Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 52, 28 December 1867 — Page 4
KE KUOKOA, HONOLULU, DEKEMABA 28, 1867.
Ka Nupepa Kuokoa.
Shall we sing in heaven?
------ Golden Chain.
1. Mele anei ma ka lani?
Ma ia ao, ma ia ao?
Mele anei ma ka lani,
Ma ia ao maikai?
Cho.—Mele mau ma ia ao,
Ia ao maikai;
Mau, a mau ka mililani
Ma o ae o Ioredane;
Mele mau, aloha nani
Ma ia ao maikai.
2. Ike anei ma ka lani.
Ma ia ao, ma ia ao?
Ike anei ma ka lani,
Ma ia ao maikai?
Cho. — Ike no ma ia ao.
Ia ao maikai;
Ike mau a oli lani
Ma o ae o Ioredane,
Ike mau, a launa nani
Ma ia ao maikai.
3. Mele pu anei kakou la
Ma ia ao, ma ia ao?
Mele pu anei kakou la
Ma ia ao maikai?
Cho.— Mele pu, ma ia ao,
Ia ao maikai,
Kakou me na kini lani
Ma o ae o Ioredane,
Mele like a hoonani
Ma ia ao maikai.
4. Pau anei koonei kaumaha
Ma ia ao, ma ia ao?
Pau anei koonei kaumaha
Ma ia ao maikai?
Cho.— Pau mau no, ma ia ao,
Ia ao maikai,
Na kaumaha, a maha nani
Ma o ae o Ioredane,
Maha mau a hiolani
Ma ia ao maikai.
5. Huipu anei na keiki
Ma ia ao, ma ia ao?
Huipu anei na keiki
Ma ia ao maikai?
Cho —Hui no ma ia ao,
Ia ao maikai,
Na makua, na keiki lani
Ma o ae o Ioredane,
Hui mau a mele nani
Ma ia ao maikai.
6. Hui anei na haumana
Ma ia ao, ma ia ao?
Me na kumu, a hoonani
Ma ia no maikai?
Cho.— Hui no ma ia ao,
Ia ao maikai.
Na haumana, a hoonani
Ma o ae o Ioredane,
Me na kumu ano lani
Ma ia ao maikai.
7. Ike anei ia Iesu la
Ma ia ao, ma ia ao?
I ka mea i hoola,
Ma ia no maikai?
Cho.— Ike no, ma ia ao,
Ia ao maikai,
I ke Ola Iesu nani
Ma o ae o Ioredane,
I ke aloha, a hiilani
Ma ia ao maikai.
H.M.H.
He mea hoakaka wale.
I mea e pono ai ke Kula nui o Lahainaluna, a e pomaikai ai na makua a me na keiki e makemake ana e komo ilaila. Ke hoakaka wale nei au ma ke ano "Kiilau" i na Kahu ekalesia, na kumu, na makua, a me na keiki i ke ano kupono no ke keiki e ake ana e komo ilaila.
1. He makaukau i ka heluhelu, kakau lima, a me ke kiko ana.
2. Ua makaukau i ka Helu Kamalii, Helunaau, Huinahelu.
3. Ua hoomaa iki ma ka hua haole, a ma ia olelo no hoi,
4. Ua maa i ka hana, mahiai, hoaimu, kilipoi, hoowalipoi, humuhumu, holoi, aiana, a pela aku.
5. Makaukau i na kapa komo, kapa moe, uluna, bela, moena, a pela aku; makaukau i kahi dala, kuai ia, kuai ai i ka wa wi.
6. Ano pono, oiaio, hoolohe, akahai, haahaa, akahai, haipule, makaukau i na himeni, a me ka olelo a ke Akua.
Ina lawa ia mau ano i na keiki, e komo ano, a o ka hapanui paha oia mau ano, alaila, makepono ka hana, pomaikai ka Lahui
M. KAUAPAUPILI.
Ka loohia ana i na mai Hepera.
I KE KUOKOA E; ALOHA KAUA:—
E oluolu mai oe. E paa aku oe i kuu wahi ukana ma kou lima, i ike mai ai lakou. Eia. No ka noho o ke Kane a me ka Wahine. I ka wa maikai, a loohia kekahi o laua i ka mai Hepera, ina o ke kane kai loohia i ua mai la, a hookaawaleia paha i ka aina e, ua kane la, oiai, aole i hemo ko laua berita mare.
Heaha ka pono o keia wahine e noho kane ole ai, me ka pilikia o kona noho ana, me ua keiki paha, oiai, aole mea nana e imi ko lakou wahi pono, wahi pono kapa a me ka ai, a me na mea pono a pau e pili ana ia la kou iho. Oiai e noho ana keia kane no kona mai loihi i ua makahiki he nui, e like me ke ola ole o kona mai, a pau kona ola.
E ka poe akamai, e noonoo nui oukou, i Bila Kanawai no ka poe i haaleleia e ua poe mai la, i Bila kanawai mare no lakou. Oiai ke Kau Ahaolelo e hiki mai ana i ka makahiki 1868 ae nei. SAMUELA.
Makawao, Maui, Dekemaba 3 1867.
He Malihini.
Puka mai he malihini,
Noho i hookahi la,
Puipui kona kino.
Oluolu ke nana.
A-ka mai a olioli,
Nana mai a hoomaikai.
Olioli na kanaka.
Oli pu na kamalii.
Kuhi au e mau ia ano
O ka malihini nei,
Nani ka! kuu kuhihewa!
Luli koke, ano e.
Like ia me kahi hoa
I hoea mamua ae.
A, akahi no a nalo,
A hoea oia nei.
Nana au i kona ano,
Ano like ole no,
Like ole na haawina,
Haohao wale kuu naau;
Haawi no he la malie,
A mahope, ua no.
Ma kekahi la he wela,
Kahe nui mai ka hou.
Ma kekahi la he anu,
A haukeke wale ae.
Haawi kike pinepine,
I ka ikaika, i ka mai,
Ka maona, ka pololi,
I ka hune, ka waiwai,
I ke ola, i ka make,
I ka aka, i ka uwe.
Ka hauoli, ke kaumaha;
I ka pouli, i ke ao,
I ka luhi, i ka maha,—
Lua ole! kamahao!
Haawi oia i mau lono,
Na na hou e oli ai,
Haawi hou, he lono ino,
Lono kaua, lono uwe.
Kuhi au, i kahi hora,
Ane ia e haawi mai
I ka lono, ua haule
Babulona! e oli, e!
Kali au a paupauaho,
Ole ko o kuu manao.
Nauwe nae o Babulona,
A kulanalana no.
Haawi oia i mau lono
No na mokupuni nei,
No ka hoi nui i hope,
Ina hana e make ai,
Puhi rama, inu, ona,
Haunaele, hakaku,
Uhauha, lealea,
Mai ke ao, a po ka la.
Hoi oe i kou wahi,
Hui me na hoa ou.
Hoi no me kuu aloha,
Aloha hoi makou a pau;
I hoea mai kou hope
Me na nu hou maikai ae;
Owai keia malihini?
Ke hoi la—nalo e!
1867.
KA MOOLELO O ALAPAKI KA NUI,
KA MOI MUA O BERITANIA.
MOKUNA VI.
KO ALAPAKI PII ANA'KU I KA NOHO MOI.
Ma ke kahua kaua i make ai o Etelareda, ke kaikuaana o Alapaki, ka Moi hoi mamua iho o ko Alapaki hookiekieia ana ae i ke kulana Moi, (e like me ia i hoike pokole ia mai ai ma ka hope o ka mokuna eha) i hoouka ai o Alapaki me ke koa nui a me ka wiwo ole no hoi ma ka aoao o kona kaikuaana. O ua poe Dane nei a lakou i hoouka aku ai iloko o keia kaua hahana weliweli, o lakou no na poe Dane mua i hele mai ai mamuli o ka hookonokono ana o na keiki a Lotaboroka; a na lakou no hoi i hoohiolo iho i na Monasatera a me na hale o na Nuna, e like me ka mea i hoike ia mai ma ka Mokuna 5. Ina i hoomaopopo hou kakou i na mea i hana ia ma ka Mokuna 5, ahulu, e huli hou kakou mai laila mai. Mahope koke iho no o ka pau ana o na hana i hanaia ma ia mokuna, ua hele aku la ua poe puulu puni hao wale la i ke kukulu Komohana, a i kahi hoi o ke aupuni e noho Moi ia ana e na ohana o ko Alapaki poe hoahanau,
Ia mau la, e ku ana no kekahi pakaua ikaika ma ka muliwai Tamesa, he ane he kanaha na mile ka loihi ma ke komohana aku o ke kulanakauhale o Ladana, a aole no hoi i mamao loa mai ua wahi la mai na palena mai o ko Etelareda aupuni. Ke ku ia nei ua wahi la i keia manawa e ke kaona laukanaka o Redina. Ma ka huina hoi o ka muliwai o Tamesa me ka muliwai Keneta, aia he wahi mana uuku o ka muliwai Tamesa, e kahe mai ana iloko ona mai ka hema mai. No ka hoopuhi ia o ua aoao elua o ua wahi la e na wai o na muliwai, nolaila, ua lilo io na wahi la i wahi ikaika:—A ma ua wahi la i kukulu ia ai ka pakaua e like me ke ano mau i kukuluia ai na pakaua o ia wa, he ano kauhale i hoolala ia me na pa pohaku kiekie.
Ua hiki mua aku na Dane i keia wahi ikaika, a lawe, iho la ia wahi no lakou, a hoolilo iho la lakou ia wahi no kekahi mau makahiki i wahi oihana aupuni no lakou. A i kekahi manawa hoi, o ke kiko waena keia kahi e lawe ia aku ai ko lakou mau mea e lako ai ma na wahi a pau o ka mokupuni, a he puuhonua hoi e maluhia ai lakou i ko lakou wa e hee ai a me ke alualu ia. I ka wa i hoonipaa ai ko lakou kulana ma ua wahi la, ua lilo io no lakou i mea makau ia no kekahi manawa.— O ko ka Moi Etelareda manao paa, e hookuke ia lakou, nolaila, hoala koke ae la oia i puali koa nui e like me ka nui e hiki ai i kona aupuni ke hoolako, a lawe ae la no hoi oia ia Alapaki i kokoolua nona ma ke kaua ana, a pii 'ku la i Redina, me ka manao ikaika loa hoi e kaua aku i ua wahi la.
Halawai mua ae la oia me kekahi poe Dane e hele ana e hao waiwai iloko o ka aina. He poe uuku wale no keia, a o ka hapa nui o na puali Dane kai koe maloko o Redina, e kapili ana a e hooikaika ana i na wahi i kue o ka pakaua. Ua eli iho lakou i auwai mai kekahi muliwai ae a i kekahi, i hoopuni ia ai ka pakaua e ka wai, a i hiki ole ai hoi ke hele ia'ku ka pakaua ma na aoao ona a puni, ma ka waapa a ma ka uapo wale no e hiki ai.
O ka lepo i kiola ia mai ka auwai ae, ua hoolilo ia ae i pale hio no ka aoao maloko mai, i mea e pakika ai na enemi ke pii mai lakou mai ka auwai mai a iho ma keia aoao, a maluna iho o keia kakai pali i noho ai na papa koa i makaukau e kiola mai i na pua a me na ihe.
Oiai kekahi hapa o na Dane e hana ana ia loko a me waho o ko lakou pakaua, e hooikaika ana hoi i paa koke ko lakou puuhonua, a ua hala e aku la kekahi poe o lakou i ka laulima-nui, malalo o ke alakai ana a kekahi o na koa eueu o ko lakou puana. A o keia poe ka poe i hoopio ia e Etelareda. He kaua ikaika kai hoouka ia. Ua auhee na Dane, a ua hoopuehuia hoi lakou. Naholo kiki aku la lakou i Redina. Ua alualu aku hoi o Etelareda a me Alapaki ia lakou. O na puulu Dane hoi keia e hana ana i na pale o waho o ka pakaua o lakou, a me ka poe e hoomoana mai ana ma kahi kokoke mai ia lakou, hoopuiwa nui ia lakou, a luku ia hoi; a o ka pokole, he hapa nui o lakou kai puu i ka make, a o ke koena kui pakele aku maloko o na paia o ka pakaua o lakou—ua ukiukiia lakou i ko lakou auhee ana, a ua hoaia ke ahi o ka nakui e hoopai aku i na Sakona.
Aole i ikaika loa na Sakona e hiki ai ke kipaku ia na Dane mai ko lakou la puukaua aku. He mau la ma ia hope iho, hooholo paa iho la na Dane i ko lakou manao e kaua mai i na Sakona, ina he make a he lanakila paha ke loaa ana ia lakou. A mahope iho o ko lakou kupaa ana ia manao, ua lilo ka lanakila ma ko lakou aoao, a ua hoopuehuia na Sakona mai laila aku. Ua pepehiia kekahi mau alii o na Sakona, a ua pihoihoi nui hoi ke aupuni holookoa a pau, o lilo auanei ka aina holookoa i na Dane.
Aole i hooki wale na Sakona i ko lakou hoomakaukau ana e kue i na Dane. Ua hoakoakoa ae lakou i ko lakou poe koa, a wae ia i mau koa hou, a hooponopono ia no hoi na kulana o kela a me keia no ka wa e hoouka hou aku ai. Ua ala mai la na manao koa iloko o na puuwai o na koa Dane, no ko lakou lanakila ana, a nolaila i haalele aku ai lakou i kahi pau o lakou, a kai hele aku la iloko o ka aina e alualu i ko lakou mau enemi. Ua hookokoke ae la na puali kaua elua. a hoomakaukau ia ke kaua. Ua weliweli ke kaua ana o kela keia, oiai o keia wale no ke kaua hope loa.
O kahi i halawai ai na puali a i elua, oia kahi i kapaia ia manawa o Esekesedune, oia hoi o Asedouna, a o ke ano maoli o ka aina i ka nana aku, he wahi hoopii'na i uhiia e na ululaau Ase. Ua hoopokoleia ka inoa o ua wahi la mahope mai, iloko o ke au o na makahiki he umi haneri o Asetona.
Ua hoouka aku na puali kaua elua he alo a he alo, mai ia la a po. E ake ana kela a me keia e lanakila, a i ole he manao no e like me ia—aka, ua hoopaneeia nae ke kaua a ke kakahiaka o kekahi la mai. O na puali koa o na Dane, ua maheleia lakou iloko o na mahele elua. Elua mau Moi maluna o kekahi mahele, a o na alii hoi i kapaia he mau eala (earl), o lakou maluna o kekahi mahele. Ua ike no o Etelareda i ke ano o ke kulana o keia kaua, nolaila i hookaawale ae ai oia i kekahi hapa o kona poe koa, a haawi ae la ia Alapaki ke alakai ana i kekahi mahele, a oia iho la no hoi ke alakai o kekahi mahele. Pela i hoonohonoho ia ai ke ano o ke kaua ana a hiki i ka wa ahiahi, ua hoomaha ae la na puali koa o kela a me keia aoao, a hoi ae la no hoi na koa iloko o na hale lole o lakou, e hooluolu iho ai i ko lakou luhi no ka hoouka kaua e hiki mai ana i kekahi la ae. Hiamoe iho la kekahi poe, a o kekahi poe hoi kai ala e kiai a e malama i ko lakou maluhia, i hoopiha ia i na manao akena a me ka makau pu, e like me ke ano mau iloko o ke ano o ka wa ahiahi ma na kahua kaua. Ua hoomalamalama ia na wahi a pau o ke kahua hoomoana e ke alii ia po a ao. A i ka hala ana ae o na eheu o ka po, a e hookokoke mai ana hoi ka pawa o ke ao, ala ae la o Etelareda laua me Alapaki.
(Aole i pau.)
Hoike kula ma Kahuku Oahu.
Ma ka Poalua iho nei Dekemaba 17, ua hoikeia keia kula ma kahi i hai ia ae la maluna—Ua hele aku ilaila kekahi poe makaikai mai Waialua aku, oiai hoi o kekahi keia o na kula a ka Ekalesia o Waialua e malama nei. Ua kai ahuakai aku he kanahakumamakahi mau kaikamahine o ke Kula hanai Kaikamahine o Waialua maluna o na lio me he poe koa kaua lio la, na Miss Kalote Kale e hooponopono ka huakai mamua me he pailata la, a ia Maikaaloa hoi ka uli o ka hoe me he Kapena la. He nui no ka poe e ae i holo pu aku ma ia huakai, ua iwakalua a oi ae, a mawaena o keia huakai o Rev. O.H. Kulika, ka makua o ua Kula nei, a o Rev. L.H. Kulika. Miss J.A.E. Kulika, Miss Sophia E. Emesona, S.N. Emesona. Rev. J.N. Paikuli. S.M. Naukana, a me J.W. Nakuina, ke kumu kula haole o Waialua. He kanaono a oi ae ka nui o keia huakai nana hoike mai Waialua aku. Ua haalele lakou ia Waialua ma ka hora 9 A.M. a ua hiki aku i Kahuku i ka hora 11 a oi ae, i ka hiki ana i kuhi e hoike ia ai o ke kula, hoolale koke mai no ke kamaaina. Kaukaha, e paina, aka ua olelo ia aku a pau ka hoike alaila ai, o ka hoomaka koke iho la no ia o ka hoikeana, ma ka pule ana a Rev. J.N. Paikuli, a pau ka pule, ua ku mai ka papa akahi a heluhelu mai ma ke Kauoha Hou, a iwaena o keia poe, ua kuhikuhiia mai makou i ke kaikamahine i nuku ia ai i ka "A" pilau, aka ke heluhelu pololei nei oia i keia wa, ikaika maoli ka manao o keia kaikamahine i ka imi ana i ka naauao, ma pela lakou nei ae la, pomaikai loa, a pau ka heluhelu buke ana, ku mai ka poe ma ka A, he poe liilii loa keia, ekolu makahiki a oi ae o kekahi wahi kaikamahine, ua hiki ke puana i na hua papalua, a pau ia ku mai lakou a himeni, o Marching along ka leo, a pau ia, Helunaau, pau ia himeni hou, hosana Kamalii, a pau ia, Haawina Baibala, a pau ia, himeni hou, Aloha Kahi i Kekahi, a pau keia, kakau lima, o ua "A" pilau nei no kekahi, o ka lakou mea i kakau ai, penei no ia; "Pomaikai ka poe i haahaa ka naau," ua kakau pololei loa mai keia "A" pilau i kana, a ua hoikeikeia ia mea iwaena o ka poe makaikai, a ua piha i ka mahalo nona. Ma na mea i hoikeia, ua makaukau no na haumana. O na kumu na laua e ao nei oia no o G.K. Leleo a me Mrs. Loe Leleo, ka hua mua o ke Kula nui Kaikamahine o Waialua, a ke hoolaha aku nei oia i kana mea i imi ai, oia ka naauao, a me ka pono, a ina pela aku kona poe kaikaina e hana ai e like me ka ko lakou kuaana e hana nei, pomaikai mauli o Hawaii nei. A pau ka hoike ana. Kono ia mai kekahi poe e ku a e paipai, o Rev. H. Kauaihilo, D. Kapua. J.W. Nakuina, Rev. J.N. Paikuli, Rev. L.H. Kulika, Rev. O. H. Kulika, ua nui na manao paipai i haiia, a hookahi manao paipai i hana koke ia, oia hoi ke koho ana i poe Komite na lakou e hele e kamailio pu me R. Moffitt no ke kuai ana i wahi apana aina uuku i wahi e kukulu ai i hale pule no ko Kahuku poe' a ua kohoia o Rev. O.H. Kulika, Rev. J.N. Paikuli, a me G.K. Leleo, i poe Komite, a ua hooholoia. A pau na manao paipai, ua hookuuia ka hoike, a ua hoomakaukau koke ia ka papaaina, ua ai a maona, a pau ka ai ana, himeni na Kaikamahine o "Ke ehu kai" i kekahi himeni, Hamau e na Koa, a pau ia, o Na home mao aku o ke kai, a me Imi a mau, a pau keia poe himeni i himeniia, ua kau koke aku maluna o na lio, a huli aku la o Dr. Kulika a me kona kaikuahine Miss Julia A. E. Kulika, a me Rev. H. Kauaihilo, ke kahu ekalesia o Hauula ma ke ala hele i na Pali hauliuli, a huli mai la no hoi ko "Ke ehu kai" poe, ma ke ala e hiki ai i ko lakou home "Ehu kai." I ka hoi ana mai nae, ua pakele mahunehune kekahi mau keiki, ua haule no nae laua a elua ilalo, aohe nae i eha, no ka hookui ana o ko laua mau lio, a o kekahi kaikamahine no hoi kekahi ua haule no a mai eha loa, aka o ko ka hololio mau no. "Ua eha oe?" "Aohe," a pau loa ae la.
J.W.N.
Kamani Dec. 18, 1867.
Ia G.M. Koha, E hoolohe mai.
E G.M. KOHA E; ALOHA OE:—
No ka hia-a o ka manao, a me ke ku kia iloko o na po loloa o ka Hooilo e aweawe nei, malaila ka haupu honua ana mai o ka nanao e kau leo aku ia oe ma ke "Kilohana o ka Lahui Hawaii.
He nui ka hauoli o ka manao e noho nei, no kela mau ninau au i pehi aku ai i ka lae o kahi keiki o Koolaupoko, ia J.W. Lipoa, ma ka Helu 12 o ka Buke 1 o ka Nupepa Kuokoa, i ka wa o H.M. Wini ka Luna Pai. Nolaila, mai kui pehe kou manao, a peti hope, a mumule me he kii la, i ka hai mai ia au mau Ki Gula i liki mai ai i Hoaeae, aka e i mai paha auanei oe, "Ua olelo aku au a ia a noi mai o J.W. Lipoa ia'u, alaila hoouna aku au i na hipuu 66 a na keko a'u e huna nei"—E, ke hoa e-alia la.
Eia hoi. Ua ike lihi iho makou ma kekahi o na kolamu o keia nupepa, i kekahi mau lalani e i ana, "ua halawai iho makou me ua keiki la o Kaena, nana na ninau e waiho a makahiki nei, a e hai mai ana paha ma ko kakou Nupepa nei." Ke kakali nei makou no ka hoea mai maloko o na helu i kaahope ae nei, a o ka pau no ia o ka Nupepa o keia makahiki, a me he mea la e hoi nele ana ka lawaia i ka ia ole, a me he mea la no paha e ko io ana na wanana a ka poe kilokilo ninau, i peahi mai ai na lima, me ka hoole ana mai i o la honua wale; E kapa ana i ka ninau a i hoikeia, he mea ole, a me he mea kalakalai la, a he manumanu ka loaa, a he imi i mea e kaulana ai ka inoa, i ia mai ai he kanaka akamai, a pela iho la lakou i kaena mai ai.
No keia mea, ke koi oiaio aku nei makou ia oe, mai kanalua oe a olelo iho, "aole hoi i noi mai o J.W.L. a ia ia nei hoi ke noi mai." Ea, mai kanalua kou manao no ia mea, no ka mea, ua hai mai no lakou, a ua hoole mai no oe, me ko olelo aku aohe pololei, a nolaila e hoike mai ai oe i ka Hailoaa oiaio o ia mau ninau, a pela ke ake nui o ka lehulehu e noho nei, he makemake e ike ma na nupepa a kakou, na Uwea olelo hoi o kakou; e kukini nei mai Hawaii a Niihau, a hala i na aina e.
E.G.M. Koha e, Hoounaia ae hoi na ala nemonemo o ke kai o Kaena, ua hele aku la paha a honu pepeekue i ka limu.
Aia o Hawaii Nui o Keawe ke ninau mai nei, auhea! auhea!! E i ae o Maui o Kawa ke kiei mai nei. Eia o Molokai nui a Hana ke halalo mai nei, me ka paepae maikai mai o na lima. Eia iho Oahu o Kuihewa ke kali nei: E i aku o Kauai o Manokalanipo la ke nana mai la, me ka uluhua i ka loihi loa. Aia o Niihau la ke hoohuahua mai la; aohe ka he hama o au mau ninau. Me ka mahalo. J.P. KAMA.
Dekemaba 20. 1867.
Heaha la kekahi mau kumu e pau ai ka hoomanakii o keia Lahui?
O ka hoomana kii kekahi mea i ikeia ma Hawaii nei mai ka wa kahiko loa mai a hiki i keia mamawa, aka, aole nae i pau loa ke aa nei no e like me ke ahi i kinai ia aohe nae i pio loa. Nolaila, ma keia kumumanao e ike ai oukou i kekahi mau kumu a'u i manao ai e pau.
1. E hoopau loa ia na kahuna lapaau hoopunipuni. O na kahuna lapaau hoopunipuni, he lehulehu wale o lakou e noho nei iwaena o keia Lahui, a o lakou ke kahua nui o ka hoomanakii, no ka mea, o ka lakou mau hana no na hoike oiaio nana a hoike mai i ka oiaio, a penei kekahi mea i i'e maka ia: Aia a loaa ke omaimai i ke kino o ke kanaka, alaila, kupu mai ka manao e hele i ke kahuna i ola, aka, mamua o ko ke kahuna hana ana eia kana, "e puuiliili mua ae au a ike ia ka pono, alaila, hana au." "Ae" wahi a ka mea mai. O kona puiliili no a ku ma kona aoao, eia kona, e ola ana oe ia'u," i puaa i moa a o na ia-ula a pela aku, oia iho la na mea i maa i ko Hawaii nei poe kahunalapaau hoopunipuni, o ka hana no ia a make ka mai, aohe ola iki. E nana pu mai no kakou, o ka puaa ke pau a me ka mo, aole nae hoi he ola o ka mai. Nolaila, ua oi aku loa aku no ka pono e hoopau loa ia na kahuna lapaau hoopunipuni, a e hoonoho iho i kauka kupono, hoopunipuni ole, i loaa ka poe nana e lapaau i na mai ma Hawaii nei.
Ina he koena pohihihi kekahi iloko o oukou, alaila, e huli aku oukou e nana ma ka Nupepa Kuokoa Helu 38 o ka la 21 o Sept. 1867, a me na nupepa mamua aku no hoi, e ike oukou i ka hoopaiia ana o kekaki wahine i kapaia he kahuna, a me kona lawe pu ana i na dala 3, ua hoopaiia oia e like me ka pauku 217 o ke kanawai Kivila, aole emi iho malalo o $100.00. E, ka nono maoli hoi ke pao ae la, ua mea o ka hoopunipuni, ua ike no hoi paha aohe e ola ana lapaau no.
2. E kukuluia i mau kula ma Hawaii nei. Ina paha he mea oluolu i ke Aupuni e kukuluia i mau kula ao kauka lapaau, alaila, ke manao nei au e pau loa ana na kahuna lapaau hoopunipuni o Hawaii nei: E ao ia lako i ka ike ma ia oihana me ka pololei a me ka hoopunipuni ole, e hana lakou e like me na kauka haole, a lawa ka ike a me ka makaukau i keia poe, alaila hoonoho aku ma kela wahi keia wahi i waena o keia Lahui, pela e hana ai a pakele keia Lahui mai ka hoomanakii mai, pau ka pule pu ana o na kanaka me na kahuna hoopunipuni i na akua "Aumakua" kahiko o Hawaii nei.
3. E hookomoia na keiki opio iloko o na kula hanai. Ina paha e hookomo ia na keiki opio iloko o na kula hanai, e like me ke kula hanai o Hilo, (Boarding School) a pela hoi ma Waialua i Oahu, a me ke kula o Lidia Binamu ma Kawaiahao, a me na kula ano like e ae, ke lana nei ko'u manao me ka hauoli, e lilo ana lakou a pau i poe koa iloko o ka pono, a me ka oiaio. No ka mea, malaila no e hoomakaukauia ai lakou i ke ano o ka noho maikai ana, no ka mea, o ka noho pu ana o na makua Hawaii me ka lakou mau keiki ponoi, ua ike a ua lohe hoi i ka pule i na wahi akua "Aumakua" kahiko, ua ikeia i ka wa e mai ai ke keiki, penei: I make no oe la i ke akua aumakua o kakou, eia ka pono, "e pikai, malia paha ua hoohiki oe," pela no ka makua e hoomaa ai i kana keiki a lilo i ka hoomana i na akua lapuwale o na kahuna o kakou. Aka, ma e hookomo ia ana na keiki opio o keia hanauna hou iloko o na kula hanai, alaila, e lilo ana lakou a pau i poe maikai.
4. O ka hanau hou ia o keia Lahui. Ma ko'u noonoo ana, me he mea la o ke kumu nui hookahi keia i oi aku mamua o na kumu i hai ia ae la maluna. Aia a hanauhou ia keia Lahui, alaila, oia iho la no ke ki nui e hemo loa aku ai ka hoomanakii, no ka mea, o kekahi poe e noho mai nei, he poe i kapaia he haipule, aka, hiki mai ka wa e loaa ai ke omaimai i ke kino, o ka wikiwiki iho la no ia e hele i ke kahuna e lapaau ai me ka manao e ola koke, alaila, pau ka pilikia, ua ike maoli no hoi ko'u mau maka i o'u hoa o ka hanauna hou e lawelawe ana ma keia oihana hoomanamana; a ina paha e hanau hou ia ana ka Lahui, alaila, e pakele ana keia hanauna hou mailoko mai o ka hoomanakii. Oia iho la ke ki nui a'u i manao ai. Ua pau me ke aloha i ka Luna Hooponopono, a me na keiki hookuene hua kepau o ke keena pai.
J.W. KALUA
Lahainaluna Maui, Oct. 18, 1867.
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO
NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka mai wahine,a me na mea like.
Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
Laau Kunu a Kauka Jayne,
hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua aau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka
Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua oihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE,
A Kauka JAYNE,
Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA
Hanene, Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO.
214-1y.