Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 8, 22 February 1868 — Page 1

Page PDF (1.73 MB)

KA NUPEPA KUOKOA
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE VII. HELU 8. HONOLULU, FEBERUARI 22, 1868. NA
ELU A PAU 325.
"KA NUPEPA KUOKOA,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono.
$2.00
No na mahina he UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono.
ME KA HOOKAA MUA MAI.

                      NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
                      KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
                      NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
                      O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
                      AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi. L. H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)

KA "NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY SATURDAY,
$2.00 per annum, or $1.00 per six
months, in advance.

                      ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.
                      KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.
                      PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS,

Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
                      ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.
                      THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.
L. H. GULICK.
For the Publishers.
                      Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
                      Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.

S. MAGNIN
MEA KUAI LOLE MAIKAI
-A ME –
NA ANO LOLE HOOHIE A KA MANAO,
Na Kamma, Buti, na Papale Kapu a me na ano Papale.

                      E hele ana maanei mamua o ka hele ana aku i na hale e, a e kuai makepono aku no wau. E wehe ia ana ka puka i keia la.

Honolulu, Ian., 4 1868. 318 6m

E HOLO MAU ANA KA
Moku Ahi
"KILAUEA"
I keia hapaha Makahiki, e like me
keia malalo nei.

E haalele ana ia Honolulu
                      Poakahi Dekemaba 30
                      Poakahi Ianuari 6
                      Poakahi Ianuari 13
                      Poakahi Ianuari 20
                      Poakahi Ianuari 27
                      Poakahi Ianuari 3
E hoomaha ana i ka hebedoma elua, e hoomaka ana i ka la 10 o Feberuari, a holo hou i ka
                      Poakahi Feberuari 17
                      Poakahi Feberuari 24
                      Poakahi Maraki 2
                      Poakahi Maraki 9
                      Poakahi Maraki 16
Ma ka hora 4 1/2 ponoi o ke ahiahi, a e ku ana ma
LAHAINA
KALEPOLEPO
KEALAKEKUA
KAILUA
KAWAIHAE
a me MAHUKONA.
Ma ka hoi ana mai, e haalele ana ia
KEALAKEKUA ma ke awakea Poakolu. KAILUA, ma ke ahiahi Poakolu KAWAIHAE & MAHUKONA, ahiahi Poaha. Ku hou ma HONOLULU i ke kakahiaka Poaono. E hoopae ia no na ohua o MAKENA.
                      Ma ka Poaha, Maraki, la 26, e holo ana i
KOLOA a me WAIMEA KAUAI ma ka hora 4 1/2 ponoi, a e ku hou mai ana i ka Poaono la 28.
WALKER & ALLEN
Honolulu, Dek. 21, 1867. NA EGINI.
318 3m

HALE PAI KII!
AIA KO'U HALE PAI KII
MA MONIKAHAAE,

Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA AI o S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He emi loa ke kumu kuai o na KII. H.L. KEIKI (CHASE.)
318-ly Mea Pai Kii.

Papa Nukama (R. Newcomb),
- A ME -
Toma Kea (Thomas Cross)
NA MEA HUMU BUKE.
Alanui Kalepa Makai o Hale Luina.

318 - 3m

No Hilo.
KA MOKU KUNA
"MELE HILO,"
O Ballastier ke Kapena.

E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE Awa maluna, no na ukana a me na ohua e ninau ia HULIPAHU, (L. L. TORBERT.) 318-tf

HE MOKU HOLO MAU NO KONA
- A ME -
KAU, HAWAII.
E HOLO MAU ANA KE KUNA
"Kona Packet,"

KAPENA BALAAMA, mawaena o Honolulu a me Kona, Kau, Hawaii. No na ukana a me na ohua, e ninau i ke Kapena ma ka moku, a i ole, ia PALAIKA (F. S. PRATT)
Honolulu, Aper. 23, 1867. 318-tf

HE MOKU HOLO
No Lahaina, a me Makena.
O KE KUNA KALEPA PAA
maikai.
"Kate Lee"
O Crane ke Kapena,

E HOLO MAU LOA ANA, A HIKI MAI no hoi ma na Awa i olelo la maluna. No na ukana a me na ohua, e niua i ke Kapena ma ka moku, a i ole ia ia
318-tf C. BREWER & co. (BURUA MA)

Ka Nupepa Kuokoa
KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA,
NA S. M. KAMAKAU.
HELU 61.
NO KA NOHO ALII ANA O LIHOLIHO
MALUNA O KE AUPUNI A UA KAPAIA
O KAMEHAMEHA II.

                      I ka makaukau ana o ka hoihoi mai na kino pahu kupapau o na Moi o k Pae aina Hawaii, maluna o kekahi moku kaua o Beritania ; o kekahi alii ka me nana i hoihoi mai i na pahu kupapau Lord Bairana ka inoa.
                      Nolaila, kauoha mai o Kini Keoki IV, ia Boti Kamauleule ma e hele e ike, alaila, hele aku la lakou e ike maka, he ma ka no he maka, me ke Kini o Beritania Hookahi wahine o Kuini Liliha, a elima kane, a ku aku la lakou imua ona, a haawi mai la o Kini Geoki i ka mahalo au imua o ko lakou maka. Pane mai o Kini
George i no huaolelo. "O ka hiki ana mai o ka Moi o Hawaii pae aina, ma ko'u aupuni ma Beritania nei, aole au i lohe mua, aka ua lapaau iho la no ka poe Dauta akamai, e like me ka lapaau ana i na 'Lii o Beritania nei, a ua make iho la nei ia nei, a e hoihoi ia aku no kona kino kupapau e kekahi moku kaua o ko'u aupuni, a me kekahi o ko'u poe alii. E hoi oukou, a o kona kaikaina o ko oukou Moi no ia, a o na pilikia kuloko, aole ia'u ia. O na pilikia kuwaho, oia ka'u e malama aku ai i ko oukou aupuni, e like me ka wa ia Kamehameha I."
                      I ka pau ana o ka olelo a Kini George IV., ua unuhi mai la ka mahele olelo o James Kanehoa i na olelo i lohe o Boti Kamauleule ma.
                      I ka pau ana o ike alii, ua hoi mai la o Boti ma me na pahu kupapau elua, maluna o ka manawa o Beritania, elima i make oia huakai, hookahi i holo i Farani, a eono i hoi mai; o Boti Kamauleule, o Kuakini Liliha, o Kekuanana, o Manuia, o Naaiweuweu, a me James Young Kanehoa. A ku ka moku kaua mawaho o Mamala, a hoolei kona heleuma i ka hohonu i ka la 4 o Mei, A. D. 1825. He mau kino maoli ka i holo aku, a he mau kino pahu kupapau ka i hoihoi ia mai i kona aupuni; Aloha ino. I ka hoolei ia ana o ka heleuma, ua haawi ia mai ka lohe i na 'Lii o ka aina nei. I ka manawa i lohe ai na 'Lii a me na makaainana, ua make ko lakou Moi a me ka Moi wahine Kamehamalu ; alaila, haawi ae la lakou i ko lakou aloha kumakena i na leo ulono me ka ikuwa i ka lewa lani, a o kekahi poe, iho aku la na pihe ilalo me ka oni aku i ka lepo, he naauauwa a he kumakena aloha i ko lakou mau Moi opiopio i hala i ka make. A hoopae ia mai na pahu kupapau me ka mahalo nui ia i na maka; Akahi no a ikeia na pahu kupapau ma ia ano ma Hawaii nei - He hopipipi no ke ano o ke aupuni ma ke ano hou. O ka pono Hawaii, he paa nununu
a he hauhoa kuali.
                      I ka waiho ana o na pahu kupapau ma ka aina, ia mau la iho. Ahaolelo iho lana Alii no ka hooili ana o ke aupuni, a me ka noho ana o ka Moi Lokomaikai Nui Kauikeaouli ma ka Nohoalii o ke Aupuni. Ua hooili no ka Moi Liholiho i ke aupuni maluna o Kauikeaouli, aka, he opiopio loa no oia, he aiwa wale no ona mau makahiki. Nolaila, ua lilo i na Kahu ka hooponopono o ke aupuni a o Kaahumanu ke poo hooponopono aupuni, a malalo mai na kaikunane a me na 'Lii; O Luanuu Kahalaia ke kahu alii o Kauikeaouli ia manawa, o ke kahu alii mua o Kaikioewa, oia ke alii aimoku o Kauai.
                      Iloko o ka Ahaolelo a na 'Lii ilaila i hai mai ai o Boti Kamauleule i ke kumu i make ai o na Moi, a me ke kauoha a Kini Keoki IV., o Kalani Kauikeaouli no ka Moi o ke aupuni Hawaii, o ke kaikaina o ka Moi Liholiho, o na keiki alii a Kamehameha I. I ka pau ana o ka Ahaolelo alii, eia ka mea i hooholoia, e kukalaia ka olelo alii ma Honuakaha.
                      I ke kukala ana o na olelo alii ma Hokuakaha, o ka Moi Kauikeaouli kekahi i hai mai i kaua olelo Berita paa, i ka wa e akoakoa ana ke anaina o na Kuhina, na 'Lii, a me na makaainana; Alaila ku mai la ka Moi Kauikeaouli, o ka umi paha ia o kona mau makahiki; "Auhea oukou
e na Alii, e na kahu, e ka hu, e ka makaainana ; Aloha oukou. E hoolohe mai oukou, o ko'u aupuni, ke haawi nei au i ke Akua. O ke alii pono, o ko'u alii ia, o na keiki a na makaainana i malama i ka pono, o ko'u kanaka ia. O ke alii hewa a me ke kanaka hewa, aohe no'u ia kanaka; O ko'u aupuni, he aupuni ao palapala ko'u. Auhea oukou e na 'Lii a me na makaainana, e ao oukou i ka palapala." O Kaahumanu a me Kalanimoku kekahi i kokua i ko ka Moi manao, a ua hai mai laua i ko laua manaoio i ka mana o ke Akua.
                      [ E huli hou kakou i hope, a e hai ia ka moolelo o Keopuolani a me ka moolelo o kekahi poe alii.]
                      Ka moolelo o Kalanikaalaneo Keopuolani, a me ka mookuauhau kupuna mai, i kapaia o Kumuuli a me Kumulipo. O keia mau kumu kuauhau a me keia mau mookupuna, e loaa no maloko o na mele kupuna a Kualii ; a o Peleiohalani a me ko Kamahana na Moi kapu o Oahu; a no ko lakou mau pua alii ole i koe mai i ke ao, nolaila, maloko o keia mau alii e loaa ai na moolelo o kela a me keia alii mai na kupuna kahiko mai o keia pae aina, a e kuauhauia ma ko Keopuolani mau mookuauhau kupuna, a puka mai ia Kamehameha II., a me Kamehameha III.
                      Eia ka mookuauhau Kumuuli a me Kumulipo a me Ololo. - O Hulilihonua ke kane, o Keakahulilani ka wahine, hanau mai o Laka; o Kapapaialeka ka wahine, hanau o Kamooalewa ; o Olepuukahonualani
ka wahine, hanau o Maluapo ke kane, o Laweakeao ka wahine, hanau o Kinilauemano, o Upolu ka wahine, hanau o Halo, o Kiniewalu, hanau o Kamanookalani ke kane o Kalanianoho ka wahine, hanau o Kamakaokalani ke kane o Kahuaokalani ka wahine, hanau o Keohookalani ke kane o Kamookalani ka wahine hanau o Kaleiokalani ke kane o Kaopuahiki ka wahine, hanau o Kalalii o Keaomele ka wahine hanau o Haule ke kane o Loaa ka wahine hanau o Walea ke kane o Lanea ka wahine, hanau o Nananuu ke kane o Lalooliana ka wahine, hanau o Lalokona ke kane hanau o Laloohoaniani ka wahine hanau o Pokinikini ke kane o Polehulehu ka wahine, hanau o Pomanomano ke kane o Pohakoikoi ka wahine, hanau o Honuapoiluna ke kane o Honuapoilalo ka wahine, hanau o Kupukupuanuu ke kane o Kupukupulani ka wahine, hanau o Kamoleokahunua ke kane o Keaaokahonua ka wahine, hanau o Kapaiaaokalani ke kane o Kanikekaa ka wahine, hanau o Ohemoku ke kane o Pinainai ka wahine, hanau o Makulukapo ke kane o Hiona ka wahine, hanau o Milipomea ke kane o Hanahanaiau ka wahine, hanau o Hookumukapo ke kane o Hoao ka wahine, hanau o Lukahakona ke kane o Niaulani ka wahine, hanau o Kukalaniehu a o Kupulunakehau. A o Kahikoluamea ka i noho ia Kupulunakehau hanau mai o Wakea.
                      O Wakea ke keiki a Kupulunakehau me Kahikoluanea; o Kahikolaumea ke keiki a Owe me Walaahilaninui; o Walaahilaninui
ke keiki a Lohanakiipapa me Iwahinakiiaka ke keiki a Waluanahilaninui me Hikuanakiiakea, ke keiki a Onoahinekiipapa me Limahinakiiukea, ke keiki a Wahinekiipapa me Kaluaahinakiiakea, ke keiki a Luahinakiipapa me Kahiahinakiiakea ke keiki a Laheamanu me Keakenui, ke keiki a Hanaiiluna me Hanaikini, ke keiki a Keaoalani me Nuhaeiluna, ke keiki a Lanikupa o Kupo ke kane, ke keiki a Kaneiakoa, o Hakoakoa la ia ke kane, ke keiki a Haakoakoakeau, o Kahikoleiula ke kane, ke keiki a Kanemakaikaleue, o Kahikoleiulu ke kane, ke keiki a Kupomakaikaeleue, o Kakikoleikau ke kane, ke keiki a Lukaua, o Kahikolupa ke kane, ke keiki a Kapohaaia, o Kaluakahiko ke kane, ke keiki a Heleiluna, o Kaluakapua ke kane, ke keiki a Alanainai, o Kapili ke kane, ke keiki a Halolena, o Ahukai ke kane, ke keiki a Halailio o Kumuhonua ke kane. O ka hui ana o na kumu o keia mookuauhau, o ka Paliku pakiki keia, o ka mookuauhau o na kupuna kahiko.
(Aole i puehu.)

                      Ma ka makani puahiohio hope i pa hope iho nei ma mokupuni o Sana Toma, me he mea la e hapaihapai ia ana ka mokupunii, a ua ulu ae la iloko o ka manao o kekahi poe ka nune, ina i hoohakalia iki iho o Amerika i ke kuai ana, ina aohe e lilo u-a kela mau dala.

HE MOOLELO
- NO -
HAMANALAU,
HANAI A HAWEA.
I laweia maloko mai o na kaao kahiko o
Hawaii nei.
HELU 9.
KA HULI IA ANA O HAMANALAU MAI IA PO A
AO, A KAI IA LA AE A PO, AOLE NO HE LOAA.

                      I ka maopopo ana ae la no i ke alii, a me ke alo-alii a pau, ua ola io no o Hamanalau, o ke kena ae la no ia o Kaihuauwaalua i na Kukini mama loa, a huli no ia po a ka palena mai o Hamakua e pili la me Hilo, a ma ka palena mai o Kohala e pili la me Kona, a mauka kekahi o Waimea, a i uka kekahi o kahi a lakou i noho ai, a make ai o Hamanalau, a o kekahi poe kanaka hoi, huli ia aku la ma na kauhale o Waipio mai o ka a hiki loa i kai, a pela kela a me keia wahi hiki ke pee ia, a ke hoonaloia paha, ua pau loa i ka olelo ia e Kaihuauwaalua, a mamuli o ke kauoha alii, ua hooko no ka poe makee alii, a o ka poe ane hoomaloka no hoi, a opu keke-ue, hele wale aku la no a ka nahelehele e hoohuli hoomaauea ai, ua huli io paha, aole paha, oiai e hookoe ana no lakou he wahi olelo ukiuki kahiko iloko o ko lakou naau, a hoopuka no nae ma ka waha ka olelo a kekahi mau kanaka, o Kuili a me Kuhilani, penei ka laua mau olelo. "He kupanaha paha" wahi a Kuili. "I ke aha hoi," wahi a Kuhilani. "I keaha mai ka hoi kau, kai no hoi i ke alii o kakou. I ka wa e noho ana o Hamanalau i uka o kuahiwi e koko ana ka opu i ke keiki, oia hoi ka wa e hoi ai o ua o ino Kaihuauwaalua i kai nei, aohe manao aku e he wahine, a i keia wa hoi, ke wikiwiki ino nei i ka hoouna ia kakou e huli hele ma kela pe-a o Hamakua, a ma kela pe-a no hoi o Kohala, a ma keia nahelehele aku a kakou e naku hele wale aku ai no me ka ike ole ia o ke ala, a me ka ike ole ia aku no hoi o kahi i noho ai, a i pee ai paha. A ma ke ala maopopo hoi a kakou i ike ai, a ma ka hale hoi a Hamanalau i noho ai o kuahiwi i ikeia nae e kakou, o ka ia la wa iho la ia e hoolalau ai i kai nei, a ua oki nae hoi i pihoihoi ua alii nei o kakou," pela mai o Kuili.
                      Pane mai o Kuhilani. Pela io no hoi paha, i make la hoi ae nei ia wai kana wahine, i make no hoi paha ia ia, nana no hoi
i hai-na. He manao no ka ae nei kou e he huli aku ko kaua, maanei no paha kaua e hiamoe ai, a ao ae ne ia po, i kuhi ia mai no kaua, eia i ka huli ia Hamanalau, huli aku auanei loaa, aohe paha e loaa, he alaiki ko kahuna wahi a ka olelo, ae no hoi paha, e umoe kaua, o ka uhiamoe no ia a na ke olowalu ana o ka moa, o ke ao ka mea nana i hoala mai, a o ka uhaele aku la no ia ma ka nahelehele aku e huli ai a e pee ai no hoi, a hiki i ke ahiahi ana, hoi like mai la na kanaka mai o a o, a o ko lakou nei hoi like aku la no ia me kela poe huli. A i ka hiki ana aku i ke alo o ke alii, he hoole no ka lakou nei.

KE KII IA ANA O KA MAKAULA E HELE MAI I
MUA O KAIHUAUWAALUA E HAILONA AI I
KANA IKE.

                      I ka hiki ana mai o ka Ma-kaula. "Ninau hoomaopopo aku la o Kaihuauwaalua i ua Ma-kaula la, he oiaio aenei ua ola o Hamanalau, a ua nalowale i keia po iho nei, a he mea kupono aenei ke huli ia, a e loaa aenei i ka huli ana." Ae mai no ka Ma-kaula. "Ae, ua ola no o Hamanalau, mamuli o ke ano kupua o ko wahine, ua ola no ia, a ma ia ano no, ua ula-ia hou ko wahine, ua holo i ka nahelehele, ua ahiu, ua maka-pa. I ka uluaoa ana o na kanaka ia po, ua uluaoa pu mai me na uhane e-epa o ko wahine, oia ka mea nana i hoouluku, a holo aku la i ka nahelehele, oiai, aole i hanai ia ko wahine i kahi kanaka, i kahi mehameha no kona wahi i hanaiia ai, a loaa ai ia oe, ooe no ka hoike no ia mea, a o ka poe i holo pu ai i Oahu. A pela no, ua hookumakaia aku oe i ko wahine e noho i ka nahelehele, a oia wale no ia i noho mai nei a make, a ola hou mai la, aole nae i pau ae ke ano pioo o ko wahine, o ka loaa hou no keia i keia wawa haunaele, o ko ia la holo no ia, nolaila, aole e loaa ke huli aku." "A pehea la ka aenei e loaa ai kuu wahine," wahi a Kaihuauwaalua. "E huli oe, he lau ka ia ula, he lau ka puaa, he lau ka nahu, he lau ka niu, he lau ka upena, he lau ka hale, he lau ke kanaka, a lako ia oe keia mau mea, alaila, huli oe i ko wahine loaa. Aole e na mai ka huhu o ko wahine ia huli wale aku no a oukou; me he ano paani la a kalea wale no." A ma ia lohe ana a ke Alii i ka olelo a ka Ma-kaula, kulou iho la ke Alii no na minute elima, a ea ae la i luna me na maka kaumaha, a pane aku la i ka Ma-kaula. "E ka Makaula maikai, a ike, a mana, hoi, ua hai mai nei oe ma kou ano kilokilo, i ke ola ana o kuu wahine, a me na ano e ae a pau, he oiaio no ia ke noi aku nei nae au ia oe ma ka inoa o kou mau akua, a ma ke ola ana hoi o ko'u mau aumakua, e kala mai oe i ko'u mau hewa a pau a'u i hana hewa aku ai i kuu wahine, a ke noi hou aku nei no hoi au ia oe e hoololi ae oe i ke ano o kau olelo e pili ana no ka "he lau ke kanaka," oiai he mea nui ke kanaka, he mea loaa ole aku, he kumu nui no hoi paha aenei e komo hulihia ai ka aina i ka haunaele nui. A o na mea e ae, he loaa ia ia'u ke imi aku." A pau ka ke Alii olelo ana, o ka pane mai la no ia o ka Ma-kaula. "Ae, ua olelo aku nei au ia oe, me ke ano hookaumaha i wahi e ikeia ai kou manao nui i ko wahine. A ina la hoi oe i ae mai nei me ka hemolele loa, me ka hookau-kau-lua ole iho, ina no la hoi aohe olelo ana, he hiki no ia'u ke hoemi a ke hoole i kekahi mea, a no kou mihi ana mai nei hoi. Nolaila, ke hai e aku nei au ia oe i na ouli o ko wahine ma keia hope iho, 1 E loaa ana no ko wahine a ike oe ia ia a kamailio pu. 2 E hoi ana no ko wahine i Oahu e ike i kona mau makua. 3 E noho ana no oe me ko kaikamahine ia Hawaii nei. Peneia e akaka ai, no ko mihi ana mai nei a hoohiki mai nei oe ma ka inoa o ko'u mau akua, a me kou mau aumakua, nolaila, e ike ana oe ia ia, a e noho ana oe me ko kaikamahine; a no kou minamina ana mai nei i ke kanaka, a minamina ole oe i ko wahine. Nolaila, ua ae ia mai no e noho oe me ke kanaka au i minamina ai, a e hoi ana no o Hamanalau i Oahu a'u i olelo mua ae nei. Ina hoi oe i ae hololea mai nei mai ka mua a ka hope, ina la hoi aohe olelo ana, he lani no la hoi paha iluna, a he honua no ilalo, o Waipio no ua aina, noho ana no me ua wahine au."
                      E ka poe heluhelu i keia moolelo a kaao paha. Ua ike kakou mamua ae nei, e hoi hou ae kakou a e hoomanao i na olelo a Hawea ia Hamanalau iloko o ka moe uhane, ina e ola hou mai o Hamanalau, e hoi mai no i Oahu nei wahi a Hawea, a komo ai ko Hamanalau uhane iloko o ka manu Iiwimakapolena, a e ko paha aenei ia olelo ma ka olelo wehewehe hoi a keia Ma-kaula.
                      A ma ko Kaihuauwaalua manao e nalu la iloko, ina ka e loaa ia ia o Hamanalau, aole no e hoi hou ana oia i Oahu oia wale no, aia no ka o laua pu no ke holo mai i Oahu nei. "Pela-ka io paha," a pau na mea o kona puuwai e hana malu nei, o kona ae aku la no ia i keia mau mea a pau a o ke kuahaua a auhau ia ae la na mea a pau, aohe i emo, ua lako ia mau mea a pau; ua paa ka halelauki. A ia po iho, ua hana ka Makaula i kana oihana, a me ka hailona ana i mea e hoikeia mai ai kahi i noho ai o Hamanalau. A i ka hana io ana ua haiia mai oia e kona mau akua, ma o Hamanalau iluna pono o ka piko o ka wailele o Hiilawe kahi i noho ai, ua ulupuni loa aohe wahi aokanaka ae, aohe no hoi he noonoo kanaka ae i koe ia Hamanalau, o ka ulaia wale no, a ke pipii la kona kino kanaka iluna o kela wahi nihinihi lele a ka manu he lau laau, oia na mea i hoikeia mai ma o ka Ma-kaula la, mai kona mau akua mai, a oia mau olelo no hoi ka ka Makaula i hai ae ai imua o Kaihuauwaalua, a me ka lehulehu holookoa a pau.
                      Ua lohe pu ae la no kakou e ka poe heluhelu i na olelo a ka Ma-kaula, aia o ua o Hamanalau iluna o kekiki o ka lala-kama-hele, o neia mea lohe ole mai e he lala laau, aia ka oia iluna olaila kahi i lalama ai, i kahi o ka lapa-manu ole. Aka hoi, he mea no ia na kakou e kanalua ole ai, oiai o ko Hamanalau mau hoa aiwaiu no ia he manu, o ka uka nahele laau loloa o Kaaia, a ka i no hoi oia wale, eia aku no ka hoi ua hoa aiwaiu ona i ka uka no hoi o Waipio, e halawai aku ai me Maunakea, a kai no la hoi o laua wale, eia no ka hoikeia lalama hou no iluna
o Hiilawe, wailele a Hainakolo, a hookahi aku no i koe, o ke kau-na no ia a kaulele wale iho maluna ua mea he lalama ana ; o ka ike ana ka kakou i kai o Waipio me ka luahine kaikapu, iloko o ka lanai auolo hula, eia aku nei ka i-o, malie no la paha i loaa ole ai i keia puulu kanaka, eia ko kela i ka lae o ka ia, malie no i mau-mau-a ai ka poe pii pali o ia wahi, e lua la no hoi o Hainakolo ma la, a pela no hoi o Hamanalau.
                      A ma ko ka Ma-kaula ike maopopo ana, aia o Hamanalau i ka inuwai huihui o Hiilawe me Pae, nolaila, kauoha hou ae la keia
i ke Alii, e kukuluia i hale nui, he 10 anana ka loa, elima anana ka laula, ekolu anana ke kiekie o ka pou, 8 anana na pouhana, he kui nae ma kahi kupono ke kui-ia. Aole no i emo iho, he pupukahi wale no ia ma ke kauoha a ke Alii. O na wahine ua pii i ka maile, ka palapalai, ka awapuhi, ka ie-ie, na mea ala no o ke kuahiwi a peu, e hoopuloku ai no hoi, i wahi e noho iho ai o Laka iluna. A o na kane ke pii nei i kapili-manu, a me kekahi mau laau okoa mai no o uka, o kumu no o ka lau ka ana iloko o ua hale nei. O ka lehua mai la no ; hele loko o ua hale nei a wehiwehi, i na mea he lau nahelehele o uka. O ka manu nae, ua kauoha no ka Ma-kaula, aole make pepehi i ka manu, me ia ola okoa mai no a loko o ua hale nei. Nana'ku no hoi i ka hiwahiwa o ua mea he hana a ae ia Ma-kaula a, aohe no hoi e loaa aku. Ke halahalakau la ka manu iloko o ua hale nei iluna o ka laau, ke kiko la i ka pualehua, ke moani mai la na mea ala o ke kuahiwi iloko. Aohe wahi a Hamanalau e hoohalahala ae ai, ua ulua mai a pau na Haiku, he oiaio, oia paha, na hana hoi a keia Ma-kaula. Ua ike oe la kakou i keia mau hana akamai ana, i wahi e hoi mai ai o Laka a noho iluna o ke Kahu, e nana 'ku kakou mamua, i ke ku ana o ua Ma-kaula nei e hoowalewale, e hoi mai e noho iloko o ka hale lehua ona, ka ulunahele a ka la i hoopumehana ole ai, hookahi no la he hale, oia hoi o Haleakawao.

KE KAUOHA HOU ANA O KA MA-KAULA IA
KAIHUAUWAALUA MAMUA IKI IHO O KONA KII
ANA E HOIHOI MAI IA HAMANALAU.

                      Ke kii nei au ia Hamanalau e noho malie loa oukou iloko o ka hale o oukou iho i na la elima, mai puka iki oukou i waho, e hikii ka puaa, a me ka ilio, a o ka mana moa a pelehu, ua oki no ia, he hoa hoi kela no ka manu. Ina aenei e kui ka hekili, olapa ka uila, nei ke olai, a ua ka ua, a kahe ka wai ula i kai nei me ka piha-a, a malie iloko o na la elima, e manao ae oukou, ua komo o Hamanalau iloko o ka hale, a ua hiamoe, o ko oukou wa no aenei ia e kii aku ai a hoopuni ae i ka upena e like me na mea a'u i kauoha ai ia oe, he lau ka upena. A pau ka oukou hana ana hoi no oukou i ko oukou hale e hiamoe ai, a e nana hoaiki mai paha. Aia aenei a kuu iki mai ka nae, a ane noho malie paha mamuli o ka mana o kuu pule, alaila, e laweia mai ke kaikamahine na kahi makuakane mai no e lawe, na Kaukanapokii, na makou ia e noho i ua hale nei, a hala paha kekahi mau la, alaila, oia ka hoi ka wa e hele ae ai oe, a me kekahi mau poe uuku kupono, aole no he hele lehulehu ae o ahiu hou no hoi, a hele hou i ka ulaia, a imi apa hou aku i ka mea i loaa, e nalo hoi ia a e hoi mai ana a o ke kino kanaka nei ona he palekana loa hoi ia," wahi a ka Ma-kaula.
                      A i ka hoopau ana ae hoi a ka Ma-kaula i kana olelo, pane mai ke Alii. " E pono hoi ha e hoaimu ae na kanaka i keia la i ai na lakou, o pau ae nei i ka pololi i kela mau la elima, malie aenei o ka la malie no keia," ae aku la no ka Ma-kaula. O ka hoaimu like iho la no ia o na kanaka mai o a o, he nana aku ua uahi poele o Waipio i ka uahi o ka imu kalo, (oia la hoi e he noho ana pololi maoli la, he okoa hoi keia, he ua mai, pala-pi ka wahie, a kahi ka hoi ka la malie,) he ikena paha ka oukou. Ina no oukou e hoolohilohi iho, kahu i ka lae o ka mano, he ale ka wahie. O ka po o ke ao aia ka pono o ka mo-a o ka ai, he kaiakahinalii mai ka hope. I ka lako pono ana o na mea a pau, a me ka haiia ana'ku o ka lohe ma kela, a me keia pea o Hamakua a me Kohala, iloko o na la elua, ua makaukau na mea a pau. A o ka hoomakaukau iho la no ia o ka Makaula e pii e hoonana, a e hoihoi mai i kai mai kona hele ahiu ana.

KA PII ANA O UA MA-KAULA NEI I UKA A ME
KA HIKI ANA MAI O NA HOAILONA.

                      O ka pii iho la no ia o ua Makaula nei, me na lako hoomana o ka wa kahiko. A i ka hiki ana i ke kumu o ka pali, malalo iho o ka wailele o Hiilawe. Alala ana ka puaa a ua Ma-kaula nei, me na hua pule e namunamu ana, a e hookunokunou ana i kona poo, a e hoemi hope ana. Ina o oe kekahi malaila kahi i nana ai, e akaaka oe a e nae iki i ua mea he kiwalawalao o na wahi lauoho. Ku ka puali me he mea la no Leleaanae. Pela ka hana mau ana a ua Makaula nei, me ka lihi wahi ike ole aku ia Hamanalau. I nana ae ka hana o ua Makaula, makomako mai ana ke ao ma ka lani, e hakumakuma mai ana, e hoanuunuu mai ana i kona mau opua. A i ka nana ana ae a ka lehulehu mai o a o, ko hooho wale ae la lakou me ka leo nui. " E ua paha auanei ana e ka la. I kukuna a ka la ma Haehae, Homai he ua."
                      I loa no a peu ae ka pule ana a ua Makaula nei, o ka iho mai la no ia a na omaka wai ua o Kulanihakoi, Hoonakeke mai ana
na uahi poepoe o Puowina, hoonaueue mai ana ke olai i kana hana. Iliki iho ana no nae ka ua i ua wahi Makaula nei, mauu maoli, hele a peno, huhulu wii na hulu i ka papalina, naka nahulu i ke kumu-auwae. A i ka mao ana ae a keia kuaua, he mau minute paha elima. Hiki hou iho ana no, elima kuaua o ka nee ana iho, hele ka wai ula i kai. I ka hala ana o ka la mua, aohe i lohe wahi leo aku ka Ma-kaula, a i ka lua o ka la, lohe koliuliu keia i ka leo oli a Hamanalau; oia no kahi mele ana i oli ai i ka wa a Kaukanapokii i hopu ai, ua kamaaina no oe e ka mea heluhelu i kela mele. "Nihaniha wale e kunane. Uhia na maka i ka lau pala &c." He mau mele e ae no kekahi ana e oli mai ai, oiai, ua ike no oe e ka mea heluhelu, ina o oe kekahi ma ia haawina, aohe nele mele i na kamaaina o Kalaepohaku, i hookahi kumu o ke mele, a he lehulehu na lala. Aole i pau.

                      NA KULA O KA POE NEGERO. - Ua hoike ae o Generala Haowada, o ka nui o na haumana o na negero e hele nei i ke kula ma Amerika Huipuia, he eha tausani, a penei ka hoonoho ana : Ma na kula mau ma ka Hema, he Elua haneri tausani, ma na mahiai nui, a ma na kula ohana, he hookahi haneri tausani, a ma na kula ma ka Akau, he hookahi haneri tausani.