Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 6, 8 February 1868 — Page 3

Page PDF (1.78 MB)

KE KUOKOA HONOLULU FEBERUARI 8, 1868.

Hunahuna Huikau o Kohala

                      MAKAIKAI I NA KULA AUPUNI. - Ma ka hoike a ka Lunakula D.K. Naiapaakai i ka malama o Ianuari iho nei, ua akaka ke emi loa o na kula, aole no ke ao ole o na kumu, ua ae na, aka, ma ka makou kiei wale ana aku, aole palapala iki a na keiki, a nolaila, ua ao no ke kumu ma na haumana palapala, o ka nui o ka noho wale mai no. Maluna o na makua keia emi loa o na kula, ua maaloi loa kona makemake e ike kana mau keiki.
                      E nana iki kakou i kekahi mau kula a makou i kioi wale aku ai. Ma ke kula o Pololu, he 50 haumana, 5 wale no buke heluhelu. l huinahelu. 2 helunaau. 6 makua ahai i ka lakou mau keiki ma kahi e hele ai. Ma ke kula o Niulii, ua oi maluna o ke kanaha, ua emi malalo o ke kanakolu, 7 buke heluhelu, 4 huinahelu, 2 helunaau. Ma ke kula o Makapala, 57 haumana, 8 wale no mea palapala. Ma ke kula o Halawa, ua ane 30 paha, 3 paha wahi buke e heluhelu ai. 1 paha wahi palapala aina, a pela no o Halaula, Ainakea, Honomakau, Kahei.
                      I kuu ninau ana i kekahi mau makua no ke kuai i palapala, pane koke mai lakou, "makehewa ka palapala he keiki hoolohe ole." Kahaha aku au ia lakou. "E aho no ka apana ewa wahi o lakou.
                      NA MAKAI.—O na makai mua iho nei, ua kailele ia ae nei lakou a pau, mai ka Makai Nui a ke unu pehiiole. O na kaina makai keia naua i hoopulapula iho nei na lealea mamua. * * Ei ae nei ia Uilama ka Makai Nui, ia Mose Kauaeakala ka paa lalo aku. E malu paha auanei makou ia laua nei, a kahi okoa ua okalakala kunahihi.
                      NA WILI KO.—O ka wili mahu o Halaula, ke hana nei no ia i kana hana o "ka pahu nomenome." O kahi wili hoi a Dr. Wight & Co, ke hoonaue nei no i ka hokua o Halawa, ke kue kaiue nei no ia i na wahi o-uo ko.
                      ULANA PAPALE.—He ala okoa no keia o keia Apana mai Pololu a Kahuwa, o ka hana okoa keia o kela hale keia hale. O ka pua ko ka papale e ulana ia nei, ulana na makua a me na opio hou. He hana maikai keia, ua oi ka makepono o ka papale pua ko mamua o na papale haole ma na halekuai. I ka papale pua ko $1.00 a hiki i na dala elua.
                      HE NUI KA ONA MA POLOLU A HONOKANE. Ka ona ka Honokane hana mau, hana ka po hana ke ao, o Kekahaaoao ko laila Generala nui, kaikaina o Aporuona, aka, ma ka lokomaikai o ka Makai Nui, ua hopu ia, a ua pau i ka hoopaiia e ka Lunakanawai S.P. Koko Esq. Ke mahui ia mai nei e hoopii ana imua o D.K. Naiapaakai, malama paha auanei o Apua aku ke ola ilaila, aia nae i ka nana ana.
                      NA HALE HALAWAI HOU. Pau loa ae nei ka hemahema ilihune halepule o keia Apana, o na hale opala, ua hoopau loa ia na mea inoino, he nu paikini wale no ua hale a pau, mai Pololu a Kahei, he apana ikaika no keia i na hana pono. Ke hoomahui hou nei ko Makapala poe e waniki hou i ko lakou halepule, mai ua noho a ka awai a ka wahi ana i ko luna ae, a me ka uuku kamana o J.W. King $120.00 ka lilo pau loa a paa (wahi a King,)
C.H. KULUWAIMAKALANI.
Kohala Akau, Ianuari 22, 1868.

No ka make ana o Rev. E. Ioane.

                      I ka la 31 o Aukake makou ma Butaritari he hiki no ia E. Ioane ke hele a ke pii ae a noho iho maluna o ka hale o hope, malaila oia i moe ai no kekahi mau hora, a ma ke ahiahi o keia la a makou e haalele nei la Butaritari, oia ke ahiahi Poaono, komo aku au i kona rumi ninau au iaia, pehea oe? pane mai o E. Ioane ia'u penei: "pehea la? aka, nonoi mai kela ia'u, i mai la, "E lomilomi mai oe i kuu poo a me o'u mau lima a me kuu kino a hala loa aku no hoi ilalo i na wawae." o ka'u hana ia i kekahi mau po elua i kaa hope ae ia makou mawaena o Abaian a me Butaritari o ka lomilomi a me ka haipule ana me ia, o kana kauoha no ia ia'u e hele pinepine aku au i ona la e kamakamailio pu me ia.
                      Ma ke kakahiaka o ka la 1 o Depatemaba, komo hou aku au i kona rumi oia ka la Sabati, ua ano e ae kona ano, manao wale au iloko o'u iho e kokoke mai ana paha kona manawa e hele aku ai i kela ao.
                      Ma ia kakahiaka Sabati nui, o ko makou pihoihoi a kaumaha no E. Ioane. Na Kapena Binamu a me au no i hooponopono i kona kina. Ua heluhelu ia he mau pauku o ka Baibala imua ona, ua himeni ia kekahi himeni me ka pule, ua ninau o Mr. Binamu iaia, a penei ka ninau: "E Ioane, oluolu paha oe e haawi mai i kou aloha i kau wahine a me kau mau keiki! huli mai oia a kunou mai me kona mau maka oluolu.
                      Ua ninau au i kekahi ninau iaia penei: Ioane, oluolu paha oe e haawi mai i kou aloha i kou ekalesia ma Waioli i Kauai, aole oia i pane mai, aole lohe, aole ike, aole noonoo, ua kokoke loa kona hora e hele aku ai i kahi o kona makua ma ka lani.
                      Ke make nei o Rev. E. Ioane, kekahi o na Elele a ka Papa Hawaii i hoouna ia mai ai e hele e ike i na hana ma ko Maikonisia Pae Aina. Ke make nei oia ma ka la 1 Sepatemaba, hora ewalu me na minute 53 o ke kakahiaka oia hoi ka la Sabati. Ke make nei ko kakou makua aloha mawaena o ka moana lewa, penei: Ian 280 mile ka loa mawaena o Butaritari a me Ebon. alaila, ke make nei oia nona, na mile i hala ae 120 paha, o makou, a e koe ana 160 mile mamua o makou. Ua hoomaka no kona mai ma ka la 21 Poakolu o Sepatemaba ma Abaian, o ka ki paa ole no i huiia me ka fiva kona mai i make ai.
                      Ke holo aku nei makou e hiki i Ebon, ma ka la 2 ae Poakahi, hora 2 paha mahope o ka ainaawakea ke ka lewa nei makou ma na kapa kahakai o Ebon. Aole o Mr. Kino ma Ebon, ua hala i Ulana eono paka ona mahina malaila, o Aea a me Maka wale no ma Eboa, eia nae ua hala aku laua ma Toka oia kekahi hana o Ebon i ka pii ulu i ai na lakou, oia ka wa hua nui o na ulu oia mau Pae Aina.
                      Ua kuu ka heleuma o makou, ke holo nei o Kapena Binamu i uka a ke hoi mai nei. Ma keia ahiahi ke hoomakaukau nei makou e lawe aku i ke kino kupapau o E. Ioane ka mea i make, maloko o kekahi pahu maikai i hanaia e ka hulipahu. Ma ka la 3 ae oia ka Poalua o Sepatemaba, hora 11 paha, ua hoolewaia ke kiao kupapau o E. Ioane. Ua hoonohonoho ia ka huakai loihi, na kumu, na'lii moku, na sela o ka moku, na hoahanau a me na kanaka o Ebon. Ua laweia maloko o ka halepule a pau ka haiolelo a na kumu, ua lawe houia a hiki maloko o ka pa o Mr. Kano, malaila ka lua kupapau i eli ia ai.
                      Ke hookuu ia nei ke kino kupapau o E. Ioane i lalo o ka lua, ke waiho nei na iwi o kamahele i ke alaloa. D.P. AUMAI.

No ka papa ana a Ka Papa Hoonaauao i ka Himeni.

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:
                      E oluolu paha oe e wehewehe i ko'u pohihihi. Ma ka pepa o ka la 30 o Novemaba i hala iho nei, ua heluhelu makou i kou manao no ka himeni ana, a ua paipai oe ia makou ua kanaka Hawaii e hoomahuahua ia hana hoonaauao, me ka i ana mai, "Ke himeni nei no ke Katolika Roma, ke Katolika i hooponopono hou ia a me ka hoole Pope ma na halawai hoomana a lakou, ke himeni lealea nei hoi na kanaka ai-a, hoomaloka, a nanea wale i na hoomana a pau. Ke himeni nei na haole, ko Beritania, ko Farani, ko Geremania.
                      Ina peia, ke haohao nei makou na kumu kula Hawaii. He poe haole no ka Papa Hoonaauao, he poe Katolika Roma kekahi, a he hoomana Katolika, hooponopono ia ka nui. Eia nae o ke Kinaina ko lakou lunahooponopono kula ma Lahaina nei, ua papa mai me ka hooweliweli, e hoohemo koke ia makou na kumukula ke himeni makou me ua haumana i ka wa kula.
                      Pela no mamua aku nei. Ina kekahi hana ia "i pili i ka hoonaauao," (pela kau olelo) ina hoi, he hana i mahalo lokahi ia e na lahui naauao Kristiano a pau, no ke aha i papa ia mai makou e na luna o ka Papa Hoonaauao, mai himeni oukou iloko o na kula, no ka mea, ua lohe pinepine au, aole ma na kula o Lahaina nei wale no ka himeni i papa ia, ma na wahi e ae no hoi o Hawaii nei.
                      He oiaio nae ka makou i ike maka ai e like me kau olelo ma ka Nupepa o Novemaba 30. He keu no ka himeni ana iwaena o na haole. Ua lohe pinepine makou i ka himeni ana ma ka hale kula o Aupereti ke kahunapule Katolika ma Lahaina nei, a ma ia halepule no hoi, ke himeni nei ia poe hoomana i kela a me keia Sabati. Pela hoi ma na na kula a me pule Bihopa a pau; Himeni no lakou. Aole o kanamai ka nui o na dala a na haole i haawi ai no ka lohe himeni ma Kawaiahao a me Kaumakapili. Me he mea la, ua lokahi io na haole o nei, o kela a me keia lahui i ka mahalo i ka himeni.
                      Nolaila makou, e haohao nei. No ke aha makou i papa ia mai ai e ka Papa Hoonaauao, "mai himeni oukou me na haumana i ka wa kula?" No ke aha? Nau no e wehewehe mai ia makou. Na'u no me ka mahalo.
Kekahi Kumu Klua.

Hoolaa Luakini.

Hilo, Ianuari 22, 1868.
REV. L.H. KULIKA; Aloha oe:
                      I ka la 18 o Ianuari nei, ua hooliloia ka Luakini hou ma Laupahoehoe, Hilo—He Luakini maikai ia, a ua mahalo ia hoi. O kona loa, he 48 kapuai, a he 24 kapuai kona laula.. He hale bele maikai hoi. Nui na kanaka i hele mai, no Hamakua kekahi poe, a no Hilo Akau mai kekahi poe.
                      Eia hoi na kahuna pule i hele mai, Rev. J. Bikanele, Rev. T. Pohano, Rev. H.J. Pahio, Rev. T. Coana, Rev. S. Kukahekahe a me Rev. S. Kamelamela. Ua piha ka hale a hu mawaho.
                      Nui ka ikaika i ka lulu ana i ke dala no ka aie o ka hale, a ua loaa mai na $250.00 ua kaa ka aie, a ua pau hoi ka pilikia.
                      He ahaaina nui hoi—eha bipi i kalua ia, a ua 15 paha puaa a keu aku.
                      Nui na halawai, i ke kakahiaka, awakea, a me ke ahiahi—a ua nui ka hauoli ana o na kanaka.
                      I ka la 19, oia hoi ka la o ka Haku, ua piha hou ka hale, mai kakahiaka nui a hiki i ke ahiahi poeloele. Oia ka la lilo ai o J. Hanaloa i Kahunapule a i kahu no ka Ekalesia o Laupahoehoe, mai Kaauala a hiki i Humuula.
                      Ua kokua na kahuna a pau o Hilo a me Hamakua ma ia hana nui; a i ka manao ana, ua launa mai ke kokua nui, oia hoi ka Uhane Hemolele.
                      A pau ka hookahuna ana, ua ai pu na hoahanau a pau, i 400 paha, i ka Ahaaina a ka Haku.
                      Ua nui ka ua a me ka makani i ka la Sabati, aole nae i haalele na kanaka i ka hana. Ua piha loa na noho, ua nui ka poe i ku iluna a i noho hoi malalo o na papa hele.
T.C.

Koho Balota ma Waialua.

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:
                      E oluolu paha kou mau Lana Hooponopono e hookomo iho i keia mau hunahuna mea hou liilii o ua ehukai la o Puaena.
                      Eia ka mua, ua maikai no ka hele ana o na kanaka e koho i mau Lunamakaainana no lakou e like me ko lakou makemake iho me ke keakea ole ia oia koho ia ana.
                      Eia ka lua, he ona kekahi mau kanaka o keia kohu ana o Waialua nei, elima o lakou he mau kane, hookahi wahine huiia eono lakou, he lehulehu no ka poe i ona aole nae i haunaele e like me kekahi mau kanaka o keia poe i haiia ae la maluna; he olioli maloko o ka hale koho balota, he piena me he lio hou la.
                      Eia ke kolu. Ua puka o Keawehunahala ka Lunakanawai o Waialua, me na kumu ekolu.
                      1. E like me ke Kulana o ka L.M. Pela kekahi hapa o ka poe i koho iaia.
                      2. He hoopili makamaka ana kekahi, hoa aloha, hoa launa a luana pu, he hoa hoinainau olelo, he hoa kuwili olelo a hana inea hoa pili koko a mau hoa mai ka papawaa mai o ka pupuu hookahi.
                      3. A he makemake inu wai-ona kekahi poe; mai ia ia mai paha, a i ole ia, mai kekahi mai paha o kona mau kokua, aole nae ia mea i akaka loa. He nui nae ka ona o keia koho balota ana o ka ehukai.
NA MINAMINAPONO
Waialua, Feberuari 3. 1868.

Na haina o na ninau a J.D.K. no ke Kaao o Hamanalau.

E KA LUNA HOOPONOPONO; ALOHA OE:—
                      Ua loaa mai ia'u na ninau a J.D. Kulanakauhalealii o ka poe eepa o uka aku o Waolani, e ninau hooma-o-e mai ana ia'u no ke Kaao o Hamanalau, i walaau mai nei mai Kunawai mai, aia ma ke Kuokoa o ka la 23 o Ianuari 1868. A penei no ia.
                      Ninau 1. O Kaihuauwaalalua io anei ke kane hoao a Hamanalau?
                      Haina. Ua hoolaha aku au e like me ko'u lohe mai i ka poe i lohe mua. Aole nae me ko'u ike oiaio ia Hamanalau e noho kino mai ana.
                      Ninau 2. Aole anei o Kukaulaalii kana kane o na la i hala?
                      Haina. E malama oe i kau Buke moolelo a pau ae ka'u. Aka hoi, ina e hoohiki oiaio mai oe, o oe kekahi o ka poe i noho pu ai me Hamanalau ma, alaila e opeope ae keia a waiho ae ma kuono.
                      Ninau. 3. I Hawaii io anei kahi i hanau ai o ke keiki a Hamanalau?
                      Haina. Ua laha ma ka Nupepa.
                      Ninau 4. Aole anei i Oahu nei ka hanau ana o ke keiki a Hamanalau?
                      Haina. Ua hiki ka pane ana me ka ninau 3 maluna ae nei.
                      Ninau 5. 1 Hawaii io anei kahi i make ai o Hamanalau?
                      Haina. I Hawaii ka make mua ana a ola hou. I Oahu nei ka make hope ana.
                      Nianau 6. Aole anei i Kukaniloko kahi i hanau ai a make malaila?
                      Haina. Aole i pau ka'u hana ana, he mea noa-noa no paha io no ke Kaao, aole i pau ka'u hana ana, ke ninau e mai nei no hoi oe.
                      E ke hoa malama Kaao, a moolelo hoi, he kuhi ko'u aia, a pau ka'u, alaila kalai mai oe i kau. O ko kakou imi ana aku i ka oiaio o na moolelo kahiko, he mea paakiki paha ia, oiai hoi, ua ike mua kakou i ka moolelo o Pakaa mamua e S.K. Kuapuu, aole nae o J.H.K. i hoahewa aku, a mahope iho nei, oiai ua nanea paha kakou, hoopuka hou mai nei o J.H.K. Ka! me he ia makamaka hou la no nae ia i ka ike ana.
                      Auhea oe e ke hoa; No Kunawai iho nei no hoi paha o Kaui, ka mea nana i hoolaha mai ia Pikoiakaalala, ke kuhihewa ole nae au. E hookomo ia mai no ia hoi e oe ia Hamanalau ia manawa, ina no hoi paha ua ike mua no kakou i kau moolelo, aohe makou e hooninole aku. O ko kakou makemake io no ia o ka loaa o kekahi mea oiaio loa. Ua lohe no kakou i ka olelo a ka poe kahiko "he lehulehu na mana o Kamapuia." Ina ua oiaio loa kau a me ka lakou nei ae, alaila e hoomaopopo loa kakou ka ma oiaia.
E aloha auanei. J.H. KANEPUU.
Honolulu, Ian. 25, 1868,

 

Ka Luakini hou ma Laupahoehoe.

                      Ma ka la 18 o Ianuari nei, ua hoolaaia ka Luakini hou ma Laupahoehoe, Hilo nei, a ua kapaia kona inoa o "Ierusalema Hou."
                      Ua hoomaka ia ka hana ma na himeni i hakuia no ua Luakini la, e na Papa Himeni elua, mamuli o ke alakai ana a na keiki puukani o Hilo, oia hoi o Kauaheahe, no ka Papa Himeni o Laupahoehoe ponoi; a o Keaweamahi, no ka Papa Himeni o Hakalau. Ua nui ka mahalo o ka ahakanaka holookoa i ka maikai o na Himeni i hakuia.

HOOLILO ANA I KA LUAKINI.

                      Ua heluheluia ka olelo e pili ana i ka luakini e Rev. T. Koana; ma 1 Kor. 3: 18, 17. Ia Rev. J. Bikanele hoi ka pule hoolilo i ka Luakini no Iehova.

KA LULU DALA ANA

                      He wahine ka Luna no ia hana, o Keliikaaone kona inoa. He kulana hanohano kona ma kana hana ana i kana oihana, e hele ana me he alihikaua wiwo ole la imua o na enemi, no ka hooaka aku e lanakila, a ua holo no kana hana. Ua hookuuia no hana maloko o ka Luakini me ka pule.

KA AI ANA.

                      Ua paina pu iho na kamaaina me na malihini malolo o ka Lanai i hoomakaukauia i wai e paina ai. Ua ai no a ua ana, ua inu hoa kena. Ua mahalo no makou i ka hana na kamaaina o Laupahoehoe.

KA AAHU O NA KAMAAINA.

                      Ia uhiia na kamaaina i ka aahu kapa maaki i hooluuia i ka eleele, ua hele wale ke a onaona i ke ala, e like me ka mea ma o Hilo i ka wa kahiko. O na wahine, he ukana keokeo maluna, a o na kipa eleeleamalalo; a o na kane hoi, he kihei kapa mamaki no hoi ko lakou mawaho iho o ka paude; kohukohu no nae ke ike aku.

NA HANA MA KA LA 19 O IANUARI.

                      Ia hoomakaka ia ka hana ma ka pule a Rev. T. Koana; he himeni ia Rev. J. Bikane i me ka Haiao ma 1 Korineto 2:2. Ua weheweheia me ka noiau loa ka olelo a ke Ala imua o ke anaina kanaka holookoa; a hauoli na hoahanau a pau me ka maha aku.

KE HOOKAHUNA ANA IA J. HANALOA I KAHU
NO KA EKALESIA O LAUPAHOEHOE.

                      Heluhelu himeni, ia Rev. J. Bikanele. Olelo ao i na hoahanau o ka ekalesia, a me ka ninau i ka paa o ko lakou makemake ia J. Hanaloa i Kahu no lakou, ia
Rev. T. Koana.
                      Ninaninau ia J. Hanaloa, " " " Kahea ia na Luna o ka Ekalesia e akoakoa ma ka noho hookahi.
                      Kau na lima o na Kahuna a pau maluna o ka poo o ke Kahuna hou.
                      Pule hoolaa i ke Kahuna hou, ia
Rev. H.J. Pahio.
                      Haawi ana i ka lima akau aloha, ia
Rev. T. Pohano,
                      He olelo ao i ke Kahuna hou, ia
Rev. T. Koana.
                      He olelo hoolana i na hoahanau o ka ekalesia a me ka Aha holookoa, ia
Rev. S. Kukahekahe.
                      Pule hoomaikai, ia Rev. S. Kamelamela.
                      Himeni hookuu, ia Rev. T. Koana.
                      Pule hookuu i ke anaina, Rev. J. Bikanele.
                      Ua hana ia na hana mai ka la mua a hiki ka pau ana, me ka lulu dala pu o na kanaaina a me na malihini, a pau loa ka pakia o ia ekalesia no ka luakini o ke Akua Kiekie Loa.
                      A oe i kana mai ke aloha pumehana mawaena o na kamaaina a me na malihini, oiai ma ka la 20, ua hookuu aloha mai na kamaaina o Laupahoehoe, e hoi ko Hilo a me ko Hanakua me ke aloha ia; a pela no hoi na malihini, ua haawi aku i ka hoomaikai mau loa aia no na kupa o Laupahoehoe. Na ke Aina o ka lani e hoopomaikai mau ia lakou.
J.S. KEKOI.
Hanakua Hikina, H., Ian. 21, 1868.

He Uala laau nui.
__

                      E KA NUPEPA KUOKOA E :—Aloha kou mau luna hooponopono, a me na Keiki ulele hai kepau. No kela mau hua e kau ae la na ke poo o keia kukulu manao ana, oia keia. "He Uala laau nui." Aia ma ka mokupuni o Niihau keia Uala laau nui, ma kahi kokoke aku ana i ka Uluhua i ka hapapa he hookahi mile ka loa mai Kawaihoa a hiki mai i kahi o keia Uala, a mai keia Uala a hiki i kahakai pono, he hapalua mile kaloa.

KE ANO O KEIA UALA.

                      Ua like loa me ka ili o ka laau ke ano ili o keia Uala, ua hele a pakapaka, a ma kahi e iili ana i ka lepo, he ano like ka ili me ko ki Uala-pia, ka hele a awaawaa; a o kona aia io o loko he ua-ua, no ke kahiko. He puali mawaena o keia Uala, maluna o ka puali o keia Uala, he ano nemonemo, a mala o o ka puali o keia Uala, he elua ona mau mole nui, a e ono ona mau aa i hua me na hia nunui kupono, e like me ka Uala maoli.

KE KIEKIE.

                      O ke kiekie o keia Uala mai ka lepo a i ka pau ana o kona poo o luna he ekolu kapuai, a ma kahi nemonemo o keia Uala, ehiku a me ka hapalua kapuai kona anapuni; a ma kahi puali, eono kapuai ke anapuni.

KE ANO LAU O KEIA UALA.

                      Ua like ke ano lau o keia Uala ma kona kumu, me ka lau pohuehue, a ma kona maka e kolo ai, he like me he lau kowali la ke ano heuheu

NA OLELO I OLELO IA NO KEIA UALA.

                      Ke olelo nei kekahi poe kamaaina o Kamalino, ee Uala hooulu lau keia mai ka wa kahiko mai, a hiki i keia wa; o ka mea nana i kanu i keia Uala, o Holei, a ua kapaia kona inoa, o na Kiwi a Holei. A ua olelo ia no hoi, aia ma ka wa kahiko, i na e nele i ka lau e kanu ai alaila, kii aku ma keia Uala e ako ai, a kanu aku no na kihapai, a i ka manawa e ulu ai, alaila, kahuli ae he Uala; aohe e like me kona ano mua, aka, ea, ma ka nana ana aole i ku i ka oiaio keia mau olelo, aka, he mea ku wale no i ka wahahee.

NO KA MAKAIKAI ANA I KA UALA.

                      Ua hele aku o Rev. D.G. Kupahu & M. W. Keale e makaikai i keia Uala, a ua ako mai lakou i mau kaona lau kanu i mea e hooiaio ai i kona kahuli io ae, a me ka ole, ma ke kanu ana; a i na he mea oiaio kona kahuli ae, mai kona ano maoli ma keia hope aku; alaila, e hai hou aku no au, i ike na mea a pau. D.S.K. HEWAHEWA.
Niihau, Ian. 29. 1868.

Kumu Kula hana pono ole.
_

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:—
                      E hookomo iho oe i keia wahi mea iki o ke kuaaina ma kahi kaawale o kou kino holookoa, no kuu ike ana i ka hana pono ole o o ke kumu kula o ka Apana o Kawela, ma Molokai nei. Penei kona pono ole a'u i ike ai; o kona haalele i kekahi mau la kula aole e kula ia. Eia ma ka hoomaka ana o keia makahiki e hele nei, ua maopopo loa ia'u kona hana pono ole, ua haalele ia 4 la kula, mai ka Poakahi mai la 12, a hiki i ka Poaha la 15 o keia malama, a oia hoi ko'u la e kakau nei i keia palapala, nolaila, ua maopopo, ua pili iaia ka hewa no kona malama pono ole i kana oihana, me kona uku pono ia mai e ke Aupuni.
                      Auhea oe e ka mea i hoonoho ia e ke Aupuni, i mea nana e hoonoho i na kumu o na Apana Kula mai Hawaii, a Kauai, e nana mai oe i ka hana a keia kumu. Aole no i malama pono ia na la kula e keia kumu, mai kela makahiki mai nei a komo hoi i keia makahiki, ke mau nei no kana hana pono ole.
                      A o ka inoa o keia kumu, oia o J.H. Maikui, ke kumu o keia Apana i hoike ia maluna, nolaila, e makaala oe e ke Kahukula Nui, e nana pono a hoonoho hou mai kumu no keia Apana, i kumu makaala nae a hana pololei hoi, aole i kumu hana pono ole e like me keia Maikai.
                      E i mai paha auanei keia he "alapahi wale iho no na'u." Ke i aku nei au, he alapahi ka auanei. Me ke aloha no.
J.M.K. MAHEU.
Kamalo, Molokai. Ian. 15. 1868.

No ka malama ana i ke kino.
-

                      A pau ka hana a ke koko maikai ma kahi i hooholo ia, ma na wahi a pau o ke kino. ua hoihoi ia mai ma na aa e ae, he koko ano eleele, aole maikai e like me mamua, a komo hou iloko o ka puuwai, a pauma hou iloko o ke ake-mama, i mea e hoomaemae hou ia ai e ua ea kaumaha nei. A pela mau ka holo ana o ke koko iloko o ke kanaka, mai kona wa i hanau ai a hiki i kona wa e make ai.
                      Ina maikai ka ea, ina ua lako pono i ka ea kaumaha, a komo pono ka ea iloko o ke ake-mama, alaila, e hoomaemae pono ia ke koko. Aka, ina i pani ia na puka a pau o ka hale kahi e noho ai, i ole e komo mai ke ea o waho, e emi mau ana ka maikai o ke ea o loko o ua hale la, a o ua rumi la paha, a e emi pu ana ka hana o ua ea nei, oia hoi ka hoomaemae ana i ke koko. Nolaila mai ke ano kaumaha o ke poo i kakahiaka, ke moe ke kanaka iloko o ka hale i paa loa na puka.
                      I pau ke kuhihewa, e hai aku au i kekahi moolelo no kekahi mau koa Beritania i pio i kekahi mau koa ma Inia. Hookahi haneri me kanaha kumamaono lakou i hoopaa ia iloko o kekahi lua. He umikumamawalu kapuai ka loa a me ka laula o ua hale la. Elua wahi puka makani liilii ma kekahi aoao. He umi hora ko lakou paa ana ma ua rumi la; a i kakahiaka ae, i ka hookuu ai ana, he iwakaluakumamakolu wale no e ola ano. Ua make ka nui no ka ino o ke ea.
                      He mea pono ole i ke kanaka ka hanu ana i ke ea ino. He mea ia e nawaliwali ai, a ina loihi ka noho ana iloko o ke ea ino loa, o ka make no ka hope. Nolaila, e malama, a e makaala hoi, i maikai ke ea. He pono ke hoohamama ia na puka-makani i komo mai ke ea maikai, a i puka aku ke ea ino. Ina ua pilikia no ke anu o ka hooilo, e hoomanawanui a loaa kekahi mau dala, a kuai i mau kihei huluhulu hou ae. Ina hoi ua pilikia i ke aki mai o na makika, e kuai i paku makika; aole nae he maikai o na paku kaleko a lole manoanoa, o komo pono ole ke ea. I paku makika maoli no, i ole e pale pu ia ke ea maikai me na makika.
                      He pono e hoopono ia na puka-makani o na halepule, na hale kula, na hale hana, o me na hale a pau i noho ia e ke kanaka, a i akoakoa ai na kanaka, i puka pono ke ino, oia ke ea wela maluna, no ka mea ke pii mau nei ke ea ino iluna. Nolaila, aole no i lawa pono ka puka i na malalo wale no. Malalo mai e pono ai ke komo ana o ke ea maikai. He pono nae e hooponopono ia me ke akamai a me ka noonoo, o pau pono ole mai ka makani ma ke kua a ma ka aoao paha o na mea maloko o ka hale.
                      "Aka paha," wahi a kekahi, "ua kupono keia rula no na mea ikaika, pehea me na mea mai?" Mai kuhihewa oukou; ua i ke a oi aku paha, ka waiwai o ke ea makai no ka mea mai, mamua, ae o kona waiwai no ka mea ikaika. Penei ka olelo o kekahi kauka haole no Amerika mai. I kona noho ana me kekahi puali koa, oiai he kaua weliweli malaila, he nui wa mea mai i waiho ia malalo o kana hooponopono ana. Piha loa ka Halemai; a nolaila, ua kukulu ia he mau lanai, a malalo o ka malu o ua mau lanai ia, i moe oluolu ai na koa mai me ka hanu pono ana i ke ea maikai o ka lani; ua lawe ia aku no hoi e ka makani na ea ino o ka mai, Nolaila, o ka hapa nui i moe malalo o na lanai ua ola; aka, o ka hapa nui maloko o ka hale mai ua make.
(Aole i puehu.)

MARE.

                      Feb 1 ma Kapala mareia e Rev L Kamika o Kamaalewa k, me Nuuelu, w, i Kaumahaole k, me Ohule w; Milikaa k, me Mary Mahoe w; o Kaloa k, me Makaiwi w.
                      Dek 26, ma Hauula mareia e Rev H Kauaihilo, o Kehai k, me Ana w, no Laiewai laua.
                      Ian 26, ma Kahuku mareia e Re H Kauaihilo, o Lokai k, me Lono w, no Lanai mai.
                      Feb 2, ma Hauula, mareia e Rev H. Kauaihilo, o Pupuka k, me Kalaikau w, No Laiewai laua.
                      Sept 7, ma Kipahulu mareia e Rev D Puhi o Nuinui k, me Kauhane w
                      Ian 9, ma Kipahulu mareia e Rev D Puhi, o Poaono k, me Maka w
                      Ian 25 ma Kipahulu mareia e Rev D Puhi, o Nainoaelua k, Leimalama w
                      Oct 27, ma Kaupo mareia e Rev P W Kaawa, o Kahalau k, me me na Kaikuaana w
                      Nov 6, ma Kaupo mareia e Rev P W Kaawa, o Hoaai k, me Makaau w
                      Nov 9 ma Kipahulu mareia e Rev P W Kaawa, o Mahiai k, me Waiwaiole w.

HANAU.

                      Mar. 4, ma Kaluanui, Koolau-loa, Oahu, hanau o Rahaba w, na Kukalau me Lebeka.
                      Nov. 12, ma Punaluu Oahu, hanau o Maria Kaia w, na Koekoe me Kahiona.
                      Ian. 29, ma Waiono, Oahu, hanau o Inoaole, na Kamahalo me Maikai.
                      Dek. 17, ma Pawili, Lanai, hanau o Kaloaaole w., na Kane me Kaupe.
                      Dek. 31, hanau o Helene w., na G.W. Ukumea Mere Kahaanaele.
                      Ian. 12, hanau o Kanamu w., na Holanai me Kamakapelapela.
                      Ian. 30, ma Honuakaha, hanau o S.P. Kahihikuokolani k., na P.W. Likona k me Kaliko w.

MAKE.

                      Ian 26, ma Kaupo make o Uaa k.
                      Ian 13, ma Kawailoa Waialua make o Namahele w me Kalawa w
                      Ian 5 ma Kamananui make o Malia w me Kaanoai k
                      Make mai Waialua mai Nov a Dek 1887, o Kupa k, Moi k, Makuaalohakaikamahine w Nalu k, Mahu k, Kala k Kalua k,
                      Ian 16, ma Waiehu make o Kapohakupo k
                      Ian 22 ma Waiehu make o Ohuaokekua w
                      Ian 13 ma Maunalei Lanai make o Kawaihoa k.

KIHEI PAPAMU LOAA!

UA LOAA I KA MEA NONA KA INOA malala nei he Kihei Papamu liilii, ma Kahoowahapoleaku, ma ke kumu o ka pali o Nuuanu, i ka la 29 o Ianuari. O ka mea nona keia Kihei, e pono ke kii ae ma ka hale noho o Iosia Meemano ma Kaneohe, me na lilo a pau no ka hoolahalaha.
P. KAHAKU.
Kaneohe Feb 3, 1868. 232-1t

Olelo Hoolaha.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU O kela ano keia ano, na haole, na pake, na pukiki a heaha la hoi a me na kanaka kupa o ko'u lahui, ke papa loa aku nei au ia oukou, mai hoaie mai oukou ia KAULI ka'u wahine mare, au Kelii poe, Kona Akau, Hawaii, hele au e hookaa i kona mau aie, no ka mea, ua wehe mai nei la i ka pili hookoo ia loko, a ke uhauha ia ia i ku'u mahele, ka mea i kuuila i ko'u Sila, nolaila o ka mea e hoaie iaia, maluna no ona ke poho, pulule mai no o BILL KAAIALII.
Punoui, Waihee, Maui, Ian. 30, 1868. 927-2t*

PANE IA J.W. NAINOA.

UA IKE IA MA "KE AU OKOA" O KA o ka la 6 o Feberuari nei, ka olelo hoolaha a kuu kane mare nona ka nemo NAINOA, e papa ana a ie e hoaie mai ia'u na mea waiwai a pau no kuu kue i ke maua noho ana. Ke hoole nei au ka wahine mare, aole i kue ku maua noho ana, eia no au malalo o kona malu e noho nei kupa, e ai nei a ana, e moe nei a luhi, e hana nei i ka hana a manaka. O kana mau olelo a pau a ka lehulehu i ike ai, aole he oiaio, a nolaila, he mana hiki ia'u ke ale, oiai aole i wehe ia ku mana berita mare,. No ka manao paha o ua kane nei a'u o lilo ke Tausani Elepani ana, ma Nihoa, hoolaha ai. Hu hou ai me. Puhika.
Mrs. KAIOE.
Honolulu, Feb. 7, 1868. 323-1t*

KAUKA LAPAAU.
-O-
Dr. Kennedy (Kenede) kona inoa.

AIA NO KONA HALE KAUKA MA ke Alanui Papu, makai iho o ke Alanui Hotele. Honolulu 318-1y

NA LOLE MAKEPONO LOA!

AIA MA KA HALE KUAI MAKAI iho o Monikahaae, e loaa no na lole makepono loa, oia hoi na
HALUA,
KALAKOA HOU,
ALAPIA HELU 1,
a me na lole e ae.
                      E wiki nui mai, a pau e auanei i na wahine o ke kaona nei, a hoka hoi oukou e ko kuaaina.
GRUNDWALD & SCHUTTE.
Ianuari 11, 1868. 319 tf

HALE KUAI MAKEPONO!

AIA HE HALE KUAI MAKEPONO loa o na lole, ma kai iho o Lepekaholo. Aia malaila na
KIHEI PAPAMU,
HULU HIPA,
KALAKOA HOU,
ALAPIA HELU 1
KALEPA.
                      E loaa no na lole kane me na lole wahine maikai no ke kumukuai makepono loa.
GRUNDWALD &SCHUTTE.
Ianuari 11, 1868. 31-tf

WILI LAIKI HOU!

UA PAA PONO LOA IHO NEI KA WILI Laiki a me ke Kulina a ka mea nana ka inoa malalo nei, e ku la ma ke kihi ilikina Hema o ka pau ana mai o ke Alanui Moi Wahine, ma kai iho o Kawaiahao, a ke makaukau nei e hoomaemae a e ihii na ili o na Laiki me ka ili, a e wili hoi i na Kulina a aeae. Ua makemake au i ka Laiki me ka ili a me ke Kulina e kuai. E ninau ia
JOHN MITCHELL
ma ka Wili Laiki.
Honolulu, Feberuari 1, 1868. 322-2m*

OLELO HOOLAHA.

KE HOOLAHA AKU NEI KA MEA NONA ka inoa malalo nei, aole loa e uku i kekahi ale o

HALEMOAKUA.

ma kona inoa, a ke papa aku nei i ka lehulehu aole e hoaie iaia. (320 3t) J. DE FRIES.

I ka poe kanu Raiki!

KE HOOMAKAUKAU NEI KA MEA NONA ka inoa malalo nei, e hoolimalima i ka aina kanu raiki waiwai nui ma Punaluu, i na kanaka maoli, a i ka poe e paha, e like me ka makemake. O ka uku hoolimalima e ukuia mailoko mai ona raiki me ka ili, (pade) i ka Ahahui Wili Raiki o Punaluu, ma ke kumu hoolimalima kau like. O keia aina ke waiho koke nei no ma kahi o ka Wili Raiki, a he alanui kupono a ke kaa pipi e hele akea ai; ua mahiia no i ka makahiki iho nei i hala. E hoolimalima pu ia aku no hoi ka aina mahi raiki aole i mahi mua ia, no na makahiki hookahi a elima paha, me ka uku oluolu loa o ka hoolimalima i ka makahiki mua. He oluolu ka uku hoolimalima, e ninau ia
LUTA SEVERANCE,
320 tf Wili Raiki o Punaluu.

OLELO HOOLAHA.
HAO BIPI! HAO BIPI!

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, owau, o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke makemake nei au e kuai me oukou i ka hao bipi, elima keneta o ka paa hookahi o ka hao bipi maikai. Eono dala o ke tona no na iwi bipi. E lawe nui mai oukou ma ko'u hale kuai ma "Alenui"
AHUNAKO, (CHUNG BOON.)
Honolulu, Dek. 4, 1867. 314 3m

Hale Hoomoa Palaoa ma Hilo!!

KE HAI AKU NEI NA MEA NONA na inoa malalo nei, i na kanaka a pau o Hilo nei, ua wehe ae nei maua i Hale Hooohainu Kope a Hoomoa Palaoa Hou, kahi hoi e hoolakoia ai na ohana i na palaoa i kela a me keia la, a me kahi e hana ia ai ka mea Ono ki i na aluna ahiahi a pau. Na mea Ono a me na Pai o kela a me keia ano. e hanaia no na mea Ono a me na Berena ma ke kauoha. He wahi no e paina ai i na hora a pau. Owau no o
312-6m L. SEBASTAIN a me J.C. BLACK.

OLELO PAPA.

KE PAPA LOA IA NEI NA MEA A PAU loa, aole loa e ukuia na aie a pau loa ma ko’u inoa, ke ole he palapala i kakauia e ko’u lima ponoi, e kauoha ana pela. WILLIAM HOAPILI KAAUWAI.
Wailuku, Maui, Jan. 4, 1868. 320 3m

OLELO PAPA.

KE PAPA AKU NEI AU I NA kanaka a pau, aole e oki wale i na laau nui a me na wahie ma ka aina ma KUPULUA komohana, ma ka Apana hoi o Hamakua a me Makawao, Mokupuni o Maui. A ke kauoha aku nei hoi au, o ka poe a pau i kuai i kekahi kuleana maluna o ua aina la, aole hoi i hoeponopono la, e pono e hele mai e hooponopono ma ka la mua o Aperila 1868 a mamua ae paha a ina i ole, e lilo ko oukou mau kuleana i mea ole.
SILAS CHANDLER.
Makawao, Dek. 16, 1867. 319 3m

HALE MU!
HALE KUAI MEA AI!

HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na makamaka Hawaii a pau:
RAIKI no Waimea. Kauai mai,
PALAOA maikai loa,
KAMANO io ula no Keamolewa mai,
BIPI uahi no Kaleponi mai,
KOPA keokeo - KOPA ulaula.
AILA Honua! AILA Kohola.
KOPE—PAAKAI,
AI no na Lio me na Moa,

Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.
PIA NO HAWAII MAI,
PIA AI—

A he nui loa no na mea ai maikai e ae.

                      Nolaila ia ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi dala, a e like maka no oukou i keia mau mea i laila ae la maluna.
Me ka mahalo.
I. BATALETA.
318-3m

PAPA
PAPA
PAPA

MA KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA
OIA HOI NA UKANA O "JANE FALKINBURG."

NA PILI Hale ulaula,
NA PAPA Noweke 1 a 1 1/2 iniha
NA KAOLA HALE O KELA ANO KEIA ANO
NA PAPA palahalaha
NA PAPA hele a me na
Papa Paina oolea, Paina keokeo a me ke Koa
Na PENA a me ka AILA
Na PEPA Hoonani Hale
AILA Hoomalo a AILA Hoowali
NA KUI a me
NA LAKO HALE NO A PAU E PILI ANA i ke kukulu hale o kela a me keia ano, a e kuaiia ana me ke kumukuai haahaa loa e

L. L. HULIPAHU (TORBERT,)

Ma ke kihi makai o na huina o Alanui Moiwahine a me Papu
418-3m