Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 8, 22 February 1868 — Page 3

Page PDF (1.80 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, FEBERUARI 22, 1868.

Luna Makai? "Aole," "E kuai ia ana anei ka Luna Makai i na kamalii ?" "Aole." Nolaila mai olelo ua lilo ko kaua mau mea a pau. O ka mea waiwai nui ke koe nei no ia kakou - ka noho ana kane a wahine, a kamalii. Ua poho io no ka waiwai, aka, ua koe no nae ke akamai a me ka pomaikai. Ua hiki no ia kaua ke imi hou aku i pomaikai no kaua, ina e haalele mai ana ko kaua mau manao a me na lima.
                      Ke kanaka kuai a me ka wahine kuli. - Hele aku la kekahi wahine kuli i ka hale kuai lole, a ninau aku la i ka mea kuai maloko. "E ke kanaka ui, he aha ke kumukuai
o keia lole Silika?" "He ehiku dala," ka haina. He umi kumamahiku dala ; "E haawi aku no au i umi kumamakolu. Olelo pono mai la ke keiki, "he ehiku dala wale no e ka wahine." "A! he ehiku dala wale no ka!" wahi a ka wahine kuli, "i elima dala hoi." A kupanaha no ka wahine kuli, he umikumamakolu hoi kana haawi mua, a haule loa iho ia ka hoi ke kumukuai i ka ehiku dala, hooemi loa iho la kela i ka elima dala. He kanaka ui kupono kela no ka malama hale kuai ana.
                      Make ke kanaka hana pu kuikele. - O Derese, (Dreyes) ke kanaka Perusia nana i imi mua i ka hana ana o ka pu kuikele, oia hoi ka pu kaulana a kakou e lohe nei, ua make aku la ia. Aka, mamua aku o kona make ana, kanu mua iho la ia i kona inoa ma ke kihapai o ke kaulana mau loa.
                      He hana aloha, - Ua hoopuka ae ka nupepa Taribiune o Nu Ioka, e hoala koke ana o Alekanedero T. Kuene, (Stewart) i mau hale maluna aku o ke kulanakauhale no na lilo e hiki aku ana i ka hookahi miliona dala, a e lilo ana ia i mau hale noho no na wahine
paahana o Nu Ioka; aole keia he hale manawalea maoli, aka, he home maoli keia no na wahine nele e loaa ai ka ai a me na pono kino e ae o keia ola. Ua hooholo hou iho i ua kanaka waiwai la e hoolilo elima miliona dala no ke kukulu ana i mau hale noho paa maoli, a e kohoia i mau poe malama no ia hale i hookahi mailoko ae o kela a me keia hoomana iloko oia kulanakauhale.
                      Ke Kapena Sema. - Ua kono aku ka nupepa Holoholopinai o Nu Bebeki ia Kapena Sema o ka moku kipi powa o ka Alabama e haiolelo mai iloko oia kulanakauhale.
                      Ma ka olelo a kekahi, o ke aloha, he
huina ia o na mai, he oluolu no ka manao a he wela hoi no ka lolo poo. Pela io anei kou manao e ka puuwai Hawaii?

Na hiohiona o Kohala - No. 3.

                      Aia no i Kohala kekahi mooolelo kaulana e like me ko iole ma o'u i hai mua ae nei, a penei hoi keia. - O kela aina ma Kohala o Kukuipahu ka inoa, i keia wa, mamuli no ia o ka inoa o Kukuipahu ke 'lii i noho ai ilaila, a o kana wahine o Kamilo ka inoa, hele umi la ke kaikunane o Kamilo mai Kau, mai o Punohu kona inoa, a halawai laua me kona kaikuahine ka wahine a Kuikuipahu, a uwe iho la laua ma kahi mamao nui ka hale noho aku o laua. I ke iho la na kanaka o Kukuipahu, he kanaka keia e uwe nei me ka wahine a ko lakou haku, manao iho la lakou he kane na ke 'lii wahine, a hoi aku lakou e ahi-ahi ia Kukuipahu aole lakou i ike he kaikunane keia no Kamilo, akahi no laua a halawai hou no ka manawa loihi loa o ke kaawale ana, he kunane, a he kuahine.
                      I ka lohe ana o Kukuipanu i na kanaka, huhu ihola ua alii nei, a makemake iho la e hoohilahila ia Punohu. I aku la oia i na hoa ona maloko o ka hale, "E ! ina wau e kahea i ke kanaka e uwe mai la me kuu wahine; a i komo mai auanei iloko nei, alaila, e ninau ae au ia oukou penei: O kela kala o keia kala, ua kahea ia aku nei anei o ia nei ? E hoole like mai no auanei oukou, alaila, u-a kakou, i hilahila ai oia." O ka ae like mai la no ia o kona mau hoa a pau.
                      Aole no i pau ka uwe ana a Kamilo me kona kaikunane, o ka pake mai la no ia o kahea a Kukuipahu ia Punohu kona kaikoeke, e hoi aku i ka hale e noho ai, e ike laua, a e paina no hoi ; pela na leo kahea a ua alii nei. A no keia leo kahea o ke alii, hoopau ae la ka laua uwe ana, a kono ihola
o Kamilo ia Punohu kona kaikunane e hoi i ka hale, no ka mea, ke kahea mai la ko kaikoeke.
                      Haalele iho la o Punohu i ua kaikuahine, a hooko aku la i ka leo kahea a kona kaikoeke, ka hoa pili hoi o kona kaikuahine, me kona manao no la hoi he leo kahea no kupono. Komo aku la nae keia a noho iho la, aka, iaia i alawa ae ai ma o a maanei o ka hale, ike aku la keia i ka lelehu loa o kanaka e hilinai like ana ma ka paia, a o ua alii nei hoi, hilinai ae la ia ma ke kia iwaena konu o ka hale. Iaia nei nae i noho iho ai, ninau koke ae la ua alii nei i na mea a pau maloko, i ae la, "E keia kala e keia kala! Ua kahea ia aku nei anei oia nei e komo mai ?" Hoole like mai la ko kela kala me ko keia kula e like me ke aoao ana a ua alii nei ia lakou mamua o kona kahea ana ia Punohu e komo mai. Pane hou ae la hoi ua alii nei, "Hilahila wale!" Hooho like ae la no hoi na leo. "Hilahila wale! U-a ! hilahila wale !!" O ko Punohu ku ae la no ia, a puka aku la me ke kaumaha, me ka hilala no hoi, me ka waimaka po, a hele pololei aku la i kahi o ke kaikuahine e noho mai ana. Kahea mai la no ke kaikuahine iaia nei me ka ninau mai, Heaha hoi kela pihe
nui i u-a mai la ? Heaha mai ka hoi auanei kau, ka i no hoi owau no hoi ia i u-a ia mai nei. E kuhi ana paha wau he pono la kou hale e kaikuahine, eia ka he hale waimaka helelei kou. Ninau mai hoi ua kaikuahine nei. Heaha mai nei hoi keia? Hai aku la hoi ua kaikunane nei, Ka i noa hoi o kela pihe nui au i lohe ae nei la ea, owau no hoi paha ia i u-a ia mai nei, a ina no la hoi au e make mai nei, aole no la hoi oe e ike ia'u : no ka mea, i ko'u hele ana aku nei no hoi paha a komo, ua paapu o loko i na kanaka, a o ka olelo ae la no ia o ua kane nei a kaua penei, "E kela kala, e keia kala, ua kahea ia aku nei anei ia nei e komo mai iloko nei ?" O ka hoole like mai la no ia o kela kala a me keia kala, a u-a ia mai nei au i ka hilahila ole i ka hele wale aku no ilaila.
                      I keia lohe ana o Kamilo, ka uwe iho la no ia o ua kaikuahine nei, a mahope, i aku la kela i ke kaikunane, "Heaha la hoi, he nani hoi ia ua hana ino ia mai ia oe, nolaila, e make au nou e pono ai, o ala mai auanei na kupuna o kaua o ka po, a hoahewa mai ia'u, oiai ua mainoino ae nei oe i ko'u hale." O ka hele aku la no ia o Punohu a noho hoopilimeaai wale aku la no malalo o kekahi mau elemakule mea hale, a o ko ia nei mau kamaaina ia nana i malama o ka noho ana ma ia wahi.
                      Hoi aku la ua kaikuahine nei a hiki i ka hale, e noho mai ana no hoi ua kane nei a me na lehulehu no hoi a pau o laua, aole nae keia i pane aku, aka, o ka uwe wale no. Ike mai la hoi o Kukuipahu i na maka kaumaha o kana wahine, a ninau mai la iaia nei, aole nae oia i hai aku i ke kumu o kona huhu ana. Kahea mai la ua alii nei e paina laua, aole no keia i hele aku e ai, no ka mea, ua ono ole ka ai iaia nei, a ua manao keia, o ka mea ia nana e hoonawaliwali iaia a make, no ke aloha i ke kaikunane, a ina ia hoao ana pela, ua hiki io mai no ka mai, a ua kokoke mai na ia o ka make, a make io iho la.
                      I kekahi wa, hoeu ae la ua alii nei e iho
i kai i ka lawaia me na kanaka a me kekahi poe koa o ia nei, aka, he mea mau nae i na wa a pau a lakou e iho lawaia ai, he hana ka lakou mawaena aku o ia kula, no ka mea, aia ma ia kula, he pae lalani na kumu laau wiliwili, aia a kokoke aku e hiki ilaila, alaila, hoomaka aku ka pahu ana i ka ihe, a ina e ku a puka ka ihe ma kela aoao o ke kumu wiliwili, alaila, lilo iaia he ahupuaa, a ina elua a ekolu kumu wiliwili e puka ai i ka ihe, alaila, elua a ekolu no hoi ahupuaa e lilo ia kanaka. Aka, i ka iho ana nae o ua poe nei me ke alii, ua hoao no na mea i loaa na ihe ma ko lakou lima, aole nae hoi i puka kekahi kumu wiliwili hookahi. A hala ua poe nei i kahakai, iho aku la ua o Punohu mahope. I kona iho ana nae a hiki i kahi e kokoke aku ana i ua pae wiliwili nei, o kona manawa no ia i pahu aku ai i kana ihe me ka ikaika loa, a o ke ku uku la no ia i ke kumu wiliwili mua, a puka aku la, a ku hou aku la no i kekahi kumu, a puka no, a pela no a pau loa na kumu i ka puka ma ia pahu hookahi ana. A no ka pau ole o ka ikaika o ka holo ana o ua ihe nei, ua hiki loa aku ua ihe nei i kahakai, a he wahi iki no hoi koe o ua ihe nei a pau loa aku iloko o ke kai, paa e ka huelo ia ia nei. A o ua wahi la i holo ai o ka ihe a loaa ai ia ia nei, ke mau la no ia wahi oawawa.
(Aole i pau.)

Olelo Pane ia Katolika.

E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe:
                      Oluolu kou manao e ae mai ia'u e kamailio iki ae maua me Katolika, kahi koa kaulana o ke Celadona nui ulaula, ka mea hoi nona ka pane ana mai ia T. M. Kaehuaea Hoolepope nei, ka haumana a Rev. Z. Poli, ke Kahuhipa hoi nana i unuhi ae i ka pula nui o ke kuhihewa mai o'u mau maka aku, a ike lea iho la i ka malamalama nani lua ole o ka Hoomana Kristiano, a ka Baibala oiaio i hooia mai ai. A ke ku ae nei au a keehi loa i kahi Manuale Katolika a Ioseve ma lakou me Aubereti, i ka olelo ana : Hele oe pela mahope o'u e Satana! He mea hihia oe no'u, Mai make au ia oe! Iloko iho au o kou pouli nui kuhihewa kahi i haha poele ai i ka papai o Honolulu he ino, me ka manao lalau ana i ka pouli he malamalama, eia ka he make!
                      A oiai hoi au iloko o ia lua meki o ka make kahi i lapuu ai, i ka pakela koi ia mai e koonei mau wahi kahuna Farani, ma ka olelo ana mai, he ola ka Penitenia, eia ka aole, a he manao wale no na ke kanaka, a he hana hoi na ka lapuale a me ka wahahee wahi a ka Baibala.
                      Nolaila hoi, e na makamaka oiaio o'u ma ke kino, a ma ka uhane e noho ana mai Hawaii a Niihau, ina paha he Katolika no ko Ioseve ma ohana alakai makapo, a ina paha he Kristiano oiaio ma ka aoao Euanelio, kahi hoi a'u e ku nei a pekukahi aku ia Katolika,
alaila, ke noi aku nei au i ko oukou lokomaikai, e nana ae i ka Olelo Pane a Katolika ia'u ma ke Au Okoa Buke III, Helu 39 o ka la 16 o Ianuari, aia malaila, ua ike ia ke okalakala kunahihi ana mai nei o na Katolika nei, me he hoki hihiu la e ha-u ana ka waha i ka makani, a e ike iho ai hoi na maka ke Hookala-e, Kalakala, kahi Kalakala au e hookala mai nei i kuu mea hana a hinuhinu, i kui houhou no ko aoao i eeke oe.
                      1. Ma kau palapala o ia la, i ka pauku lalau o kou hauhili manao ana, ua ike nui ia, he manao na kamalii iluna ke alo, a he hooponopono huaolelo naaupo hoi na ka mea akahiakahi a hoopuka manao imua o ka lehulehu ma ka nupepa.
                      A pela ke aki ana o kou ku-i niho a haukeke ka leheleheluna me ka leo kupilikii e olelo ana, "Ua hewa, a ua naaupo hoi," nolaila hoi, e ke hoa, o na kekee a me na hihia a me na kakau hewa ana e loaa mau ana ma ia ano, i kahi wa, aole ia i loaa no loko ae o ka ike ole ana o ke kanaka hoopuka manao a kakau manao paha no ka pepa i ke kakaulima e like me au nei, aole loa, aka hoi, he elua mau kumu nui oia hemahema ana i lohe ou mau papalina e ua wahi hoa naaupo nei, e ia kekahi mau kumu.
                      1. O ka wikiwiki loa o ka hoonee ana a ka mea haku manao i kana maka sila.
                      2. Ka hewa o ka hoonoho ana a ka poe hoonohonoho huakepau o ka Papa Pai, mamuli paha o ka huikau a me ka pohihihi wale ana o ke kope i hoouna ia aku e pai, a no ia mea hoi, ua hihia wale ka hana ana o ka poe hoonoho hua, a oia paha ke kumu o keia kapalulu ana mai nei ou e ke hoa, me ka olelo ana, he naaupo, a he ike ole i ke kakau ana i ko'u inoa iho, mamuli o ko hai lalau ana, a ia'u nae oe e kuaki ai, me he punalua la hoi au nau, nolaila hoi, ma ka'u palapala o keia la ia oe, aole au e kapa aku ana ia oe
he naauao ma keia hooponopono huaolelo ana au, aka, ke kapa pono nei au ia oe he naaupo, a he ike ole hoi i ka mea a kou lehelehe e kapalili nei me he hae la.
                      No ka mea, ua ike nui ia keia hemahema mawaena o ka poe hoonohonoho hua i kahi manawa ke pololei ke kope i hoouna ia aku e pai ia, a ke pololei ole paha, pela no hoi paha keia, a ina paha malaila kou hoohalahala ana, alaila, ke hai aku nei au ia oe, aole ia no ko'u ike ole, aka, ina paha no ka hoonee ana o ko'u mau manamanalima i ka huina o ka'u peni i o a ia nei, pela i hio ai a lilo ka hua T. o Timoteo i Z. Eia ka o kou lele daimonio mai nei no ia e naha ia'u a mai eha au ia oe.
                      2. Ke olelo mai nei oe. Ua hoonoa no o Iehova i ka hana ana i na kii kalaiia, a hoohalike ana hoi me kekahi mea o ka lani iluna, i mea e hoomana aku ai i keia manawa, Kahaha ! Kupanaha maoli! ina paha pela, alaila, ua kue ke Akua iaia iho, mamuli o kou makemake e Katolika.
                      Nolaila hoi, auhea oe la e Katolika, i aloha mai o Hoopunipuni a me Palau ia oe, he mau makua paha ia nou i weliweli ole ai kou naau, ma ka hoopuka ana i keia manao ano lua a palaualelo hoi, no ka nele paha i ka mea hana ole a ka lehelehe e upaupa ai, mamuli o kau hoike kapakahi ana, ua ae mai no o Iehova i ka hana kii ana, a hoohalike i mea e hoomana aku ai a kulou hoi me he Akua la. Ke manao nei no hoi au, aole no paha oe i hoomaopopo i ke ano o ka pauku elua o ko ke Akua mau kanawai, ke leha ae kakou a nana ma Puk. 20: 4, ke haliu aku hoi kakou e nana ma Oihanak. 26: 1, ke alawa iho kakou e nana ma Kanawailua 4: 15, 16, ke lole aku kakou a huli mai ma Oih. 17: 29, a ma keia mau kuhikuhi Baibala, ke kauoha aku nei au ia oe e Katolika Ioseve a me Aubereti, e heluhelu i keia mau kuhikuhi Baibala, a e hoomaopopo iho ka naau me ka i ana, ua hewa keia hana ana, a e haalele, aka, aole no kuu manao he maka ole kou, aka, he maka no nae aole nae he ike. Aka, ina hookuli oukou, alaila, ua hala ole ka mea puhi pu, alaila, maluna iho o ko oukou mau poo ka hoopai o ke kanawai, e nana ma Halelu 97: 7, malaila e ike ai oe e Katolika i kou lalau nui, a ke hai aku nei hoi a'u ia oe mamuli o ka ike i loaa ia'u, aole no i kauoha mai o Ioseve ia Mose e hana i nahesa keleawe a i mau Kerubima hoi, a e kuu i mea na kanaka e hoomana a kuloupoo aku ai hoi me he mau Akua la, aole loa, i lohe oe.
                      Aole no hoi oukou i kauoha ia mai ma ka Baibala e hana oe e Iosere, Aubereti. Lui, Pio Nono a ma Apotata i kii no Iehova, i kii no Mana, no Petero, a no Mikaela, a pela aku, a hookuu ae iloko o na luakini malama kii o oukou i mea na kanaka e hoomana aku ai, a malaila kuu ike ana ia oe e Katolika e lele kupanaha ana ma o a maanei imua o ke anaina hula pai-umauma, me ka hooho ana i ka leo mele penei:
"Aloha oe e Maria,
Ua piha oe i ka maikai,
Ua noho pu ka Haku me oe,
E pule aku oe i ka Haku no makou,
No ka poe kino nui, a pela aku."
                      Ma keia mau huaolelo i kapaia he pule, mamuli o kou ike ole i ka Palapala Hemolele, ka olelo hoi a ke Akua, e nana ma Kau
11:1, malaila e ike ai oe i kau mea e aloha pinepine ai, aole ia Maria, a ma kahi hea la auanei o ka Baibala ua kauoha ia mai kanaka e aloha pinepine aku ia Maria ? Aole i ke Akua o ka lani aole no hoi i ike ia nei pule ma ka Baibala iwaena o na haipule oiaio o na kau i hala, aka, ia oukou wale no. A ke hai maopopo aku nei au ia oe e Katolika, he keu oukou a ka poe hoomana kii nui wale. Ke nana iki ae oe ma ka'u Palapala Hemolele ma Oihk. 26: 1, Mai hana oukou i na Akua kii a me na kii kalai ia no oukou, aole hoi e kukulu i kii ku, aole hoi e hooku i kii pohaku ma ko oukou aina e kulou iho a hoomana aku iaia, no ka mea, Owau no o Iehova ko oukou Akua, oia la ea. A ma ko'u ike maka ana hoi, ua hana ponoi no oukou i kii no Iesu, no Mana, no Petero, no Mikaela, a pela aku, mamuli o ko oukou kuhihewa nui. A ke hai aku nei au ia oe, ua kupono kela olelo a Iesu ia oukou, e nana ma Mat. 5: 19, no ka mea, aole loa i like ka Mose hana ana i Nahesa Keleawe, a i Kelabima hoi ma ke ano kii, me ko oukou mau hana kii ana, a kukulu kii, a hooku ana hoi i na kii pohaku ma ko oukou mau luakini, i mea kulou a hoomana aku na kanaka, me he mau Akua la ke nana aku, a no ka ike mau ia o nei mau hana pono ole a kohu ole hoi a oukou, nolaila, ke manao nei ko'u naau, he poe hoomanakii maoli no oukou.
                      A o kana kauoha ia Mose, e hana oe i Nahesa Keleawe, a i Kelubima hoi, ua pono no ia, oiai hoi, aole i kauoha ia o Mose e hana i mea na kanaka e kulou iho ai, a kukolu iho ai no hoi, me na lima e kuhikuhi
lauwili ana ma o a maanei, me he manu aloha la olamoa, aole loa i lohe oe, a ma keia mau hana uko ole a ko oukou mau uhane haukae i noonoo lalau ai, ua ike ia ko oukou kou kuhihewa nui pau ole, ke pakaau ia ka Penitenia ana i ka la hookahi e na kahuna Farani a oukou e Katolika ma.
                      Nolaila hoi, auhea oe la e ke hoa e, eia
ko'u aloha ia oe, e hana kaua e like me ka Bainamu ma ao ana mai, mamuli o ke alakai ana a ka Baibala, e like me ke kauoha a me ka na lunaolelo hana ana, pela no e hana ia nei maloko o ka Ekalesia oiaio, kahi hoi a'u e ku nei a kahea aku ia oe me na lima e peahi aku nei, a i hookahi aku oe mamuli o kou alakai makapo ia ana e Aubereti, Ioseve, Lui, a pela aku, alaila, maluna iho no o kou poo ka uku o ka hewa, a make aku oe mamuli o kou hookuli ua pono, a ua hala ole ka mea puhipu i lohe oe.
                      3. Ke kauoha mai nei oe ia'u e nana ka wau ma ka oukou Baibala lalau mumuku he Manuale, Pela ka, A nana wau ea, eia ka mea pauaka, ma ka mokuna ehia la owai? a ma ka pauku wiliwili ninau oheohe lalau la ehia? e huli aku ai au, ea kohu ole lua ka Baibala a ka Farani, eaho ke pa peapeahi, i kuu noke ana i ka huli a he manaka, ka mea i loaa ma ka pauku lauwili, o ka mokuna huikau, ma ka aoao kekee o na Manuale lalau au e Apotata, a i kuu hoomaopopo ana i na mea i hapala ia, he keu aku ka akaaka a naenae maoli no i ka ua mea he nu hou o ka Baibala Farani, aole no hoi e like me ka makou Baibala Nui, Okoa, i unuhiia ma ka olelo Hawaii e Binamu ma. Kakina, Pareka ma no hoi i lawe mai ai, he nana iho maopopo ka mokuna, ka pauku e kuhikuhi mai ana i ka pono a me ke ola ma o Iesu la, i ka hewa no hoi a me ka make ma o ka Pope la, a me oe e Katolika la.
                      A i kuu huli ikaika ana mamuli o kau kauoha ia'u, ike iho la au ua hoohuiia ke Kanawai akahi me ke Kanawai elua i Kanawai mua, a o ke Kanawai ekolu hoi, i Kanawai elua, a o ke Kanawai umi hoi, ua mahele ia i elua mau Kanawai, alaila lawa iho la na pauku he umi o ko ke Akua mau Kanawai, pela iho la ka haukae ia ana o na Kanawai o ke Akua e Ioseve, Aubereti, Lui, Pio Nono, Apotata ma no hoi, a lilo ke Kauoha i mea ole mamuli o ko Katolika naaupo. A i kuu ike ana i keia mau hookapeke ana, a kapae ana hoi i ko ke Akua mau Kanawai i hapala ia ma ka oukou wahi apana pepa, kahaha nui ko'u manao ia mea, a haule iho la ko'u naau i ke kaumaha me ka noonoo nui ana, maopopo iho la ia'u, ua hewa loa oukou e hiki ole ai ke hoomaemae ia i ke ahi o Peletetori, no ka mea hoi, he buke ia na ke kanaka, aole na ke Akua, a i hoole mai oe i keia leo, me ka
i ana, o kau no ka pono, alaila, o ko kaua kaawale ana paha keia, no ka mea, ua lalau oe no ka ike ole i ka Palapala Hemolele i unuhi pono ia ma ka olelo Hawaii, a ke hai aku nei au ia oe, e hoopololei i kou paio ana me a'u no kou pono iho, a me ka pololei o kau Baibala okoa, maloko iho o ka Manuale, malaila wale no oe e hoike mai ai i ka okoa o kau Baibala a me kou kukulu manao ana, mai kii ae oe i ka'u Baibala, a malaila oe e manao iho ai i ka pono o kou paio ana me au, o uwa ia oe e na manu o ka lewa a me na holoholona o ke kula, no ko aihue wale i ko'u waiwai ponoi, ka mea hoi a ka'u mau Kahuna i unuhi pololei ai no ka pono a me ka pomaikai o ko makou uhane, a na Kahuna Parani hoi e huna mau nei i ke kau-a kau, a o ka mea pipili naaupo aku la ka ia o Pomaikai ma, P. Kalanilehua ma no hoi a me Hokake ae hoi.
(Aole i pau.)

Luakini hou ma Nahiku.

E KA LUNA HOOPONOPONO; ALOHA OE: -
                      E pono ia oe e hoike ae ma ke akea, no ka paa ana o ka Luakini hou ma Nahiku nei. I ike ai na Ekalesia Karistiano a pau mai Hawaii a Kauai.
                      Eia iho malalo ka loa, ka laula, a me ke kiekie ; O ka loa 34 kapuai, ka laula 22 kapuai, ke kiekie o na paia 9 kapuai, he 15 kapuai ka loa o na oa, a he na la uhau ana i na paia a puni. Holo ka hana ea, holo io no ka hana. O keia hale, he hale pohaku, ua paa o luna i ke pili laau, a me ka papa hele. na noho, a me ka Awai, o ka nui o na dala i lilo no keia hale e pau ai na hemahema, e $268.10. hui ia me uku kamana ia Leoleo, $120.00, oia ka uku a me na kokua elua, he $14. Huina a pau e $402.10, o na dala i kaa 335.60. Koena aie i ke kamana 66.50 na dala, oia ka aie o keia Luakini. A ke kauohaia aku nei na ekalesia a pau, a hiki mai ka wa e koino, e hele mai oukou e lulu dala i kaa ka aie o keia wahi Ekalesia uuku
o ka pokii keia o na luakini i hanaia ma Koolau nei, a o ka poe nona keia hale e noho liilii ana ma na mokupuni o keia pae aina, e hele mai oukou e nana i ko oukou hale. O ka inoa o keia hale, o HOLOKAHANA Aloha oukou. S. KAAUMOANA.
                      Nahiku, Koolau, Maui, Ian. 24, 1868.

Naue i ka makaikai i ka mokupuni
O KAKUIHEWA.
NA KULA O KAHUKU A ME WAIALEE.

                      Ma keia mau aina i haiia ae la maluna. Ua malama ia ke Kula e Leleo a me kana wahine.
                      Ua makaikai nae makou i ke kula o Waialee,
ua hoi mai na keiki o Kahuku malaila e kula ai. I ko makou nana ana i na mea i ao ia i na haumana. Ua eleu maoli no; ua holu ka hana a keia mau kumu e hapai nei ma keia kihapai. Hookahi nae mea oi loa aku, o ka paanaau o na moolelo o na Kaula i hoike ia ma ka Baibala, ina keiki liilii; he nui ko makou mahalo i ka hua o ka hana maikai a keia Leleo a me kana wahine, ka hua mua hoi o ke kula kaikamahine o ke "ehukai." A pau ko makou luana ana, naue mai la me ka haawi pu no hoi i ke alohi ina kamaaina o ia wahi.

NO WAIALUA AINA "EHUKAI."

                      I ko makou hiki ana i keia aina, ike aku la makou i ke poo wai o na pali o Kaena i ke ehu a ke kai. O ka aina no hoi keia i kaulana i na mele i haku ia.
                      A luana pu iho la me ko makou makua
aloha Rev. M. Kuaea, a hooluolu me ia iloko o na la 6 ma kona home. A launa oluolu me na kamaaina o ia wahi.

NO KA HANA A KE KAHU EKALESIA MA IA
KIHAPAI.

                      Ke holo pono nei kana hana ma ia wahi, ua oluolu mai na hoahanau, ua ala mai na hoomaloko, a me ka poe palaka ma ka naau; a ke ulu nui nei na laau ohaha o ka honua, a e hoohua mai no i na hua momona o ka honua.
                      Ke hooki nei au maanei, me ka mahalo i
ke Akua, no kona kokua lokomaikai ia makou ma keia naue ana. Me ka mahalo.
O makou.
Samuela P. Kupau-opio,
John Daimana,
John Kawelau,
Elia Nohopali,
Daniela Ka-eka,
Raokeola, Maui, Feberuari 8, 1868.

Ho-a Bipi ma ke Sabati.

E KA LUNA HOOPONOPONO; ALOHA OE: -
                      Na kela mau hua e kau ae la maluna i koi
mai ia'u e hoohana iho i ka huini o ka'u maka sila. A hoouka aku ma kou kino ke loaa ka oluolu ia.
                      Aia ma ka hora 4 paha o ke ahiahi Sabati,
o ka la 2 o Feberuari nei. Halawai mai la ko'u maka me keia pua bipi e ho-a ia ana ma Koholaloa, ia manawa i komo mai ai kekahi bipi helehewa ano huhu maloko o ka pa o J. Kalailuhiole ma Moanalua. Oiai kekahi anaina e akoakoa ana me ia, no ka mea, o ka pau ana mai no ia o ka pule ahiahi, aka loaa iho la lakou i ua bipi nei, o ko lakou wa no ia i puehu liilii ai mao a maanei me ka weliweli. Kainoa ua pau ka hana a ua eu nei, loaa hou aku la no ia kanaka o W. H. Keawe e hoi mai ana mai ka Luakini mai, o kona loaa iho la no ia i keia popilikia a pekele oia, me ka olelo mai o ua poe kuenei i ka malu Sabati. "Pakele maoli oe mai ku aku la." Eia ka ia la, aole no paha keia o ko oukou la ho-a bipi o ke Sabati. "Eia hou ka lakou olelo, na Kimo Belekane keia Bipi." Eia ka'u ia oe o Kimo Belekane anei ka Haku o ke Sabati. Nolaila, e na hoa a pau mai Hawaii a Niihau, mai hana kakou me keia ano.
J. N. KAMOKU.
Moanalua, Feberuari 5, 1868.

He mea ino ka inu Awa.

E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: - no kela wahi makana Olelo e Kau ae la ma ke "Poo" o keia wahi kukulu manao. "He mea ino ka inu Awa.
                      Ia'u e kamailio pu ana me ko'u wahi hoa
ma ke alanui, Ninau 'ku la au ia ia? Heaha ka mea i ino ai kou maka? "O mai la kela," ua inu au i ke Awa. Ninau hou au iaia ehia ou inu ana i ka Awa i loaa ai oe i keia mea ino e hau-kae nei i kou maka, hele kela me he Paa-kai la? "I hou mai la kela ia'u, aole he la ko-o ia'u i ka inu a ana i nei mea he Awa, i 'ku la au ia ia, mai inu hou oe i ka Awa ma neia hope aku, "i mai la kela ia'u aole au e hoolohe i kau papa mai ia'u," i ak la au ia ia, ina aole oe e hoolohe mai i keia mau olelo a'u e hoike nei ia oe. Alaila, e ike ana oe ma keia hope e noho oe i Kawa, kahi nana oe e ao mai i ka hana, o kanaka inu Awa eia no ma ko'u apana e noho nei, he wahi hoa no no'u, a, o ko'u makemake ole i kana hana ino.
                      Nolaila ke kuu pau nei au ia ia ma ke
akea, i ike mai kekahi poe inu Awa o lakou e noho mai nei mai Hawaii o Keawe, a Kauai o Manokalanipo, i ka loaa a keia hoa inu Awa o lakou, o ka haawina iho la no ia e loaa i ka poe inu i nei mea he Awa, o ka inoino o na wahi maka.
J. M. K. K. MAHEA.
Kawela, Molokai, Ian. 24, 1868.

HANAU.

                      Ian. 21, ma Honolulu, Oahu, hanau o A. Namileewalu, w. Na Kalaauhaole, he keiki kamehai.
                      Feb. 5, ma Kaumakapili, mareia o Kiko k me Kailiino w.
Na Kamika laua i make.
                      Feb 12, ma Kalaekao Halawa Ea, hanau o Mailolo w, na
Kekuailiahi ma Hina.
                      Feb 13, ma Moanalua hanau o Emele w, na Kuilohi me Mele
                      Feb 9, ma Waimanalo, hanau o Malaea w, na Kawaihalau
me Rahela.
                      Feb 5, ma Kewalo hanau o Kalopa w, na Makaala me Pa.

MARE.

                      Ian. 5, ma Honokohau, Maui, mare o Keliimalimali me Kaholokai, na D. Rev. Ralauina laua i mare
                      Ian 8, malaila no mare o J. Kapaku me H. Keahiula, na
Rev. D. Baladina laua i mare.
                      Ian 29, ma ia wahi no, mare o D. W. Kinai me Pouhu, na
Rev. D. Balauina laua i mare.
                      Ian 11, ma Waihee, Maui, mare o Kanohokuahiwi k me Elika
Kanikaula w. na W. P. Kahale laua i mare.

MAKE.

Nov. 28, ma Honomuni, Molokai, make o M. Kameana w.
Dek. 11, ma Kaunakakai, Molokai, make o P. Kekino k.
Ian. 6, ma Kaluaha, Molokai, make o L. Kipa w.
Feb. 3, ma Ualapue, Molokai, make o Kamakahi k
Ian. 31, ma Kalamaula, Molokai, make o Keohohina w.
Ma ia wahi no, make o Kukuiahu w.
Ma ia wahi no, make o Maile w
Nov. 18, ma Palaau, Molokai, make o Kapehano w
Malaila no make o Kaahiki k
Ian. 31, ma Kalaupapa, Molokai, make o Kuelike k
Malaila no, make o Lono w
Nov. 14, ma Kalae, Molokai make o Nauhane w
Ian. 14, ma Poloiki, Lahaina, make o Mere w
Ian 31, ma Wainee, Lahaina, make o Kaaua w
Ian. 9, ma Koiahi, Waihee, make o Kaawili w
Ian. 12, ma Puanea, Waihee, make o Kaawili w
Ian. 14, ma Paulolo, Waihee, make o Kanehekili k
Ian. 27, ma Makaaka, Waihee, make o Kamahaku k
Feb. 4, ma Kapalama, make o Pakea w
Malaila no, make o Mei w
Feb. 10, ma Kalaepohaku, make o Kumu w
Feb. 10, ma Makakea, make o Moonui w
Feb. 18, ma Kaakepua make o Kahaokiekie
Feb. 6, ma Hamohamo make o Luahine w.
Feb. 9, ma Keouoku make o Kaohe k.

HALE KUAI MANUAHI!
KA HALE O C. BRENIG
MA AIENUI.

E hele mai oukou na hoa aloha a me na makamaka, a e hoao, a e kuai manuahi no au ma ke kumukuai emi loa.
CHARLES BRENIG
Honolulu, Feb. 29, 1868 325 3ms

HAULE.

MA KA POAONO I HALA, UA HAULE he pahu ili humuhumu uuku na ka wahine a Samuela, ua piha i na mea humuhumu o loko, a ua haule pu hoi he komo gula humuhumu. Ua manaoia, ua haule ma Manoa e holo ana i Waikiki. O ka mea loaa a hoihoi mai ma ka Hale Kuai Papa o Kimo Pelekane e ukuia. 325-2ts*

KANAKA AUWANA!!

AUHEA LA O KAWAILELE, KE KANE mare a Mrs LOOALIA, i mare ia e Dionisio Katolika o Moloaa, i ka M.H. 1854. Auhea oe? Ua make paha? Auhea ia hoi oe? E hoopii ana au ia oe no kou haalele wale ana ia'u, mamuli o kou ano pono ole no hoi, ke hiki mai ke kau Hookolokolo Jure o Kauai o ka M H 1868 Poalua mua o Mei. Mrs. LOSALIA.
Lihue Kauai, Feb. 17, 1868. 325-2t

KAUKA LAPAAU.
-O-
Dr. Kennedy (Kenede) kona inoa.

AIA NO KONA HALE KAUKA MA ke Alanui Papu, makai iho o ke Alanui Hotele. Honolulu 318-1y

NA LOLE MAKEPONO LOA!

AIA MA KA HALE KUAI MAKAI iho o Monikahaae, e loaa no na lole makepono loa, oia hoi na
HALUA,
KALAKOA HOU,
ALAPIA HELU 1,
a me na lole e ae.

                      E wiki nui mai, a pau e auanei i na wahine o ke kaona nei, a hoka hoi oukou e ko kuaaina.
GRUNDWALD & SCHUTTE.
Ianuari 11, 1868. 319 tf

HALE KUAI MAKEPONO!

AIA HE HALE KUAI MAKEPONO loa o na lole, ma kai iho o Lepekaholo. Aia malaila na
KIHEI PAPAMU,
HULU HIPA,
KALAKOA HOU,
ALAPIA HELU 1
KALEPA.
                      E loaa no na lole kane me na lole wahine maikai no ke kumukuai makepono loa.
GRUNDWALD &SCHUTTE.
Ianuari 11, 1868. 31-tf

WILI LAIKI HOU!

UA PAA PONO LOA IHO NEI KA WILI Laiki a me ke Kulina a ka mea nana ka inoa malalo nei, e ku la ma ke kihi ilikina Hema o ka pau ana mai o ke Alanui Moi Wahine, ma kai iho o Kawaiahao, a ke makaukau nei e hoomaemae a e ihi na ili o na Laiki me ka ili, a e wili hoi i na Kulina a aeae. Ua makemake au i ka Laiki me ka ili a me ke Kulina e kuai. E ninau ia
JOHN MITCHELL
ma ka Wili Laiki.
Honolulu, Feberuari 1, 1868. 322-2m*

HALE MU!
HALE KUAI MEA AI!

HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale,

lohe oukou e na makamaka Hawaii a pau:
RAIKI no Waimea. Kauai mai,
PALAOA maikai loa,
KAMANO io ula no Keamolewa mai,
BIPI uahi no Kaleponi mai,
KOPA keokeo - KOPA ulaula.
AILA Honua! AILA Kohola.
KOPE—PAAKAI,
AI no na Lio me na Moa,
Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.
PIA NO HAWAII MAI,
PIA AI—

A he nui loa no na mea ai maikai e ae.

                      Nolaila ia ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi dala, a e like maka no oukou i keia mau mea i laila ae la maluna.

Me ka mahalo.
I. BATALETA.
318-3m

PAPA PAPA PAPA
MA KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA
OIA HOI NA UKANA O "JANE FALKINBURO"

NA PILI Hale ulaula,
NA PAPA Noweke 1 a 1 1/2 iniha
NA KAOLA HALE O KELA ANO KEIA ANO
NA PAPA palahalaha
NA PAPA hele a me na
Papa Paina oolea, Paina keokeo a me ke Koa
Na PENA a me ka AILA
Na PEPA Hoonani Hale
AILA Hoomalo a AILA Hoowali
NA KUI a me
NA LAKO HALE NO A PAU E PILI ANA i ke kukulu hale o kela a me keia ano, a e kuaiia ana ma ke kumukuai haahaa loa e
L. L. HULIPAHU (TORBERT,)
Ma ke kihi makai o na huina o Alanui Moiwahine a me Papu
318-3m

Hale Hoomoa Palaoa ma Hilo!!

KE HAI AKU NEI NA MEA NONA na inoa malalo nei, i na kanaka a pau o Hilo nei, ua wehe ae nei maua i Hale Hooohainu Kope a Hoomoa Palaoa Hou, kahi hoi e hoolakoia ai na ohana i na palaoa i kela a me keia la, a me kahi e hana ia ai ka mea Ono ki i na aluna ahiahi a pau. Na mea Ono a me na Pai o kela a me keia ano. e hanaia no na mea Ono a me na Berena ma ke kauoha. He wahi no e paina ai i na hora a pau. Owau no o
318-6m L. SEBASTAIN a me J.C. BLACK.

OLELO PAPA.

KE PAPA LOA IA NEI NA MEA A PAU loa, aole loa e ukuia na aie a pau loa ma ko’u inoa, ke ole he palapala i kakauia e ko’u lima ponoi, e kauoha ana pela. WILLIAM HOAPILI KAAUWAI.
Wailuku, Maui, Jan. 4, 1868. 320 3m

OLELO HOOLAHA.
HAO BIPI! HAO BIPI!

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, owau, o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke makemake nei au e kuai me oukou i ka hao bipi, elima keneta o ka paa hookahi o ka hao bipi maikai. Eono dala o ke tona no na iwi bipi. E lawe nui mai oukou ma ko'u hale kuai ma "Alenui"
AHUNAKO, (CHUNG BOON.)
Honolulu, Dek. 4, 1867. 318 2m

I ka poe kanu Raiki!

KE HOOMAKAUKAU NEI KA MEA NONA ka inoa malalo nei, e hoolimalima i ka aina kanu raiki waiwai nui ma Punaluu, i na kanaka maoli, a i ka poe e paha, e like me ka makemake. O ka uku hoolimalima e ukuia mailoko mai o na raiki me ka ili, (pade) i ka Ahahui Wili Raiki o Punaluu, ma ke kumu hoolimalima kau like. O keia aina ke waiho koke nei no a kahi o ka Wili Raiki, a he alanui kupono a ke kaa pipi e hele akea ai; na mahiia no i ka makahiki iho nei i hala. E hoolimalima pu ia aku no hoi ka aina mahi raiki aole i mahi mua ia, no na makahiki hookahi a elima paha, me ka uku oluolu loa o ka hoolimalima i ka makahiki mua.
                      He oluolu ka uku hoolimalima, e ninau ia
LUTA SEVERANCE,
320 tf Wili Raiki o Punaluu.

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NEI NA KANAKA A PAU, O ka hoolaha a kuu wahine a L. KAHUAI, ua wehe ka o Uilama Borabora i ka pili hookao a loko, a ua hapuku pono ole, he hoopunipuni ia, o keia Kahuai ka i haalele mai ia'u, a no kona hana kue i ko maua noho pu ana. Ke papa aku nei au i na mea halekuai a poe waiwai e ae, mai hoaie ia Kahuai o poho oukou. UILAMA BORABORA.
  Hanalei-waena, Kauai, Feb. 4. 324-2ts

OLELO HOOLAHA.

KE PAPA AKU NEI AU I NA KANAKA A pau, mai kuu oukou i ka oukou mau Puaa a me ka oukou mau Ilio maluna o ko'u mau Aina e waiho ana ma Kohala Akau, Hawaii, ina e loaa ia'u e pepehi no au, ke hiki aku ma ka malama o Maraki. HANALE, (Christianaen)
Puakea, Feb. 1, 1868. 324 2ts

OLELO PAPA.

KE PAPA AKU NEI AU I NA kanaka a pau, aole e oki wale i na laau nui a me na wahie ma ka aina ma KUPULUA komohana, ma ka Apana hoi o Hamakua a me Makawao, Mokupuni o Maui. A ke kauoha aku nei hoi au, o ka poe a pau i kuai i kekahi kuleana maluna o ua aina la, aole hoi i hooponopono la, e pono e hele mai e hooponopono ma ka la mua o Aperila 1868 a mamua ae paha a ina i ole, e lilo ko oukou mau kuleana i mea ole.
SILAS CHANDLER.
Makawao, Dek. 16, 1867. 319 3m