Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 52, 28 December 1867 — "Ko Hawaii Ponoi." [ARTICLE]

"Ko Hawaii Ponoi."

Maloko o ke Au Okoa o ki la 19 0 Dekemat>i iho nei, ua īke iho makou i ka mea nani i kakau i kela mau hui maiuua ae nei e haukawewe hou maima no i kana peni. Ug kahaha makou i ka loli heu ana ae o kona kumu n;amo. E like l ime ka ukulele: " Ke hou aku i kou inanamana limi maluna ona, aohe kela ilaila !" i Maloko o kana palapala mua ia oukou, ua i mai oia. " Ao'e o'u makeinakee kuhihewa ia maj ua piii kvu mau olelo i na kahunapwle o k': ,! a « r, .0a0 hoomana keia aoao but)mana. r.o ka mea, aole e hiki ke hoole ia ; ka maikai o ka bkou inau hana i hana mai ai ia kakou.*' N Ke ike iho nei hoi makou (na keia paiapala iloko o ke Au Ok&i o Dekemab.\ 19, ua lele moopu aku la oia a ma ke kua mai o kekahi r:nu kahunapule a me kekahi p<»e e ne e kuihikuhi maopopo mai ana ia iakou, aole ka e hiki ke kuhihewaia. K hiki paha la makou ke )iai aku i kana , m iu mea e manao nei he /nau enemi no ka • hihuikunaka Hawaii—oia no I<a t;ui o na ili keokeu i'kohoia i ka .\h<» Elele o k» M. 11. a me ka poe hoi j manao like n»e lakou ia manawa. L T a kapa aku hoi oia ia lakou " na haole nno ino, ino. ino loa " —a " he o!e--loa, aoie he oiaio " —•• ka poe e nono malie nei iloko o keiu aupuni." 3la keia wahi la ke ninau ;»ku nei mnkou : Naw»i la i koho a hoouna niai ia lakou i ka Aha Eleie ? Aole unei na oukou na nu ili ulaula o Hawaii nei A ua hana nnei hoi lakou e like me ka oukou mau mea i ao aku ai ia lakou, a uole unei ? Ma kona pane mun, ke hookauhihi pu ae nei o:a i na poe mahi-ko, a me ka lakou mau poe pauuu me ka i ann : : 44 Pela no hoi na kannku e noho nei mn na aina mahi-ko, mni hoolilo ia oukou i muu holoholona leo ole, e ho a ia noa i-o a in nei ' ! e like me ka mnkemnke o ke Kahu"— M mai ue i kou balota e haawi nku no kuna mea i mnkemake ai. Aole loa pela e pono ai. M j Ke ninuu nku nei mnkou iu oukou e ko makou mau mnkamaka o ka Lnhui Hawaii nei, ka poe hoi e noho huna mai nei mn na ! wuh\ mahi-ko ; he olelo pono nnei keia ia oukou ? Ke mnnao ne» o ,k Hawaii Ponoi"; e nlnkai ia nna ka oukou e ko oukou mau huku hunu. ma o u ma o, me he paa hipi ka-| uo la »ne na npo hao nm ko lnkou mau ihu, nolnila, nole pono iu oukou ke kuknkuka i ; hnole, a koho ia ia, nka i na ili ulaula no, i ole ui e loaa ka ino mawnena o oukou a me 1 in. Ke munuo nei makou uole i ku i ka ma-! hulo keiu mau huaolelo ia oukou e ko mnkou ; mnu mnknmnkn ma na wnhi mahi-ko. | Ma keia men, ke noonoo nei mnkou, ua ! mnopopo loa no ko " H. P. " owil» pu ana mai i na poe mahi-ko mu keiu mau mokupu- ; ni, he mnu enemi lakou no ka lahui Hnwaii. | No in men hoi, ke hoiliili nei makou mai- '; loko mui o kana mnu mea i kakau ai i ke kumu o kona makau, a me ka hnniulu n lelele ai oin,— 1 K i Nupepa a Wini. 2 Na ; Poe mnhi ko. 3 Kekah» mnu Knhunapule, • a me na hnole Lnnnmakaaiuana i komo pu j me lukou iloko o ku Aha Elele o ka mnkahi- ■ ki 1804.—4. 0 kekahi mau Ameiika e noho nei iloko o keiu aupuni. '5. 0 na haole ; e noho ma» (a ma Amerika Huipuia. G. Oj kikahi mau hoole o na aupuni e. | O keia mau inea, ke ole hoi makou e ku- j hihewa, na poe aua i kau-leo mai ai ia kakou e mnkanla kakou ia lakou na poe e mukemake nei. 4, E kipuku loa i na kanaka ! Hawaii a noho i kunhiwi. u wniho iho ka i aina momona o lakou no na hnole, e hke ka hann ia nna o na Ilikini ina Amerika Huipuia." I ka nana aku i ke kumu o koi a weliweli eia la o na haole! na haole no' o na : Amerikn! auwe na Amerika! Mai huipu e Ha- \ I waii me Amenka! me he mea la o kona manao nui wale iho la keu i ke ao, a o ke kumu h:\na hoi o kana mau moeu limio i ka po. E " o'u ittau hoa kanaka aloha o ka aina hooka-, ! hi, mai koho i kekahi haole hookahi—i poe , ; \ii uf»n{a waie no na lunamnkaainana a pau < | o keia kau Ahaolelo ae e hiki mai ana, i pa- , keie ni ko kakou aupuni mai ka hui ana aku ; ; me Amenka. I Ke ninau aku nei makou heaha la k*a Amerika hana nui i ala mai ni kein !eo ulu-i i (aoa l Eia kekahi o kana mnu hnna i hnna ai. Ua hoouna m;\i oim i kekahi ma*i Aliss»onari i a nei, i na mnkahiki i hah ae nei; ' he aneane e kanalima, oiai kakoo e noho | hupo ana me ka ilihune. Ua haawi mua : n»a» oia i na pi-a-pa, i na buke a me ona ; mau kumu ao. Ua haawi mai la oia i hoo* i I kahi miliona dala no ka hoonaauao ana i ka, j Lahui, a ua hai ia mai no hoi makou ke |hoomaknukau nei ua Lahui Amerika iac< j haawi i hookahi miiiona d.ila hou i mea ko* I kua no ka hoonaauao ana ia kakou. Ke la-! 1 ive nei no hoi oia i ka hanai aim i oi kaika- ] j mahine o na Kula Kiekie, n e hoao ana hoi : M* paha he mea hiki ke hoopaa mai i ke j Knhe-awai ami o kn make, mawaena o Wo | Wakou Lahui nei; ma ka hoonaauao wa!e ia 1 no o na kaikamahine opiopio e hiki ai. Ke mahuahua loa nei ko Amerika kalepa m i Honolulu nei i hooj\aa ia afoi&. Ua hoo* :

I**o nai bkoa i *•> *.ikoa ma*j nu ni *io3i mah: ko. a e ',zx $a« k« T . ?,*■.! niiu L-iot kooaaa e se z ke minae» »«?; h<r porna* ikaī keii n."> ni kaniA.i Haw: t T a he> noj r?vai sj k~*mk3 A-T.er;%-3 e r»o--ho maanei i ot se mamii-i o ni bmU ok?fcabi Li* >» e ne. t i nr3rr?:i kekar.: mea o Ukou m»? kv knuim-ih-ne ai:? o V-. a?o.n. Ke hoopiha nei ho» kekahī o Ukou $ D3 Oihann Kiek'.e loa oke aupan». He kanak». Aro<>rik4 ka mei e nohone» ma ka noho ana L'inakanawai Kiekie—Ke Kahī: i Waiwpai—K?i Lo o Aupuni—Ka Luna dute Ka Ilamuku. a n>e ke Kilo. Kn Luna heopoaoronno ka Mupepi Aupuoi. a me kekahi mau Luna e ae o ke Aupuai «:ai Hawaii a Kauai. Ke ainau aka nei makoo la * l H. P." he manao no eaei kou he poe hookammi wa!e no keta poe e Liwelaw? nei ma na Oihan.i Aopuni . ? A mahope mai e pelukua ae a? !akcu e hoohauie » ko knkou h;ie iiajo ? Ina ao!e io o !akou makemake e hooh.n ia Hawaii nei rne Amenka Huipuia. ia wui la nu nei e inikau ai kakou ? A«»ie i hoouna mni o Amerika i kona in.iu moku raanuwa ia nei, e like me ka hana a kekahi mau Lahuie ae ; me ka mnna o ka pu kuniahi i huki »ho ai na hae l!;s\vaii iialo me ke kukala o'e no ke kaua. Ao!e ina Ua oia mau no ka hana aloha inakamaka ana mai ona Amerika ia kakou. Aka nae f aohe ae ia he oiuo'u iki o ' H. P.,'* i «a haoie ame na Amerika. Ke makemnke nei o."i i kekahi o iakou e haalele ia liaw.-ni nei, oiai ka mokuahi e hoiohoio atia manawaena o Kapalakiko a nie Honoiuiu, ka mea nana e lawe hikiwawe aku ia hkou i ko lakou mau home ! Aohe anei i hoomaopopo kakou i kona makemake maoli e hookuu i na kumu o ke kuia o Waiaiua a me .M.ikawao i ka i uia poe haumana, a e pani ku ia ko iaua »v»u hale ao, a e hele aku paha i Amerika e ao ju ina liikini ? Aole anei i maopopo ia kakou kona makemake ana e nani ku ia ko Wini Halepai a me kona Haiekuai Buke, a e hele oia i ka aina e'! Ke makemake nei oia e haaleie ke kahunapule o Kawaiiihao i kona ekaiesia, a e heie aku i BoruOora e noho ai ? Ke maUemake nei anei oia e haaieie ka Luna Hooponopouo o i,e Kuokoa 1 kona kuiana, a e heie aku i liutaritari? Ke mnnao nei nnei oia e heie koke aku i»a Luna mahiko o Kohaia, a me ke kumu kula haoie o Hiio a me kona kaikaina mai nei aku? Ke makemake nei no paha ia e hoi hou o Kannka i kona aina ponoi? A i hea nuanei hoi o Dr. G. P. Jutid a me Major C. 11. Juild e hele tti ? Ke mnkemake nei anei o" H. P M '' ia Kev. A. Tatina, a me Uew A. Bihopa, a me Kev. L. Aneni, a me kekahi poe e ae hoi i heie a keokeo na lauohn, no ke kokoke e kanaluna inakahiki o ka nuho ana ia Hawaii nei, a i aneane hoi e pau ka lakou hana, e hoi koke n waiho aku ko lakou mau iwi i ka iepo kanu o ko iakou aina ? ke oie hoi makou e kuhihewa, o kekahi a nei keia o na haoie aua i kapa mai ai, "he oie ioa, aole he oinio," "he poe e noho maiie nei iloko o keia iiupiini," «na iioi e kapa nei, '• he ino, i?io, ino loa V Ke ninau hou aku nei no hoi makou, a ka mannwa hea ia e hanleleai na poe Amerikn, na knnaka kalepa, na poe inahiai a me ka poe akamai i na hana, a ku ae a iieie aku ika aiua e ? Ke ole hoi makou e noonoo howa, o keia poe iiikeokeo ae ia no paha kuna poe i kalokaloae ni penei : " Aka, e hoomaikai ia ka inoa o ke Akua Mana Loa, no ka hoolilo oie ana mai i na puuwai o na kanaka Hawaii a like me ka puuwai eieeie oka poe nana lakou e hakukole nei." A e nonoi aku no makou <aia e hai mai, he mau puuwai eieek* io no anei ko na iiikeokeo i 01 ne mamua o ko na iiiulaula ? a henha ia hoi ka wai hooiuu o kekahi hapahaole puuwai a ua o " H. P.," i ike ai ? Ke manao nei makou o na Luna o keia

Aupuni, mai ka mea e noho ia m;i ka Oihana Lunnkunnwai Kiekie, a hiki i ka Luna Hooponopono o kn Nupepa Aupuni, a me nn luna mahiloiho. Ku poe hoi e hoomanao nei i;i Amerika o ko lakou nina inakua ia, aole anei hoi o lakou kekahi i hooinaina 'ui e ko "H. P., M mau manao.oiohewa e i nei, he enemi nu Amenka no ka Lahui Hawaii ? Ke ninau aku n«?i makou ia " H. P.," he* aha la kui e iia nei e loaa mai ma kau mau mea e hoeueu nei i hoala ia mai ui ka manao lili o kou lahui e kue akti i na hao'e e noho ana ma keia aupuni ? I ko makou manao, aole ke Aupuni i koi aku ia oe e hoala, a ia ai ke koko ino mawnena o na Hawaii a .me na Amerika, aka, na kekahi hopena ike ole ia'o Uou mau monao ponoi iho. Ua makemake no makou c ninau aku ia oe, ina he poe iliulaula wale no ko ka Ahaoielo holookoa, a Kke me kau e anoi nei, i mea aha hi ka Uuuhiololo ? a o ka hana hoi n ka Uouhioleio, aoie anei ia no keknhi kumu nui i manao ia % he mea pono ke koho ia na ilikeokeo he nui ? Ka poe hana nui, uku oi, a me ka mahaio nui ia. „He ake ko makou e olelo aku ia oe, oini hoi, aole no i hoooele ia kou poe hoa kana* ka o ka aina hookahi i ka ike loi. a me ka noonoo kupono, a malia ke mahalo nei kekahi poe o lakou i kou ak*mai i ka wehewehe, aka, he mea n oiknka lea, ke hapakae nei kou kukulu manao aoa.