Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 10, 7 March 1868 — Page 2

Page PDF (1.88 MB)

This text was transcribed by:  Kaeo Kruse
This work is dedicated to:  Dedicated to: My parents, friends, family, ku

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HUNAHUNA AEIKAU

_________

         I ka ike iho ua naauao no ka Moi o Abisinia. Mahope loa mai nei, kamailio iho la ia me kekahi haole Farani, a he manao akamai loa kona o ka hoohakaka ana ia Enelani, penei kana olelo: "Ua ike no au i ka maalea o na aupuni o Europa in a e lilo na aina Hikioa ia lakou. Hooena mua mai la lakou i na Misionari; a o ka hoonua koke mai la no ia i mau battalion koa i hoopuipui ae i na n Kanikela. Aole au he alii no Hineda e hoohokaia ai au ma ia ano. He makemake ko'u e launa me na bataliona koa mamua."

 

         Ua hoolahaia ae he olelo kahea mai ke Komite mai o ka Ahahui Euanelio Hawaii. Rev. L. H. Kulika a me Rev. S. C. Demona, e kono ana i na Misionari Euanelio a pau o ka moana Pakipika nei, e hoouna mai i ko lakou mau Elele mai na mokupuni mai, kahi a lakou e ao nei i ka Ahahanui Elele i Honolulu nei ke hiki aku i ka malama o Iune 1870. He hana nui keia e hapaiianei.

 

         Ua hiki aku ka lono ma Sana Peteroboro, e manaaoana ka Emepra o Kina, e hoouna i Elele Kuhina nona i na aupuni hana kuikahi, a na kona Kuhina e hana i kuikabi no ia aupuni me na aupuni e. Ua kohoia Ka Mea Hanohano A. Burlingame, Kuhina Noho o Amerika Huiouia ma Kina, i Elele Kuhina no Kina.

 

         Ma ka mokupuni o Nu Founalani, ua uhi paapuia kela mokupuni e ke anu a me ka noe iloko o na pule hope o Ianauari, a ua make he kanakolu paha poe i ka anu a me ke kuekoe.

 

         Ma ka la 4 o Feberuari, ua akoakoa kekahi puulu negero in a kekahi Hale pule ma Savana. I kekahi poe e hoomalu halawai ana ma loko, uluaoa ae la ko weho poe paele, a haunaele loa ae la. Hoomalu maila hoi na makai, huki kekahi poe i ka lakou mau pu panapana a ki pu aku a ki pu mai, ua eha kekahi mau negero a me kekahi mau makai.

 

         Iloko o na malama he umikumakahi i hala, ua loaa ma kela wahi keia wahi o ka Aina o Kaleponi he 223,959 mau tona lanahu.

 

         O ka loihi mai Kapalakiko a hiki i Valenecia, Irelani, ka hope o kawaea olelo moe moana, 5,500 na mile. Ua hoounia aku mai Kapalakiko i ka po o ka la 31 o Ianuari he mau huaolelo; aole i elima minute hiki mai ana ka haina mai Valenceia mai, e pane ana i ka olelo mua.

 

         Ma kekahi palapala i hoolaia ma ka nupepa a H. M. Wini o ka pule aku nei i hala, ua ike iho makou, ma ka la 8 o Ianuari, he ahaaina ua haawia iloko o kekahi hale nui ma ke kulanakauhale o Wasinetona, no ka hoomanao mau ana i ka Kaua o Nu Olina. Ua konoia Ke Generala Makuke, Kuhina Noho o Amerika Huipuia ma Hawaii nei, e hele i ua ahaaina la, aka i kona komo ana aku e haiolelo ana ka Peresidena Ioaneekana; a o kona nono i nookaawaaies ai, ua mamau loa aku mai kahi a ka Peresidena e haiolelo ana, nolailu ako nui oia lohe i ka haiolelo a ka Peresidena, haalele i kona noho a hele aku la a ku kokoke, e like me ka nui o kekahi poe ae e ku ana. I kona ku ana malaila, loaa mai la oia i kekahi haole o Throne kona inoa, he lunahooponopono no ka nupepa Hoku, a he kuene no ua ahaaina la, nana i kauoha mai ke Generala e hoi i kona noho. Hoole aku la ke Generala a hoopuka koke mai la kela kuene i na huaolelo ino, a nolaila, ua ulu ae ka haunaele a hahau kookoo maoli iloko o ka hale, aka aohe nae he mea i poino. Ua hoahewaia kela kuene a lunahooponopono no kona oane ino ana, a me he mea la paha ua la oia.

 

         Ua hookumu hou ia he hui laina, hooholo mokuahi mai Kapalakiko a hiki i Nu Ioka ma ke alu aku o Panama, e paonioni ana i ka Hui Hooholo Mokukahi o Amerika Akau. O ua laina mokuahi hou la, ua hooemi iho i ka uku mai Kapalakiko aku a biki i Nu loka he kanahiku kumalima dala no ka ohua hookahi. Nolaila, ua hiki ke kanaka ke holo mai Hawaii aku a hiki i Nu Ioka no ka haneri iwakalua kumalima dala.

……………………………………………………………

Ka holo pono o na hana

……

Aloha oe e ke Kuokoa :------

         He pono e lohe na haipule mai Hawaii a Niihau no ka luakini o ke Akua ma Waimea Kauai, no ka mea, he hana nui ia i na maka hiki i hala ae nei. I ka makahiki 1867, ua hooko ami na Lunakanawai Kiekie ia Lua kini no an haipule oiaio o Waimea.

 

         Ua pilikia iki ua ekalesia no ke kahu ekalesia ole. Eia, ua luaa ke kahua Ekalesia no lakou.

 

         Ua hoomaemae pu lakou me ke Kahu i ka Ekalesia, ua kapee ia ka poe hihia i na hewa, ua hoopau i na kahu waiwai i hahai me G. B. Rowela.

 

         Ua koho na haipule oiaio i mau kahu waiwai hana pono e hiku, a wahio aku i ka Luna aupuni me ka apono loa ia e lakou.

 

         No ko lakou apono ai. Ua hui na kahu waiawi ehiku i ka la 27 o Decemeba i hala. Ua kakauia na palapala Papa ia Mr. Rowela, "aole oia e komo iloko o ka luakini o makou, a me ka poe e hahai ana iaia."

 

         Aole i paakiki mai o Rowela e komo i ka Luakini o makou, ua hele oia ka hale o kanaka, e halawai ai me na haumana ana. Ua paipai ia lakou e hana i halepule no lakou, uq kii i na noho ponoi on a iloko o ka halepule, a lawe aku.

 

         Ua paipai aku oia i kona ppe, aole e hele aku i ko lakou halepaule e hana ino ai. " Ua lilo loa no lakou, aole o kakou halepule."

 

         Ua lilo ae nei ka Lunakini i na haipule oiaio, ke mahalo aku nei makou i ke Akua, I kona hooholo pono ana i na hana a makau, mai ka mua a hiki i keia la. A.K. Waimea, Kauai.

 

         Ka Luna Hooponopono, - - L. H. Kolika. Ka Hope Luna Hooponopono, J. Kawainui Por Haku Manao no ke Kuokoa.

 

C. J. Laiana, (Lyrons,) S. M. Kamakau.

Rev. M. Kuaea, Rev. C. B. Anelu. (Andrews,)

Rev. L. Laiana D. Malo (Lokoino,)

………………………………………………………………………………………………………………………………………

Ka Nupepa Kuokoa.

______________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________

 

HONOLULU, MARKET, 1868.

______________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________

NO KA PAPA HAWAII.

_________

         1. Ua hooholo ka Papa Hawaii, e halawai ka Ahahunoi Eunalelio o ka Pae Aina Hawaii ma Hoonolulu nei, i ka la mua o Iune e hiki maiana, a e hoomaka ka hana ma ka hora umikumakahi o ke kakahiaka.

         2. Ua Kuai ka Papa Hawaii i ka Himeni Hawaii mai a Wim mai, a ua lilo mai ia mau buke Himeni hou he 3,000. Nolaila, ua makaukau ka Papa Hawaii e kuai aku e like me ka makemake o kanaka.

         3. No kona makemake iho no, ua hooku maikai ia o Binamu mai ka noho Kapena ana no Hokuao, i kaawale kona manawa e unuhi buke ai no ka Pae Aina o Kilipati. A ua hoolimalima ia hoi he Kapena hou, o Teingstrom kona inoa. He hoahanau oiaio no ia. Aia a hiki mai kela mai Kapalakiko mai, alalia, holo koke o Hokuae i Nuuhiwa.

         4. Ua kanea aku ka Papa Hawaii i na aoao Euanelio a pau ma keia Moana Pakipika nei, ma na Pae Moku a pau, e Halawai mai mai ma Honolulu nei i ka malama o Iune, 1870. Ua kaheaia na Missionari a pau, a me kekahi mau Elele maoli mai kela a me keia Pae Moku, o na Pae moku a pau kela Moana. O ka makahi 1870, o ke kanalima no ia o na makahiki o ka Pono ma Hawaii nei. He manawa kupono kela no ka Iubile ana. E wehewehe hou ana makou no keia mea.

__________________________________________

Kapu ka olelo Hawaii ma Lahinaluna.

_____

         Ua lohe mai makou ma ka palapala ana mai o kekahi o na haumana oia Kula Nui, "Ua hooholo na kumu a me na haumana o Lahinaluna, e hookapu loa ioa ke kamalilo ana ma ka olelo Hawaii, a e namu kawalawala wale no i na wa a pau, a in a e kamailio aku kekahi ma ka olelo Hawaii, e hoohana ia oia." He oiaio anei keia lohe?

 

         Aloha ino na keiki i hoonele ia i ka waiu o ka makuahine, a i hanaiia i ka waiu bipi wale no. E wiwi auanei lakou, no ka mea, o ka ai a ke Akua i hoomakaukau ai no lakou, ua oi ka pono mamua o na nei e ae a pau loa. Aloha wale na kanaka opio i hoomele loa ia ke kamalilo ana ma ka olelo a ko lakou mau makua. He aha hoi keia hooikaika ino ana e loaa ka olelo haole? I mea   @ ia e hoomakaukau ai ia lakou iho e lilo i poe Amerika i ka wa e hui'aku ai o Hawaii nei i moku aina no Amerika Huipuia e like me ia e wawa ale ia nei? O ka manano anei ia o ko Lahinaluna?

 

         Eia ko makou manao. Mai hoowahawaha kakou i ka olelo mikomiko, ka olelo pahee, ka olelo nani o ke one hanua o kakou.

 

         E ao keia mau haumana o Lahinaluna e namu pakeke nei, o loaa ole aku ia lakou ke kulana naauoa o na haumana mua o Lahinaluna, a komo ole lakou mau hoa kaulana naauao o na haumana mua o Lahinaluna e namu pakeke nei, o loaa ole aku ia lakou ke kulana naauoa o na haumana mua o Lahinaluna, a komo ole lakou ma ka heluna o Rev. M. Kuaea, S. M. Kamakau, S. P. Kalama a me ko lakou mau hoa kaulana o kanaka hawaii naauao. A ole no e loa ana ia kulana i na keiki hawaii, i kupou iho ma ka olelo haole wale no, koe paha ka poe hoomaka opiopio wale no.

Ioa o ka namu wale no ke kamilio ana ma lanainalua, alaiala e aho no paha i mau kumu haolew wale no ko laila, a e hoi mai o kuaea i hai i ike ia ka olelo hawaii.

………………………………………………………………….

No Na Mai Lepera Ma Molokai

…………………

         He manawa loihi ko makou o ka noho ana kanalua, no ka mano i hookumu ia e hookaawale loa ana i na mai lepra a mamao loa ma ka pali koolau o ka aono'o Molokai; n ke manao nei ,akou ua hikki mai ka manawa e kamailio akea ai. Ke kono nei makou i ka ahaolelo e hiki mai ana e nana mai keia kumumano. O ka manao e houluulu i na mau lepera

 

         Ma kahi hookahi, kahi e malama pono ia ai lakou a oi ae mamua o ka malamaia aoa ma ko lakou mau hale a puni ka aina, a kahi hoi e hookaawaleia ai lakou mai ka lehulehu aku he manao maikai loa keia. A ole makou e hoahewa ana i ka ahaolelo nana i hookaawale ia ai lakou mai ka lehulehu aku, he manao maikai loa keia. a ole makou e hoahewa ana i ka ahaolelo nana i hookaawale i puu dala no na mai lerpera in a waikolu. Aka, ke amano nei makou ua ike na mea a pau, aohe i loa mai ka hua e like me ka mea i makeamakeia. he nui loa ke ino a me ka pilikia i pili pu ma waikolu, a aobe wahi maikai iki i loaa i na mai lepera malaila e like me ak mea i manaolaua ia ai.o ke anao maoli o keia mai, aoohe no kumu kupono o ka hookaawale ia ana a mamao loa, he mea pono no kā hookaawaleia ana o lakou, i noho pu ole mai ai lakou me na kanaka ola. Aka, A ole na ei kupono ka lawe ana ia lakou ma kahi lihi loa, i pakele ai ka poe ola. he oiaio no he mai iao keia, aka, a ole nae i mmanaoia a ikeia he mai lele keia aia wale no a noho pu loa kekahi me ka mea mai i loohia i ka lepera no ka manwa loihi, aliala, pili mai no keia mai. aka. ioa ike iki aku no a hoi mai no, aole e pilikia. O ka Hale Mai Lepera ma Kalihi, A ohe i hoopoi no wale aku i ke ola o kekahi poe. o na mai i noho kaawale loa mai o kakou aku, ua lawa iho la ka ia ua hiki no ke hoekaawale i na lepra e noho kaawale mai ka poe ola aku, in a lakou ma ka mokupuni o Oahu, kahi kokoe i na Makai a me na Luna Aupuni e nana aku ia lakou.

 

         Aole he kumu e hookaawale loa ia ai na Lepra ma Waikolo, a he nui na kumu e ikea ai ka pono ole o ka hookawale loa ana ia lakou ilaila. Ma Waikolu aole hiki i na hoaloha a me na makamaka o na lepra ke ike koke aku i ka poe i loohia ia mai. E like me ka makou i hai koke aeia maluna, aole he hewa ka ike ana i na lepra; o ka hewa o ka noho pu me lakou a me ka pipili loa ana aku no kekahi wa. No ia mea he kumu pono no na hoaloha aone na makamaka loa ka hookaawale ana ia lakou mai na makamaka aku, a hoonua loa ia ma kahi mamao o ka aoao Koolau kela mokupuni, kahi a na moku e ku ole aku ai, koe wale no ka moku e lawe aku ana i ai na lakou. He mea pono ike aku na hoalauna i na lepra hoolauna i ko lakou mau manao, i ole ai e poho wale ko lakou manaolana, a make iho. O kekahi kumu o ka make nui ana o na lepra ma Waikolu, no ka mea, paupauaho wale na mai. Ua manao iho paha na lepera ua hoounaia @ ilaila e make, a no ia mea, ua paupauaho lakou a make wale iho. He mea kaumaha loa keia a mai like ole pela i na lakou ma Oahu nei.

 

         O kekahi kumu e poo ole ai ka hoihoi ana ia lakou ma Molokai, aohe Kauka e lapaau ai. Aole makou i manao e ola ana lakou i na Kauka, aka, he hiki i na Kauka ke hooluolu i ka poe mai. He mea weliweli loa ke manao ae no ko kakou mau mai lepra i hoounaia i Waikolu me kekahi mea e ole ae, he Luna hookahi wale iho no e nana i na mea mai. Aole he pono no kakou e ae aku i keia. E hoala kakou i keia kumu manao a e kamakalilo nui a hiki ka wa e like ai ko kakou manao a i hookahi. Ua hoolaha aku makou i ka pule i hala iho nei he papa inoa weliweli o na mai lepra i make ma Waikolu, oia he 38 ka nui. E heluhelu kela kela a me keia i kela papa inoa, a e hooiaio iho. Ua ike no makou e muke ana na kanaka a pau, a make pu nop keia lepera: aka , ua hooiaio loa makou ua nui ka poe makke in a Waikolu iloko o na makahiki elua, mamua o ka poe make, ina lakoiu e lappau pono ia. Ke makemake nei makou e hai mai kekahi i ka nui o na lepra a pau i hihoiia aku i Waikolu.

 

         Eia hou, he pono i na Lepra e noho koke mai ma kahi a ke Kuhina Kalaiaina a me na Luna Aupuni a me ka Lehulehu, e ike mau aku ai ia lakou. Aohe mea maikai ka hoopale loa ana aku ia lakou a nalowale. O na maka o ka lehulehu, he mea kupono ia no ke pale ana aku a hoopoina ae i na mea ino he lehulehu. Ina e kokoke mai ana lakou i ka lehulehu, aole kakou e lohe no na ai ino a me ka aaku o na ai i haawiia ia lakou.

 

         Aole makou i poina @ hoolaha ana i kekahi mau mea i pili i na lepra i kekahi manawa i hala, i ko lakou ai ana i na papapa (pi) i ulu ma ka nahelehee. Ua hoole nae na Nupepa Aupuni i ka oiaio ole o kela, aka, ke hooiaio nei makou, he oiaio kana hoike ana, Mahope iho, ua hoolaha ae o Kauka Bitinga o Lahaina (Kauka nItalia Bechtinger) i ke ano a me ke kulana o na lepra; a ano , ke lohe hou nei makou ua pilikia loa lakou.

 

         Aka, he nui loa na lepra ma Waikolu, aohe o lakou Halepule, aohe wahi e hoome hana ai ia lakou ma ka hoakoakoa ana. He wahi hale kula nae, aka, he bui kupono iho la no ia no na kamalii. He lona no i keia poe popilikia na hooluolu ana a pau ma ke ano hoomana ke haawi aku, a he mea ino loa ke haalele wale ia lakou me ka nele i kahi mahunahua ole ae e halawai ai.

 

         O keia mau mea a pau i hai mau ia ae nei, aole loa e like pela, in a e kokoke mai ana na Lepera ma ka mokupuni o Oahueni, kahi a ka lehulehu e ike aku ai a hoomaopopo aku i na ano.

……………………………………………………

         "Olelo Pane i ke Kuokoa." ––Ua ike iho nei makou i ka palapala a L. W. Koainoa Esq., Kehai o na L.M. o Hilo ma ka Ahaolelo i hala, e hoike ana i kekahi mea maloko o Ke Au Okoa. Ke ae pu nei makou me ia no ka pono ole o ka inu wai on a, a me ka on a no hoi. Ua Ahaolelo i hala, e hoike ana i kekahi mea maloko o Ke Au Okoa. Ke ae pu nei makou me ia no ka pono ole o ka inu wai on a, a me ka on a no hoi. Ua kuhihewa oia i ke ano o ka makou manao i paiia ma ka Buke VII Helu 2, no na Lunamakaainana no Hilo a me Puna. Aole i pili kela olelo i ka mea inu ole. O ka poe inu ole o lakou no ka poe lawe nui a makemake nui i ka nupepa Kuoloa-he pepa makemake ia na lakou.-Eia kekai, he wahi hemahema iki ko ua o L. W. Kaainoa nei, iha paha he hoohala ia iki oia i ka lawe ana i ke Kukoa, eia ka pololei, e hele oia i ko makou Luna ma Hilo, a e hooponopono me ia, a ana e holoi i kona inoa a kapae aku ma kula, ma i ka papa inoa aku o ka poe lawe nupepa ma Hilo.

 

         Aole makou e pane ana i kona hoahewa ana i kekahiu o na Luna Hooponopono o ke Kukoa. Ua eha paha ko Kaainoa naau i kona koho ole ia no ka Ahaolelo, nolaila, ke imi nei oia i na mea e nuku mai ai.

………………………………………………………

         Waa Loaa Ma Ka Moana.--Ua lohe mai makou mai ke Kapena mai o ke kuna Mele Kauai, ua loaa iaia ho hea lawaia i ka moana e lana ana ia lakou i hoopiipii mai ai i Honolulu nei, ai nana aku ka hana, aohe kanaka o luna, he hoeko a he hoe ko luna e waiho mai ana.

 

         MAU WAHI MOKU HOU. Eia ke kapiliia neima ka pa kailiu moku o D. Poka ma, makai o Ainahou elua mau wahi moku liilii. He mau whai kiakahi paha ke kupono ke paa loa i ke pakiliia. Hookahi o laua he manawa loihi loa e waiho wale nei. Hookahi o laua he wahi moku hou loa iho nei, a ke hele like ae la no e paa like.

……………………………………………………………………………………………………………………………………

NU HOU KULOKO.

………….

Oahu

         I ke kakahiaka Poaha iho nei, ua mou pu ka lima o kekahi pake i ka wili palaoa malojo o ka Hale Hoomoa Palaoa o ka Pake, ma na huina o Alanui Moi a me Maunakea, oia hoi huina a Kale, ma ke kihi mauka.

……………………………..

         NA UKANA O IDAHO. -- Ua lawe aku ka mokuahi Idaho ma ka la 27 o Februari, he 600 tona ko-paa 7.014 mau ope, 3,340 mau puolo, 250 kukaa pulu, a me 300 mau ahui maia. O ka nui o ka waiwai ma ke dala noia mau mea he $64,503.52

……………………………..

         HALWAI KU I KA WA -- E halawai ku i kawa ana ka Puali Kinai Helu 4 maloko o ko lakou Hale i ka hora 7 o keia ahihaih Ponono, Maraki 7, nolaila, ua makemakeia na lala a pau e akoakoa ae i kahi a ma ka manawa i oleloia. O ka eleu nui ae ka pono.

……………………………..

         HE AHHAINA ALOHA -- Ma ka Poalima aku nei i hale Februari 25, ua haawai ae o Keoni Kamaki ma, he ahaaina aloha no ka lakou mau aikane manuwa, oiai lakou e launa maka mai ana a nalu aku. Ua konoia ka põe hiki ke hele i ua ahaaina la. a ua maikai no ma ka ma mahalo mai a kekai poe.

……………………………..

         HE NINAU AKU-- No ke aha la i papa ole aku ai na Luna Aupuni i na wahine e holoholo lio mai ne ma keia kulanakauhale me ka pa- ole ? Ke ae ia nei no anei ka wahine e holo ma keia kulanakauhale me ko lakou mau wawae e waiho wale mai ana. Aole e ahiia iho i kekahi mea e nalo ai ? He rula maikai no anei ia no na wahine ma na aina naauao ? Na oukou e noonoo nui keia.

……………………………..

         HAULE POHO -- Ua pani paa ia iho nei ka Hale kuai o kahi haole Iudaio ma ke kihi mauka o na huina alanui Nuuanu a me Marine, no ka nui o ka aie. O na waiwaio loko ke kuai kudalaia ana paha no ka pomaikai o ka poe ana i aie kau ai i na dad. He wahi muli ookii no ka hoi keia no kekahi mau hui i pho iho nei.

……………………………..

         NA LUNA AUPUNI O NA AIN E -- O ka nui o na aupuni i hoouna mai i ko lakou mau Kanikela ma Hawaii nei, he umikumakolu, ao o ka nui o na Kanikela ma Hawaii nei he umikumamaha. hookahi aupuni i hoouna mai he Kanikela a he Kuhina Noho ma Honolulu nei, oia ke Aupuni Ripubalika nui o Amerika Huipuia.

……………………………..

         MAU WILI PULUPULU -- Ua hoolaha ae o H. M. Wini e kuaiia aku no i ka poe e makemake mai ana hookahi e elua oaha mau wili pulupulu no ke kumukuai haahaa loa he iwakalua kumamalima dala maoli. Nolaila o ka põe kuaaina e makemake ana e loaa keia mau wili, he maalahi loa no keia wahi kumukuai.

……………………………..

         HE MAKEMAKE I KUMUKULA HAOLE -- Ke @ Waianae e loaa on a kumukula haole no ka lakou mau keika malaila, a i aoia ai lakou ma ka olelo namu a ka haole. Ua makemake loa lake e loaa koke hoomaka koke no in a he mea hiki. Eia hoi, pahea ka hoi ke kumukula ma Waimanalo, ua pau anei kona kulana, aole paha ea!

……………………………..

         KA MOKUAHI KAUA AMERIKA. -- Ma ke ahiahi Poalua iho nei, ua holo aku ka mokuahi kaua Amerika Huipuia, Lakawana mai Honolulu aku nei, me ka manao e kju ma Hilo, a in a e maikai ana ka moana, nole e aleale nui ana ke kai, alaila e holo loa ana oia i Kaleponi, aole nae i akaka ka manao o ke kapena no keia mea ana e holo la.

……………………………..

         KE KU@A EMELINE. -- Ma ka auina la poalua iho nei, hoopuka aku la ka moku kuna inaluna a, a holo aku la ma kana huakai mua i ke okohola, a nolaila hoao aku la oia ma kana huakai mua i ka imi waiwai mai loko mai o ka aila kohola. malia e loaa io ana ia ia ka pomaikai mamuli o kona ku wale ana iho.

……………………………..

         MAI KIKANE MAI. -- I ka la 3 iho nei ua ku mai mawaho o oko kakou nei awa kekahi moku mai nu holam mai e holo ana i kapalakiko. Aia maluna on a he 170 na ohual he 60 oia poe he mau kmalii wale no. He 7 na la o ko lakou holo ana mai, aka, he anahulu paha na la o ko lakou haalele ana aku i ke awa loaa kekahi mau mea i ka mai puupuu ululii, ua holo aku ke kauka, a ua hookomoia mai ua moku la i kekahi la ae, maloko neio ke awa.

……………………………..

         POEMAKAIKAI HELE-PULE. -- I ka pau ana ae o ka pule kakahiaka o ka la sabati akui nei i hala, hoi mai la ke anaina pule ma ke alanui moi, aia hoi kekahi poe wahine e kakau ana i luna o ka pa maloko mai o Haliimaile a he nana mai ka lakou la bana i ka hoi aku o kanaka hele pule mea hou paha ka hele ana o kanaka i ka pule ia lakou la, ke lilo la i mea makaikaina e kela anaina wahine. Kai no o ka ike ae i ka hanama mai o na puka o ka halepule hele aku, eia ka he noho mai makaikai.

…………………………….

         KA POE HOOKAA OLE I NA AUHAU KINO. -- Ua ike iho makou, he nui loa no ka poe a paa nei na inoa ma kekahi pepa mai ka Luna Auhau mai, aole i hookaa i ko lakou mau auhau, a ke huliis nei ua poe la. Ua holo paha kekahi poe i kahi e, ua pee paha kekahi, a ke hele anenei no paha kekahi poe, aohe hoi e hihi o ka huikau kanaka o honolulu. Mawaena o na inoa, he poe pake, pukiki, haole a me kna kanaka ponoi iho o ka aina. Heaha la ko lakou mea i uku ole ai, oiai ke aupuni e malama ana i ko lakou maluhia.

……………………………..

         Ka Moi. -- Ma ka hona 7 o ke ahiahi Poakolu iho nei, ua hoi aku ka Moi Aliiolani Kapuaaiwa maluna o kona kuna alii Kamaile, ai kona Home mekai ma Kaunakakai. E hala ana he mau pule pokole iaia malaila a hoi hou mai no i ka Alo alii.

……………………………..

         Aia i ka ua ukiukiu o Makawo. -- Ma ka holo ana aku o ke Kiluea i ka Poakahi aku nei, ua ike makou o kahi Kahu opio kekahi o Kawaiahao i holo aku la maluna on a, me ka manao e hoomaha iki ma Makawao, a nana paha a kelihi i na mea nanio o Piiholo. E hoi koke mai ana no ia i keia pule iho.

……………………………..

         Ua ikaika loa iho ke maimai malunao Ka Mea Hanohano J. kapena, kekahi o na hoa o ka hale ahaolelo alii, hoa kukao ka aha kukamalu, a he lunakanawai kaapuni mua iho nei no keia mokupuni. He mai loihi kona e kaa nei, a ua hoomanawanui no kona kaa ana i loko o ia nawiliwali

……………………………..

Moku Kalepa Stren ---

 i ke kakahiaka poakahi iho nei ku mai la ma honolulu nei kela moku maluna, i loko o na la h 106 mai boseton a mai, no ka laina moku o burua ma a me bosetona. aia maluna o ua moku nei na ukana i laweia mai no ko kakou nei makeke. E lona na mea a pau ma kahi o burua ma.

Ka wa makani no ka nui loa o ka inoino a me ka pa ikaika ana mai a ka makani mai ke kukulu hikina mai i ka pule i hala, nolaila, ua pqpa iho ia i ka holo ana akau o kekahi mau kuna holoholo pili aina o kakou ma ko lakou mau awa ku mau. aka ua hoa okoa aku no kekahi mau moku a ua hoihoi hope ia mai a o kekahi mau moku ua holo loa aku iloko o ia wa ino, oia na moku ane a me odd fellow.

……………………………..

Ka baibala hemolele. ua palapala mai o Rev.E.W. Kalaka maii nu loka mai ma ka la s o ianuari, ua makaukau na hua kepau i ka hoonoho ia no ka Baibala hemolele me na kuhikuhi ma na aoao ua pai ia a pau ke kauoha kahiko, koe ke kau- oha hou, nolaila ua manaoia in a he nioku holo mai kekahi mai laila mai ma keiahope aku e hooili ia mai ana maluna on a.

……………………………..

E hoolohe mai. Eia maloko o ka hale leka nei kekahi palapala dale a ole poo leta. o ka inoa o ka mea nana ua palapala la e kau ana mawaho o ka wa-hi o keonihoolo o kona wahi noho o halaaniani, kapaulu, lahina e pono e kii koke mai, oiai komo wale no palapela poo ole ua ike no hoi oukou i ka rula oia mea aia a kaui i na poo leta alaila hiki ia makou ke hooili aku. E malama oukou i ka rula in a no ka naaupo e ninau i ka poe ike p.w. kauaihil. honolulu oahu march. 7, 1868

……………………………..

He kaa nui holoholo i ka poakahi iho nei ua ike iho makou i ka hoomaka ia ana ae o ka hooholoi o ke kaa lio nui holoholo a makou i hoolaha aku ai i kela pule. ua hoolahaia ma na nupepe haole kona mau manawa e holoholo ai , e hoomaka kona holo mua mai ka huina aku o alanui moi a me papa e pii ana i nuuanu a e holo ana i ka punahou i kela la i keia la. i keia la. o ka uku o ka palapala no ka holo hookahi ana he iwakalua wale no keneta oiua hoi elua dime. in a e oku e i hookahi dala, alaila loaa he ewalu mau palapala nolaila ua emi no ka poalua iho nei i kona hoi ana mai i kai nei mai ke awawa mai o nunanu ua kau pu mai ka moiwahine emma kaleleonalani maluna on a me kona mau ohua he nui wale hookahi no ka hao ana mai, punoonohu ana i luna o ke kaa. He makana kiahaa dala. ma ka poao no la 22 o ka malama o feberuaai ua hoohikileleia o rev. lowela kamika, kahu o ka ekalesia o

kaumaka

……………………………..

Ka Poe HooKaa ---

 i ke kakahiaka poakahi iho nei ku mai la ma honolulu nei kela moku maluna, i loko o na la h 106 mai boseton a mai, no ka laina moku o burua ma a me bosetona. aia maluna o ua moku nei na ukana i laweia mai no ko kakou nei makeke. E lona na mea a p ma kahi o burua ma.

Ka wa makani no ka nui loa o ka inoino a me ka pa ikaika anmai a ka makani mai ke kukulu hikina mai i ka pule i hala, nolaila, ua pqpa iho ia i ka holo ana akau o kekahi mau kuna holoholo pili aina o kakou ma ko lakou mau awa ku mau. aka ua hoa okoa aku no kekahi mau moku a ua hoihoi pe ia mai a o kekahi mau moku ua holo loa aku iloko o ia wa ino, oia nae a me odd fellow.

……………………………..

Ka baibala hemolele. ua palapala mai o Rev.E.W. Kalaka maii nu loka mai ma ka la s o ianuari, ua makaukau na hua kepau i ka hoonoho ia no ka Baibala hemolele me na kuhikuhi ma na aoao ua pai ia a pau ke kauoha kahiko, koe ke kau- oha hou, nolaila ua manaoia in a he nioku holo mai kekahi mai laila mai ma keiahope aku e hooili ia mai ana maluna on a.

……………………………..

E hoolohe mai. Eia maloko o ka hale leka nei kekahi palapala dale a ole poo leta. o ka inoa o ka mea nana ua palapala la e kau ana mawaho o ka wa-hi o keonihoolo o kona wahi noho o halaaniani, kapaulu, lahina e pono e kii koke mai, oiai komo wale no palapela poo ole ua ike no hoi oukou i ka rula oia mea aia a kaui i na poo leta alaila hiki ia makou ke hooili aku. E malama oukou i ka rula in a no ka naaupo e ninau i ka poe ike p.w. kauaihil. honolulu oahu march. 7, 1868.

……………………………..

He kaa nui holoholo i ka poakahi iho nei ua ike iho makou i ka hoomaka ia ana ae o ka hooholoi o ke kaa lio nui holoholo a makou i hoolaha aku ai i kela pule. ua hoohaia ma na nupepe haole kona mau manawa e holoholo ai , e hoomakana holo mua mai ka huina aku o alanui moi a me papa ei ana i nuuanu a e holo ana i kanahou i kela la i keia la. i keia la. o ka uku o ka palapala no ka holo hookahi ana he iwakalua wale no keneta oiua hoi elua dime. in a e oku e i hookahi dala, alaila loaa he ewalu mau palapala nolaila ua emi no alua iho nei i kona hoi ana mai ai nei mai ke awawa mai o nunanu ua kau pu mai ka moiwahine emma kaleleonalani maluna on a me kona mau ohua he nui wale hookahi no ka hao ana mai, ponohu ana i luna o ke kaa. He makana kiahaa dala. ma ka poao no la 22 o ka malama o feberuaai ua hoohikileleia o rev. lowela kamika, kahu o ka ekalesia o

……………………………………………………………………………………………………….……………………………..

Hawaii.

……………….

Moku papa ma hilo ua ku ae kekahi moku ma ka ua kanilehua o hilo me na papa a me na lako hale. no ponahoahoa ua moku waiwai la.

Ua ka pu ae n hoi malalila huio iloko iho nei o na la hope o ka febuari he eha mau moku okohola nui o na wabi pahu alila i lowa mai.

 

Ma punahou a me puueo hilo, eholu mau kula haole kuokoa e kula ia nei malaila no h.r. hikikoki j, kahooluho me j. kua kokoke e pau loa na keiki kula aupuni ia lakon

 

Nahaumana kula sabiti o kohala o ka nui o na haumana o ke kula sabit o kohala i akoakoa mai ma ke sabti la 23 o feberuari he 309 nui maoli keia heluna o na haumana a ole pela ma kawaiahao a me kaumakapili.

 

Hoolohe kaa nui holoholo i ka poakahi iho a ike iho makou i ka hoomaka ia ana ae o ka hooholoi o ke kaa lio nui holoholo a makouhoolaha aku ai i kela pe. ua hoohaia ma na nupepe haoona mau manawa e holoholo ai , e hoomakana holo mua mai huina aku o alanui moi a me papa ei ana i nuuanu a e holo ana i kanahou i kela la i keia la. i keia la. o ka uku o ka palapalnoa holo hookahi ana he iwakalua wale no keneta oiua hlua dime. in a e oku e i hoahi a, alaila loaa he ewalu mau palapala nolaila ua emi no alua iho nei i kona hoi ana mai ai nei mai ke awawa mai o nuu ua kau pu mai ka moiwahinmma kaleleonalani maluna on a me kona mau ohua he nui wale hookahi no ka hao ana mai, ponohu ana i luo ke kaa.

He makana kiahaa dala. ma ka poao no la 22 o ka malama o feberuaai ua hoohikileleia o rev. lowela kamika, kahu o ka ekalesia o

 

Hale pauahi na kalaoa e oluolu oe e hookomo iho i ka hana a na hua e kau ae la maluna ma kekahi kolam mu o kou kino nui holookoa ma ka la 19 o ianuari i hala ae nei mahope o keia M.H. 1868 e naue hele nei ua pau i ke ahi ko makou mau hoelua peni ke kumuu i pau ai i ke ahi ua hele au i ka pule i kaloko me rev. g. p kaonohimaka, a o ko maua mau makua hoi o ka makuakane a me ka makua hine, ua hele no hoi laua i ka pule maa ko wahine hoi, oia no ko maua hale me kahi keii uaku a maua nona na mala elua a me ka hapa a me ka maua kaikamahine mua nona na makahiki ekolu a oi ae a me kekahi kaikamahine iho no a maua nona na makahiki elua a oi ae a i ka noho au a o ka'u wahine me oa keiki, a i ka aui ana o ka la ua hiamoe oia ma kahi keiki uuku, ua hele na kaikamahine i kekahi hale o ma kou, oia hoi ka hale o ko maua mau maku e moe ai, ua loaa ke ahikoe lepo-pele ia laua o ko laua la koe no hoi ia aa ke ahikoe a hoolei iho la paha laua iluaa o na kihei loe e waiho ana ilaloo,o ka a ku la no hoipaha ia a pili i ka paia o ka hale,ao ka pau ne la no ia o ka hale ui ke ahi i ka wa nae e a ia neiu kein hale e ahi auam mau ua mau kaikamahine nei i ka lapalapa a ke ahi, a na ka leo uew kapaili makau u nsa kaikamahine i hoala aku i ka hiamoe u ka makuahineme ka hikilele ino me ka majnao he uwe aha la keia h ana keiki i ka puoho ana ae a huli aku i waho na maka ilalo no n ae ke alo, i nana aku ka lisana, ua ppau kela hale i ke ahi o ke ala ae la no ia oa owili i kahi keiki uuku a holo aku l ai waho a iaia i hemo aku ai i who o a pau. bake moolelo o ka ekalesia i ke ahi na palapala ae like a me na mna hila hookaa dala o ka halepule o kalaoa nei na palapla o na moku hokuao na hue aku na lima menemene ole o ke ahi ia mau mea nolaiula e kuu mau hoa i hanau keiki ia ke kau leo akku nei au iAa oukou a pau loa e makaala loa kakou we malama i na ahi koe lepoppele i na keiki uuakua a kakou mai ionu wale malalo o ke kumu o no moena moe mai kape hoi ma ka paia o loaa aaunei i na keiki uuku naaupo e like la me keia mau kaikamahine la, o ka pau no ia o ka hale a like hoi me keia mau hale ma kalaoa nei. molaila e hoomanao kakou ia pele hoohemahema o ke kumuao no keia mau hale. ua pau me ka mahalo,

N. Simkona

Kaloa, North Kona , Feb.26.1868.