Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 5, 1 February 1868 — Na hiohiona o Kohala. [ARTICLE]

Na hiohiona o Kohala.

O ka makani o Kohula ma ka moolelo a .Pakaa, he Apaapoa ka inoa, aka, aia malalo iho o ia inoa, elua hou iho inoa o ia makuni, he A-a a he Kaomi. 0 ka inoa o keia makani i ka poe e noho ana ma KapaLiiuka, he.A,paapaa no, no ka mea, ua ikaika loa' ka pa ana ma|aila, a he nawaliwali hoi ma Kohala-luko ; a oo ka nawaiiwali a me ka ikaika ole o ka pa ana mai.o keia . makani malaila, nolaila, ua kapaia he A-a, akn, i ka poe hoi e noho ana ina Kohala-waena, e like inai Hoea a Upolu, ua kapaia keia makani he.Kaomi, no ka mea, ua pa inaikai loa i ka poe o in mau wahi; aole ikaiui ioa, aole.no ; hoi i nawaiiwali loa, uka, hookahi no nae inoa kaulana he Apaapaa. He aina makani loa o Kohala, a he malihini ka la mnlie.- j Ma Lio o Kohala. He nui loa na lio ma Kohala, aka, aole nao o like me kekahi mau wahi e ae. lie aina maikai o Kohalu uo ka ka mea, he nui ka weuweu nia ia wahi, aka, i kuu la i.hele ai i ke Saboti ahaaina a ka Hnku, uu ike au, he mea e ka inoino o na ! lio ma ia wahi, he wiwi a olala i ka makani! Apaapaa. Ua ninau au i ka Luna Kanawai Kaapuni i ke kumu o ke ino o na hol©holona, a ua hai mai kela, "no ka paa mau i ke j kaula, aohe hiki ke hookuu, no ka mea, aole wahi e paa ni ke hikii hou aku, no ka palahalaha maikai o ka aina." Ua īke io ati, ■ aohe no hoi he maikai a koe nku. He nui ke kalo, ualn, ulu a me ka alani ma kekahi mau awawu iloko o Kohala, aole no hoi i paa i ka pa ia. 1 Na wai o Kohala. A lole, hoomaka aku na aina muliwai o 1 Kohnla, n hiki lon aku iloko ; a mai lole hoi a hala loa aku i Khphliiuka ma ; he mau aina wai ole kela, a eia ka inea e loaa ai o ka , wai; i ke kakahiaka nui, ala ae la ka mea ; wai ole, a lalau aku lu i ke poi a me ka hue wai, v a pii aku la iuka, a hiki ma kahi e k : au ! nui ana na wai kehau moluna o na laja la-1 au a me na lau weuweu, alaila, hookapaka-; hi mai i ke poi ma kahi a kn inaknni e pa ; alaila, paa kekahi iima i ke poi, a , o kekahi lima hoi, e pale ino mai i na iau ■ weuweu iloko o ke poi; a no ka ikaika o ke pale ana mai i ka lau weuweu, a i kokua pu ia mai hoi e ka makani, ua heielei iho na poaa \vai kehau iloko 0 ke poi ; n pela wale no e hana ai a kaele ke poi i ka wai; aka, aia ma ia vai iloko o ke poi, pu ia no e na lau opala a me na pua mauu; a ia , wa, kaiana me kekahi lole lahiiahi a pau, : alaila, ukukuhi aku iloko o ka huewai. A ' oia iho U na kahawai o ia mau aina e loaa; ai ka jwaK A ina aohe wai ma na lau nahelehele, alaila, he wai no maloko o na poo- • poo pohaku, me kahi kiaha uuku loa e kioe , ai, ia wahi lua iki aku, ia wahi lua iki aku. A o keknhi luawai, a kiowai ia a ko laila i kini e noho la. | Ke KĀAO 0 IoLE A ME PuEO. Ina he manao heie kou ma Kohala, a hiki oe i na haie o Bona ke Kahunapule, a me , kahi e ku la ka hale luni o Kohala, alaiia, oi lole ia aina, a o ka mea ia i ioaa ai ka inoa • i oia aina o ka noho ana o lia Viei ilaila. Aia, ma ka aoao mawaho nei o Jole, he aina; ia o Ainakea ka inoa, a ma ka apao tvnho v mai hoi o Aioakea, o kahi ia o Pueo i noho, ai, a ua puka ioa ka inoa oia aina o Pueo a ' hiki i keif lo.apenei ko Uua moolelo. •• He imahiaika Pueo hana, a no kona maken?ake ' ia hana, ua iilo ka aina o Ainakea i aina j mahi nona i mea e maona ai o Pueo, aole _ pololi. Ua mahi o Pueo i ka uala, kalo, ma-i ia, a me kahi mau mea e ae. Noho mai ia i o lofe a īke, ua oo na mea lanu a Pueo. kii | ' maila o iole aihae iho U- I kekahi wa T kii | aku ia o Pueo iloko o kona HinA i ai nana,! a.ikahikiana ako. aia hoi ua pau loa ial lole. a ininamina iho la o Pueo, aka hooma-' nao ae la no nae ia, i pau no paha ia Tole« | • no ka i'nea, aole he poe noho mai ana! ma kahi kokoke i kona wuhi. Ohi mai la { o Pueo i apanapana ai i koe mai ia ! ' lo)e a hoi u»ai la e kalua i ai nana. Nana j

ihnai la b fo!e, * pāia a ana oki omu a ' Pueo, manao mai oa lole neī, ua moa pa* ha. kii mai la no o l«le * hiki i ioko o ka umu, a ai iho ia i ka aī a Poeo i maoao »i i no kona oia. Noho iho li o Poeo a manao, oa mo-a ka ai, kii aku ia a huai ae U i ka-: oa uinu, i ka huai una aku, aia boi, o Wa pohaku wa\e no, a kauinaha iho ia ka maoao ! o Paeo me ka okiuki nui, aki, pehea la e hiki ai ; no ka oiea. oa paa. N<>ke ako la o! Poeo i ka hoai i ka iepo o ka uma a loaa > ako ia ma ia wahī aku. ia wahi tku na «ra- j hi koena a ka waha o loie T a manao ibo ia T j o Pueo T o kana wahi mea ai keia, a hoihoi, ako ia a hiki i ka haie, a ihī ae ia i ka ili, a i hahao aku \n ika Umeke. ike enai la no o lole he ai ka Pueo aia maloko o ka umeke,! Kii hou mai ia no o loie a akiaki mawaho o ka ipu, a io*ta oku ia ka ai a Poeo, a pau iho ia iua loie nei. Ika manawa'a Poeo i manao ai e paina, kii aku ia i ka umeke a wehe ae ia i ke poi, aia nae aoheai malok#, a he lepo ioie ke wahio ano, aiaila, maopopo ioa ibo ia ia ia n«i, o lale no lea mea aihue i kona kihapai, a iioko no hoi o kana umu, a \ me kana umeke, a nui waie aku na hana ino ana a lole ia Pueo, a no ia aihue pinepine ia 0 ka ai a Pueo e loie, noiaiia ioaa ai ia Pueo ka mai a nawaiiwaii kona kino no kooa poioii i ka pau o ka ai iu lole, a moe iho la ia 1 kona wnhi i kela la keia la. Lohe aku la o lo ka hoahaiiau ponoi o Pueo.he mai ko Pueo, iho mai ia oia e ike i kona makat.uakh,a hiki o lo ma kahi o Pueo, nana mai ia b'lo, ua mai io o Pueo, a na wiwi kona kino, a ua nui kona'poo, a ua hakahaka kdria m«u maka. Hakahaka ka hoi kii na mea he pololi i ka pau o ka ai i kela palaualeio o lole ka inoa. Ninau'aku la o 10, "Heaha koumea i mai ai e Pueo ?" Pane mai hoi o'Pueo, "I mai au ika poioli." I aku hoi o 10, ,4 Ka !he kanaka mahiai hoi oe .vu e iohe mai nei, he j ahn la ka hoi kou inea J poleli ai ?" I mai j hoi o Pueo, "He oiaio, he kanaka mahiai ai nui au no keia wahi, aka, o ke koe oie ia loie ika aihue ia. Aole no hoj he aihue a aihue ka loie ; he aihue o lole i ka mahinaai f he aihue iloko o ka imu, he aieue hoi i ka mea e waiho ana iloko.o ka'u umeke. Aole no hoi hookahi aihue ana inai a lale.o ka pono, aole 4 ka auanei, he hana mau ka i a(a ia'u i keia \va keia wa, nolaila, pololi ai au a moi hoi." 1 mai hoi o 10, ,l Heaha no la hōi kou rrtea i pepehi ole ai ia iole ?" Pane aku no o Pueo, "Aohe hiki, no ka mea, ua nawaliwali loa au i keia wa." I hou mai ia o 10, ' E hele hoi ha kaua e huli ia lole, a ina e loaa, pepeiii kaua a make, o ka ikaika auanei kai au la l;arnau wa}e mai iioi oe." Kaukoo pu aku la o Pueo me 10, e huli nna ma o n maanei, tnai uka a hiki i kai. Loaa iho la o lole ia laua nei mauka ae o 0 kahi i inuke al o Palena ke alii mua o Kohala, ua paa nae ia wohi i keia wa i ke ka« nu ia ikeko e ke keiki a Bona. O k'ahi ia 1 nono ai o lole, a lona aku ai ia laua nei. Aole ,no i holo o lole, no ka mea, ua kuhi paha ia he hele wale aku no ka lo ma, nolaila, i ka ike ana aku no o lp, lele koke aku la ia a popoi iho ia ia lole, me ka manao e pepehi o m.ike, ,aka, pane nuti oPueo, "E haehae iiiiii a ai." Haehae ae la lauo ia lole, a ai iho la i ke kino o loie.' A no keia hano ana a lo ma peia, oia ka ka mea iiiilii ai oka lole. Oka hooin.ika ana no hoi ia o ka iiio ana o ka J(oie i ino ioa no lo a tt\e Pueo a hiki i keia wa„, , (Aole i pau.)~