Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 1, 4 January 1868 — Heaha ka hanauhouia? Heaha ka manaoio? Pehea no hoakaka ana? [ARTICLE]

Heaha ka hanauhouia? Heaha ka manaoio? Pehea no hoakaka ana?

He elua mau ninau like ole, a moekahrl like ole ka wehewehe ona; n e hoao no nae I pahn ou e honkuku iki aku no ko kakou mau ninau elua. 1. Heaha ka h a n° u houia ? O ,ka Baibala ka mea pane mai iu kakou no keia ninnu, a iua paha e hoonmnno aku kakou i nn knnuka elua e knmailio pu nim i keknhi po mehamehn, a o ka lianau hou ka laun e kamaknnuiilio ann, a o ka manno o keknhi o Inua, he men hiki ole i ke kanaka nui ke I hoi hou iloko o kona iuakunhine n hnnnu > i hou mai, a o kekahi hoi, he. h,\ki no ina ke- \ \ kahi ano oko.\, n penei paKa au e pane ae j : ni no kein ninau : | . 0 ((« hnnnuhou ia, oia no ka loli nna o | ; na iini makeinake hewa o ke kanaka, inai | ka hewn a i ka pono, mni ka paa ann ia Dia-! pofo a 1 kn Haku. O ko n« kanaka ano! maoli mai ia Adamu mai a hiki i ka hope-! na o keia ao, ua .nolioia o loko e ka maa i | na lini hewa ; a polaiin i olelo akakn mai ai j o loba, •* O kc kanaka i hanau ia e ka wa. t hine, he hapa konn mnu la, ua piha i ka pi- j , likia," a o kn Solomona hoi, " Aohe kana-' ka pono ma ka honua, i hana i ka pono me | jkn hewā'olē," no k» Paulo hoi, "Elike| me ka make ana o na kanaka a pau ma o j Adamu la, pela hoi e hoola ia'i lakou ma o| Kristo la," a he nui aku no nn pauku Bai. j bala i hoike lea mai i ko ke knnaka anoj mua: a oia no kona hanau mun ana, n oia j no kn hanau ma ke kino i oleloia mai ; a o j ke kino no kana nui e paulele ai i na mea e' ; lealea ni ua kino la. Aka, i haalele oia ia| makemake, ia lenlea, a huli ae in a nnnai aku i kn nani e kau mamao mai la i ke ko»| lu o na lani; a ieha iho oia i ialo i kela j puokooko ennena e aa mai la i ka hale po; j nlnila, huli ae oia mai kona aoao hewa i k»| pono, mai ka mana o &atana a i ke Akua : Ola, hoopoina nna, e haalele ann i ka laua ; : kaunu ana me ke Alii iknila o kn hewa, a ! Haku o ka pouli mau ; a puiki aku hoi i j ke Aa, i ke Kumb, i ka Lala o lese i hoa- i pili i Hoaohuinu no na la i koe ma keia ao-1 ao o ka luana-ū, oia iho la no ka hanauhou.; Aole iio be mea nee wale mai ka hnnau j hou ia i ke kanaka, aole hoi he mea holo - aku, *ka, he mea kokoke no e kali nna ia ; oe. He roau mea e ae no e hawanawana t iho ana la loko o koa lanamanao, a i lohe | ae oe ia mau kolonahe makalii e kikeke iho j a oa i na ipoka o koo mau pepeiao, a hoohonia I mai hoi ka iini o ka manao i u» mau kninu-! mu la o ke aheahe malie, a o ka hiki aku | no koe i kauwahi o ka Eia maij paha kekahi leo makilii e hawaoawa-1 na aua i kela a ine keia mea uhane. 1 (1) O ka haiolelo ana. ina ua ku i ka | ii ka haiio a kekahi mea haiolelo iloko o ; kekahi anaina, a me he wahi oata ann la a ( k« uila Uoku »ua, a me he wahi kukui e aa j

nnkalii ?ina iloko o ke kukonokono o ke auraoe, n o ka āneane no ia e fcemo ae ra pani o kona mau pepeiao. E iiio auanei oa anaina iimlawai i tn«a makeiuake ia e ū». Ke hoomaiwo cet na he wahi moolelo a'u i lohe ai. "O kekahi kahunapuie e heie ana i kekahi luakini kuaaina o kooa kihapai e ka ana ma kapa alanui i ka haiawal, a i i kooa komo ana iloko, aohe kanaka hooka-' hi, aka, aole oia i kaii boo, a o kona hoo>uaka oo ia i kana hana, me ka hiineni ana. pule ana, a i ka wmaoa e pule ana i ka pu- : ?e ma/nua iho o ka wa bainle{o, komo mai j ia kekahi kanaka helemalihini, a i ke oki j ana o kana puie, ike aku la oia he kanaka e) noho ana, a o kona hoike aku ia no ia i ka-j na haiao i hoomakaukaa ai no ia la tne ke! ano hoīhoi no, me he men !a he anaina nni; kana oieio ana, akn, o ke kanaka, oa noho | no oia a hiki i ka wa i hookua ai ke kabu- \ napule i kana haiawai, o kona puka no ia & j heie aku ta i kona aia hele. Eia ka hua o keia haioleio mehameha, ua hanau hou ia ua kanaka ia, a oia hnioielo ana ka mea nana i koi mai i»ia e ialau oia i ka oihana Kahunapuie ; peia ka hai ana mai a ua kanaka ia i ke Kahunapule rna!*ua, i ko laua halawni ana i na makahiki he iwakalua a kou ma ia hope mai. He nui ka poe i hanauhou ia ī ioaa iioko 0 na haioieio ana, inai ka \va mai o ka Haku a me kana mau Lunaoleio; a peia no ma ia hope mai a hiki i keia wa. U ka poe i ioohia e keia mau manao hou, a hana hou hoi, e kue ana i kona aoao mua ma ka lohe ana ; a ua hooioiiia ko ke kanaka ano mua e na haiolelo ana, ua hanau hou ia oia ma ka lohe ana i ka olelo o ke Oia mai ka \vaha aku o ke knuwa a ka Haku. Oia hoi ka mea i pakele loa aku.ai ka nani, ka olinoiino o kekahi Haku i ko kekahi Haku, no ka mea, ua nui nn mea uhane i hanau hou ia, a i hoohuliia e kana mau haioieio ana ; a peia ka Haku e hoolei iho ai i ka Lei nani mae ole, a ine ka hoaahu īho i ka aahu niai loa i mau makana no kana mau hooikaika ana a pau ina keia noao o ka iuakupapau. (2) O ka heiuheiu ī ka Buibala. Ua oieioia, he hnmare ka Biiibala, e iike me ko ka hamare wawahi ana i na pali paa, na pohaku ooiea, a hooiiloia mainuii o ka makemnke o ke kanaka ; peia no ka ikaika o ka hana ana, a wawahi ana o ka Baibaia i na aia paa o loko o ka naau pekana, n hoomaloka. palaka, pnakiki a mnun o ke kannka ai-n, a liio ae ia i hoakuilima, hoahaihaioielo no na mea iloko o ua Buke nui ia, no na hana kuppnoe hana aku ai i ka Haku, a np na mea hoi Ana i hookae mai ai ia oe ke hoopa aku 1 kana mau mea i papa mai ai. Ua oleloia mai no hoi, he mea hoomalamalama ka Baibaia. E like me ka hoonenene ana mai a ka ia e kiei mai ma ka hikina, a hoaiuhee iho fa i ka mona o l:a pou-li,-pelo no ka hana a kn Baibnia i ka naau o ke kunaka. Poioiei waie ka Paiapala Hemoieie, 41 Aohe o oukou aupuni mamua, a i keia wa he aupuni ko oukou." Ke nana aku i ka wa he kanaha kumnmawalu makahiki mnmun aku nei, aohe o kakou wahi ano maiamalama, akn, he hāhapoeie wale no, aohe no hoi he poe i hanau hou ia, no ka men, aole i hiki mai ka oieio hoomaiama* iama. Ua hoohalike ia ka Bnibaia me ka pahikaua. E like me ha hiki i ka pahikaua i ka limn o ke koa ikaika e pulumi aku i ka enemi, pela no ka hana a ka pahikaua Baibaia e oki ana i na mea pna o ka naau o ke kanaka i mea kuleana ole iloko ona. He n>ea knna ikaika ioa keia iioko o ka lima o kekahi koa ikaika, a no ia nei na inoa ku-! pono e kapa pono ia aku ni, o Mana, o Lanakiia. No ka mea, me ka mnna o Baibrila i kuipalnaia na ikaika a pau o ka mea ikaika, e paiupalu auanei ka ikaika o ke i Alii ikaika o ka lewa, a Haku o ka pouli! mau, a pela hoi ka ikaika o na mea uhane a pau. He oiaio hoi, me kona ikaika io no e paiupalu io ana e mokumoku io ana ndßhea | paa a pau e hoomaniha mai ia i ka papnku ! 0 ka naau o ka ai-a a me ka hoomaioka#* He nui na mea kupono e hoohaiike ia aku ai ka Baibaia ina na hana; nka, ke hoohiki nei au. (3) O ka Uhane Hemoleie. O'm ka iima ikaika nana e hoopili aku i na mea mua a'u I 1 kamaiiio mua aku nei. E nana iki aku i na mea kino. Aohe mea make ka poka no ke Uanaka. Aia a bu:ia oia me ka ikaika o ka pauda, aiaila, e iiio auanei ua poka la i mea e make ai na mea ola e aiai mai ana iain, a peia no ka haioleio a kii inea haioieio, aole ia e hoohua mai ana i ka hanau houia o ke kanaka, ke o!e ka Uhane Hemoiele aku, a kokua pu aku i ka olelo e haiia ana ma ka hoopili ana i ka naau o ke kanaka a mau kanaka e noho kue ana i ka pooo, oia iho la no ka mea e ulu mai ai ka makau ana no kana hewa i hana maiu ai me ka ike maka ole ia aku*. O ka Uhane Hemoiele nei no ka mea nana i hoowaiania ka naau o na iahui e noho ana ma lerusalema 1 ka wa a Petero i haioieio ai, no ka men.'un hodpiii loa ka ohane i na olelo a Petero iioko liio o na keena liilii o ka poe e !%he ana, no ka inea, ua ike maka ia aku la ka Uhane ma ke ano ahi me he elelo manamana ia. Ke nana kakou ma ka mooielo o na haoa a na Lunaoieio & ka Haku, a me ka poe oia hope mai o haiia ana aku o ka olelo o ke Oia i na iahui a pau, he oui ka poe a Lti Uhane i makanaaku ai i keia haawina i ka poe i iohe. O ka Uhane Hemoiele no ka mea nana e hoomuopopo j ke ano o ka Baiba!a i ko ke kanaka wa e heiuhela ai. Aole e lilo ana ka pahikaua he fnea e make ai, ke oiee ioopna aku ke koa ine kona iima i mea e uhau oku ai i kt enemi; aia a lawe iuai

keia i ka pahikaua e hoouka aku i kooa eaemi, e «eluwelu aoaoei ka enemi imua o ka ho«pa?o, a e like eo hoi me ka phikakīwi ma ka lima o ke kanaka mahni imua o ka mauu oki; pei.i auanei na mea a pou e wehe ae ai i ka Barbab, a hoopili la e ka Uhaoe Heoioiele ma kooa oaao na mea aoa i ike iho. Ke hoomano kakou i ke kanaka heiuheiu BaībaU o Ahiopa, o ka Uhane Hemoleie ka mea i kena ia Piiipo e wehewehe aku i na mea aoa i iohe ai a i ike ai, a o kona iiio hoiookoa no ia iioko o keia manao hou. He nui loa o keia poe i loaa ia lakoa na manao hou ma ko ka Uhane Hemoieie hoopili aua i kana oieio ma ka naau o ke kanaka, a nolaiia o Pauio i oieio ai # he hikaoa ka olelo a ke Akua na ka Uhaoe Hemoiele, " E iawe i ka mahiple o ke ola a me ka pahikaua a ka Uhane, oia hoi ka oleio a ke Akua." Noiaila, he iima laweiawe oiaio ka Uhane Hemoiele no na hooikaika ana a pau a ke kauwa a ke Akua, a he hoahana pu hoi e amo ai i kana auamo. Oia no hoi mea i o(eio hoolana mai ai a ka Haku i kana mau haumana, loane 16 : 7—13. O ka Uhane Hemoleie ka mea hoomaemae i ka naau o ke kanaka. E iike me ke ■1r sopa a me ka wai i hoomaemae ae ai i na panmneie o na anhu i pelapela i ka iepo, peia no ka hana a ka Uhane Hemoieie i ko ke kanaka naau i kopiia a haueka i na lepo eieele a eleele ioa, ulauia no hoi a ulaulu ioa o ka hewa, a i puehu mai mai ke kula iepo a ka mookahiko, a e liio ana ua paumaeie ia i mea maemae ioa, e like me ka hau i ka piko o na kuahiwi ke aiiaii maikai. Nolaiia, he hana nui ka ka Uhane Hemoleie iloko o ka hoohnnau hou ana i ke kanaka a mau kanaka iloko o ka hanau hou ana. Pomaikai kakou ke noho mau keia ano hou iloko o kakou i na wa a pau. E nana ia 1 loane 3: 9; 10—5: 4, IS. % Heaha ka. manaoio? u 0 ka manaoio, 0 ka hiiinai ana no ia ma na mea i manaoianaia'i, a o ka hoomaopopo ana hoi o na mea i nona ole ia," Hebera 11:1. Oia ka Paulo hoakaka ana mai i na heleheiena o ka mannoio, aole he k iukai a ike maka ka ka manaoio, aka, iloko no o ka ike oie in aku e hooiaio iea ia aku ai kau mea i iohe ai. Aole no hoi he hooiaio wuie me k«> kumu oie, aoie no hoi me ka paukiki wale no, aka, iloko no o ke akahele. E nana kakou 1 na mea i ike maka ia. E hiki anei ia kakou ke manaoio, he nina io no o Ainenka, Europa, Asia, Aferika ? A e hiki anei ia kakou ke hoole, noie ia he mau aina no ko knkou ike ole aku ? 0 ka hapanui o kanaka, ua manaoio inkou, he oinio ua mau aina ia, no ka ike ana he men nana e hoike mai, eia na fhoku mai kela mau aina mai, eia kanaka keokeo no Amerika a me Europa mai, eia no hoi na pnke o Asia, a eia no hoi na paele no Aferika mai, aole no hoi e hiki ia kakou ke oielo ae, o kekahi no ia o ko makou mau honhanau, no ka mea, ua okoa ko iakou ano i ko kakou, ua okoa ka lakou oieio i ka kakou, a ke noho aioha nei no lakou i ko iakou aina a me ko lakou mau makua a me na hoahanau, a ke kamakamailio mau nei no no ko lakou aina, a no keia mau kumu, ua hiiinai knkou me ka mnnaolana, be oiaio ua mau aina In, O ka manaoio, o ko ke kanaka hooiaio loa ana no ia i ka Baibaia, he oleio ia mai I ke Akua mai, i kaknuia e na kanaka maikai ma ka uluhia e ka Uhane Hemoiele. Ke hooiaio ia nei ka oleio wanana a na kauia no na inea e hiki mai nna, no ka mea, ua hookoia ua mau wanana ia i ka wa ponn. Ke hooiaio ia nei ka ulu ana a ine kn laha ana o ka Euaneiio ina o na Lunaoieio ia a me na haumana a hiki i keia wa. Ke hooiaio ia nei ka holo ianakiia ana o ka hoomana Kristiano ma na aina punioie. a ma na moku o ke kai. j Ke hooiain iokahi nei na Kristinno a pau | 1 ka (esu Kristo Oihana hoola, Oihana Kahuna, Oihana panihakahaka, Oihana uwao, Oihana Lunakanawai, Oihana Alii Nui. Ke hooiaio ia mai nei e na Kristiano a pau, he ia nui, he la hookoiokoio, he ia hoopai i ka poe hewa, a hookomo aku i ka poe i hoaponoia e ka Haku i ka nina malamaiaina ia ole, a o ka poe hewa hoi iloko o ka pouii aaki ahi pio ole, ilaiia e uwe ai, a e uwi ai na niho. Ke hooiaio nei na Kristiano a pau, he aia hou ana, he uhane, he aneia. O keia mau mea a pau a ka Baibaia i hoike mai ai, a { ka poe hoi o keia wa e hooiaio nei, a e manaolann nei me ka manaopaa naue'ole, me ke kaukai ole aku i ka ike maka. 0 lesu Kristo ka paha hopu a ka manaoio e uhai hoomaha oie nei, a oia no hoi ke kikowaena o ko ke kanaka mau manaoiana e loaa ai iaia ka paiekana, me he pio la e uhai ioloa ia ana e ka lanaklla a komo aku | i ka puuhonua, kuu ka nae, pau ka iuhi.: Ua hamama ku ka lani no ko iesu mau hoa- i aioha, aohe hana a ka Makua, no ka mea, i ua haawiia ka mana a pau ma ka iani a me! ka honua i ke keiki, no ka mea, ua paiape» | laia, •* O kn ro«a manaoio » ke Keiki, he| oia mau loa kona/' M Owaa mai no ke ola, j ka oiaio a me ke Oia," " Aole kekahi e hiki | i ka makua ke ole e hele ma o'a nei." " O! ka mea e maot»io mai ia oukou, oia ke ma-1 naoio mai ia'u, a o ka enea e manaoio mai | ia'u, oia ke manaoio i ka mea oana aa i | hoouna mai.' 4 He mahuahua ioa na paaka | o ka Baibaia i ano like me keia. Alr* t ma ] keia mau mea a pau, ua kuhikuhi poiolei ia | kakou i kahi a kakou e hoomaopopo hoiho- • pe oie a i. Ua papaia ko kakoa manaoio aoa aku i kahi anehi, a i kahi ohane o kekahi haipule, a i ka makuahiue o ka Haku ma ke kino,

aole ho» i ke ku b«u. a kii pen* h paha e hoehaiike ana i ke ano o ko kakoo Hiko me na roea e!a o:e. No ka mea. ke ao mai n?i o l J etero Kumukauoha (*rabi a ka poe Po^?) " Aole loa he oh msloko o na mea e ae. no ka ioea, aoie iaoa e t? i haawiia m»i mabio >ho o ka hni, i vrx*n* o na kaoska i mea e olm ai lakoo.** Oko kakoo mau 1« i koe rna ke» aoao o ka haleloa, ou waie no ka pooo ia kakoa e hana ai. a o ka wa hoi a ke oh e hoepupu ao« iloko o kou wabi kioo» 3. O ka hanauhon ia a me ka manaoio, he ma» me« okoa no lana. Aoie e hiki ia'u ke olelo aka ia oukou i ko laua mea i kela nku, a rae ka mea o laua i emi iho, ac!« no boi au e olelo hou ak*J he hiki mua ka hanaohou, a he ukali ki manaoio a pela hoi ka manaoio i hiki mua no ka han»uhou, aoie oo hoi au e aa ana e olelo hou aku, he hua ka manaoio no ka hanauhoa, a peia hoi ka hannuhou i hua no ka manaoio. Aka t o keia mau mamala olelo ano nui elua. be mao mea maikai like laua a eloa,; ua nani a maemae kela, a pela do hoi keia. 1 Eia keia, o ka haoauhouia a me ka ma« naoio, hookehi no o laua wahi e hui ai, a oia hookuina, o ke ola «lau I<s melesu Kri?« to iloko o kela aupuni nani e kau kehakeha mai la iluna, ilona lilo. iluna lilo loa, i ke aouli la o loko loa aku. E like m« huipu ; ana o kekahi oa me kekahi oa i ke kaupoku, a e like hoi me ka huipu ana o na kaha e hele hio ana a hui aku i kekahi kiko, pela no keia mau mea eiua e hui ana i ke kiko hookahi, oia hoi ke kiko ola» *a maia kiko hookahi e hui ai ko ka hikina a me ko ke Komohana, ko ka Akau a oie ka hema, keknhi hanauna me kekahi hanauna, kekahi lahui me kekahi lahui, i hanauhouia a me ka mauaoio hoi. G. \V, P. Kate Lf.b ma Halawa.—U* lohe mai makou, i keia wahi ino hope iho nei la, ma ka lulu ka o Halawa o Molokai kahi i hooiulu ni o aa kuna nei n loaa iaia ka malie kupono e hnlo aku ni i kona man owa ku mau ma Maui.