Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 1, 4 January 1868 — KA MOOLELO O ALAPAKI KA NUI, KA MOI MUA O BERITANIA. [ARTICLE]

KA MOOLELO O ALAPAKI KA NUI, KA MOI MUA O BERITANIA.

340KUNA VI. j i Ko Alapaii ph i ka Nr>ao Moi.| Ht-le aku !a o Alapaki e hr>cueu a ej iioo»'>h<inoho pono i ke kutana o kona 1 poe kaonka niaiokoo kona punli a e hooinakaukau hoi 110 ke.kaua eku. O Ete!a* ■ rtda hoi ma kekahi aoao, ua hooona aku oia \ ke Kahunapule ona e hele ma». U® ī » hoakoakoa koke ia ae la kona poe Luna 5 f koa matoko o kona hale lo?e, a malaila lakou i puie ai—He pule Mesi ka lakou' " i pule ai, e like me ke ano a me ka mea, : man mau i hana ia ai iluko o ia inau la ; poliliu wale e ka Ekalesia Katohka. j Ua liio koke aku la no ke nu o ko i Alapaki m:»tiao ? ma ka oehu koke noil j na 4t ai a wahie," oiai hoi o Etelareda e» | kaukaulua ana, iue ka manno nole i liiki »mai kn hora e kuupau ai i ko ke kanaka' l'wahi ikaika, aia no a hiki mai ka mana-! | wa i olelo ia no ke kaua, aluila e honpu-' ! pau oi iluila. A iloko o na hakoko ana |a me ke uoi haalian aku hoi i ko ka Laui| |ahonui, i hnopau ai Inkou i ko Jakou hai-J | pulp. ann. Ma ka nana ana i ko Eteiu- | reda auo haipule o keia auo. u<i oi ae noi j mamoa o ko Alapaki, un mea hoi i hoo-l ! pulapul» ia mai e ko makuakane ; a ! 0 ke kulona lokahi o ka manao n ine na! iini i ko lunn kokua mai me ka pauhlein' kai hoopilia ia iloko o ko lakou na»u. j He niea oiaio ina ka oanaina aku, ua> | paulele io 0 Etelareda ma i nn hana i pi-; li i ke Akua, a ma k;i hoohalikehke ana| hoi i ke ano o ko lakou kaua, he kaua, ano Kr;st;ano no. ile mau ; egnnanaj Dane, a o na Sakonn lioi, he pne Kristi-| ano lakou. I ko na Dane hooukn ana maii 1 ke aupuni o Etelareda, ua hoike kuma-l kn ae no. lakou i ko lakou hookae ino loa j i ka inoa o Kristo, a ua noke hnalele iho' lakou i ka ulupa 1 na heiau, na halepule; a me na wahi a pau i ike ia he walii hoo-| inana Kristiano. Nohiila, i ke knupaonaj ana i ko nn Sakqna aono, ua niaopopo, j aoie lakou e kaua wale ana 110 no ka po- | no o ko lakou noho ana, a me ko lakou| ola 1110, aka. e hoomalu ana iakou i kei Akua Aupuni. a o a hoi ke n:ma mai 1« ia lakou mai kona noho alii mai ilokoo! ka lani, me he f)r>e ninho la no kana mau hana ; a nialia hoi, e malamu mai no oia ia inkou iloko o ka pilikia, r\ i ole ia, e hookipa aku no oia ia Inkou iloko o na wahi hooluolu o ka nani mau loa, a me; ka ])oinaikai iloko o ka lani, ke haule la- j kou i na lima o ka enei.i ; e like me ka| makeanao 'ka poe i hookahe ia ko lakou j koko no kana hnna a me kona nani. j I i ka makai ana i ka hookumu ana o keia kaua, aia hoi, ua hoakoakna ae ia oj Etelar( j d» i kona poo luna koa i ka wa oj ka wehewehe ana mai o kai ao, aole nae' ' I 110 ka hele 1 ke kahua kaua, aka, e hala-| wai pule 110 maloko o kona halelole. A j 0 Alapaki iioi ma kekalii aoao mai, e hno-; laleluie ana oia i kona poe koa e hocueuj ana, a e hoohoihoi ana hoi ia iakou, me j ke kuhikuhiaku ia lakou e hoolialike inai : ine kana alakai ana a me kona manao, a ua mnkaukau na kulaua o hikou no ke kaua e liiki mai ai. O Alapuki, he lunu koa nui wa!e ilio'; no oia malaio o kona kaikuanna ka MOl Etelareda, aka nae, ua maa no oia i kei alakai anu i na puah koa u.a ua wain iioo-; uka kaua a pai», no kona ano pakela eleu, luli ole, n me ke akamai i ka hoouka ana,! oiai oia iloko (» kono mau la opiopio wa-l le no i) keia ola ana. O kona mau hoa- ? , hoi, ua loaa 110 ia lakou ke kookoo' hlii aupuiii, mamuli o ka ili pomaikai ana; mai maiuna o lukou, akn, u.i hilinai nur mai nae lakou maluna o ko ia nei nuau-1 ho, a me ke koa ma na mea a puu a lakou e kituoha ai. A o Etelareda hoi, uie he la no hoi ua oi lou ae no kona lealea; e hoolnhe i ka puie a kona Kahunnpule, i a no kona ike iho no palin kekahi, aia iloko o ua liuia maiau o Ak.paki ka lioo- ■ ponopono ana i kekahi mahele uui o kona poe koa. j O na puali kaua o Aiapaki ma laua o Etelareda, aia no ma kahi kuuuale uku ko laua hoomoana ana. A ke kakali laj hoi o Alnpaki no ko Etelaredu lohi loa,' aka nineu »e la nae oia i ke kumu o ko-j Ina lohi loa ano,—a ua hai ia aku hoi ia) Alapaki, he ' pule mesa ka Etelaredae| pule ano," —a ua hai pu ia aku 110 hoi, I iaia. aole e haaieie koke ana o Etelareda ; i ? 1 kona halelole, aia a pau ka pule ana.; |Ualawe ae la o Alapaki 1 ke kauwahi| ; puu ahua uuku i kahua nona e hoomoaI na ai, a nialaila oia i hookahua iho ai no , kona wa e hoouka ia mai ai. He kumu laau kalakala hookahi ke uiu ana ma ua w«hi ia, i maka no ke kahua e kaua a>.! • Pii mai la hoi na Dane e hoouka mai la 1 : Alapaki, a no ka eu koke ole mai o ko' Etelareda mahele, noiaila, e uhi pu ia j inai ana paha ia e na Dane, a e kippaku| , ia hoi mai kona.kuhina aku. | Ua pihoihoi inaoli o Alapnki, no ko| { Eteiareda )ohi loa inai, aka nae, ua hoo-| i uka kaiWL aku no oia aie ke koa a me ke 1

kuihe oie oka maoao. Ke ku nuin la no ke kumu lauu kaiaknla, be kiko »ae-. na no kahi a Ukou e kaua nei. Mai ka ; *a poeleele mni a hiki » kakahiaka ihii/ ua nui ioa mai ia kn Etebre<ia haohao i kona h«»pena. Aka hoi, mahope kw imi, i ka «rn i pnu aa ai ka h»fawai pule am t nuka mai ia ma ke poo o kona puaf» e kokua i kona kaikaīna i hoopiboiho c a. Ua hoopau koke ia mai l§ nae ke*a ano, hoomaka'u, no ka niea, ua hoopuehu koke ia aku nn I)ane, a auhee nu» aku la. Ua auhee mua aku na D»ne i kela wahi keia wahi, a hiki i k«hi kupono o laknu e [»flkele ai inai ka hiki koke ana mai o 1 ka poe aiuaiu. Hoakoakoa koke ae ta na D>me e huii i na ni.iuui e i>tki aku aī i ko lakou pakaua ikaika ma Reduia. Ua aiuaiu ia aku iakou me kn puahi nui e na, puHii koa o Aiapaki a uie Eteiareda. ile « nui hoi ka poe i h. ule iloko o na luna o < Alapaki ma. Oka p<»e i koe mnk>ko o? ka pnkauu ma Redina, un imi koke ae la | hikou i ko iakou moa e pakeie hi, a papaniia im puka o na pakaua, a hoomaka | ae Inkou e hooikaika i ko iakou puuho- ! nua. | O keia lnnakila ana i ili mni ma k<>; i Alapaki ma aoao, ke kumu nui nanai ! niuko mni i na manao o ka iehuiehu iiuna o Aiapaki, a oia hoi kekahi kumu nui ! o kona pii koke ana ae a ke kuiana Moi o ke aupuni. He nui na mana a na mea kakau mo- f oieio i kaknu ai no ke kumu i hnakila ni 1 e iike me ke ano o ka inkou hana i hnhai ia inai ai. Oka innnnn nae iioko' 0 ke knnaka. he m ihaio pault'l«\ n he lii- 1 iinai ana hoi i ke Akua, oiai ka wa e ulu- j aoa uiai ana uu piiikia » uie ka poino. j Ua huli koke »ie iu> o Aiapaki a lehauku, ia i ko ka lani kukain ana uiai i ke akei nui ai a o koua mauao e iianwi nku i kn ; iioopai mainoino nialuim o k<»na mau s eneini pegann, ana hoi i hoouka aku ui; ine na pua ame na ihe kila n:a ita walii | a pau e hoopuni ana ike kahua kaua. | Un pnuleie nui o Etelnred>« i konn pu-| le ana muloko o kona iialeioie, e loaa inai , '■. • i ana ko ka lani koku;>, a mamuli o ia uianao oia i kuka iho ai, n noiaila hoi, ua, kuee na manao o ka poe kakau nmoleloi ma kein wahi ; manao kekahi poe mamuii o kn Etel<4reda nonoi hnahnn nna i lii mai ai ka lanakihi ma kona aoao ; oleio hoi keknhi, ua ili mai kn ianakila nininuii okn pahikaua a Alapaki. Ao ka kekahi hoi, u;i iiooikaika makehewa whlo ' iio o Alapaki n e kona ikaika a pau, a e ole ke komo ana mui o Etelare Ja y me kej kokuu pu ia mai e ka Lani, pakele ai oia ; mai konn nuhee nna imua onn Daue a ; me ka lukuia. O keia maii mnna i hahaiia mai e ka ; poe knkan moolelo o kn wa kahiko, he ] like ole krkahi me keknhi. Aoie ma ka I lfke ole wale no o na manno, aka, me ke ' kahun kaua pu kekahi kahi i hoouka ni; 1 -koii. Oke kahua knun kahi i hoonka ia ni kuia knua, oia hoi o Aretonn, i hoo- j pokole ia mai ioko mai o ka inoa Eseke- ; dune—aohe nae i maopopo ioa ke kuia- ! na oia wahi i keia inauawa. Aia mn ia > wahi, ke ku nei kekahi waiii kauhale i kapaia o Terel>ure, knhi e knpa ia nei, o knhi i iioouka ai ke kaua. Hookahi mea j i mnnnoia ai, oia kahi i hoouka ia ai ke j kaua. no ka mea, aia maiaila e ku nei he| wahi kia hoom;iimo kahiko ioa, i olnloia, j he wahi kia hooinHnao ia i kukuiuia'i not na »)ii Done i pepehna ai e Alapaki. Aia ' pn no hoi ma knhi e kokoke nku ana ila-j ila ke kia hoomanao i kapaia Ka Lioj Keokeo," oia kahi i waiho'i ka inoa.hoo-, hanohnno no ko Alapaki iannkila, | O ke ano o keia kia hoomanao "Ka ; Lio Keokeo," i»e heiehelena kohu snoj lio ole ke nana nku, i kalaiia koua pnha-' ku mailoko mai oka apana o kekahi ī puu pnli hio ; a no ke nno hakeokeool ka pohaku pnpaakea maiaio ae o ke kii, • ka mea i knpa ia aku ai ua kii pohaku | neiKa Lio Keokeo." Aka, okn poe | e ike maka aku ana i ua kii Ja, me he inea | la e hoopuka ae no iakou i ka iakou oie- j |o, e aho ke knpaia ana aku oua kii lu | he iiio. Ua mau loa no nae ke kapaia | n*na o un kii fa mai ka wa kahiko loa mai,! "Ka Lio Keokeo" a hiki i keia manawa: j a o ka puu hoi i oki ia ai ua kii iio nei,; ua kapaia oka ♦'l'uu Lio Keokeo." Ua noonoo wale iho no kekahi poe, o keia kia hoomanao, he kia hoika no ia no ka ianakila i loaa ai ia Alapaki a ine Etelareda, maluna o na poe Daoe, ma kela wahi i kapaia o Esekttluiie. Maniuli o na ano i hahai ia inai, he pono ia kakou ke lawe mai a hookuku i na hana a laua. Oko Aiapaki hoeueu ikaika ana i na manao o kona poe koa a me ko Eteiareda ano haipuie io, na kuinu maopopo i lana||ila ei. Ua loaa ia Eteiareda k'a eha o keia kaua ana, a iloko paha o kekalii mau kaoa liilii e ae ma ia hope mai; a iioko oia eha oia i waiho iho ai no kekahi mau mahina a hiki i kona nuke ana. {AoUipw)