Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 5, 1 February 1868 — Page 2

KE KUOKOA, HONOLULU, FEBERUARI 1, 1868.

HUNAHUNA HUIKAU.

                      Ma ke kulanakauhale alii o Ferolena ma Italia, ua haiolelo aku ka Moi Victoa Emanuela imua o na Hale Ahaolelo elua, e i ana, ke hele nei e pau na pilikia o Italia i hoopuniia mai e na enemi ino kolohe, a he manaolana kona, e loaa ana ka hopena maikai. Ua ao aku oia i na Hale Ahaolelo e akahele, a e noho malie.
                      Ma ka la 2 o Ianuari, ma ke kulanakauhale alii o Vienna, ua papa ke aupuni o Auseturia, aole e ohi hou ia i mau koa no na Puali koa Pope ma ia Aupuni.
                      Ua hiki ae ma Parisa, ma ka la 1 o Ianuari o Baron Von Galz, a ua hookipaia ma ke ano Elele no ke aupuni o Perusia a me na mokuaina hui o Geremania Akau. Ua hai aku o Baron imua o Napoliona i ka manao oluolu o ka Moi o Perusia no ka noho ana maluhia a lokahi ma ke ano hoaaloha me Farani. Ua pane mai hoi o Napoliona i kona manao hooiaio loa a hoapono i ka hui ia ana o na mokuaina o Geremania Akau, a he manaolana kona e hoomau aku aha o Baron i ka hoomau ana i ka noho ana like mawaena o Perusia a me ka Emepera o Farani.
                      Ua papa loa ia ka hoolahaia ana o ke dala kahiko o Mekiko ma ia aupuni mahope iho o ka malama o Sepatemaba.
                      Ma kahi e kokoke ana i ke kulanakauhale o Bufalo ma Nu Ioka, ua haule kekahi mau kaa'hi elua ma kekahi alahaka, he 40 kapuai ke kiekie, a ua pau na kanaka he lehulehu wale i ka make. O kekahi poe, ua aa ia e ke ahi ko lakou mau kino a ua lilo i lehu ahi.
                      Ma ka helu hope ia ana o ka nui o na kanaka ma ke kulanakauhale o Roma, he215.573, a o ka heluna pau o na kanaka o na aina Pope, he 672.112— Ladana he 2.800,000—Parisa he 1.643000—Konatinopela he 715.000—Barina he 525.000, a o Sana Peteroboro he 520.000.
                      He umi makahiki i hala aku nei, o ka nui o na Ilikini Keroke (Cherokee) he 25 000. I keia manawa he 14.000 wale iho no lakou. O ke kaua, ka inu rama a me ka mai, na kumu nana i lawe i ka hapalua o ia Lahui i ka make.
                      No ka makaala loa o ko Rotakaila (ka Iudaio waiwai o ka honua nei,) agena ma ke kulanakauhale o Parisa, ua hiki e ka lohe iaia no ka hopuia ana o Generala Garibaladi, he hookahi hora me ka hapa mamua ae o ka lohe ana o ke aupuni o Farani.
                      Ua hoopuka kekahi mea kakau manao o ka nupepa Ke Ao, ua hoole ka Senate o Amerika Huipuia, aole e lawe i ka olelo a ka Peresidena no kona hoopau ana ia Standon ke Kuhina Kaua. E hoolaha ana paha ia i kana kauoha no ka hoopau ana ia Stanton, a e hoopii maoli imua o ka Aha Hookolokolo Kiekie.
                      Ua hiki aku ma ke kulanakauhale o Barina he palapala hoopii no na inoa he lehulehu wale i kakau inoa ma ua palapala la, e kue loa ana i ka hookuu ana aku o kekahi o na mokupuni o Inia Komohana me Amerika Huipuia.
                      Ua hoouna aku ke Kuhina Noho o Amerika Huipuia ma Kina, oia o Mr. Burling ame ma ka waea olelo ia Suwaka ke Kuhina Nui o Amerika Huipuia, e hai aku ana iaia, no kona kohoia ana e ke aupuni o Kina i Elele Kuhina no Kina e hele ai i na Mana Nui o ke Komohana no ka hana ana i mau kuikahi me ia mau aupuni. Me he mea la, ua lilo e ka puuwai o ko Kina i ke keiki Amerika, a ke hoolilo ia la oia i ki nana e wehe i ko Kina komo ana aku e hanu i mau kuikahi me na aupuni e.
                      Ua hoomaka kekahi haole o Wesetona kona inoa e hele wawae mai Potalana ma ka mokuaina o Maine a hiki i Kikako ma Ilinoe iloko o na la he kanakolu, me ka hoomaha i eha la Sabati ma kona hele ana. O ke kumu ikaika loa o kona hele ana, o ka piliia anu, aole e hiki iaia ke hele mawaena oia mau wahi iloko o na la he kanakolu, me ka hala o hookahi haneri mile i ka la hookahi. Ua hiki oia i Kikako iloko o ka manawa i oleloia, aole i emi mahope o na la i haiia, aku, aole nae i hiki iaia i hookahi haneri mile i na hele ana i ka la mua, aka, ua loaa no nae he kanaiwa kumamakahi mau mile. He umi tausani dala i hoomaunauna waleia no keia hele ana, a ua lilo i ua Wesetona nei he $10.000, koe nae ka aoao hapa umi o ia puu dala, no ka hiki ole ana iaia ke hele i 100 mile iloko o na hora mua he 24. Ua kapaia oia i keia wa, "he liona no Kikako." I ka maopopo ana ko hele mai nei oia, ua piha na alanui a me na wahi e ae i na makaikai, e ake ana e ike i kona mama. O ka loihi o kana wahi i hele ai, he 1.2373 mile.
NAPOOPOO, KONA H. }
Ian. 15, 1868}
I KA NUPEPA KUOKOA; ALOHA OE:—
                      Ma ka Moolelo o ka Halawai ana o ka Ahahui Euanelio o Hawaii Komohana ma Lanakila. Ua kauoha ia ka Luna Hoomalu o ua Aha la e hoopuka ia ma ke Kuokoa, ka manawa e Halawai hou ai ua Aha la. Nolaila Ke hoopuka aku nei au me ke kahea aku. E hoomakaukau. E liuliu, E kakoo E ku i luna, E ee maluna o ua Lio a holo mai i ka Halawai Euanelio o Hawaii Komohana. E hoomaka ana i ka Poaha elua o Maraki la 12 hora 10 o ke kakahiaka ma Kealakekua Kona Hema Hawaii. Nolaila e hele mai na Kahunapule na Lala na Hoalala mai Kau a i Kapalaoa Kona Akau.
S.W. PAPAULA.
Luna Hoomalu.

KA LUNA HOOPONOPONO, - - L.H. KULIKA.
KA HOPE LUNA HOOPONOPONO, J. KAWAINUI.

POE HAKU MANAO NO KE KUOKOA.

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, FEBERUARI 1, 1868.
E Hoomaopopo e ka Poe Koho.

                      Ma ke Au Okoa o ka Poaha iho nei, ka Olelo Hoolaha i hoopukaia e Kapena Loke, Ailuene, Pinehasa, a me Makalena, i ka poe koho o ka Apana o Kona nei, e hooiaio ana, o kela poe mua ekolu he mau Lala no ka Ahaolelo i hala, i kue i ka hoopuka ana o ke Dala Pepa.
                      Me he mea la aohe like iki o keia me ka Ahaolelo i hala. Ua kue io no o Kapena Loke i ka hoopuka ana o ka Oihana Waiwai i ke Dala Pepa, ina e like me ka Hailaki i manao ai, e loaa ana i ke Aupuni he Kanaha Tausani Dala i ka makahiki, ke haawiia ka mana i kela oihana o hoopuka ana i Elua Haneri Tausani Dala Pepa. Aka ua like loa ko Kapena Loke hoolaha akea ana i kona ae i ke Dala Pepa, ina na kekahi poe e ae mawaho nei a poe waiwai e hoopuka i ke Dala Pepa. I mea e pau ai ke kanalua o ka Poe Koho no keia kumu, ke lawe mai nei makou i kekahi o kana mau olelo i haiia iloko o ka Hale Ahaolelo ma ka la 2 o Iulai A.D. 1866, penei:
                      "O ke Dala Pepa i hoopuka ia e ka poe e ae i kupono a paa maikai, ke ae aku nei au ia, aka, aole au e ae i ko ke Aupuni komo ana aku ma ia hana. ***** Aka ina na ka poe e ae e hoopuka i ke Dala Pepa, ka poe pilipili ole mai me ke aupuni ma ia hana, alaila, ae aku au i kona hooholo ana, i nui ai ke dala e laweia mai iloko o ko kakou nei Aupuni."
                      Aole wahi mea pohihihi iki maanei. Ua ae ole io no o Kapena Loke i ka Bila imua o ka Hale, no ka mea aohe i hookahua pono ia, a no kona hoapono ole no kekahi i ko ke aupuni manao ana e hoopuka i ke Dala Pepa. Aka ua hooiaio loa no oia i kona ae e hooholo ia Bila ina na ka poe e ae e hoopuka i ke Dala Pepa. No ia mea, e lawe mai ana no paha ke Aupuni i bila e ae aku ana i na kanaka mawaho ae e hoopuka i Dala Pepa, aole o ke Aupuni. I ka hiki ana mai i ka hopena e nui ana ka pilikia o na kanaka ma ia mea, aka e oi aku ana paha ke poho loa, ke hooemiia ka waiwai io o ke Dala Pepa.
                      Nolaila, o ka olelo a makou i lawe mai ai maluna ae mailoko mai o ka moolelo o ka Hale Ahaolelo, he kumu pono ia e hoopau ae ai i na kanalua e pili ana i ka pono a me ka manao i na Lunamakaainana. O Ailuene a me Pinehasa, ua hai ae laua, ke paa pu la laua ma ka manao hookahi me Kapena Loke. No ia mea e lilo pu no auanei laua ma ka ae ana i ka hooholo no ke Dala Pepa, ina e lawe hou ia mai imua o ka Hale kekahi bila kulike me ia ma ke ano e. Ke manao nei makou aole i hai iki o Ailuene a me Pinehasa i ko laua manao no ke Dala Pepa i ka Ahaolelo i hala, aka ua hele laua imua o na kanaka e hai ai ua makaukau laua e hapai a kokua like me Kapena Loke. Nolaila o keia Balota, aole ia i maopopo i ka manao o na Kanaka Waiwai o keia Kulana, kauhale.
                      O ka Balota io maoli a kanaka e koho ai oia ka balota e kue ana i ke Dala Pepa o kekahi ano a o kekahi poe paha. O lakou a pau he poe kue wale no i ka bila Dala Pepa ke laweia mai imua o ka Hale e na Kuhina me kekahi poe e ae paha. O keia Balota o lakou na inoa malalo nei :
                      J.W. AUSTIN, (Aukina.)
                      A.F. JUDD, (Alapaki.)
                      S.P. KALAMA.
                      J. KAHAI.
                      O ka poe koho i keia balota aohe kanalua he poe kokua lakou i ke Dala Pepa, aka he poe kue wale no. O ka poe koho i kekahi balota ae, e hoomalimaliia ana paha lakou, a i na makahiki elua e hiki mai ana e noho ana ke Dala Pepa ma keia aina.

"Ko Hawaii Ponoi."

                      UA IKE iho makou i ko "Hawaii Ponoi" kakau ana maloko o Ke Au Okoa, o ka la 23 o Ianuari, a he mea ehaeha kona hoalaala ana i ka hoomaka'uka'u, a me he mea la, he makemake ia ia kakou a pau loa e like ka manao me kona. Me he mea la e poniniu ana kona poo i ka ike i na Haole; aohe ona manaoio a hilinai iloko o kekahi o lakou: aole hookahi ili keokeo e noho nei iloko o ko kakou Aupuni he kupono, no ke koho ana, a pono hoi no ka noho'na Lunamakaainana iloko o ka Ahaolelo e hiki mai ana. O ia iho la ke kumu, ina he oiaio kana olelo hope. Eia kana: "O ka leo hope ia oe e Hawaii o Keawe, Maui o Kama, Oahu o Kakuhihewa a me Kauai o Manokalanipo, eia no ia: Ina oe e makemake ana e kapae ia kou Moi mai ka Noho Alii ae o kona kupuna, a ina oe e makemake ana e lilo ko kakou aina hanau iloko o na lima o na malihini, a ina oukou e makemake ana e hoala mai i ka Uhane inaina o ka poe nana i na'i ka aina, a ina i makemake e kipakuia ua kanaka i kuahiwi e like me na Ilikini o Amerika Huipuia; a ina oukou e makemake ana e noho kauwa aku malalo o na ilikeokeo, alaila, e koho oukou i na haole; aka hoi, ina ua makemake ole oukou i keia mau mea a'u i hai ae nei, alaila, e lalau i na balota o na kanaka Hawaii, ka poe o ko oukou koko ponoi."
                      He kumu pono no kakou e ninau ai, owai keia "Ko Hawaii Ponoi," ka mea kakau ma ke ano hooweliweli-—O ke Aupuni no anei? Ke hai nei makou, aole. O ka Lunahooponopono o Ke Au Okoa he kanaka kupono i ike i na manao o ke Aupuni, ua akahele loa i ke kau ana ae i ke Poo o keia Kumumanao, "Ko Hawaii Ponoi," me na huaolelo [No ke Au Okoa]. O ua Lunahooponopo nei no o ke Au Okoa, he kanaka oluolu loa ia ma ka haawi ana i wahi no ke Kumumanao o "K.P.," no ka mea, ua kakau maikai loa ia, a he hoaloha ponoi loa, nolaila, aole ia i hoole aku iaia. Aka, heaha ka ke Aupuni e olelo ai nona iho ma ko ka Lunahooponopono kakau manao ana, ma ke kolamu mua o ka aoao elua, ma ka aoao iho o ko "K.P.," Kumumanao? He olelo kue loa i ko "K.P" kukulu manao. Ke hai pololei loa la. Ke hai la i ke Kanawai o ke koho balota ana, alaila, hai pakahi iho la i na inoa o na Lunamakaainana e hana balota ana no ka Apana o Kona, Oahu nei. Mawaena o ia mau inoa, ua ike iho makou i na inoa o na haole keokeo ekolu, a ekolu mau kanaka maoli a me elua mau hapa haole, a heaha iho la ka ke Aupuni olelo? Ua olelo anei e koho i na kanaka Hawaii wale no? Aole. Eia kana i olelo ai: "A ke waiho malie ae nei makou, na ka poe koho no, e koho i ka lakou poe i manao ai he kupono."
                      Ke manao nei makou, ua hana ka Moi me ka manaoio maikai i ka wa ana i kahea ai i ka Ahaolelo ku i ka wa, e hooholo i ke Kuikahi Haawi Like a mu kona kakau inoa pu ana ia. Aole makou i manao, ua makau Ia i na haole Amerika a me ke Aupuni Amerika, no ka meu, he Moi naauao a akamai oia. Ua poina anei ia "Hawaii Ponoi" ka Haiolelo a ka Moi i ka wehe ana i ka Ahaolelo ku i ka wa? Ke hoala hou nei makou i kona lunamanao—eia no ia:
"E na 'Lii a me na Lunamakaainana:
                      O keia kuikahi e waiho ana imua o oukou, ua noonoo Wau, he kumu hoi ia e hoomau ai i ko kakou noho aloha ana me ke Aupuni o Amerika Huipuia, a he kumu hoi ia e pii ai ka pomaikai o Ko'u Aupuni."
                      Ua manao oiaio loa ka Moi, na Kuhina a me ka Poeikohoia i ka hooholo ana i ke Kuikahi Haawi Like, a ina he ala e, ina aole e hooholo ia; a ke olelo nei ka Nupepa Aupuni ia kakou, he kumu oiaio na kakou e manaolana aku ai, e hooholoia ana ua Kuikahi la e ka Ahaolelo Nui o o Amerika Huipuia, a e lilo koke ana i Kanawai. Aole anei he pono no na haole akamai i maa i na kanawai o Amerika ke kohoia e noho pu me na kanaka maoli iloko o ka Ahaolelo e hiki mai ana; a ina e hooholoia na dute maluna o na waiwai o na haole kalepa, alaila, o ke akamai o ka haole a me ke kanaka Hawaii, hui pu ae i ke kau hou ana i na dute maluna o na waiwai a na haole kalepa e lawe mai ana ia nei ma ko lakou mau moku, a lakou e uku aku ai i ke aupuni? He kumu hana nui keia no na manao, a nolaila, he kupono i na kanaka naauao i mau i ke kalepa ke hana pololei; a ke manao nei makou, he kumu pono no kekahi mau haole noonoo ke komo i ka Ahaolelo e hiki mai ana.
                      Ke makemake nei makou e ninau aku ia "Hawaii Ponoi," ina ua hooki ia i kona noonoo, heaha ka mea e loaa mai ana iaia, ana e hoole nei, aole pono i na haole ke noho iloko o ka Ahaolelo e hiki mai ana. Ke manao nei anei ia, oia ke kokua no keia kumu, a o ka Ahaolelo o na kanaka maoli wale no anei ka mea e pale ae ai i na pilikia o keia aina a me ka hoohuiia ana me Amerika Huipuia? O ka manao maka'u wale anei iloko ona ka mea e hiki mai ana maluna o kakou a pau? Ke olelo nei makou me ka oiaio i ka wa a makou i olelo ai i ko ke Kuokoa manao, o ka nui o ka pilikia mai na haole mai e laulaha loa ae ana ina aohe e kohoia kekahi haole i mea e kokua ai i ke kau i na Kanawai iloko o ka Ahaolelo e hiki mai ana i mea e hoomalu like ai i na haole a me na kanaka. Aole makou i manao he naauao o "H.P.," a e kokua ana ia i ka Lahui o kona Aina, ma ka hoala manao ino ana i na haole a me na Amerika ma kana papa ana ia kakou, mai koho i kekahi o lakou: ke manao nei makou e huki ana ia iaia iho, aole e mahaloia mai e na kanaka noonoo a naauao o ko kakou nei aina, ma ke ala ana e hele nei.
                      Ina e haulehia ana ko kakou aina iloko o ka pilikia nui e like me kana e akena nei ia kakou, no keaha i hiki ole ai i kekahi kanaka e a mau kanaka maikai, ke lalau ole i ka lakou mau peni a kahea aku i na kanaka? Ke manao nei makou, he mau kanaka kahiko a naauao a maikai e ae no kekahi o ko kakou nei Aupuni no na wa o ka pilikia i oi ae i "Ko Hawaii Ponoi." a e hiki ai i ka lakou mau peni ke kakau me ka maua nui; a ina oia io ke kumu o ka pilikia, alaila, e lohe koke ana kakou mai a lakou mai. Aka ano, ke mino aka wale mai nei no lakou i ka puahiohio makani e kaiehu ana i ka lepo iluna.
                      Ke manao nei makou, he manao lili "Ko Hawaii Ponoi" i na ilikeokeo; he lili i na Amerika. Aohe ona makemake i na hiohiona o na haole, no kekahi kumu iho ana i ike ai. A he kumu oiaio anei ia, o na Amerika ko kakou mau enemi? Ua olelo ia, o ke Aupuni o Amerika Huipuia, he hoaaloha loa no kakou, a o na haole Amerika, he poe aloha loa i ka Lahui Hawaii, a he poe hana pololei, no ia mea, ke olelo nei o "Hawaii Ponoi.," "Uwe iho la au me ka i ana, Auwe oe e Kuokoa, eia ka oe ma ka aoao o na enemi o keia Lahui kanaka, a ua pena ia oe i ka wai hooluu like me ka poe e makemake nei e kulai i ka Noho Alii o keia Aupuni a me kona noho ana i Aupuni Kuokoa. No ka piha loa o ke Kuokoa i na manao awahia kue Aupuni, nolaila, ua hoomaopopo ole oia i kana mau olelo e hoopuka ai, a nolaila, he mea maopopo, o ka makemake ou e ke Kuokoa, oia no ke kumakaia i kuu aina hanau ma ke alakai hewa ana i keia Lahui Kanaka;" a ke olelo pu nei no hoi oia, "ho-a po ia oukou me he mau holoholona leo ole."
                      Ke manao nei makou, o keia mau olelo, aohe i ku i ka mahalo ia kakou e na kanaka o Hawaii nei. Ke ninau nei makou ia oukou, ke manao nei anei oukou he oiaio keia a he hana maikai ia kakou? O kona mahalo anei keia ia kakou e na kanaka! o kana e olelo nei, ua hoonaauaoia oukou a akamai a ua hiki ke malama ia oukou iho, a hoohalike mai ia kakou me he "holoholona leo ole la" ina aole kakou e hana e like me ia e ao mai nei e manaoio aku i kana? Ke hai mai nei "Ko Hawaii Ponoi" ia kakou, Aia ke Kuokoa ma ka aoao o na Enemi o ka Lahui Kanaka, a ke alakai hewa nei makou ia oukou, no ka mea, aohe o makou hoolaha aku i na mea ana i ike ai ma na nupepa o Kaleponi. Ke olelo mai nei ia makou, o ko makou manao "ka hoopuka i na olelo hoomalimali i mea e hoonanea ai i ka noho ana o na kanaka a hiki i ka la a ka enemi e poi po mai ai, alaila kani iki kau aka."
                      Me he mea la ke manao nei ia, o na nupepa o Amerika, o lakou ke Aupuni o kela aina, a ina hookahi, a elua, a ekolu a oi ae paha nupepa e hoopuka ana no na mea e pili ana i ka hoohui ana aku, a i ka mea e pili ana paha i ka Moi a i ke Aupuni paha, alaila, e loaa io ana kakou i ka pilikia mai na haole Amerika mai a me ka lilo ana aku o ko kakou Aupuni Moi - me he mea la o na nupepa ua like me ka Ahaolelo Makaainana, Ahaolelo Nui a me ka Peresidena, ka poe iloko o ko lakou mau lima ka mana nui—I ka wa a makou e ike ai i ke kumu pono no ka makau ana e hiki mai ana mai keia Mana Aupuni mai, alaila oia ka wa kupono e hai aku ai i ka Lahui Hawaii i ka pilikia io. Aka, o "H.P.," ke koho wale nei i ka pilikia; ke hoopihaia nei ia e ka lauwili a me ke kaumaha e lilo ana ko kakou Aupuni, a o ke kumu wale no e kupaa'i, mai koho kakou i na ilikeokeo. "Ke ninau nei makou ia "H.P.," no keaha ka mea i hooholo ai o ko kakou Moi a me ke Aupuni i ke Kuikahi Panai Like? Ua hoouna aku la ka Peresidena o Amerika Huipuia i ke Kuikahi i ka Ahaolelo Nui, a i ka wa e hooholoia ai e lakou, e lilo ana i Kanawai no na makakiki ehiku; a o na mea a pau a "K.P." e hiki ai ke hana, ke olelo a ke uwe, aole loa e hiki ke pale ae ia.
                      I ko makou kumumanao mua iho nei, ua ninau aku makou ia "Hawaii Ponoi," Heaha ka hewa o Lee, Bona, Aukina ma i lilo ai i mau Lunamakaainana no keia Lahui? Eia kana haina: "Aole hewa lakou." Ano o ka inoa o ke Keonimana hope kekahi i haiia maluna e hana balota ana ma Honolulu nei, aka, aohe ona makemake i kekahi o na ilikeokeo e kohoia e kakou, o lilo auanei ko kakou Aupuni, a e kipakuia auanei kakou i ke kuahiwi e like me na Ilikini o Amerika Huipuia. Oia iho la ko "Hawaii Ponoi" ehaeha nui, kaumaha aloha nui no na Ilikini ma Amerika Huipuia, a i hikilele nui kakou aole ia e hele e kokua ia lakou, me ia pu ko lakou kanaka Mokomoko e kokua ai i hoi hope mai lakou mai kuahiwi mai a noho ma na kula laelae.
                      Ke makemake nei o "H.P." e manaoio kakou a pau he pilikia e ae no kekahi o ko kakou Lahui; a ke hai nei makou, he oiaio ia, a he pololei hoi. Eia he Enemi io mawaena o kakou, a ina aole e hiki iaia ke kinai a nalo, alaila aohe mau makahiki he lehulehu i koe, lilo i Lahui kakaikahi ma ka heluna, i lawa ole ai ke koe iho e hiki ke kapaia, ke aka o ke Aupuni. Ina e koe aku ana o "Hawaii Ponoi" i ua Enemi nui la ka Inu Hai Ona, alaila, e hapa ana ka pilikia o ko kakou Aupuni e hele loa aku nei e pau, no ka mea, aia maluna o ka pii ana o ka Lahui e loihi ai ka noho alii ana o ko kakou Moi a me ko kakou hookumu ana mai he lahui, a e ike ana ia iloko o keia enemi, he mea kue nana e haawi aku iaia i kaua hahana e lanakila ai.
                      Ke waiho nei makou i keia i ka poe maikai o ko kakou lahui, a ke manao nei makou, o ke kanaka akamai a akahele mawaena o kakou, o lakou kai ike he pono a he pololei i keia manawa ke koho no kekahi mau haole kupono loa no ka Apana o Honolulu nei.

NU HOU KULOKO.
Oahu.

                      Ma ke kakahiaka o nehinei, ua hoi mai o Kauka Kulika mai Maui mai maluna o ke kuna Kate Lee.

                      He luana maluna o ka manuwa Farani i ka po Poakolu iho nei, a ua naue aku ka lehulehu kamaaina o uka nei.

                      Ua hookohu aku ke Kuhina Kalaiaina ia W.J. Kamika, Kakauolelo a ka Papa Hoonaauao i Luna Haawi Palapala ae mare no ka Apana o Kona, mokupuni o Oahu.

                      Ke kono nei makou i ka lehulehu e nana ae ma ka aoao 4 o ka pepa o keia la i ka pepehi mainoinoia ana o kekahi kanaka Hawaii e ka Ilikini ma ke kuahiwi o Kalefoni. —
                      I LUNAMAKAAINANA NO KOHALA.—I ke ahiahi Poakahi iho nei, ua holo aku ka Luna Alakai o ka Halepai Aupuni i kela wahi maluna, me ka manao e hooikaika i kona balota no ke koho ana i Lunamakaainana no ia apana.--------
                      KE KIALUA KAMEHAMEHA V.—I ka Poakolu iho nei, ua holo aku keia kialua i Puakailima, i lawe aku la i na lako ai o na kanaka hana guano malaila, e hooikaika la i ka imi dala. He hana kupono ka ia poe i lawe ai, oiai aole i mahaloia ka lima palaleha malalo o ka la.--------
                      Eia ma ko kakou nei awa ku moku o Honolulu, ekola mau manuwa o na aupuni nui, Farani, Beritania a me Amerika Huipuia. He mau wahi kialua a he mau kalepa. Aohe no i neoneo loa Honolulu nei i kahi ulu laau ole. ".
                      HE LEHULEHU WALE.—Ua ike aku makou he lehulehu wale o na ohua i hoi aku nei maluna o ka mokuahi Kilauea i ka Poakahi iho nei, a me he mea la, he hoike ana no ia no ka hoomau loa ana i ka holo ana o ko kakou mokuahi ma ko kakou nei mau kai.
                      HE WAHI MOKU HOLOHOLO PILI AINA.—Ua kuai iho nei o D. Poka ma, he wahi moku kuma hou, no na dala he 3,150, a eia ke hana hou ia nei, a Hooliloia i wahi moku holoholo mau ma ko kakou nei mau kai ewalu. Ua kapaia kona inoa Hattie, Hariata, paha ma ka olelo kanaka.

                      UA HOLO AKU LA I MOLOKAI.—Ma ke ahiahi Poakahi iho nei, ua holo aku ke Kuhina Kalaiaina i Molokai maluna o Kilauea ma ke ala o Lahaina mai. Me he mea, la paha ua lawe pu aku la oia i ka palapala a ka Moi o Butaritari.

                      MAKE MA HONOLULU NEI,—Ma keia kulanakauhale ma ka la 26 o Ianuari, o Uilama Ranai, ke keiki a Ranai a-i-ku, ka haole i noho loihi ma Hawaii nei no kekahi mau makahiki loihi a hoi aku la i Amerika, ma ka hale o kona makuahine ma Kulaokahua, kona make ana.

                      KE KIAAINA O OAHU A ME KANA LEDE.—I ka Poalima aku nei i hala, ua holo aku ke Kiaaina o Oahu nei a me kana lede Alii, malalo o Ewa e hooluolu ai no kekahi mau la, a ma ke ahiahi Poakahi iho nei, ua hoi mai laua me ko laua mau hoahele o ia huakai.

                      KOKUA MAHINAHOU O KAWAIHAO NO KA MALAMA O IANUARI.—Honolulu $46.26, Palania, $2.12, Kunawai, $1.25; Maemae, $l.84, Puiwa, $1.25; Pauoa,$10.50; Kaakopua, $2.00; Maunakiekie, $2.37, Makiki, $8.62, Manoa, $11.56; Kamoiliili $18.00; Waikiki kai $4.00; Palolo $0.75------Huina, $110.52.

                      Ua hoolaha ae ka Luna Leta Nui ma ke Kauoha a ke Kuhina Kalaiaina, aole loa e hookomoia kekahi leta no ka lawe ana i na Aina e, mahope iho o ka hora i hoolahaia ai ma ka Papa Kuhikuhi mawaho iho o ka Hale Leta a ma na Hale Oihana Aupuni a pau, mahope iho o ka la 29 o Ianuari 1868. —
                      Aole i ike ia ma ko kakou mau nupepa i ka hoolaha no ko ka mokuahi "Idaho" hoi ho u ana mai i keia awa, me he mea la paha, o kona hoi loa aku la no ia. A ina aole ia, alaila, no ka lawa kupono ole wale no ke kumu e haalele pinepine mai nei na mokuahi i ko kakou nei awa.

                      NA PALAPALA A NA MAKAMAKA.—Ma ke ku ana mai nei a ka moku Hakuao, ua loaa mai na palapala, he lehulehu wale i ko kakou mau makamaka Hawaii nei, mai ko kakou mau misionari mai ma na mokupuni liilii o na Pae Aina o Maikonisia. E olioli ana kakou ka poe i loa a wahi palapala mai i ka ike ana ia lakou a pau e noho mai la, e hooikaika mau ana lakou i ka hana maikai a ka Haku. Ua hoopukai a ma keia la kekahi palapala, a i keia pule ae a, e hoopukaia aku he mau palapala no na luana malaila.

                      O ke kuna Sana Diego e holoholo nei mawaena o Honolulu a me Hanakeaumoe, ke makemakeia nei e kuai aku, a ina e lilo i kekahi o ko kakou poe, alaila he wahi moku lawe ohua maikai loa no. Ua hala aku i Kapalakiko i ka Poaha iho nei.

                      KE KUNA HALEAKALA.—I keia pule iho nei, ua ike iho makou i ka hoomaka hou ana a kela kona maluna i ka holoholo hou ma keia mau kai, mahope iho o ka hala ana o ka malama hookahi no ka hooponopono hou ana i kona mau hemahema. Ua holo aku la oia i Kohala me na ukana lole a J. Waika, mea hale kuai e ku la malaila.

                      NO NA PAE AINA O NUUHIWA.—Iloko o ekolu pule pokole mai keia la aku, e holo ana ke kialua Hokuao i kela mau Pae Aina, nolaila, ua poloaiia na makamaka, na hoaalono, na pilikana o na misionari e noho mai la ma ia mau mokupuni, e hoouna koke mai oukou i mau leta na lakou ma ke Keena Kuokoa ma Honolulu nei, a mai anei aku e hoounaia ai.

                      UA HOOPAHA—imua o ka Aha Hoomalu, i ke kakahiaka Poakolu iho nei, o Manuela Pukiki, no na dala he elima haneri me na koina. O ke kumu o ia hoopaiia ana, no ka haawi i ka waiona i na kanaka maoli o ka aina i papa loa ia ai. O Ahoi pake hoi, ua hoopii imua o ke kau kiure, a ua hoopaiia e like me ka hoopai a ka Aha olalo me na koina pu o ia mau aha.

                      KI POKA MA HONOLULU NEI. —Ma ke awakea Poalua iho nei, ua wehe ae ka manuwa Beritania Kameleona i kona mau pu nui, a hoao e ki poka pahu i kekahi hoailona i laweia a kahi loihi me ka hae e kau ana maluna pono iho. Ua ki no hoi a lua wale ke kani ana a na pu, a i kekahi pu, oia lele no a puehu liilii ka hae a me kekahi wahi o ka hoailona. Mawaho aku o no kuaau o Koholaloa kahi o ka hoailona i ki pu ia ai.

                      KA MOI NA KAUNAKAHAKAI - I ke kakahiaka ae o ka Poalua, mahope iho o ko ka Moi hoi ana i Molokai maluna o kona moku Kamaile, i haalele ai ia Honolulu nei i ke ahiahi Poakahi, ua oluolu ka makani aheahe e lawe hikiwawe aku iaia kona home ae-kai, ma ka hoohiki koke ana aku iaia ma ka hora 9 o ke kakahiaka. Ua oluolu maikai no kona pae ana aku.

                      HE LIO AU KAI MA KAKAOKO.—Ua hele mai kekahi poe o Kakaako e hoouluhua mai ia makou e hoolaha ma ke ano nu hou, i kekahi lio a lakou i ike ai ma ia wahi, no ke ano kupanaha o kela lia. E ke ahiahi e hele loa ana ua lio la a hala loa iloko o ke kai, a ku he mau hora elua paha, alaila hoi mai i kala. I ke kakahiaka pela no ia e hana mau ai, a ke haohao nei kolaila poe i ka hana a io lio. He mau la loihi loa kona hana ana pela, a ke mau nei no.

                      KA LA HAPE NUIA O NA PAKE.—Ua malama lokahi ae na pake o Honolulu nei i ko kakou la makahiki hou, mai ka hoomaka ana mai o ke ahiahi Poalima a hiki i ka napoo ana o ka la o ka Poaono aku nei i hala, a ua hana na pake waiwai i mau papaaina nui e hookipa ai i na haole a me na kanaka e hele aku ana e ike ia lakou. Ua hoomalolo lakou i ko lakou mau hana lima, a ua hoopaa me ka malama like ana.

                      E HOOLOHE MAI E NA LUNA KUOKOA.—Oiai, ua nui ka laweia o ka Nupepa Kuokoa ma kela a ma keia wahi ikeia makahiki, nolaila, ua pau loa na helu 1 a me ka helu 2, a ua nele he lehulehu wale o ka poe o makemake mai nei. Ke noi nei makou i na Luna Lawe Kuokoa a pau e waiho ana na pepa i koe ma ko lakou mau lima, e hoihoi mai lakou i keia wa aole kakali, oiai, makou e makemake loa ana e loaa mai. Ua oi aku mamua o ka iwakalua kumamalima haneri ka poe e lawe nei. E wiki mai oukou mai lohi wale.

                      Ma ka la 13 o Ianuari. Ma Kawailoa, Waialua, Oahu, make no e 2, ma ua ehukai nei o Kamahele w., a me Kalawa w. Ma ka la 14 ae Poalua, ua hoolewaia laua, ua nui ka poe i hele mai i ka hoolewa ana ma ia la, o na lehulehu o na mea i make a me na haumana o ke kula kaikamahine me na kumu pu, e kokua i keia hoolewa ana ma ka haipule hoole Pope. Ia Rev. J.N. Paikuli a me Rev. S.N. Kaholokahiki ka paipai kumumanao me ka pule no na kupapau, a ua lilo ka olelo i hai ia i mea waiwai nui no na lehulehu a pau, ua kanuia laua ma ka lua hookahi. O kekahi o keia mau mea i hele pu ma ia huakai hookahi, o Kalawa w., oia kekahi o ka lala o ke Kula Sabati o Waialua nei, ua hala e aku la ia i kela kula Sabati nui ma ka lani. Pomaikai wale ka poe komo i kela Kula Sabati nui.
NATANAELA KAIAIKAWAHA.

                      NA MEA HOU LIILII O WAIMANALO.—Ua malama ia iho nei na halawai makahiki e makou me ka maikai, ma na apana ko makou mau halawai a pau na la eono.
                      Ua malama ia he mau ahaaina ma ia mau la, e hele nui ana na kane, na wahine, na keiki me ka olioli no ko ke Akua malama ana mai i ke ola a loaa ka makahiki hou, a o ka Uhane pu o ke Akua me makou ia mau la.
                      Ma ka la 17 o Ianuari nei, ua hoike ke kula haole kuokoa o na keiki o Kailua ma ka luakini o Waimanalo malalo o ke alakai ana a J. Kauhane, o ka pakake ka makou i lohe aku, a o ka oiaio loa aku hoi, aole mea nana e unuhi mai ma ka olelo o Hawaii nei e ike ia ai ka oiaio o ka pakake ana mai, aka, mahalo no nae au i ka ikaika o ke kumu. E komo hou ana paha na haumana a nui loa ma keia mua aku.
S.W. NAPALIMAULIULI.
Waimanalo, Ianuari 18, 1868.