Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 6, 8 February 1868 — Ka Nupepa Kuokoa. KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.

N* S. M. Kamakau. 1 HKLC 50. i No ka scma Alm asa'o Lsh<»uho j . HiLUNAOIK AurCNI.A CA KA- | I'AIA o KA&kimmlha U. | lI'U inui hi u Kaaiiumanu ma me K-i--<ait;uaiii nm a hiki ī Kauai, uiaiia, kui aku llii o Kj«aiuMHiti»ti iu Kaumuahi e holo pu |i.();iUu r a uu aku uo o KiUinuaiu i ke |noi a Ktta)kuiti»i»u. Hoio inti ia o (AiiumaiMi .1 nie Kaiiinonlu, u <ue ri;* 4 lu nb )hoi n pan o KaiiHi, n n«»ho nm Wniaiuai jno ke kaupaoun laau oiu. Hoouolio iho Ma o Kaaiiuaianu i ka pt»e ioea i ka ,ula(i.< moenu [Kiwelie i Uwe mai ai mq» iNuhau mai. Hoimai ia no iioi o KouiiU' ' inaiiu tne im ulii a pau o Knuai a ku ma | Honolulu. I I ka nuho nna o Kuahumnnu me na'Hr |a pau a ine ka Mi>i no hoi nia Hon<jlulu» iua iawe ae lu o Kaahumunu e hoao paa, a e inare ia Kaumuaiii i kane nana, a o kn, iua uo I\oi i.i o kuua kane, o Kauie«haineiia I M a o Knuuiualii hoi. O ka manao o na nln a me na iioalmuau a |);iu o KuHhumauu, ua āe no lakou ;o Kaumualii ke kaiie, aka, ua kanaiua o | Kaumunlii, uka, o ka oleio aua mai hoi & |ka Moi iie pouo ia Kaumualii ke iawe |ia. Kuahumanu i waliiue nana, nolaiia, ua jpaa o Kauinualii aole e iioi i Kauai. Ua iiaue <>ia ia Kaahumanu i wwhiue nnna. : I ka noiio ana o lauā he kane n he wahi|ne, aka, 'he inakeinake loa nae o Kaumulalii e ike oin. i na p.ie moku a pnu a hiki* i Hawaii, noiaila, makemake pu |ho ia o Kaahuuianu e hoikeike i kana kaue iiou. 0 ko Kaii'nOnlii an'o kino, iw \va!ii 'kauaka inaikai o ke kino, ri"\ia keokeo hoi hie he hapa huole la, h ua like loa no na hio-. Inona o ka iiiu uio ko ku hnole, o ua.ku-,. jv.)uo kona pauku piwi, a mikioi no hoi ina ke koina loie aua; a ina e liele mai i kaiu mamno, ua kuinĪH aku no iie haoie. lio wulii aHi ōlelo "okaiHii, iie akamai yo hor i kn ofeio fteir»tAnii, !ie oiuolu, o he ukali'ii. lie pomaikai r kō ka liiliui, ina i iiaawiia iuui ke auo o na'iii e iike me ia. Oa holp ( o Kualiuinanu me Kau-, nmalii a ino na alii o Kauai. Q kekaUi aiii hoi, o Niau ka inoa, ke kaue a Na--1 . • ■ , , ,i . ' |innhana, : He : niii knui.ina i ke'Ui a r..e ka liula, a'uii inakeinake nui ia e na aiii o H»\voii. Ma keia iiuukai, u.i makaikni ia Moiokai ine Maui, a ua kaapuni hoi ia llawaii. ia Kaahumunu ma uae e uoho ana,nia H*wftn, uia mniHiahuu Iwi ki; uini e» kona jkttikunaue oi& f hoi o Kwhekili Keeauma-' 1 ; A i ku inafcihikr f§£3, i ka liiaiama o Fcbeniani lioi mui ia o Kaaliumānii ma nuii Hawan mai. Ma ka |a 23 o Maruki o ia niakahiki no, make iiio ia o KaKeeaumoku uia Pakaka, i iionollulu. O ka toai kuna u mo kekahi u»avi ;e ae kona mai i m&k» fti. O na Kaukn | haole iio ka poe naiu- i lapanu* | Eia hoi kekāhi diea ItupnnaiKi ; i ka |po i make ai o KeeaUinoku a ao ae. ku mai la o Kuakini mui Hawaii enai, a knjlewa no km uioku iwnho, ine ka manaoia e iioolowa a © pule ia fc\Rev. H. Binamu, aka,itia iawe inalu ia e Kuakini ma Hawaii, a o kn pnha- wale no kai hoolewaia, a ka i pule ia. Aole alii i hoomaojinaopopo i ria oleloa na Misionari ia nmjnawa, oiai e noho ana na alii a ine na makaaiuana iloko o ka hōonialoka, e punihei aoa, no i na oielo hoowalewaie a haole—A ke olelo ae I» kekahi poe !alii * me na kan«ka, m O ka ikeia in o ka imana o ke Akua o ka haole, o ka ike liho aohe kupapau o loko o ka puhu." Ahu no hpi kupanaha o,ua mea he bqnmaluka p ka aia. hool«*i>s aohe Akua, Mahope iho o ka <ina o Keeaumoku, ma Pakaka i Hoiioluiii, Ahaoliilo jiho la ka itoi Liholiho a me na'Lii «o ka oKefi«umoku t vke aln aimoku ; a hooholo ilio-Ja kaaAhaolelo j Alii, o Ulumeheihei ke alii »tii>oku « M«jui, a e noho alii nialuna o ia mnu inokuipoiiu, \ . 1 ka hooholo ana o. ka Moi Liholiho le liio 0 Ulumeheihoi Hoapili i alii ai?»>ojku iio Maoi, no Va make aua o Keeaujkut Wk'wa, hiki nwi la lie poe Misi«nari hou. (»>ia paha ke kftkua iniia o hb Mi»i}onari) oia hoi o Rev. Williiun Rikcke, o ( ! RevMs.:'Tuata a me Rev. A. Bihoj*a, oia

h«)i !a 27 o Apt?i?la Makemake ilm la nae o Keopu< lain i mau kumu misī«»nar» nana e Lue j>u i Maui. no k » nie>, uā hoonohoia laua i mau a!n no Maui. Lawe ne fa oia i elui aua kumu, om hrri o C. Tuaita a n>c Rev. W. Rikeke. O Keopuolani ke ahi uuhine i hoomaopopo i ka monHoio i ke Akun i* nMMawa. Ua hoouianao ia k» pu!e i ka ; iva ai a uie ka pule ohana. Hc poe kaniky Bor.»boru haipuie ka (ioe « u.eho pu aua me ia ia maaaw;», om hoi o Kaaun- ; tuok u he Wiihme kone oie, o Kaaiia lane line K;iu-;i wahino, ua-Inilo pu mai lako» 'me Rev. Mr. Ei6iki mai Tahtii Bon<bora ■ iuni. Ua keia pv** Borabora haipule j i poe nana e.uo ia Keopuolani i ka hai'pule nnn, a me ke kuhikuhi ana i ke alauui o ke ola e hiki ai i ka iani ; a ua lilo lakou i inau hoa iiuipule pu nie keia alii ; ivahinti. O Knu-a kaire, un hlo oia i ka.hunapuie no kealii, n« kona mau ohun a 1 me na nialo, a na filo liikou i poe hoaha;nau ekalesin. 0 ua poe Borab«»rn nei a ;paii, noku Ekalcsia Bfritania o Ta!uti. ) O ua poe Borabora-uei ka mea nana i ao lia Keopuolani i ku Pi-a-pa, a.pia kit hle, ja ua ike oia i ka heluhelu. Ua lawe pu |no o Kec»[uu»laui i keia luau kuuiu Bora|bora ana i Lahaina. Ku pono no hoi ke |ao nna u keia poe Borabnra a ka w&hn o | Ka'haia. O ka mana no ia o ku lakou pule. 1 I ka hoi ana niui o ka Moi a nie ka ipoea pau meia inai Knuai niai a nolio |nia Hoiiolulu, o ka iealea kanu hana mii. io ka uhauha, ka ona raiua, 0 ka moeaku ! nioe mni, o ka hookainakania, o kn pih, joka ume }i o ka loku a nie na lealea liau- | mia ; aole no hoi o kaha mai. | O kn iuu rama, he wai ia ma ke |alo alii a ma na kuaaina a pnni. Q na |aha hul.i a me na liula pai kauhalo a puiii na p:.e aiua, oia na kula i ao nuiia ilo- ; ko o ko ka Moi Lihohho u*au makahiki ! i noho alii ai. A ike hoi ua Moiwahiue i ka hlo o ka M«»j i ka onrt rama a me ka moekolohe a nie na lealeā tiie hui whle, nolaila, hele pu aku In lakou ma ia hana jhooktthi. A no keia mea, komo ilio la ika nianao liii a tu<i ka huhu o,ka Mui, # (noiaila, kauoha ae liioia r e pepehiia na'lii la me nn puHahele » hoohnumia i na Moij wahine, aka, ua j:akele no i na kahu ;»hi j o ua Moi i»oi, a rro ka ntii no hoi o ha iniiUua. 0 U»al°'i ke kanaka iokiia ke poo i ke koi e Kolii a uie Kahnluia, oiai ūa hinmoe Joa oia me kana wahine, me Snr?»i ; liiWauli ihō nei no a John' li ; na ka Moi no i kena e pe peh", no l;oua moekulohe ana i na Moiwahine. O ka ona ramu n mo-ka mpekolohe mai ka make. i - He'alii iknik«« loa o Liholiho i ka inu ī ra'iiia, a ua lilo ka rnma iiii.i me'hr uni ( 1 inu la; rit)le na6 oii i ik'ō ; 'Wk»i e ona mai iina, aka, he ali» oluolu \oa, he hoohnaiina imua o ka poe ilihune, he hookama i ua kei>i a kapoe ilihunp loa ; ;i launn oluplu no me (j ka poe inisionari; he hoo l uim no i koan niaii kaikaina e ao i ka pa< lapah, a ua ike i kn heluhelu a me ki kuMuUim*, aMi, mu kona manaoioan;» i |ke Akua, aole oia i ho*imao|>opo ia mea 1 ka inaiuiwa nne e noho ana iia Mo ' | nei ma Pūuloa i Oahu 'me kana poe wa ihihe, a me kekahi poē alii e'ae he nu jwale, hele {iku la £ekahi misionari. oii |hoi o Rev. H. Bmamu, a ua hookipa ik 'ka Moi iaia. Ua hai aku oia i kona ku heana o ka hikiana'ku imua o ka Moi, oii |o ke u uloha," n»e ka i aku, u He nui 4cm iko v u alnha ia he alii opiopio oe, no ilnih», ie hnalele oe i kn inu rama a me ni |hana e ae, a e lilo oe i ālii maikai je mihi oe i top hewa i ke Aku», a e pu le aku iaia, alaila, poinaikai *eu Aupuni |a e pomaikui hoi kou uhane me ke A»u; ma ka Lani." Olelo mai la ka Moi Li ■ holiho, u Elmia O'u makahikr i koe.ala |ila liuli Au i kannkn maikai." | I ka ekolu o ko Lilioliuo mau makahi ki ma Oahu, hana iho la oia i ka ahaain ; iiookahakaha no kana inau Moiwahiu elmia, oia o Kamehnnialu, o Kekauluoh iPauahi, Kekauonohi a me Kii«»orau !auaam na'lii i ka hua o ka hoohanohan ana,m(j na kaliili nunui e hoohiwahiw iai i fea nani a in£ ka o na M< t O.kekahi Moiwahine, oia h< ' o Knlanipauahi, e hoike ana iaia iha, pi ka o», via puliiia koaa hu«i i ke ahi. H i • nm wa>e ka i hmunauna ia na k - ahi e aahu, uohe nae i uiehaoa ke ahi n 1 ka nui o ka waiwaii (maWiia-akn iaia. . j * ' ? {Aāfe