Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 51, 21 December 1867 — Ke Kaao o Hesana. [ARTICLE]

Ke Kaao o Hesana.

UKLI* 3!ahopte iha o *a k>aa ana iaia o ka iwi mai ka o!a mai. oia kena manawa i hoi hou mai ai i hope i ke alanui ana i heie aku ai, a iaia hoi e hoi hou ana i hope, oa ike ia aku la ka uluaoa ana mai o na. kaoaka he mau tausam me ua liio hahai pu, a o iu liona hoi a roe na holoholona hae a pau o ke kula kekahi i ike ia e hoio mai ana i ona la. Nana ne la o Hesana ia lakou ia a maopopo iaia o na enemi hooweliweli keia ana i iohe ai, noiai'a, hookomo iho la oia i 'kana pahikaua i!oko o kona wahi, a hoopaa ae la no hoi i kona mau pepeiao «ne ka puilupulu, a hoonau aku ia oia i kona heleana :.ma kona alanui heie me ka hopohopo ole. j Leie mai ia na iiio hae iluna ona, aoie oia i [makau iki, aoie hoi i holo iki aku, aka,hauUe wale iho ia no na ilio i ka lepo a liio ae ia i mea ote. Aiuuiu mai ia no hoi na liopa, a i ko lakpu wa i oaka ae ai i ko iakou ' waha e aie aku ia Hesana, aia hoi, ua iiio - koke ae ia iakou a pau me he lepo ia imua 0 Hesana, a pe\a no hoi me na kanaka i alujaiu inai iaia, mamua ae o ko iakeu manawa li wain ae ai i ka lakou mau pahikaua e hajhau mai iaia, aia hoi, ua lilo ae ia ko. iakou imau kmo i mau kisio pohaku. Aoie no 1 hoopuiwa ia mai o lies.\na e ko iakou hoo« makaukau ana mai nia, aka, iieie kuoo aku qo oia e hiki i ka rumi pouli ana 1 nohe raua ai, aia boi, he puka ke hamama mai iana a hiki i waho, a i kona wa i puka aku jai i waho. aia hoi. e ku mai ana ka Haku ; Aiii B.irooa o na Fe;ire mawaho. Hoomai- | kai mai 1* oia ia Hesana i ka i ana, " Ma e 1 ka mea ike oie ia e oia ke Alii Hesana. v iLaiau nmi ia oia i kona iima a kuhikuhi faku la i kn muuna Aora, a i ke poo hoi o kn Imuiiwai Nepo me ka hahai pu aku iaia e Unaiama i na mea a pau ana e hana iakuai. * * * * * J Hahai hou aku ia oia ia Hesana i na ineo |a pau ana i hahai inuu aku ai, a hookuu 'aku la iaia. la Hesana i pii aku ai 1 ku maunu Aora, aoie me ka iuhi nui a me ka inuloeloe hoi, aka, ua hoopokoie ia koua pii ana e ka mana i īke ole ia, a i kona hiki ana aku no hoi i ke kumu o ka mauna a me ke poo o ka .muiiwai Nepo, aia he mau kia pohaku kiekie ke ku aua ma kela a nie keūi aoao o ka'*inuliwai, a mawaena o iuila kah i kuhikuhi ia aku ai iaia, malaila e lu akn ai oia i ka mea aia kupua, a mamuii hoi e ka uiana kiiōkiloe wehe akea ia mai ai ka puka e waiho ia ma kona wahi iioko o kn muiiwai. Hi«na iho ia o Hesana pela a ina ioo iho !a ka wai o ka muiiwui, a ike ia aki no hoi ka puka e w'aiho mai ana, iho aku la oia iialo o ka iua, a hookomo aku la i ka iwi o ka ula iloko o ka puka ki me k«? kahea ana ae, 41 E hauoii e na mauna, no ka mea ua hauie kou mau enemi," a ia wa i hama ma mai ai ke'pani o ka puka.a oiii mai ln mai ioko mai olaila keknhi nunui me 'ko hoana mai i ka pahikaua ; aole nohoi i kana mai o kona huhu, a iaia i hoomaka ae hi f hahau mai ia Hesana, puana ae ia o Hesa> na, u Auhea kou iunakih ana," a nalown le koke aku la ua kanaka nei. Komo tikt la o Hesana iloko o ka puka hao hoopiiikia. 1 Mahope iho o ka loaa ana o ka ipukuku aiadana iaia, hoi mai ia oia a hoomaika hou ae la i ke ano o ka aina e iike me kom; ano mua, Mahope iho o ka hoohiaiani ane o iakou i na lealea a me ra oiioli he nn : malum o keia mokupuni, ala mai la na ha t liaiia nloha o Hesana ia Bidia, aktihi no oi? a ike i ke koikoi o na mea i kau paona iā e ko . na puuwai, no katnea, o kela wahi ptpa ana . jpaa ai maiuna o ka mokupuni mua a inu? ;hoi me Soda i heluheiu ai i k6 ano o m 'inea i kakauia, akohi no a ike pono o iiesc |oa i ke ano o ka mea i leakau ia maiuiu : olaila, penei ka holuhelu ana : E ke kei ' ki kanaka i hanau ia mai hoi mai loko ma 1 o ke koko hookahi e like me ko'u nei n nx >jko'u lahui, mai hoonele ia kou mau maka - jka oana ana i keia inau huaoklo i kakaum i a e heluhelu oe i na lalani o keia papa m< likanoonoo. Auhea ia ka mea i ike i m ( īehaeha o keia ao a oieio ae ia, ao!e i hooko t ikoke mai ka mak* ma kona ipuka ? Aohet jboī ka mea puuwai palupalu i hke m** ko'i ' jnei i hiki ole ke oleio ae e aho ka make ane Imamua o ke oh ona e ike i keia mau poin< ' ie knkaii mai nei ia*t» ? Ke heie nei aa i ki ' 'hiku o na mokupani a i ke kanahiku hikt r hoi o oa hoopai maiuoino e ili mai aua ma i Uuna o'u, a i kahi hoi a'u e maaao oei aoie i *ue oia ana a hiku ka ppiena o na la h< i kanakolui. Aioha nui oe e ka mea e helu ihe.'u aoa i keia papa. n ' Ua hiki onei i oa upoi aaa a ko Hw uwi ?i»3u iīhilihi ke hoopaa »ho i kooa mau kuomaka ? Ua oleJo nai oia aohe ona «oanae iam no ka ai a me ka hmmoe, no ka mea. 4aia kooa ake nui ana oo kela mau enemi a me ka uh&ne emakamae i I lopea wale ia e iakoa e paa ik>ko o oa • poke I I hao a ke a4oha oie a me ka mako&a. I3a kauoha koke ae ia oia e hoonuikaukao ia la« ikou a pau e hoio aku i ka mokupum abi euamua ae p ka puka hou aoa mai o ka la e hoomalamalama i oa kuahiwi o ka mokopo- ? ni eleiele. A i ka wa no hoi e ano mai aoa

ke ahhh». kena aku b o Hes4na ia e hamo iho i* bua i W hinu o ka aib om papaua. Ae mii U o Scda, aUila, hamo iho ia iaut a pna. paiirat ka hamo ana i ko Jbua maa kino iho. a i L\ tra \ msk*ukaa ai iaaa. ku ae la o Hf?ain a kahea aku 1* i na 'iii uhane a ro< iv\ kauwa o ieko o ke koiuo e heie koke aku * * Ua htki aka !a takou i na kuaau o ka mokupuni ahi i ku huii ana o ka pavra o ke 10, a e mau ana no hoi ke okooko o ke ahi o na wahi a pau e hoopuni ana i ka mokupuni. Ua pakolu ia ko ka Haku Aiii Baro« oa lele ana a poni ka mokapuni me ka hoo* uiakaikai aku ia He?smi i ke ino o na kuiana 0 ua nnikupuni oei, a me kahi hoi e hiki ai m lakou ke komo aku īloko o ua mokupuni In. Mahope iho oko ka Haku Alii Barona kaapuni ana i ua mokupuni la, oleio ae ia ia 1 na'lii Ohane, Ua maknukau knkou e kon)o i keia manawa. e haiiu oukou a e koa hoi t oo ka. men, ua pau ka maimvk*a e knknU hou ai kakou." O Dd3ana ame Menia na mea i komo mua aku, a mahope iho o iaua ko Uua mau koa poooi, a mahope iho o la. kou o Balatk a me kona mau koa a me Dasi ina, a mahope )ho hoi o iakou o Wa Hnku Aiii Barona ame Hesana laua o Soda. la Dashnn mn i hiki aku ai iwaenakonu o ka mokupuni. aolie mea i kue iki mai ia lakou. aole'hoi \ ike ia kekahi mea kino nhane e leie ae ana a hiki wale i ko lakou manawa i p>iu akoakoa aku ai iloko o kn inokupum nhi, a ia wa no hoi i maheie ai iakou i ko lukqu mau wahi e hele ai. Aia no ke ahi ke pii nei me kona okooko, a o na mea hoi a pau ke huii nei i.ikou i na enemi iioko o ka uia okooko o ke ahi, aka, auhea la na enemi ? aia ia i hea o Anejio a me kona poe koa. Oiai iakou e huli ana ina enemi, aii hoi, ike ?a aku ia ka inalu ana mai o na ao eieeie i ka !etva, a i ka wa i hookokoke mai ai un ao ia, aia ka ! o Ane« jao ame kona poe koa he ioiiulehu. A c ka hoonnka iho la no ia n ke kaua ikaikn ana mawaena o na aoao a i eiua, i ka \va i ieie aku ai o D.isana ma a ine kona poe koa me he mea !a ua opiopi ia aku lakou a jv\u iloko o na enemi he lehuiehu loa i poi inai maiuna o lakou. [Ke hoopokoie nei makou i ko bkou moo« lelo o ke kaua ann, no ka mea, e hooki ia aua ko kakou Kaao i keia puie, a e kikoi is aku ona i ko loaa ana o Bidia Samela a im ko laua mareia nna a iiio ai o Hesana ī Aii no na mokupuni Uhane a i Moi hoi no Ka simia, a o Soda kona Kuhina Nui uo ns inokupuni Uhane, a ma kekahi ano hoi he Hooilina Moi o ke Aupuni o I3ohemia.] Ewalu la oko lakou kaua ikaika lor ana, a ua iuku ioa ia na enemi a pau. a u paa pio hoi o Anejao a me kona poe kuhina a me na 'iii kupun e ne he nui, a i ka wa pau ai o ke kaua ana, \ia huli koke ia o Bi ! dia, n ua loaa aku hoi oia a me kekahi po< paahao e ae iloko o ka Haiepaahao o Lodior.i, a na na 'lii Uhane o loko o ke komo i hoomaknukau i kekaln haie nani uo Bulia < noho ai, a he mau hale okoa hoi kekahi ne i ua keiki alii e ae i hoopaa pio ia a me na i kanaka hanohano o na Aupuni e o ka honua Ua hala aku iu o Hesana ma laua ine So i da i kahi i ku ai o ka ipukukui aiadane iwaehakonu o ka honua, mawaena aku ho ona kauiu ewalu ona mauna o Ehena. Hc nui na piiikia o ko Hesana inn hele nna, aka I ua hoemanawanui no inua, a i ka \va i loai ai o ka ipukukui aladana, o ka iva no ia j hoopau loaia.pi na iuo o ka mokupuoi ehi ; ku, a pio no hoi ke ahi kupua nana i hoo | we!a na paia o*• Kalamaihiki a owela ai ka mauna, ke puke ia ka lani i ke ahi a ka wahine ai none nana i awaa ku ai ka-halek 1 na pae moku." I ka wa i hoi hou ai na mea a pau o ks aina like me kena manawa mna, oia ko , wa i hohoia mai ai na eheu o ka mnluhin | maiuna o na mokupuni a pau, a lilelile inai ; ia ka malainalama o ka ia me kon i ku ko< | nale no ka munawa mau loa maiuna oua | pae aina kupua b. Ai ko Soda wa i hoi | aku ai, akahi uo iaua a halawai ae uie Bi : d'.a iioko o na apona pumehana a ke oloha | e hiki oi i ka haku mele ke akena ae, •• Hc | aiii ke aloha no na hoaiauna elua i' hoohuiia ; mahope iho o ko laua kaawaie ana no ka | manawa ioihi.—He lii hoi fce aloha no na | puuwai elua i hoomomoa ia e na iia kuponi.' | Mahope ibo oko Ukou iauna ana, ua hoo- | launa ia ae o Heaana me ua Hiwahiwa ia o ke Aupuni o Bohemīa, ka mea laha oie hoi iw&eaa o oa Uusani opuu momi o Kasi« mia ame Auragura. Ua kuka iho la ka Haku Alu Barona & me na'lii Uhane oo ka hoopalau ana la laua, aka, pane mai la o Soda e waiho i na manao ana pela a hiki i ka wa e ike mai ai ka makoakane, oo ka mea, aole i ike ia kona pooo » keia manawa, oi»i; aia oīa iioko o ke kamkau a ro« ka luuluu ŌO ke Keiki, Ua ae ta ka Soda ooi, a ua haawiia ka hooponopono ana o ka. mokopuoi ahi maluna o Dasi, ka inea i nai me kona ikaika a pau iioko o ttn hoouka kaoa he me oa enemi, a hoomnkaukau koke ia ae la hoi ko Bidia hoi aoa e ike i kona mau makua, a peh oo hoi me Hesana ma. Na 33bnia a me Ba!ads i hwt aku ia Sol

ia m* Uiu me i>>dva iko laui makuakano ine oa k-ihiko nam h« nui i kukai U e na manu hc uuwni. A o Ues*na hoi, hot nie U o» ma na wahi a pau ana i ho!c raai at, uie ka hnawī ana aku i ke aloha i kr?a a i k«w, a m? ka heopooepono «ns i m kulan* o ke!a Luna ke» Luna tuna e malaaU i kona nupuni, a hiki i ke ana o m nunoi ma ks mauna o Kausskus9. Hiwuni p»ikahi aku U om i kria mea keia ine* t hoopaa ta liaila e ka ro«na kupua o m nonui i ko Ukou mau wahi poooi ibo. a o Hestna hoi, Uwe ae ia oia i na waiwai makama** a pnii K*i o ka Hale Alu o LoUiora i mikana on kon* makuakane, hookahi tausaoi ka nui o U4 manu t knumaha i n* wat>ra\ wak&mae o keU ano keia ano, a he uff.ikum»roalua hoi tausani mau uhane e halihali nna i \vamni hookupu i na poe hun« n pau, he u-aiwai mnnaut\lc» ia ia U«ou e like me ka aoao mnu o ke 'lii. I Ua w» \ haalele mai ai o B\dia i.\ H«sa» ua, ua haawi mai U oia i kana oU lu hope, e k.ui o tiesana iam iloko o na mnhinaelaa, mahope o ia mnnawn e hiki aku ni oia i K.imihh me koua inakuakane a me ke knikeeUe hoi ona. A i W;\ \va i haln aku ai o B J i, ua ao m.ii la ka Hnku Alii H.irona o im Tcare īa Hcsana i keknhi mau olelo o ka noho nna o ke kane a me kn wahine. a u* hooiohe |H>no aku no hoi o Hcsana. Muhope iho o kn huliwai nloha nna o Hes«nn me kona ;nnu mnkun, ahula, 01010 nmi U koua mnkuakane inia, "Ua hooko* koke mni na U o kuu oU ana ma kein ao e mnnlo ne mni o'u nku, n ke waiho nei kua aupuni imua o kou nlo h s hooilinn ouuo rau kou mnu kupuna kahiko mni. Ua nui oe, a ua 00, n ua akamni hoi mn na mea n pau, n he nunuao hoi kou i oi «e niamun o keknhi mea kino e iike me oe nmiuna o ka honuu u |wu e ola nei i keia »va. NoUiln, ua knuoha ne nei nu i kuu Kuhinn Nui e 'hooalii inai hkou ia oe, n e poni ia hoi oe iloko o ke nloha o kou poe makaainann mn> kee alii n me na Kuhina o ke nupuni, oiai au e oU nnn, a i Uwe nu au i kn olioli o kou U i hooalii U ni mamua o kuu iho nna |uku i kn lun kupapau me ka ilee o!o." I Kulou hoomnikni nku U o Hesana imua o konn mnkunkane Moi, n kauohn in nr U na |luna e kala aku mn na pnlena n pnu o ko nupuni i kn olelo kuknla a kn Moi no ka hooalii nna i kann keiki i pani haknhnka nona. Un oliol'. koke na knnakn n pau oke nupuni i ko lakou wa i lohe ai e hooalii ia nna o Hesnnn i Moi no Ukou, n hele mui U Ukou i ona U me ka hoonani ana i ko la- | kou Moi opiopio. I He umikumamaiua la oka ahnnina nna o I ke nlii n me kona mau maknainana, n iloko !o ia inanawa, ua piha loa ka aina a pnu i ka i hauoli a me kn lealeii i hiki ole i na hunolelo ke haakena ae i ka nui o na mea i hnnuU. Mahope iho o keii inanawa, n i ka wa hoi i niama ae ai ka waina o kela mea keia mea, ua hiki mai U o Bidia SameU a me kona inau ukali he nui, a ua hoomau hou ia no kn olioli nna no ka manawa loihi. Mahope iho o ka hnla ana ae o na U he knnakolu, ua hoomaknukau ia ka inare nna o |Hcsana ma laua me Bidia, a i ka wa i tnr\. kaukau ni kn mare nna. ua hiki mai U ka Hnku Alii Barona o na Fearea me nn Knuwa 0 loko o ke konio a ku imua o Ukou, n he men weiiweli loa la i na kannkn i ko lakou ike maku ana aku i keia poe kino eepa e halnwai pu mai ana me Ukou. Ua uinre koke ia ne U o Hesana ma imua o ka Haku Alii Barona, a na ke kaikunane o kn wa. hine i haawi aku ia Hidia iloko o ko Hesana mau lima. Mahope iho o ko Uua mare ana, ua mare ia bc no hoi o Soda me ke kaikuahine o He* sann, n noho iho la lakou me ka olioli a me kn pomaikai i loan iloko o ko keia ao noho ana. A peU i noho ai o Hesana me ka pomai* 'kai no na makahiki he nut innl»o|v nmi n | hiki i ka wa i kipa mai ai ka mra hookoa'wale hoaUuna ma ko laua h*le ; mahope lihoo kona īke ana i kann mau keiki nme n« keiki a kana mau keiki, a hiki i ke kuallua o kana mau moopuna. Ma keia wnhi ke oluolu nei ka mea ka* kau Kaao e hnawl aku i na puili a ke aloha ia oukou ena hoa hoomanawanui o keia mea he heluhelu Knao, a e hoomaha ae hoi 1 ka luhi a me na inea o ka hoopau ana i ka weUu oka manamam me na kulu kohu eleele oka ioika. Aia hoi he maniwa no e kakali mai nei no ko kakou Uuna hou ana ako me oukou ma na moolelo e ae o keia ao i hele a piha u t na Kaao hooleat«*a, i na moolelooiaio, ina mookuauhau.a me m koe-honua o m aupuni kahiko. Aloha ia oukoo. Ohwla.