Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 52, 28 December 1867 — KA MOOLELO O ALAPAKI KA NUI, KA MOI MUA O BERITANIA. [ARTICLE]

KA MOOLELO O ALAPAKI KA NUI, KA MOI MUA O BERITANIA.

j .AIOKUN A VI. | KO x\ LAI'AKI IMI ANa'kL' I KA NollO Moi. ! Ma ke kaliun kuua i inake oi o KtL*la- | rc<Ju, ke kaikoaaoa o Aiapaki, ka Moi hoi iinaoiua iho o ko Aiapaki huukiekioia ana |ne i ke kulaua Moi, (e like me ia i hoike ' pokole iu niai ai ina ka hope o k:i mokuf nn eha) i hoouka ai <» Alapuki me ke koA j nui a me kn wiwo ole no hoi um ka aoao ! o konu knikuuuna. Ou;i poe I)ane nei Iu (ukou i liooukn aku ai iloko o keia kn- ; ua Imlmua weliweli,lakou no na poe Daue muu i hele mai ai mnmuli o ku hookonokono ana o na keiki a Lotaboroka ; a na Inkou no hoi i hooliiolo iho i na Monnsntera a me nn hnle o na Nunn. e like ; me ka men i hoike ia mai ma ka Mokui na 5. Inn i hoomnopopo hou knkou i ; nn mea i hnua ia ma ka Mokuoa 5, alaiIn, e Uuli hoo knkou mai laila inai. Mahope koke iiio no o kn pnu nnn o nn hana i hanaia mn iu mokun», un hele uku In ua poe puulu puni huo wnle la i ke kukulu Komohann, n i knhi hoi o ke nupuni e noho Moi ia nna e na ohnna o ko Alnpaki poe hoahar.au. la mau la, e ku nnn no kekahi paknua ikaika ma ka muliwai Tumesa, he ane he kanoha na mile ka loihi mu ke komohaua aku o ke kulanakauhale « Ladaua, a aole iio hoi i mamao lou mai ua wahi la mai na polena mni o ko Ele!areda auouni. Ke ku ia nei un wnlii la i keia manajja e ke kaona inukanaka o Redma. Tla ku huinu hoi o ku muliwai o Tameisa me ka muliwai Keheta, uia he wahi mana uuku o ku muliwai Tamesa» e kahe mai ana iloko ona mai ka hema mni. No ka hoopulii ia o ua aoao olua o ua wahi la e ua wai o na muliwni, nolaila, ua lilo io ua wuhi la i wahi iknika :—A ma ua wahi la i kukulu ia ai ka pakaua e like me ke ®no mau i kukuluia ai na pukaua o ia wa, he ano knuhale i hooiala ia me ni pa pohaku kiekie. Ua hīki mua aku na D.me i keia wahi ikaika, a lawe .iho la ia wahi no lakou, a hoohlo iho In lakou ia wahi no kekahi mau mnkuhiki i wahi oihana aupuui no leikou. A i kekahi mauawa hoi, o ke ki-1 ko wuena keia kuhi e lawe ia aku ai ko j lakou inau meu e lako ai u»a na wahi a!

pau o ka moMipuni. a he p»juhooua h >; e m3luhī3 ai l3\uu i ko Inkou i*a e hee ai ame ke alualu £3. Ika wa i paa ai ko lakou knlana rna ua wa!n }a. ua hb* 10 no lakou i mea makau 13 no kekain manawa.—O ko ka Moi KteUredi nvinao f«aa. e hookuke īa lakou, jvnh koke se la o;a ī puiii k«*a nui e !.ke me ka noi e h;ki ai i koua aupuai ke h<>>lako, a lawe ae la no hoi oia ia Al-ipakī i kokoolua nona ma ke k;tua a»a. a pu "ku »a i Keiiina. rt;e ka inanao ikaikn loa h« i e kaua aku i ua uahi la.

Haiawai mua ae ia oi;i u.e kekahi poe Dane e heie ana e hao wi-iwai iluko o ka aina. Ile poe uuku waie no kein, a o ka liapa nui o i»a puah D.it:c kai koe maloko o Red»ua, e kapiii nna a e hooikaika ana i na wahi i koe o ka pakaua. La eii iho lakou i ouwai mai keknhi muhwai ae a i kekahi, i hoopuni ia ai ka pikaua e ka nai, a i hiki ole ai hoi ke h»?!e ia ku ka pakaua nia ni ao ioona a puni. ma ka waapa a ma ka uapo waie uo e hiki ai. O ka lepo i kioia ia mai ka auwai ae, ua hooiilo i i ae i palu hiu no ka aoao ma* loko mai. i mea e pakika ai na eneiui ke pii mm iakou mai ka auwai mai a iho ma keia aoao, a mniuna ilio o keii kak;ti pali i noiio «i na papa koa i makaukau e kioia mai i na pua a me na ihe. Oiai kekaiii pn. o p.a L)n e e ih'.na nna ia l«»ko a me waiio o ko lakou pakaua, e hooikaika ana iiui i paa koke ko iakou puuhonun, a ua hala « aku la kekahi poe o lakou i ka laulima-nui, muh.lo o ke aliikai ana a kekaiii o na koi eueu o ko iakou puana. A o keia poo kn poe i hoopio ia e Etelareda. He knua ikaika kai lionuka ia. Ua auhee na D.me, aua hoopuehuia hoi iakou. N iiioio kiki nku la iakou i Redinn. Ua aiunlu nUu hoi o Ktelar.'da ame Aiapaki ia iakou. Ona pnulu Dane hoi keia e hana ana i na paie 0 waho 0 ka pnkaua 0 iakou, a me ka poe e hoomoana mai ana ma kniii kokoke mai ia lakou, lioo; uiwa nui ia lakf>u, a luku ia hoi ; a o ka pokole, he hnpa nui 0 iakou kai pau i ka make, a o ke koena kai pakele aku maioko o na paia 0 ka pakaua o lakou—ua ukmkiia iakou 1 ko iakou auhee ana, a ua hoahi ke aiii o ka nakui e iioopai aku i na S.ikona. Aoie i iknika ioa-na Sakona e lnki ai ke kipaku ia na Dane mai ko lakou la pnukaua aku. lle mau i.i ma ia hnpe iho, hooholo paa iho la na l).ine i ko lu-

kou mniKK) e kaua inni i na Sakoiin, ina lie iiiūke n lie lanakila paha ke loaa ana in lakmi. A mahope iho o ku lakou kupaa ana ia manao, ua lilo ka lanakila ma ko lakou aoao. n ua hoopueiinia na Sakona uiai laiia aku. Ua pepehiia kekahi mau ulii o ;ia Sakona, a ua pihoiiioi nui hoi ke aupuiii holoolum a pau.o lilo auruei ka nina holookoa i ua Dane. Aole i liooki wale nn' Sakona i ko lakou hoomakaukau nua e kue i na L)am\ l'a honkoakoa ae lakou i ko lakou poe koa, a wae ia i mau kon hou, a lioopouopono ia no hoi na kuluia o kela a nie keia no ka \va e hoouka hou aku ai. U.» ala mai !a ua inanao koa iloko o na puuwai o na kou l)ane, no ko lakou lanniula ana, a noluil i i haalele aku ni lakou i kahi pau o lakou. a kai helewaku ia iloko o ka aina e alualu i ko lakou inau enenii. Ua hookokoke ne la na puali kaua elwa. a hoomakankan ia ke kaua. Ua weliweh ke kaua nna o kela ktia. oiai o keia wale no ke kaua hope loa. O kahi i halawai ai na |>uali a i elua, oia kahi i kapaia ia inunawa o E.sekese<lune, oia hoi o Asedouna, u o ke ano maoli o ku aina i ka nann aku, he wahi hoopii'na i uhiiu e na ulul.nau Aso. Ua hoo[)okoleia ka iuoa o ua wahi la maiiope mai, iloko o ke au o na makahiki he umi hancri o Asetona. Ua hoouka aku na puali kaua elua he alo a he alo, r:.ai :a la a po. E ake ana kela a me keia e lanakila, a i ole he manao no e like me k—aka, ua liiu?pance ia nae ke kaua a ke kakahinka o kekahi lu inai. O na puali koa o na Dane, ua mnheleia lakou iloko o na mahele elua. Elua mau Moi maluna o kekahi mahele, a o na alii hoi i kupaia he mau eala (earl), o lakou maluna o kekahi inahele. Ua ike no o Ete!aredi\ i ke ano o ke kulana o keia knua, nolaila i hooka&wale ne ai i>ia i keknln hapa o kona poe koa, n hnawi ae la ia Alapaki ke aiakai ana i kekahi mnhele. a om iho la no hoi ke alakni o kekahi mahele. Pela i hoonohonoho ia ai ke ano u ke kaua ann a hiki i ka wa ahiahi, un hoomahane l.i na puali koa o kela a me keia anao, a hoi ae la no hoi na koa iloko o na hnle loleo lakou, e hooluolu iho ai i ko lakou luhi no ka hoouiyi kauu e hiki mai ana i kekahi la ae. (linmee iho la kekahi poe. a o kekahi poe hoi kai ala e kiai a e malama i ko lakou maluhia, l hoopilm ia i na manao akeua a me ka makau pu, e like me ke uno mau iloko o ke ano o ka wa ahiahi u»a na kahua kaua. Ua hoomnlamalama iii na wuhi a pau o ke kahua hoomoaua

eke ahi 13 a 50. A1 ka h-U nr.i ae ona che r j oks po, a e h*-ok<&okc mai ana hoi ka pawj okeso. e!a ae la o Et bredi lam me Alapak;. Act<r t p-rst. i