Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 51, 21 December 1867 — Ka Nupepa Kuokoa. KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.

JSa 8» M. Kamakau. HELU 52. NO KA NOHO ALII ANA O LIHOLIHO MALUNA O KE AUPUNI, A UA KAPAIA O KAMEHAMEHA II. He poe akamai ka Lnjiui Hnwaii i ke kahi olona. Ua loaa ke olona ma ka ili ka maoli, maaloa, hopue, mamaki a me ka papakukui. He poe akamai loa ka poe kahi olona ; a ua hanaia ka papa kahi olona a ololi, he eha paha iniha kona laula, ewalu a eiwa kapuai paha a oi aku a emi mai paha kona loa. O ka iwi kua honu kona koi-kahi, ua kalaiia a oi, a maluna o ia papa a me ke hoi-kahi kahi e hoomaemae ai i ke olona, a he hana kupono no hoi i na kane a me na wahine ka hoomaemae ana i ke olona. He mea waiwai nui ke olona i na kanaka kahiko a me na alii o Hawaii nei. A noloko mai o ke olona ka upena, ke aho lawaia, ke aho lino a me na kaula waiwai a pau i hana ia mai loko mai o ke olona. I keia wa, ua emi ka hana ana i ke olona a me aka mahiai ana ia mea waiwai a ka poe kahiko o ia kau i hala e aku. O ke kalai waa kekahi hana akamai a kaulana hoi a ka poe kahiko o Hawaii nei e hana ai. He nui no na loina akamai i ke kalai ana i ka waa. O.ka lako i na koi o ke kahuna kalaiwaa. I ka wa kahiko, aole no he koi kila a me na lako hao. O ke koi o ia wa, oia ka pohaku hokele, a o ka ala makahinu a me ka pahoa. Ua loaa ka pohaku hokele ma ka lua o Pele, malaila e ka ai ke koi, a ma Kaluakoi i Molokai a a me na wahi ala paakiki e ae, a malaila e loaa ai ke koi, aka, he hana akamai no ka imi ana e loaa ai ke koi. O ka pupuole, oia ke koi hoomaikai o ka laau kapili o na moo a me na kupee ihu a me hope ; a o ka pupu makoloa ke kila pao puka, a o makilihoahoa ke kila pao i na pepeiao ; o ka iwi ilio ke kui e houhou ai i na puka holo o ka laau a me ka waa. @@@1 ka noonoo ann i ka lakou mau mea paahana, ua kupanaha loa ke akamai a me ka hohonu o ko lakou ike. Pehea ln 1 hiki ai i ktt poe knhiko o Hnwnii nei ke kalai nna i nuwna kaulua nui ? Un pohihihi n maopopo ole Ueia liiiiau, nka, ua olelo mai o Knuhi a me Knhipoleau, ua holo laua ma ka wnn knua o Peleioholani, o Knneaaiai ma ka inon ; eha kanahn kanaka e hol«» inaluna oia mau wan i ke kaua. Un oleloia,o Kanenini mn nn waa knun o Peleioholani, he mau waa kui a he mnu wan npnua i liana akamai loa ia. Ua nui nn kaua mai Hawaii a Kauai, a ma na *vaa f>o e holo ai i Kauai, i Maui a rue Hawaii ; n |)ela no hoi i hulo mai ai ko Hnwaii pue alii i ke kaua mo Muui, Molokai, Oahu a me Kauai. O ko lakou miiu waa, he knulun, he peleleu, he hoapipi. a he kaukahi nui a me ua waa lehulahu loa. lle-mea kupnnaha loa no ko lakou oknmni. Aole no e hiki ia ki kou i keia wa ka lakou inau hana. ! Ipulnnu—He hana aknmai ka poe kn- > lai umeke laau, ipukni laau, na pa lanu, «a pa laau holoi a me kn ipukuha. Ua loaa mai keia mau mea 110 loko mai no 0 ka laau kou, a mai loko mni o na.laau kamani a u.e ka iaau milo. Ua hanaia I na ipulaau, ipu umeke, ipu kai, nn pa e ai ai, p« holoi limn, ua hanaia ia inau mea a noho ke aka iioko, me ka hinuhiiiu lauua ole, a me he mea la ua vaniki--1 ia ka heie a alohi lua. Ma mi ahaaiua a Jna'lu, tia liauohano na umeko, na ipukai, !na pa »i, oa pa huloi l»ma s na f>a hoioi |maka ; a ma ia mnu m«a, ua kuonoono i |na nlii o ka wa kahiko, a ua kokua la e [Iha ipu pohue, nounou, pa-ka, laha f kti--1! muhala, ka-ku, kiiu, huhiau a me na kilu puniu. Aole lahui kanaka o ka M«>ana Pakipika nei, i like ko Akua haa?Avi ana mai i ka pomaikai e like me ka [hhuikonaka' Ha»a» nei- 1 Na Inhuik*. Uakii llawnii. ua hoawi niai ke Aku» ika ipu«»na»o, aia ««mlol»< « •«'•» " a tak< >» 'pau, uia hoi k« ««wk», ka īpokai, ko p«, • 'li« huewai, ke p»la. ke kiaha, ke h«i loi, ka pahu a me na Mo'noa p»«- : ' ■ "n a i(„ n) cle —O ka haku mele kekWi ,' hana akamai a naauao o ka |*>e kahiko. ja ua kaolaiia loa ia pine' ,roa ia hana. O Ike <nefe Koelionua n»e. he kahmku» ka |eo ma ke ro«e' akaka ke »»»»• f huaolelo uialoko, a i iuao|mpo ai dtfboi

kf* ano e Rel;i a me keia hoa ; he kuok) im ke mele ana. .1 he kaohi ka fro iloko <> ko puu. 3 |»c alaia t ke kumu kileo ; a 1 ka itaano\i , nfi mat i ka makani. ua kohi maikni ia ka leo aknka fea. O ke me-* 1 Ko.honua n« hoi T ua j iti no 1 na ku- 1 funa afii a ine na mookuauhnu «lii, e hotke ana i ke nno o kona ōlii kiekie a mc kona mau kupuna. Ma ke mele Koihonua o Kunli». »a hanaia o Kumuuli a me Kiunuiij»o ; a ma ke mele hoi o Pefeiofh«)lan», ua hookomo ia k3 mo<ikuauliau o | - ' ? 01010 ,»e ke Kuamoo o Haloa ; n ma ka ;Noho o Knmahano, ua lu.M.komoia ka Pa-' iiku a me ka mooaiii o Pun?»iii»ua. Oka Uiookomo ann a ka poe akamai ioi i ka ■ *va kahikn iioko o na Koiiiomia, <?!a kekahi mea i loua imi ai na kupuna i Ueia wa. Ona immkuauhau ■ kuj)una keia m;Vmua aku o Wakeu, o na 1 |ku()ūna kahiko ioa ia o ko Hawaii nti.: Mu ka mookuauhau o Keaaokahonua, ej |loi»a o Aiinimi n;a, o Noa ma, :» me luie|ka ma. Oia kekaiii kumu ukainni ioa o. ;ka noe kahiko. U« ioaa uo k;i nio'.ku- : [nuh iu o Noa a me kana poe keiki, a me | ike Kaiakahinulii ma ia mookuauhau, a j Ima ka mookuauhnu.o Kaiakea n me ka|ua kaikumahiue o Kaakamnakuwiiiweli, j:i o Kaukaupiia hoi kekalii inoa onn. , Ma ke mtie o Kualii. ua loaa kp liao-. le a ihe na aiua o Kahiki, a iiie ka olelo j ame ke anu oka la. iie nui ke ano o| [nn ineie, a i»e nui no-lioi ka waiwai i io- 1 |a« mnioko ona meie a ka poe kahiko i| hakn aiJ Ua iiana ia ko ka luni. ko ka iewa, ko ka moana, ko ka houua. ko ka Ja, ka mahinn, na hoku a me nn mea a pnn. Uir lionnia na meie ine na waiwai l»una iloko o ka lehulehu ioa. He nui na lluiua a nie na kaonn ilokn. He nui ke jnno o na meie, oia iioi, he inele kupuna, he mele aina. he meie alii, he meie hiiiani, iie meie mnhaio,-iie mele aloiia, he Inn ie kuamunmu, he meie pule, he ineie kanikau, i»e meie liiamoe, iie meie hoa'l.i, he mele 1101, he meie ka- ! hea, he mole hnnwi, iie ihele iioiikiekie, I he mele wannnn, ke meie kilokiiiv, he meiie neinnnema, a i»e nui ioa ke ano o na |mele, a lie nui ne i»oi ka waiwai iloko o |kekahi, a he japuwale kekahi. O na mele olioli a himeui hoi, he uiele hoomana ia ma ka iiimeui aua. Aole nae i like loa ke mele au.i, he oheahe ka leo, iie ii ikaika i ka [#uii, lte kani nonoio ka ieo i ke kuwu pepeiao, he olnoia ke kani ana i ke kumu o ke kileo, iie olu ka hanu i ka umaunwi, he pii a i»e iho ilaio, e nawe mnikni ana ka iiolo ana o ka makaui » ka l;ui o ke aieio, e iiainama mnikai ana ka pae niho; a eooka maikai ana |ka waha me ke kakauha ole o ke nn. Oia |ka pne akamai i ke oli i ka wa kahiko. | Oka haku ana ona mele Koihonua, iiaikupuna, Kanwikua, ua kapu ka h iku nnn o ka poe ololie i ike i ke kuauhau, 'kakaoielo, kaiaiaina; 0 lakou wale no ka ipoe mina e iiaku Ke u eie Koihonua, a |lla»kupuaa, ua like no ke knpu me ke 'kapu ike no ana ike kuauhau. Oka Ihaku ana i na mele wunnna a meie puie t iua ioan maioK.oo ka uluhia ana o ka uhane o me na knuli. O na mele inoa ame |name!e hiiiani, malialo, kanikau. a ine j.ki» ieiiulehu o keia a me kein ftno meie, loaa mai loko mai o ke kauaka hooikahi a n»u ka manawu pokoie, ua holo ike meie, ua paū ke ano a me nn loina o ! keanooke mele, ke maopopo nr.e na kaona a me ua ioina ; ina no ka aua, no ke pi, no ka maikai, no ka oliumn, no ke koa a me keia ano keia ano. iua he nui ,ka |>of> nana e haku ke mele, alaila. ua ihanwi latnniia i ka poe e noho ana ilokA io ke anaina, a o ka' haku mele kn mea [nann e haawi; a ina e!ua kannha kanaka, |elua kanaha hilaui la e paa i ka hoopaa ■ ia, o i ka hoohui ann, un iawa ae la ke :«nele holookoa. Pela no hoi na haku mei; eiua, ekulu, a pel* uku. Oke aoo o na mele i imku noiau ia, ua kupono r ka ii a iwe ka «noi, e pili poiil» ana ke ano i ka nmkemake o k* mea nona ke trtele. Ua j:ili ka nu» o na mele inoa i na Moi. uo nn'Lii, 110 na keiki me m .Kiia a 1110 ua kiiki punahele. Ua hana ia ua meie ine na nno iie lti»uiei»u loa, aka, he mau mea uae ki» nuu a lie nmu mea f»el»rela no hoi kekahu Ua maikai n lea ke oholi ana, aka, o ke kaona maloko, ue naue ia no ke pi, 00 ka aaa, 110 k* i.i ano keia ano. aka, ao!e nae i ite ka iehuleau i ke ano, o ka leaiea ka iakou i makemake, a malaila fea manaonui, me ka ike ole i ke kaonii no ke mete. {Aeleipeu.)