Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 7, 15 February 1868 — Page 1

Page PDF (1.70 MB)

KA NUPEPA KUOKOA.
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE VII. HELU 7. HONOLULU, FEBERUARI 15, 1868. NA HELU A PAU

"KA NUPEPA KUOKOA,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono.
$2.00
No na mahina he UMIKUMAMALUA
$1.00 no na mahina eono.
ME KA HOOKAA MUA MAI.

 

 

NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)

 

KA "NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY SATURDAY,
$2.00 per annum, or $1.00 per six months, in advance.

 

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.
KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.

PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.
THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.
L. H. GULICK.
For the Publishers.
                Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
                Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.

 

 

E HOLO MAU ANA KA
Moku Ahi
"KILAUEA "

I keia hapaha Makahiki, e like me keia malalo nei.

E haalele ana ia Honolulu
Poakahi Dekemaba 30
 Poakahi Ianuari 6
 Poakahi Ianuari 13
 Poakahi Ianuari 20
 Poakahi Ianuari 27
 Poakahi Feberuari 3

E hoomaha ana i ka hebedoma elua, e hoomaka ana i ka la 10 o Feberuari, a holo hou i ka

Poakahi Feberuari 17
 Poakahi Feberuari 24
 Poakahi Maraki 2
 Poakahi Maraki 9
 Poakahi Maraki 16

Ma ka hora 4 1/2 ponoi o ke ahiahi, a e ku ana ma

LAHAINA,
KALEPOLEPO,
KEALAKEAKUA,
KAILUA,
KAWAIHAE,
a me MAHUKONA.

Ma ka hoi ana mai, e haalele ana ia
KEALAKEKUA ma ke awakea Poakolu.
KAILUA, make ahiahi Poakolu.
KAWAIHAE & MAHUKONA, ahiahi Poaha.
Ku hou ma HONOLULU i ke kakahiaka Poaono.
E hoopae ia no na ohua o MAKENA.

           
 Ma ka Poaha, Maraki, la 26, e holo ana i KOLOA a me WAIMEA KAUAI ma ka hora 4 1/2 ponoi, a e ku hou mai ana i ka Poaono la 28.
WALKER & ALLEN
Honolulu, Dek. 21, 1867. NA EGINI.
318-3m

 

HALE PAI KII!
AIA KO'U HALE PAI KII MA
MONIKAHAAE,

Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA AI o S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He emi loa ke kumu kuai o na KII. H. L. KEIKI (CHASE.)
318-1y Mea Pai Kii.

 

Papa Nukama (R. Newcomb),
—A ME---
Toma Kea (Thomas Cross)
NA MEA HUMU BUKE.
Alanui Kalepa Makai o Hale Luina.

318-3m

 

 

No Hilo.
KA MOKU KUNA
"MELE HILO,"
O Sebastian ke Kapena.

E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE Awa maluna, no na ukana ame na ohua e ninau ia
HULIPAHU, (L. L. TORBERT).
318-tf

 

HE MOKU HOLO MAU
No Lahaina, a me Makena.
O KE KUNA KALEPA PAA maikai,
"Kate Lee."
O Crane ke Kapena,

E HOLO MAU LOA ANA A HIKI MAI no hoi ma na Awa i olelo ia maluna. No na ukana a me na ohua, e nina i ke Kapena ma ka moku, a i ole ia ia
318-tf C. BREWER &co. (BURUA MA)

 

 

HE MOKU HOLO MAU NO KONA
—A ME—
KAU, HAWAII.

E HOLO MAU ANA KE KUNA
"Kona Packet,'

KAPENA BALAAMA, mawaena o Honolulu a me Kona, Kau. Haweli. No ua ukana a me na ohua, e ninau i ke Kapena ma ka moku, a i ole, ia
PALAIKA (F. S. PRATT)
Honolulu, Aper. 23, 1867. 318-6ms

 

Ka Nupepa Kuokoa.
KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.
NA S. M. KAMAKAU.
HELU 60.

NO KA NOHO ALII ANA O LIHOLIHO
MALUNA O KE AUPUNI,
A UA KAPAIA
O KAMEHAMEHA II.

I ka malama o Sepatemaba, kauoha ia mai la ka Moi Liholiho a me na 'Lii e holo i Maui no ka mai o Keopuolani. Alaila, holo aku la ka Moi Liholiho a me na 'Lii i Maui no ka mai o Keopuolani. A halawai oia me kona makuahine, a i ka malama o Sepatemaba 16, 1823, make iho la o Keopuolani, ma Kaluaokiha i Lahaina. A make iho la o Keopuolani, he nui ka poe i hele mai, mai na kuaaina mai o Maui, a komo iloko o ke kupapau me ka manao e moepuu, a e hoomake pu iho me ke alii, a e kaa kumakena, ua hoole aku o Hoapili me ka i aku, "Ua kauoha ka haku o kakou, aohe moepuu, aohe kaa kumakena ; ua haawi oia iaia i ke Akua i ka lani." Ua Kanikau ia no me ke kumakena i ka uwe, aole nae i kan kumakena. O Kalanimoku no ka i hanawai i ka rama, a hoohainu aku i kanaka, a oia no ka i uhauha.
           
Pomaikai no kamanaoio o Keopuolani i ke Akua, mai make kekahi poe. O ka make ana o kekahi alii kapu e like me ia, a o kekahi mau ohana kanaka e noho ana ma ke kuaaina, me ka noho pu ole me ke alii, me ka ai ole hoi i ka waiwai a ua alii nei, alaila, o ka helu mai la no ia a make pu me ke alii; oia ka poe kanaka kauha. Aole ia he hoopiliwale na ka ai a me ka ia.
           
A pau ka hoolewa ana i ke kupapau o Ha riata Keopuolani, hele aku la ka Moi Liholiho i Wailuku, a hoi mai la no hoi i Lahaina.

KA HOLO ANA O LIHOLIHO I BERITANIA.

Mahope iho o ka make ana o Keopuolani, hele aku la ka Moi i Wailuku, a hoi mai la oia ma Lahaina, alaila, olelo iho la oia e holo i Beritania. Hoakoakoaia mai la na'Lii a me na makaainana e lohe i ka olelo a ka Moi. Akoakoa mai la ke anaina maloko o ka hale halau ma Kaluaokiha, alaila, ku mai la ka Moi a pane mai, "Auhea oukou e na'Lii, ke holo nei au i Kahiki, eia ko oukou Moi la (Kauikeaouli) o kuu kaikaina, ke holo nei au, a i hoi mai, ua hoi mai, a i ole au e hoi mai, ua loaa iho la no ko oukou Moi o kuu kaikaina." Alaila, pane iho la oia ia Kauikeaouli, " Ke kauoha nei hoi au ia oe, e noho oe me na'Lii, a o na aina ia'u ponoi, o kou mau aina no ia, aka, o na aina i lilo i na'Lii, aole ou aina o iaila, o ko lakou aina no ia." A pau kana mau olelo, ee mai la oia a me na'Lii maluna o kekahi moku okohola Beritania, o Mikapaka ke Kapena, a holo mai la i Oahu.
           
A hiki ka Moi ma Honolulu, kaohi iho la na kahu alii a me na'Lii e noho, aole pono o ka holo i Kahiki, a haalele i na'Lii a me na makaainana. O ke kauoha a ko kupunakane, " E malama i na alii a me na makaainana." Aole nae he hoolohe mai o ka Moi, ua paakiki loa kona manao no ka holo i Beritania. O ka ahuula e waiho ana i na'lii i na punahele a me na puali alii, ua pau i ka ohi ia, a pela no hoi ke kahili, a oia na waiwai e lawe makana aku ai na ke alii o Beritania, oia hoi o Kini Keoki IV. Aka, he nui na olelo i kamailio ia no ka Moi Liholiho. Olelo kekahi, i holo o Liholiho no ka hilahila i ka puu waiwai nui ole i hookupu ia imua o kona alo; a olelo hoi kekahi poe, no ka pau loa o ka aina i na alii, aohe aina o kona poe kanaka ; olelo hoi kekahi poe, i holo i Kahiki e huna ai i kona mau iwi. He nui na kumu i manaoia, aka, aohe akaka loa na kumu oiaio, aka, ma kekahi mau kumu ua maopopo no. 1 O na mokuaina a me na kalana o na okana a me na ahupuaa nui, i na'lii no, aole auhau o ke aupuni no ka loa i na makahiki o ko Liholiho noho Moi ana. I ke au o Kamehameha I., he auhau ko ka loa no ka Moi, aka, i ke au o Liholiho, ua aua na'lii, a o ka moa i na alii, oia wale no ko ka Moi, aole puu nui o ke aupuni. Pela no i ke au o Kamehameha III, a hiki i ka makahiki 1828, na Boti Kamauleule i haawi i ka aina o Hilo, i ka Moi Kamehameha III., a ua pau i ka okioki ia no na kanaka o ka Moi. I ka makahiki 1831, ua hoonoho ia na Lunaauhau, i hookahi no ka mokupuni hookahi ka luna o ka loa. Pela ke kuleana ole ana o ke Moi. Oia paha ke ano o ka olelo a Kaahumanu ma Kamakahonu, i ka hoolilo ia ana o Liholiho i Moi maluna o ke aupuni. 2 O ka puu hookupu nui o na mokupuni i ka Moi Liholiho, aole i ike ia. O keia mau kumu nui ka mea i nune nui ia iloko o ko ka Moi Liholiho noho aupuni ana. O keia mau kumu kekahi mea i lilo nui ai ke alii i ka uhauha, ka ona rama a me ka aie, i ili ka aie maluna o na'lii. I kona holo ana ma ka moana, olelo ae la oia i kekahi, "Aole anei he moku kii mai ia kakou mahope?" Hoole aku la kekahi poe. Pane hou ae la kela, "Ae, ua hoowahawaha kahiko ia no kakou."
           
I ka makaukau ana o ka Moi e holo i Beritania, eia ka poe i wae ia e holo pu me ia—O ka Moiwahine Kamehamalu, o ke alii aimoku o Oahu o Boti Kamauleule, ke keiki a Kekuamanoha a me kana wahine o Kuini Liliha, ke kaikamahine a Hoapilikane ; o Kauluhaimalama ke keiki a Kekuhaupio, ke kaikaina o Hoapili; o Manuia ke keiki a Kaulunae; o Kekuanaoa ke keiki a Nahiolea ; o Naihekukui ke keiki a Hanakahi ; o Naukana ke keiki a Kamanawa; o Naaiweuweu ke keiki a Kekumuino ; o James Kanehoa ke keiki a John Young Olohana a me John Rive, he haole no Farani, he aikane na ka Moi Liholiho. He 12 ko lakou nui, aka, he nui no na'lii i makemake e holo, ua hoonoho mai ka Moi ia lakou e noho i ka aina, ua loaa iho la no ko oukou Moi o kuu kaikaina. Ma ka moku okohola Beritania ka holo ana, o Mikapaka ke Kapena. I ka malama o Novemaba 27, 1823 ka holo ana.
           
I ka ee ana o ka Moi Liholiho iluna o ka waapa, o ka uwe ae la no ia o na'lii a me na makaainana, aole o kana mai ka piha o ka lewa i na leo uluaoa, no ka mea, he mau tausani ke anaina e kuku ana. Ua lohe ia ka olelo a kekahi alii, e kaohi a mokumoku kahi kakai, a nahaehae kahi aahu i ke aumeume o Kaumualii ka mea i olelo pela ; a i ka holo anu o ka Moi, aole i hookoia ia mau olelo, ua kaomiia kona manao aua e kekahi poe alii—(Lokoino no.)
           
A hala aku la ka Moi iluna o ka moku, a noho iho la no ka Moiwahine iuka nei o uwe ai me na'Lii a uwe helu ae la oia me ka pu-o ae i na lima, a me ka paiauma iho ilalo penei: "E ka lani-e, E ka honua-e, E ka mauna-e, E ka moana-e, E ka hu-e, E ka makaainana-e, Aloha ouko—u—E ka lepo-e, Aloha o-e, E ka mea a kuu makuakane i eha ai-e, Aloha o-e, E ku luhi a kuu makuakane i imi ai-e, Ke haalele nei maua i ko luhi, ke hele nei no au mamuli o ko kauoha—Aole au e haalele i kou leo—Ke hele nei no au ma ko kauoha i olelo mai ai ia'u."
           
A pau kana uwe kaukau ana, hiki mai la ka waapa mai ka moku mai, o kona ee iho la no ia a holo aku la iluna o ka moku, a o ka holo no ia. O ka nalowale ana o ke kia o ka moku, o ka iho ana'ku no ia e hoonalo i ko lakou mau helehelena, e like me ka pahu kupapau e iho ana i ka lua.
           
A hala aku la ka Moi Liholiho, hoomaha iho la ka aina i kona luhi, kona mau lealea, kona mau ki pu ana, ke kumakena ana o ka poe ona rama, na haunaele ana o na halawai a me ka loku hookamakama o ka po ; pau aku la nae ia mau mea, koe iho la ka hewa nui o ka aie o ke Aupuni.
           
I ka holo ana o ua moku nei, ua make kekahi mau mea ma ka moana. A ku ka moku ma Rio Ianeiro no Berazila, ua nalowale o James Kanehoa iuka no ka ona rama. Mai laila aku a ku ka moku ma Ladana i Beritania, ua loaa ka Moi Liholiho i ka mai, a loaa pu no hoi me ka Moiwahine Kamehamalu, he piva puupuu ulalii ka mai, a ua ikaika loa ka mai maluna o na Moi. Aole no hoi i hoomaopopo loa ia ka lohe o ka Moi Kini Keoki IV, no ka mea aia na palapala hooiaio Moi no Liholiho ma ka lima o James Kanehoa, a oia hoi ka maheleolelo a ka Moi. I ka hiki ana aku o James Kanehoa ma Ladana, maluna aku o ka moku lanahu, a hui pu me na Moi, a ua hoounaia na palapala ia Kini Keoki, akahi no a lohe pono oia o ka Moi o ka Pae Aina o Hawaii. Ua malama pono loa o Kini Keoki, me ka hoouna pu mai i na Kauka lapaau, aka, no ka ikaika loa o ka mai, ua make e ka Moiwahine Kamehamalu, i ka la 8 o Iulai 1824 ; a hala 5 la mahope iho, make iho la o Liholiho Kamehameha II ma Ladana, i ka 26 me na malama keu o na makahiki o kona ola ana, a eha makahiki me na malama keu o kona noho Moi ana.
(Aole i pau.)

HE MOOLELO
—NO—
HAMANALAU,
HANAI A HAWEA.

I laweia mailoko mai o na kaao kahiko o Hawaii nei.
HELU 8.

KE KAMAILIO ANA O HAMANALAU ME KA LUAHINE
KAI-KAPU.

E ka mea heluhelu, ua ike ae nei kakou i ke kumu maka'u nui o ka luahine ia Hamanalau, ke hele la ka hoi a, a ina he pali kokoke, ina o ka lele no la ia i ka pali, aole hoi he awawa kahawai hoi o Waipio. No ka mea, ua ike no o Hamanalau i ua luahine nei, a pela no hoi ua luahine nei, ua ike no ia Hamanalau. Aka hoi, ua holo ka lohe ma-o, a maanei, a puni o Waipio, a hoohololoa ia ka lohe a puni loa o Hawaii, no ka make ana o Hamanalau ka wahine a Kaihuauwaalua, i make hai-na ia e Kaihuauwaalua wahi hoi a ka poe lokoino, he make mai maoli no, wahi a ke alo-alii hoopili-meaai. A ma ia ano i maka'u kuhohonu ai ua luahine nei ; e manao ana aole no i ola o Hamanalau. A i ka hoi pono ana iho o ka noonoo a kupono. Ninau aku la o Kukaopualono, (luahine,) " Ea, o Hamanalau kino maoli no aenei oe a'u e ike nei, aole aenei he moe uhane, a he hoopa-oe-oe-paha," ae aku o Hamanalau, "ae owau kino okoa no, e haha mai oe, he kino no ko'u e like me oe, a e haha ae no hoi oe ia Kaukanapokii, oia like no me a'u. Aole no he uhane e like me kau e kuhihewa nei."
           
I haha aku auanei na lima o ua o Kukaopualono, a paa ma na lima, ke paa la keia a paa me ke ano haalulu no nae, e naka ai na lima ; a loihi loa ka ia nei paa ana, olelo mai o Hamanalau, "pehea, he hiki no aenei ia oe ke hopu i ka uhane a paa loihi e like me keia au e ike nei." Hoole aku la o Kukaopualono; "aole, aole no, ua pau ko'u kuhihewa nou, ua ola oe, ua ola oe ma kou ano kupua, a kilokilo hoi, he mau makua, a he mau kupuna hoehaa kou, aole mea e like aku, a ke noi aku nei au ia oe ma ka inoa o kou mau kupuna, e hoopakele mai oe i ko'u ola kino nei, ina he manao kou e luku mai ia makou no ka hewa a kau kane alii i haina ai ia oe, a i hoolilo ai hoi ia oe i hoa noho no na manu o ka nahelehele, a i hoa hoolohe hoi i na leo hauwalaau a na kahuli, a me na pupu kani oe o ka uka."
           
A ma ka Kukaopualono mau olelo noi ia Hamanalau ; pane mai o Hamanalau. Aole no e hiki ia'u ke loaa mai ia haawina e like me kau e olelo mai nei, oiai hoi o ko'u make ana a ola hou mai nei, o ko'u haawina no ia, he hai-na na kuu kane, aole loa. Ke hoomaikai aku nei nae au ia oe, e hoopau ae i ka manao e loku la i loko o kou naau, a me kou opu. (I ka wa kahiko, aole i hoomaopopo loa ia ne-ia mea he puuwai, a me ka lolo, no ka wa hou aenei ia mea, he opu no ko ka wa kahiko, e like me keia, "aole no ka hoi e noonoo iho kou opu," "auhea hoi, oi noonoo iho nei ua opu nei a aohe loaa iki," wahi mai a kekahi.)
           
A i ka lohe ana o ka wahine i keia mau olelo a Hamanalau, o ka pau ae la no ia o kona maka'u. A ninau hou akula no o Hamanalau ia Kukaopualono. " Heaha ka hana a na'lii o ko oukou nei wahi. I mai la o Kukaopualono ; he hula no, he he-a inoa, a he haku no hoi i ka inoa o ke kaikamahine a olua, oia ka hana o keia mau po la. A ka po nae i kakahiaka la, oia ka po nui e hoike ia ai ua kaikamahine la i mua o na makaainana a pau. Ina no hoi he mea i loaa ka hua mele o ke kaikamahine, he punahele loa ia ia Kaihuauwaalua, hoi me ka laulau o ka puaa, a me ka umeke-poi, ua nui ua kaikamahine la, wahine maikai, pela mai o Kukaopualono. Ae aku la no o Hamanalau. Ae, eia nae ka'u kauoha ia oe, e huna oe ia maua i keia po, a kakahiaka, a ahiahi maua, hele e nana i ka po lealea o ke alii o oukou. Ina no hoi e ike ia mai maua, alaila, loaa ka hoi kou waiwai, ina no hoi aole e ikeia mai, oia iho la no hoi. Oia ka'u kauoha ia ia oe e-a! Ae, mai la no o Kukaopualono, me ka hoihoi wale la, a hoomaikai ae la keia i kona mau aumakua, no ke alakai pono ana mai ia Hamanalau a loko o keia nei wahi pupupu hale.
           
"E u paina hoi ha," wahi a Kukaopualono. I aku o Hamanalau, "auhea ka hale mua," aia no ma kela kauhale, he kaikunane no no'u a me kana alii wahine no. Pane aku la o Hamanalau, "aole paha aenei e pono ia laua, e olelo paha ae nei ia maua." Hoole mai ka luahine. A ma ko ka luahinie hele ana a hai aku ia laua he mau malihini kana, e uhuna nae kakou, pela mai i olelo mai nei ; apopo ka laua hoike i ke ahiahi lo-ha i kakahiaka. Ae mai la no hoi lakou, ae, e u huna kakou. I ka hoi ana mai o ka luahine, a olelo mai ia Hamanalau, he mea maikai no ia i kona manao. O hele i o, e ai ai, a e noho ae no hoi au ia nei me ia nei, a hoi mai oe. (I ka wa i uka o kuahiwi, he hiki no ia Kaukanapokii ke kipeapea ae i wahi hale lauhulu, a lilo ia i wahi hale mua nona.) A i keia hoi, ua hiki hoi keia i kahi kanaka, hookahi hoi ke komo pu ana aku me kamaaina.
           
" E u paina hoi ha kaua," wahi a Hamanalau, o ka hoolako mai la no ia o ke kamaaina i na mea no hoi i loaa ia ia, koe aku no na mea maikai iloko o na hale alii. A i ka oluolu pono ana iho o ka lua o ka inaina a maona ae la, a hoopau ia no hoi ka ahaaina ana. A hoi mai la no hoi o Kaukanapokii; a walea iho la lakou nei ma na kamailio lealea ana ; a hiki wale i na wa a ka hiamoe i hoouhiia mai ai maluna o na kuemaka o lakou nei. I pono nae i ka hele ole ia mai, ae, aole no e hele ia mai, he mamao loa no kauhale. O ko lakou nei moe loa iho la no ia, a hiki i ka wa a ka wati-moa i hoolale mai ai, ua hiki kakou i ka hora o ke ao. A o ke ala ae la no ia Kukaopualono, eia ka ua ao io. O ko ia nei wikiwiki ino ae la no ia i ke ala, a homakaukau ae la i mau mea ai na ka ia nei mau malihi, a makaukau. O ka hoala aku la aku la no ia; a i ke ala ana mai o Hamanalau, eia ka ua ao. "Eiana mea ai a olua, e u noho malie no, e hele ae au i ka nahelehele i ka huli wahi maahaaha wauke la, i hele mai auanei ka wahine e, ua hala wau i ka nahelehele, aole e kipa ia mai, e hele ae nae au io i kuu kaikunane la e kamailio aku ai, ua hele au i ka nahelehele i ka huli mea kapilipili wauke." Ae aku la no o Hamanalau, "ae nani io no ka maikai oia noonoo ana ou, o hele hoi ha."
           
Ua hele aku la kela i kana huakai hele hoolalau, i wahi e huna ai ia Hamanalau ma. A i ke ahiahi hoi mai ana keia, ua kaumaha i ka wauke, kani ana ka ia nei o mawaho o ka hale. " Ke u noho nei no olua e-a," ae aku la no laua. A i ka poeleele ana iho, ninau aku o Hamanalau i kahi o ka wai auau kokoke, kuhikuhi mai la kela. A i ka pau ana o ka auau ana, a me na hoomaemae ana, hoomakaukau ka ai ana a pau, a hoomakaukau no hoi ke kapa hele o lakou nei. Ua ano poeleele iho la, ke hele nei ka hea inoa, ka makaikai. A i ka liuliu loa ana o lakou, a ua pau na mea iloko o ka lanai nui, me he auolo loihi la a akea no hoi; ua laweia mai la ke kaikamahine alii i waho, a ke noho lea-lea nei ke alii, o Kaihuauwaalua ; ke hii ia nei o Kukona e ke kahu ponoi, a ke noho malie nei no ke alii kamalii me ka lealea, me ka paani, me ka akaka i ka hula mai a ka poe hula.
           
I ka hiki ana aku o Hamanalau ma mawaho o kahi a na makaikai e noho ana, mawaho loa o ka aha ka lakou nei noho ana'ku. Aole e hiki aku i mua, ua hele mai nei a ku-neki o mua, he ike-a ia'ku no nae na Alii ke noho mai ; a he ike-a akaka ia aku no o Kukona i ka hii ia mai e ke kahu ona, e Kuhiaamaloloua, he wahine ia na Kamalokeapaihi, he kahu ponoi no Kaihuauwaalua. E noho ana lakou nei mawaho, a i waena o ka lealea ana, aole no nae hoi i liuliu loa. E uwe a ka launa ole mai ana o ua o Kukona, oi hoonana wale ke kahu wahine a aole he na iki; "heaha hoi keia kapalili o ke Alii e uwe nei," wahi a ke kane, "heaha hoi," wahi a ka wahine.
           
I lalau iho hoi ka hana o ua kaha kane e hii ae e hoonana, e kupou poo aku ana kela ilalo, he mea anuu na o ua kahu kane, a mai eha ke poo ilalo o ka puu lepo. "Hookuu ia iho ilalo nana ia e hele, malie o na iho," wahi a ka makuakane. I hookuu ia iho ka hana ilalo e holo kiki aku ana keia iwaena o ka puulu kanaka e huli hele ai. A, aohe he loaa iki o ka ia nei mea e huli hele nei, me ka uwe no nae e hoonaenae ai. A na ke alii e hele, ke hahai ukali hele aku nei no ua kahu mahope, a puni ae ana, aole no he na o ka uwe o ke alii. Hoi aku la a ma kahi o Ke Alo-alii, aohe no he na iki, koi hou no e hele, a hele hou no me ke kahu. O i noke wale lakou nei a pau na kanaka o loko, a ma ke kowa ana ae o kekahi wahi, ike mai la o Kukona i keia poe ekolu e kulou nei, o ko ia la hele mai la no ia. A no ko lakou nei ike ana mai la ke hele huli mai nei ke alii, e pulou loa ae ana lakou nei a paa, a kulou like iho la lakou nei, me he mea la he poe lawaia, e le-a ana kulou a ka lawaia ua malie.
           
Oia hele no ko ua kamaiki nei a laua, a hiki ana no ia Kaukanapokii, a pii no i ke kua e waha ai, a e haawe ai hoi. A lalau ae la ua makuakane a hii ae la ma ke alo. A uwe ae la me ka leo kaukau, a hea iho la i ka inoa o ke keiki ana. "Hamau la-e hama-u, Hamau la e keiki, keiki a Kaihuauwaalua, Hanau Kukona he kaikamahaloa, Haawe i ke kua la e Kaukanapokii. A ma koia nei kahea ana iho i ka ia nei mele inoa o ke kamaiki a laua, ua noho malie ke kaikamahine alii, a ikeia ae la o Kaukanapokii, me ka wahine. Hui ae la ka aha mai o a o, a maanei nalowale aku la o Hamanalau iloko o na uluaoa a loaa aku no mahope, e ka mea heluhelu, mai manao mai oe, ua kuawili wale ka hana ana i keia mau lalani mele, aole, he mau wahi hua mele uuku no nae, he mikomiko no.

KA IKEIA ANA AE LA O KAUKANAPOKII MA.

IA uluaoa ana o na kanaka, aole no nae e nalo o Kaukanapokii i ka uwe hoonene a Kukona, a me ke alualu ia no kekahi e ke kahu. A ma ka lohe koliuliu ana aku o Kaihuauwaalua ia Kaukanapokii, e kahea mai ana ke Alii, e noho ilalo na mea a pau, a ina o ka mea e ku ae iluna he make kona hope, a o ke alii a me ke kahu, a me ka mea e hii ana i ke Alii, oia ke ku iluna i ike aku au. O ka noho like iho la no ia o na kanaka mai o a o, a koe wale iho la no o Kaukanapokii e hii ana me ke kamalei ana me Kukonaikepoomalolokuokalani, a me ke kahu no hoi o ke alii. A kahea ia aku la o Kaukanapokii, me ka manao no nae o ka lehulehu a pau, oia wale no la, aole i ola hou mai o Hamanalau. Ua holo aku la ka lohe ma o a maanei o ka lanai ahaaina, ua hiki mai la o Kaukanapokii, aia ke hii mai la ke kaimahine. A ma ka meha ana iho e malu loa ka Aha, ua hookaawale ia ae la ke alanui o Kaukanapokii ma e hele aku ai, a hiki i kahi a Kaihuauwaalua e noho mai ana.
           
A i ka hiki ana aku o Kaukanapokii, he oi aku ke aloha iwaena o Kaihuauwaalua a me Kaukanapokii, o ke olo ae la no ia o ka makena mai o a o, o ke alo-alii o Kaihuauwaalua. A pau ko lakou hookolokolo ana i na kuaua mua o ko lakou mau kii onohi, e hoaleale ana iluna o Hihimanu, a akakuu mai la hoi na paka wai ua a ke kehau, me ua kanaka hai-na nei, a kakou hoi e nana pu ae ai e ka mea heluhelu. Aole nae o Kaukanapokii i hookuu aku i kona uwe haaniponipo loa ana, aka, he uwe kau kau no nae e helu ai, oiai, ua ike no keia ua ola loa o Hamanalau. A pau no hoi ka uwe ana, a noho malie ka Aha mai o a o, alaila, ninau aku la o Kaihuauwaalua ia Kaukanapokii i ke ano o ko laua noho ana me Hamanalau, a hiki i ka wa i make ai o Hamanalau, Kamailio aku la no o Kaukanapokii mai ka mua a hiki i ka make ana, a hiki no hoi i ke ola hou ana o Hamanalau, a me ka hoi ana mai a laua a noho ma kahi hale o ka luahine-kaika-pu, a kakou i kamailio mai ae nei, a me ka uhaele pu ana mai no a lakou a ma ka hale lanai hula i ua po nei, a hooki iho la o Kaukanapokii i kana kamailio ana. A i ka lohe hou ana o Kaihuauwaalua i ke ola hou ana o Hamanalau, o ka ninau hoomaopopo loa mai la no ia o ua kanaka hai-na la. A ma ko Kaukanapokii hoomaopopo loa ana'ku ua ola io o Hamanalau, aia ma ka hale o Kukaopualono kahi i noho ai.

KE KENA AHA O KAIHUAUWAALUA I NA KANAKA
E KII A E HOIHOI MAI IA HAMANALAU ME KE ANO HANOHANO.

I loa no a pau ae ka Kaukanapokii kamailio ana, oiai hoi ua kamailio mai la kela ma ke ano hoopokole, o ke kena ae la no ia o Kaihuauwaalua i na kanaka e ku pohai mai nei iloko o ka au-olo lanai, e kii aku ia Hamanalau e hoihoi mai ma ke ano hanohano o Ka Moi wahine. Aole kanaka hoole i ka olelo a Ka Moi, a he mea hou no hoi ia e hoopau ai i ko lakou hoomaloka, o ko lakou hele aku e ku-ike. Ke paukiki wale la lakou la i ka hele me ka hoihoi a hiki i kahi o ka luahine. I hiki aku ka hana, o kahi luahine wale no ke noho ana, o ka hoi ana'ku no ia. I ninau aku ka hana o na Ilamuku o ke alii ia Kukaopualono. "Auhea o Hamanalau." Pane mai ka luahine. "Aole i hoi mai nei." "He oiaio ae nei kau mea e olelo mai nei, ia nei o Hamanalau me oe i keia po iho nei, a me keia la i hala iho nei, o Hamanalau a me Kaukanapokii," wahi a lakou. Ae aku no keia. "Ae, ia nei no makou kahi i moe ai, a ao aenei keia po, a mai keia la hoi a po iho nei, hele aku nei no makou a ekolu i ka nana hula, a i ka uluaoa ana o na kana, oia no ka wa i nalowale ai, a naku hele mai nei no hoi au i ka'u hele, aole hoi au i ike i kona wahi i hele ai."

KA LAWEIA ANA O KUKAOPUALONO I KAHI O
KAIHUAUWAALUA E OLELO PONO AI.

Mamuli o ka loaa ole ana o Hamanalau i ka huakai huli o keia po, nolaila, ua hopu ia o Kukaopualono a laweia i mua o Kaihuauwaalua, a i ka hiki ana aku, aole o Hamanalau kekahi. Ninau mai ke alii, hoole aku na Ilamuku, "aole i loaa, ua hooiaio mai nei no nae keia, ua ike no ia ua ola no o Hamanalau, a ua noho pu no ka me ia, a hele pu nui mai nei no ka i keia po nei. A hiki i ka wa i uluaoa ai na kanaka, oia ka wa i nalowale ai. A i ka ninau hoomaopopo ana'ku a ke alii i ua o Kukaopualono, hooiaio mai la kela me ka hoohiki pu mai ma ka inoa o Pele. A olelo nou aku la o Kaihuauwaalua. "A heaha kou mea i holo malu ole mai ai e hai ia'u, a na makou ia e kii aku me ke ano hanohano nui, a i wahi e hiki io mai ai o Hamanalau i mua o ko'u alo nei, me kuu ike io aku ua ola o Hamanalau, alaila, e loaa no ia oe ke kulana Hanohano e like me kekahi poe alii hanohano e noho nei malalo o'u." Olelo mai kela. "Ua papa ikaika loa mai o Hamanalau ia'u, aole au e hoike, aia a hiki ia nei, oia no kou wa e ike kino ai ia ia. A i ko kakou nana ana ae nei hoi ia ia i keia po, aole ae nei oia."
(Aole i pau.)