Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 3, 18 January 1868 — Ka Nupepa Kuokoa. KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.

Na S. M. Kamakal'. UELI 50. No KA NOHO AU! ANA 0 LIHOUHO HALUNAOIE AUPC?<»,A UA KA- [ PAIA 0 KAMEHAM£HA 11. | Ua hoowalewale na liaole i na'lii a nie | na makahinana e kue a e kipaku .'iku hoi 11 ua niisiouari. O ka eli aim o na misio- ' nari i ke knhua u ko l.ikou inau hule ila|o, he mau lua waiho pauela ia e h!o ai Ke nupuni i na misionari, wnhi a na enemi haole. Aka, no keia leo, aohe no he aku o na'lii no ia mau olelo lapuwale. Ua apo afcu nu kanaka [la\*aii, me he mau makua hoopunahele l.ri ka lakou mau keiki, a me he rn;m keiki makahiapo la no hoi i na makuii. !le aie nni keia no na Mit>ionari o Amerika i hiki mua ma ka ps«e aina o Hawaii nei. Aole i hula na makahiki ekolu a elima, na huli nui na kanaka a pau i ke Akua. E hele ana imua o na misionari me ke kniahunkoi, me na makana o kela ano keia nno e paa anu ma na lin\a. E ninau ana i na kuinu, "Heaha ka makou e hana'i i ke Akua i ola ?" E mihi i ko oukou imiu hewa, alaila, e ola oukou iu les(i Kristo." Alaila, pii aku la nu kanaka, na wahine a me na kamuiii i na mauna, na kuahiwi, na awawa, na kahawui, n i puu, nn ana, iloko o ke akaakai a me na wahi mehomeha a puu, a mulaila hoi e pule ai n% ka hoohaahaa o ka naau. Aole wahi i koe mai Hawaii a Kauai no keia liana nui o ka inilii. Olelo hou mni no na kumu, '*E hooiknika oukou e komo ae i ka ipuka pihkia." I ka lohe ana o na kanaka a pau, o kr hooiknika ka hana kupono e komo ai ihiko o ke aupuni o ke Akua, ua hele nui mai na kaimku mai na kuaaina inai e hooikaika a e hoi- : ke i ka hewa imua o na kuniu. O keknhi poe, hooikaika lakou ma ka hana a na kuinn me ke koi ole i ka uku 110 ka luhi ana. A o ka hooikaika ana i na iiana luhi me ka hoomnnnwanui. he hua iu no ka hooikaika io e komo i!<iko o ke aupuni o ke Akua. Oiilo na kumu, haua ia a e kukuluia i mau hale milii ma kahi kokoke i ka hale nioe." A no keiu leo, ua kukulu na kauaka ma ua kuaaina i mau hale mihi, a nuilaila e hele ai ka wahine a ine ke kaikamahine e mihi. Pela no hoi ka makuaknne me na keikikane e hele ai i ka pule. Aole loa he ike in o keia mau huamomona i keia wa. Ina e hookomo ia ko Hawaii uei iloko o ka Ekalesia ia manawa, alaila, he lahui holo okoa ka Lalnii Huwaii ilokoo ka e.kalusia mai Hawaii a Kauai iloko o ia mau la. Ina paha e ninau oukou i ka poe Kalolika Roma, u No ke aha la oukou i hele ai ma ka hoomana Pope ?" E pone koke no lakou me ka olelo mai 3 ,k O ko makou ekalesia 110 ia i hele ai i ka hooikaika a huluhuluii na lauoho, a hipuupuu na wahi kakai ; a mahea aku la hoi kahi i kt>e e komo aku ai i ka ekalesia la ? Eia no ka hoi he wai'.ohia wale no ua cko!esia la e luhi ai ke kino i ka imi ; a ke palaueka wale ia mai nei no ; a o na kahuna, he poe aukukui, u o kupaaikee ina." E lilo no o Rev. A. Tatina, Rev. H. j Oinamu a me ka poe kokua akahi a me ka lua i hoike oiaio 110 lakou, no ka niaio o na hana i hana ia e ka lahui Hawaii, me na wainiaka e helelei ana imua o na misionnri. O ka nui o keia poe, he poe eleniakule a he poe luahine hoi no ke au ia Kalaniopuu, ia Kahekili, Kahahana, Peleioholani, Haeo, a me ke au i na'la kahiko. Ua kamau mai ko lakou ea me ko lakou hanu, a ua komo iloko o ke aupuni o ke Akua. O lakou kekahi i I hele ma na niauna a me na wahi mehaj meha e mihi i ko lakou mau hewa, a ua koino iloko o na halawai Poaha a Poaiima, aka, komo iloko o na ninau manaoio, elua a ekolu • oi ae na inakahiki, alaila, hookomo aku la i ka eka!esia, aka ua ptu e lakou i ka make. Pehea ? Aole anei keia he aie nui i na tausini uhane o Hawaii nei i pau i ka make i ka {*>? Aole anei i iike ko lakou make me mt uhane o ka poe i ke au ia Peleioholani' Nowai keia hewa o ke kakali ana ? [O keia a Kamakau i manaoii he hewa, aole makou i mauao he hewa. O ke ak»hele o oa misionari makua, aole ia he mea i poino a« ka lahui a me na uhane o

kanaka. Oke komoana iloko oka eka-, ics>a. aoie ma ka inea ula ai o ka uhane ;■ a tna un komo ole kt'kahi |K»e ī pauiele 10 ia lesu Kf!Sto. a niake e no ka lohi,? un komo no laU.u iloko o ke oupuni o ka iani. Ua hoahewaia r a n:isionflri e' kekalii poe, tio ka liookomo nui ana T ua lionhewaia e kekahi poe no ka «ka, ua hoaponoi* lakou e ka hapa nui. LUN* Hooponopono]. So KA HOLO a me ka hikiwawe o na oi-! H\NA AO A N\ MISIOJiARI. ! I I ka pae ana o Itev. H. Binamti a mej kona nmu kokuan»a Honolnlu, ua houlu-j ulu koke n»:ii la oia i kekalii po»e"«piopio| o na kane a me na waliine, » n»au hau-j mnna ao kuln, a he inau keiki hapahaole] kekahi. O Knomi Moe. o Kapio Moe, J 0 Knuhikoa, o Wahiiieahi, o Hulumoi, Oiiva Alopa ma, o Maino a me kekahij poe he lehuiehu ioa ; aole i haia na ma-| <lama elima o ke ao ao nna,aia hoi he ho- i ike kula ina Honolulu na na haumana a| Mr. Binamu. Ika pau ana oka maka-j hiki, ua ike ia.ua hoiopono ke ao ana a| 1 .... i i !im misioij;m i na liauinana. | | Ua ao no hoi o Rev. A. Tatina ame j [kana wahine i ka laua mau liamnana ; a| jua lioouna nku ka Moi Lihohho i k»na| 'mau wnhine, i na knikaina hoi a me na j jalii i ke kula. a lie huole e ae no keknhi j kumu kula ma Knilua, a nana i ao i na alii » ke kul». I ka malama o Aprriia a o Mei paha, o ka mak;#hiki ua akoakoa ae na 'Lii a me ka Mui ma Oahu, a ua nui ioa na'lii me na ohua i akoakoa mai ma Hoii<>ltilijj alriila, wae ae la hoi keia alii keiu ( ulii i mau kuinu e ao me Mr. Biuainu, aj ua ao kekahi n»a ka oielo Btrit{inin, oia j o Kahuhu, John li, Haaiilio, a o ke Kei-| ki Alii Kauikeaouli kekahi a me na iiuu-l mnna he lehulehu wale. j i I ka malamu o Apenla, A. D. 18*23, ua hiki mai na misionari kokua, oia li«»i 0 Rev. W. Rikeke, Rev. A. Uihopa, Rev Ciiarle Tuata, Mr. Levi Kamalani, xTuiCj Mr. Lumiki he kanaka Pai Palapaia : a j ua hoomaka koke ia 110 ke pai a/ia i na; liua he umikumamalua, oia hoi ka pi-a-pa. Oka pi-a-pa walu. ua komo pu na hua Beritania. Hoololi iiou kn pi-a-pa lua, ua huikau 110 na huu A Beritania. iUa hoololi hou ia ka pi-a-pn ha, a un kdipain ka pi-a-pa moo. Ua hookaawal.'ia Ina hua mua alakai o ka olelo Hawaii, a ! ua hookaawaleia na hua Bentania. O keia mau oia na kuuni ala-j kai o ka ike hikiwawe o ka lahui Hawa-i 11 ika heluhelu palapala. A ike iholaj na'Lii he ike maikai ka ike paiapala, a: he mea maikai ka heluhelu ana i ka pa-j lapala, ālniln ; lawe ae ia kela nme keia| alii i mau kumu ao pi-a-pa no kela n me' keia alo alii, a ine na oliua o lakou. Lawe ae la no hoi o Kaahumanu i kumu ao no kona aialo a me na oiiua a pnu O kan» inau kaikamaiiine, o Kaomi Moe! ka inoa oke kuinu. A ike iho la hoi o Kaaliumanu ua ike kona aialo a pnu i ka| paLpala, alaila, hoouna aku laoiaina| iiaumana o ke kula a Kaomi Moe, i mau, kumu mai Hawaii a Kauai, eno nku i| na kanaka e noho nna mulunu o na mokuaiua, na kninna, na okana a me na ahupuan ; a pela no iioi kela a me keia ahi i hoouua aku ai i mau kumuno i k<> |lakou mau aina e ao aku i na kanaka i |ka p*lapala. Aoie i hnla ka makahiki Ihookalii o ke ao ana a na kumuao mai I Hawaii a Knuai, aia hoi, ua ike na elei . 1 jmakule a me na luahine i aneane aku i 'ke kanawalu a kanaiwa o na niakahiki, j I !ua hiki ke heluhelu i ka Baibala—£ uana ia Kekupuoiu ma, Kneieowaipo ma, Kamakau m», a pela aku, ua ike i keknkaulima, ua Uikike niuau ,n, u Aia la ma- ! hea ka poe ike ole ika heluhelu ?" Eia j |ka hailoaa oiaio, ua ike ia maloko oia | !nvau la, a e kahaha kou naau ke nana'ku |imua o Hoapiiikaoe ma, Hoapiiiwalune, ma, o ka hanauua eleinakuie a me na ] hanauna e noho like ana me na maka| aniani, e heluhelu like ana hoi i ka ia Sa-: bati i ka Baibula. (Aole e haohao oßtv.i D. Ba)auwina ke ninau oukou iaia). Ao-; le nae iao maoli na miaionan ia lakou ij ka ike helulielo ; a pela i iioio ai ka ike( heluhelu i na kanaka a pau. Oka nohni ana o na iitisionari ma na apana kuaaina,! aole iao aku ika poe 00, ua ikel kahiko no fakou i ke ao ia e na kumuko- i ta o ka wa kahiko, oia hoi na kumuao pi-a-(>t. (AakipaL)