kai, a o ka mea kilokilo hope loa ia e ike ia e oe maluna o keia mokupuni. A maanei makou e haalele ai ia oe a me Soda, a na kou ikaika e hoopakele ia oe iho, a me ka mana a Mamiona i haawi mai ai ia oe.
            Ia wa la, lawe aku la o Balada ia laua a hiki iluna o ka mokupuni, a o na kaikamahine hoi, kuehu mai la lakou i ke ala o ka mura a me ka aloe, a puia pu ke kula i ke onaona, a iloko o na hipuu mokumokuahua a ke aloha i haawi mai ai lakou i ko lakou aloha hope loa no Hesana ma, no ka mea, ua minamina nui lakou i ko Hesana hele ana aku i ka mokupuni i paa i na mea kilokilo he nui, a no ka mea no hoi, ua ike e lakou i na pilikia e hiki mai ana maluna ona. Olelo hope loa mai la ka Haku Alii o na Feare i ka i ana. "O hele me ke aloha, a na'u no e hoouna mai i kekahi kokua nou, a e kupaa hoi oe i na hoowalewale e ae, e like me ia i papaia mai ai ia oe i kinohi."
            Malama ihola o Hesana i keia mea iloko kona naau, a haele aku la laua. A hiki   kekahi wahi oneanea, nana aku la o Hesana, e ku ana kekahi papa i kakauia i na huaolelo ano e, nana pono loa aku la o Hesana, aka, aole nae he hiki iaia ke heluhelu, nolaila, iini nui iho la oia e loaa ke ano o ka mea i kakauia maluna o ka papa, me ka nalu ana iloko iho ona—Aole i liuliu iho, hiki mai la o Soda ma ko Hesana wahi e ku nei, a nana ae la no hoi oia i ua papa la, a hookuikui aku la i na hua i kekahi a me kekahi, a he manawa loihi no hoi kona i nana ai i ka mea i kakauia maluna o ka papa a hiki pono ai iaia ke heluhelu—A loaa pono iho la ke ano o ua mea la ia Soda, o kona wa no ia i hoomaka koke mai ai kona haalulu, a hooho ue la me ka uwe nui i ka i ana, "E Bidia ! E Bidia! E kuu kaikuahine aloha! I hea la e hiki ai ia'u ke loaa hou oe? O kou inoa aloha, mahea la aanei ia e kapa hou ia ai, no ka mea, ua waiho mai la ka mea ike ole ia i kona hahau ana maluna ona i laau hahau ikaika!" Uwe iho la oia a hiki i kona maule ana—Lawe ae la o Hesana i ka wai a pipi iho la maluna ona, a nana iho la oia i kana aikane me ka luuluu o ka manao,—"E Soda, e Soda," wahi ana, "ke hoomaka mai nei oe e hoeha mai i kuu puuwai me na ihe wela o ke aloha hoahanau. E hoolana i kou manao e kuu kaikaina, a e hai mai i ka mea i hookupouli ia ai o kou noonoo."
            I mai la o Soda, " E nana aku oe i kela papa i kakauia, a e heluhelu hoi i ke ano," a malia o oe pu paha kekahi e hookui ia mai e na manao halialia aloha no ia mau huaolelo walohia—Nana hou aku la o Hesana i ua papa la, aka, aole nae he hiki iaia ke heluhelu, alaila, olelo aku la oia ia Soda, "Ke ike nei au i ka papa a me ka mea i kakauia, aka, aole nae i hiki i ko'u naauao ke wehewehe i ke ano."
            "He oiaio kau e ke alii, no ka mea, owau a me ko'u kaikuahine wale no kai ike, a i ao ia hoi i keia olelo, a i na paha he ahonui ko ka Mea ike ole ia e hoike mai ia oe i ke ano, alaila, na pomaikai oe."
            "E hai mai e ko'u hoahanau, a malia e hiki ana no paha i ko'u ikaika ke huli a loaa, a i ole ia e lawe pu i na ehaeha o ka manao e like me oe. No ka mea, o kou aupuni, o ko'u aupuni ia, o kou lahuikanaka, o ko'u lahuikanaka ia, a o kou makua, o ko'u makua hoi ia, a o kou hoahanau, o ko'u hoahanau ia."
            Ia la ua e kamailio ana pela, lohe ia aku la ka owe ana mai o ke kai e hoohaalulu ia ana e na ale poi pu o ka moana. Oaka mai la no hoi ka uila nui ma-ke-ha-i-ka-la-ni, nakolo mai la ka leo o ka hekili mai na paia mai o ka lewa, e kani uuina mai ana i ka welelau o na ao, a nakolo aku la ma kela kihi o ka lani. Hoea mai la na ao "Poonui o Anahola," a uhi ae la i ka lewanuu a aole i emo, haule pakakahi mai la na pakaua nunui me he mau kulu hau paa la iloko o ka hoomaka ana o ka Hooilo—Aole i liuliu iho mahope o keia manawa, kikiholo mai la ka haule ana o ka ua lokuloku, a huai mai la na waipuna o ka lani i na wai puilani ikaika, a o na kiowai kekahi o Kulanihakoi i hamama mai la i ko lakou waha e luai mai i kona wai iluna o ka mokupuni a Hesana ma e ku nei. Ooloku ae la na ale paio o ke kai, a kopi mai la i na kuemaka pili kahakai, a hoomaka mai la hoi ka wai e halana iluna o ka aina.
            Olelo aku la o Hesana ia Soda, "Pehea la oe e kuu hoahanau, o keia mau poino a kaua e ike nei, aole anei ia he mea e pilikia ai kou manao." Olelo mai la o Soda, "Aohe o'u makau i keia mau mea, no ka mea, ke ike nei au, o na mea a pau no keia manawa, he mau mea hoomakaukau wale no ia i ka mea naau kamalii, e like me ko'u manawa ekolu makakiki i hala aku nei. Aole no hoi o'u makau, no ka mea, o oe pu no kekahi me a'u e noho nei i keia manawa." Ke ikaika loa mai la ke kahe ana a ka wai, a ke holomoku mai la na wai nui o ke kuahiwi iloko o ke kai. He weliweli ke ike aku i na alina o ka ino i ike ia imua o laua. O kela papa i kahakahaia iho maluna i na huaolelo, oia wale no ka Hesana i manao nui ai. Lalau aku la oia i ka papa a uneune mai la mai kona wahi i kakiaia ai. Hemo mai la ka papa, a hii ae la o Hesana ia mea, a ia wa koke no hoi i huahuai ikaika mai ai na wai o ka honua. Halana ae la ka aina a puni, a o Soda ka mea o laua i lilo mua i ka waikahe, aka, iaia e lawe ia ana e ka wai, kii hea aku la o Hesana iaia. "E kikoo mai oe i kou lima i ka welau o keia lala laau nui, a e hoopaa loa ia mea a paa, aka, aole i paa pono loa mai ko Soda lima i ka laau, aia hoi, ua hookaawale e ia aku la ia e ka ikaika o ka wai.
            Lele aku la o Hesana iloko o ka wai e lawe ia ia Soda, aole nae i loaa aku, no ka mea, ua hala loa aku la kela iloko o ka moana wehiwehi, a na na nalu poipu i lumilumi aku ia Soda iloko o ke kai, a pela iho la oia i nalowale aku ai mai ko Hesana maka aku.
            O Hesana hoi, au ae la oia i kahi maloo e ku iho ai kona mau wawae, aka, aole i loaa iki he wahi e hoomaha iho ai i kona mau kapuai, no ka mea, ua hohonu loa ka wai maluna o ka aina.
            Lilo iho la kahi papa a Hesana i paa mai ai i wahi lona nona e lana ai iluna o ka wai. Ke poi mai la na ale i kona mau papalina, a ke puke mai la hoi na ehu wai i kona wahi lona. Iluna a ilalo no ia e koia nei e ke au, a e lumilumi ia nei hoi e na ale, aka, uu hooikaika ae no ia e hoopakele iaia iho mai loko mai o keia mau poino.
            Hoomaka mai la kona mau au e lolohi, no ka nui o na ale e lumilumi nei iaia iloko o ke kai, a ua aneane no hoi oia e paupauaho. A iloko o kona manawa i aneane ai e luhi maoli, hapai ae la oia i kana pahikaua iluna me ka ohiu ae iluna o na ale.
            A ia wa no hoi i ohu ae ai kekahi mea malalo ae o Hesana, pii malie ae la keia mea a nui, a like me he mokupuni nui la i noho ole ia e ke kanaka, a ma kekahi aoao o ka mokupuni, aia hoi, e moe lohi ana kekahi kanaka.
            Ua loaa ia Hesana kahi e ku ai o kona mau wawae, a hele aku la oia ma ka ili o keia honua hou a i kahi a keia kanaka e moe ana, hookokoke aku la o Hesana iaia, a hoala aku la, i ka i ana. "E ka mea e moe nei, e ala ae oe, auhea la kou lahuikanaka, a auhea hoi kou wahi e noho mau ai, ma ka aina paha, a ma ke kai paha?"
            Ala ae la ka mea e hiamoe ana, a nana ae la ma o a maanei, a ia manawa oia i hoouna ae ai i kekahi leo wi launa ole, a holo kiki aku la iloko o ke kai.
(Aole i pau.)

 

Hoi ana i Waimea, Kauai.

I NA LUNA HOOPONOPONO:—Aloha oukou:
                Ua lawe maikai mai ka moku Neti ia'u a
hiki ma Waimea, i Kauai nei, oia hoi ka la 5 o Nov. nei. Ua launa aloha mai na kanaka o Waimea nei me a'u, aloha pu no, lululima no, a olelo pu no me ka oluolu. Ma ko'u nana aku ia lakou, he oluolu lakou i ka hiki ana aku o ko lakou wahi hoa'loha o Fatuhiva mai, no ke kaapuni aku nei oia i keia Pae moko o Hawaii nei. Eia makou ke aloha pu nei. Pomaikai makou ke mau aku ke aloha oiaio iloko o Iesu Kristo.
A. K.
Waimea, Kauai, Nov. 6, 1867.