Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 11, 14 March 1868 — Page 2

KE KUOKOA, HONOLULU, MA RAKI 14, 1868.

ana. A ma ka ia nei uwe helu, akaka loa ae la ia lakou, ua hele o Hamanalau ma, a ua make, o ka uwe helu like mai la no ia, aole nae ma ko lakou la aloha maoli no ka noho pu ana, aka, mamuli o ka heluhelu ana aku o Hawea, malaila ka nui o ko lakou la uwe ana mai. A i ke akakuu ana iho o ka uwe a Hawea, e ninau pono loa mai ana lakou la, e hai aku ana keia mai ka mua o ko lakou noho ana, a hiki i ka wa i laweia ai e ka poe malihini mai no Hawaii, a me ka halawai uhane ana me Hamanalau ua make nae wahi a Hawe. I ka pau ana o ka ia nei olelo ana, ke aka-ke wale la kahi lua-ui makuahine, oia hoi o Puaena i ke ehukai o lalo, e holoholo ai mao a maanei.
Aole i pau.

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, MA RAKI 14, 1868.

No ka Oihana Leka.

AOHE Oihana e ae o ke Aupuni i oi aku ke ano nui pili i ka lehulehu i ko ka Oihana Leka. O ka Oihana Leka, o ke kowa akea ia e puka aku ai na manao o kanaka e hoolaulaha ai. Ina e loaa ia kakou na nupepa, a nele i na eke Leka ole, mai loko aku ona e puka aku ai na nupepa a hiki i na kanaka, ua loaa hapalua ia kakou ka kakou mea i makemake ai no ka hoonaauao ana i ka lahui. O ka nupepa, oia no ke Kumuao a kekahi hapa o ka poe ui o ka lahui, aka, ina aole e hele mau ka Eke Leka a pakele ole paha, pehea e hiki ai i ke kumukula maanei a ma o, a pehea e hiki ai i keia kula ke malamaia ma na wahi he nui o ka aina ?
            O ka mea mua, o ka loaa ana o na hooponopono maikai o ka Oihana Leka, a aole e manao ia, na ia Oihana iho e uku i kona mau lilo ponoi. Ma na aina paapu o na kanaka, a i oleia he pokole paha kahi e lawe ai, he mea hiki na ka Oihana Leka no e hoihoi mai i kona mau lilo. Aka, ma na aina hou a noho kakaikahi ia paha e na kanaka, alaila, o ka Oihana Leka, he Oihana lilo nui ia mamua o ka loaa mai. O ka mua, e hooponopono maikai i na Lawe Leka me ke kupono, alaila, na lakou no e uku iho ia lakou iho, ina e hiki ana ke hana ia me ka hoopilikia ole aku i ka mea nana i hookumu. O ka Oihana koa, aole nana e hoihoi nei i kona mau lilo, pela no hoi ka Oihana Hoonaauao. Aohe mea e haohaoia, o ka Oihana Leka, aohe ia e uku mai ana i na mea a pau e pili koke iho ana ma Hawaii nei.
            Ano, ua oluolu loa makou i ka lohe ana mai, o ka lilo o ka Oihana Leka o keia Aupuni he $1 000 00 wale iho no i ka makahiki ka oi mamua o ka loaa mai, iloko o na makahiki elua i hala. E mahalo nui ia ka Luna Leka Nui no kona hooponopono kupono loa ana iho i kana Oihana. Ua hoikeike ae ia he kumu alakai a makou e makemake nei e hahai ae kekahi mau Oihana e ae o keia aupuni mahope o ia mea. A ke olelo pu aku nei no hoi makou, aia maluna o ka Luna Leka Nui na aloha ana o ka lehulehu no ka pomaikai ana i lawe ai no na mea e pili ana i kana Oihana iho. O kana hoonohonoho maikai ana, oia no ka pomaikai o ka lehulehu i ike i ka heluhelu.
            Aka, ua lohe mai makou, ke manao nei oia e hoonui ae i kekahi mau mea pili i kona Oihana, a ke ake nei oia e imi dala no ia mea ma ke kau ana i elua keneta pooleta ma kela a me keia nupepa pakahi e hoouna ia ana mai ka Hale Leka aku. Ina o na mea hou ana i manao ai e hana he mau mea pono, alaila, he pono i ka Ahaolelo e haawi wale mai i puu dala e pani ai i kela hakahaka. Aka, o na nupepa i hoounaia aku mai na Hale Pai mai, he mea pono e lawe wale ia aku lakou e like me keia wa. E noonoo ana no ka lehulehu o na lilo e pakui ia iho nei, e uku ia ae lakou mai loko ae o ka Waihona Aupuni, a aole ma ke kau ana i mau poole ta no ka nupepa.
            Ina e kau ia ana ka auhau he elua kene ta no kela a me keia nupepa, alaila, o ka uku no ka nupepa Alaula e hoopii hou ae i 50 keneta no ka makahiki, a o ke Kuokoa a me ke Au Okoa e hoopii hou ae a i ka $3.00. He 52 nupepa pakahi o na nupepa puka hebedoma no ka makahiki, a o ka uku o na pooleta e kau ia iho ai, he $1.04. Malia paha e lawe mai ana no ke Au Okoa i keia mau dala pakui hou iho noloko mai o ka Waihona o ke Aupuni, oia no hoi na dala auhau a kakou e uku nei. Aka, o ka poe lawe paha i ke Kuokoa na lakou no auanei e uku iho i na uku pooleta. Ke ai mau nei ke Au Okoa i ko kakou mau dala ma ke ano a na makaainana i hooiaio ole ai. Ke ohi nei oia i ko kakou mau dala auhau, alaila, ke hailiili mai nei nae ma ke kapa inoa i na hoaaloha loa o ke Aupuni. E nana i ka manao o "Kauikawekiu " maloko o ke Au Okoa o kela pule i hala, i kakauia e kela kolohe hookahi nana e kakau nei ma ka inoa he nui e like me "Hawaii Ponoi " a me ko "Heleouwalo" hoao ana i ka lahui e lilo i hehena e like me ia iho.
            Ke kue loa nei makou i ko makou mau dala e hoolilo aku no na poho o kela ano nupepa, a ke kue pu nei hoi i ka hoolilo ana o ka makou mau dala no kona uku pooleta. Ina aohe lawa o ke dala e hoolawa ai i ka Oihana Leka e like me keia, alaila, e hoemiia ka uku o na Kuhina, a e haawi aku i na dala i koe iho i ka Oihana Leka. E hooiaio ana na kanaka i kela. E olioli ana na kanaka a puni ka aina ke hana io ia.

E hoike ana na kula la o Ewa ma ka la 23 a me 24 Ma ka la 26 a me 27 ma Waianae, Oahu nei.

Kue Kupono.

Ma ka nana ana a ma ka hooponopono ana o kekahi poe, he mea i makemake loa ia ka lokahi o ka manao o na kanaka ma na mea a pau. A he oiaio, he mea no ia e oluolu ai ka noho ana, a e holo pono ai paha na hana o kela la a me keia la. Nani paha ke aupuni a me ka lahui, a me ke kulanakauhale kahi i ikeia keia ano lokahi o ka manao a me keia hui like o na puuwai ma ka hapai ana i na hana a pau.
            Ke ike nei nae kakou aole pela ka noho ana o na kanaka ma o kakou nei, a ma na wahi e ae no hoi. He kuee, a he nuku wale kekahi i kekahi, me ka hoopohala mau o kekahi aoao i na hana a kekahi aoao, me ke kalakalai olelo, a me na ano a pau e pili ana i ka hoopaapaa a me ka pane mau ana o kekahi aoao i kekahi.
            I ka nana ana me ke kilohi ana o ka poe i maa ole i keia mea, he mea kohu ole a he mea e minamina loa ia keia mau olelo kuee a hoopaapaa. Aka i ka huli hou ana ae i na kumu i ike ole ia, nana mai ua hoopaapaa la, e loaa auanei ka ninau ano nui iwaena o na aoao elua, e pili ana paha i kekahi pomaikai, a i kekahi kumupono paha, a kekahi aoao i imi mau ai me ka manao e hooko. A ma ka hapai mau ana i keia kumu pono, a ma ke kukulu mau ana i na manao kokua i ka hooko ana i ko lakou makemake, malaila e loaa koke mai auanei ke kue mai kekahi poe e mai.
            Elua no ano o ke kuee ana o kekahi aoao i kekahi. O kekahi ano, oia no ka mea i ike mau ia iwaena o na kanaka, ke ano no hoi e pili ana i ka lili a me ka opu kekeue, a me ka nana ana aku i na mea hanohano e noho ana ma na kulana kiekie me ka piikoi o ka manao. Aole loa kela he ano kupono e kukulu ai i kekahi aoao a me kekahi hoopaapaa ano nui. No ka mea e komo koke auanei iwaena o ua hoopaapaa la na mea pili kino, a e lilo koke no hoi na olelo ma ke ano nuku wale, a e hoomaka koke auanei na mea paio e hapala wale aku i na hana ino maluna o kela aoao. E like no me kekahi mau mea a kakou e ike nei a e heluhelu nei me ka hilahila a me ka minamina i ka inoa maikai o keia lahui, iloko o na kolamu palapala o kekahi nupepa o keia kaona i kapaia he nupepa aupuni.
            O ka ua nupepa nei no hoi ia e kapilipili mai nei i keia aoao—i ikaika wale no ka ka olelo o keia aoao, wahi a lakou, no ke komo ole o kekahi mau lala o keia aoao i na oihana aupuni. Wahi no hoi a lakou, ina e ko ka makemake o kekahi mau "hoku auwana," alaila e pii ana ua mau hoku la—" e oi ae maluna o Wahinekapu, a kau ka i ke kiekiena—'Owai ka leo puka'?" Me he la o ke komo i na oihana aupuni oia no ka hopena nui o ka hoopaapaa.
            Aole no ia ke kumu kupono e kukulu ai i aoao kue i na kuhina paha a i na kokua e ae paha o ke aupuni-A e like no me ka ka nupepa i kapaia ae Nupepa Aupuni i olelo ai—o ke kue makapo aku i na kuhina me na ai oolea aole no ia he mea kupono, a aole no ia ka mea i manaoia. Aka, no ke koe o kekahi mau kumupono, aole i loaa mai i na kanaka o keia lahui, a no ko makou manao he mea pono e loaa hou mai keia mau kumupono i keia lahui, a i na makaainana e noho nei ma ka malu o ka noho alii o ka MEA HIWAHIWA KA MOI KAMEHAMEHA V, nolaila ke kukulu nei makou a me kekahi poe e ae i aoao hui, e imi ai i mea e hooko hou ia a e haawi hou ia keia mau pomaikai i keia lahui, a me ka poe a pau e hookupa ana ma keia mau kapakai. A no ke kue o na kuhina e noho nei i keia mau pomaikai, nolaila ke kue o keia aoao ia lakou.
            Nolaila ke koi nei makou, a ke kono aku nei i na puuwai aloha aina, a me na kanaka oiaio a pau, e hui me makou a e hui i ko kakou noonoo, a me ko kakou makemake, a me ko kakou alu like ana e imi paupauaho ole, a ma ke ano kupono no hoi i na kanawai—e hooko hou i keia mau mea :
            Akahi. E hookaawale hou ia na Hale Ahaolelo Elua e like me ka mea i hana mau ia ma na Aupuni a pau i hookumuia me ka malama pono ia o na pomaikai o na makaainana.
            Alua. E haawi hou ia ka mana o ke koho balota ana i na kane kanaka makua a pau i hookaa i ko lakou mau auhau, koe paha na kanaka hou i ike ole i ka heluhelu— me ka hoomau no nae o ke kakau inoa ia (regist ration) o na mea koho.
            Akolu. E hooponopono hou ia na kanawai e pili ana i ka oihana kula i mea e hiki ai i na makua ke imi mau i na pono a lakou i makemake ai e hookumu ma na kula kahi i kula ia ai na keiki a lakou.
            Aole e ko ana keia mau mea me ka hui ole o ka manao, a me ka leo, a me ka hooikaika ana o ka poe a pau e makemake oiaio ana pela. Ina aole e hapai na makaainana i keia mau mea ma ka waha o ko lakou mau luna, aole loa e loaa ana—Ina he mau lunamakaainana e hoolohe wale ana i na kamailio waha pahee o na kuhina, e like me ko na makahiki i kaa hope ae nei, aole loa e loaa ana. Aia a imi mau ia me ka hoopoina ole a me ka paupauaho ole, alaila wale no e loaa ai kekahi kumupono. A ke lana nei ko makou manao, o ka hapai o na makaainana i ko lakou mau pono iho, a me ka manao mau o na makaainana i ko lakou kuleana iloko o ke Aupuni oia wale no ka mea e mau ai ke ohi o ka lahui. Oia no ka mea e ikaika ai ke aa o ka manao, a ma ia ikaika e paa ai ke ano kino a me ke ano noho ana o na kanaka o keia lahui e hooiloilo wale ia e pau ana i ka make. A no ko makou manao oiaio pela, a no ko makou aloha i ka lahui nana i hanai makee ia makou i ko makou mau makahiki i noho kamalii ai iwaena o lakou, nolaila ke hoopuka nei makou i keia mau manao.

 

E Noonoo Pono E Hawaii!

MALOKO o Ke Au Okoa o ka la 5 o Ma raki, ua ike iho makou i kekahi mea kakau manao, e kapa ana iaia iho o "Kauikawekiu." He mau kumupono ka makou e manaoio aku ai, o keia lima kakau hookahi oia no ka mea nana na Palapala, o "Ko Hawaii Ponoi" a me "Ka Makamae Hawaii," mamua iho o ke koho balota ana. A ano, mahope iho o ka hala ana o ka malama hookahi o ke kukule ana, ke puka hou mai nei oia imua o ka Lehulehu, a ke kaena mai nei, "he pono ke olelo ae ia Hawaii Ponoi he Kenela no ke Aupuni Hawaii," me kona manao paha e koho balota hou ana kakou : oiai ke ike nei keia a me keia, ua hala aku la ke kau koho balota no na makahiki elua, a aia wale a koho pono ole ia kekahi mau mea o lakou, alaila, hiki ke koho hou ia ma ke kauoha a ka Ahaolelo.
            Ma kana kakau hope ana, ke hopohopo nei makou, o ke pioloke a me ka wela o ke kau koho balota i hala, ana i hoomaha ole ai i ka la kapu o ke Akua, ua nui loa ia nona. Ke manao nei makou, ua hana nui ia no kona pono iho, a o ka uku i loaa iaia, oia ke ino ana o kona noonoo; a ke manao nei makou, o ka laau kupono nona no keia manawa, o ka noho malie a hoomaha iho. Ina ua lalau ka noonoo o ke kanaka, aohe pono nona e kakau ma ka nupepa, no ka mea, e lilo auanei kana kakau ana i mea alakai hewa i na manao o kanaka e noonoo kupono ole ai no lakou iho.
            Aohe makou i kakau i keia i mea e pane aku i kana Kumumanao, aka, ke makemake nei makou e kamailio aku i kekahi mau mea i ko kakou poe maikai i aloha i ka Aina o ko lakou mau kupuna a me na makua, a i aloha hoi a manao maikai i ko kakou Moi a me na'Lii a pau.
            Ua ike iho nei makou a pau i na palapala he lehulehu wale i paiia ma Ke Au Okoa, mai ka la 28 mai o Novemapa, o ka makahiki i hala a hiki mai i keia wa. O keia mau kakau ana a pau, he hoao ana ia ia kakou a pau, e manaoio aku i ko kakou Aina, ka Lahui a me ka Moi, aia lakou iloko o ka pilikia nui mai na haole a me na Amerika mai.
            O ko kakou nupepa Kuokoa a oukou hoi a pau i ike nui ai, a oukou hoi i kakau mai ai he mau tausani palapala, ua nuku ino ia, a ua kapaia he "Enemi no ka Lahui Hawaii," a pela wale aku. A heaha ke kumu o keia hauwalaau ana ? Eia wale no ; ua hai aku makou ia oukou, o na palapala o ia ano ma Ke Au Okoa, aohe pololei! aohe he pono !—oia ka lakou e hoao nei e hoomaka'uka'u ia kakou ; a ke hoalaala nei e hoohuhu aku i na haole ; a ke hoouluulu aku nei e lilo mai lakou i mau enemi no kakou.
            Ke olelo mai nei na haole ia makou, aohe oiaio he mau enemi lakou no kakou. Ke hai mai nei, aohe o lakou makemake e hoohakaka—makemake lakou e noho malie a maluhia pu me kakou ; aka, ke olelo mai nei, aohe o lakou makemake e hoinoino ia aku.
            E Hoolohe mai e Hawaii ! Aohe o kakou pilikia mawaho mai, aka, eia no ko kakou pilikia mawaena iho o kakou. Aohe no hoi o kakou pilikia me Amerika a me kekahi Aupuni e ae. Aole lakou e kaili wale ana i ko kakou mau aina a me ke Aupuni e kue i ko kakou makemake ; aia wale no a hoala hakaka kakou ia kakou iho ma ke ano noonoo ole a hupo hoi. Ina io e haule ana kakou iloko o ka hakaka me na haole a me na Amerika e noho nei mawaena o kakou, alaila, manao ae he pilikia ; a alaila paha lawe ia ko kakou Aupuni.
            No ia mea, e hoomanao ae kakou a pau i ka olelo kumu o ko kakou Aupuni, "UA MAU KE EA O KA AINA I KA PONO." Ina e makemake kakou e kuokoa mau keia Lahui malalo iho o ko kakou Moi, alaila, he pono ia kakou e mahalo a hoolohe aku i keia oiaio. Ina kakou e hoolohe, aohe mea a kakou e maka'u ai. O ke Akua Mana Loa ma ka Lani, oia ka Mea nana e malama a hoolu mai ia kakou mai ko kakou mau enemi mai. Aka, ina aole kakou e hoolohe ana i ka PONO, alaila, he kumu ko kakou e manao ae ai aohe ke Akua me kakou ; alaila, he kumu kupono na kakou e manao iho ai e hiki mai ana ua pilikia la; alaila, he kumu maikai na kakou e maka'u ai no ko kakou kuokoa e like me ka Lahui a me ke Aupuni. A nolaila hoi, eia ko kakou mau pono a pau loa:—E makaala, e kiai, mai puni aku i na mea i hoopukaia ma Ke Au Okoa; E hoomanao, o ka Lahui i hilinai i ke Akua Mana Loa, a malama hoi i Kona mau Kauoha, aia lakou malalo o ka malu o KONA mau Eheu.

Ka Ahahui Kula Kuokoa o ka mokupuni

o OAHU.

MA ke Kuokoa o ka la 29 o Feb., ua hoolaha ia na hana o ka hookumu ana i keia Ahahui a me na Kumukanawai. O na lala oia Aha, oia na kumukula o na kula kuokoa a me na Kahunapule Euanelio a pau o keia mokupuni.
            He Ahahui keia e kokua ana a e hooulu ana i na pono o ka hoonaauao a me na pono uhane.
            I keia hoomaka ana, he umi ka nui o neia mau kula Kuokoa i komo iloko o ka hui, o o ka nui o na haumana oia mau kula he 360 ka emi a hiki aku i ka 400 a keu ka oi.
            No Honolulu nei no elua o keia mau kula me na haumana he 220 a oi aku i kekahi wa; ma na Koolau, ekolu lakou me na haumana he 60 a oi aku i kekahi manawa, ma ke Kihapai hoi o Waialua he elima kula me na haumana he 80 a oi aku.
            He eono o keia mau kula ke ao ia nei ka olelo Be ritania, a he eha o lakou ua ao ia na lolo opio ma ka olelo o ka lahui kupa o ko kakou aina nei.
            Ua malama ia ke ola o keia mau kula a pau e na makaa mea keiki. O kekahi hapa nae o na kula ma Waialua, ua kokua ia e ka Ekale sia oia Kihapai i kaulana ma keia Pae Aina no ke alakai imua ma na hana o ka hoonaauao.
            Eono o keia mau kula ua malama ia iloko o na luakini a hale halawai paha.
            Ua waiho ia i ka Peresidena o keia aha ka hoike ana i keia mau kula, me ke kokua pu ia e na kumukula kuokoa a pau a me na Kahunapule Euanelio o ia Kihapai. Aole hoi e hoike malu ia na kula, me he la ua hilahila kakou i keia mea, a me he kukui la i waiho ia malalo iho o ke poi, e hoike ia i ke akea, me he kukui la maluna o kahi kau kukui.
            E lohe mua auanei na makua mea keiki i ka la hoike o ke kula, kahi e ao ia nei kana keiki, kahi i lilo ai kana mau dala.
            Elua mea nui e hoohauoli ai i ko makou mau puuwai i ka ike ana ma keia Ahahui.
            Eia ka mua. Ka makaukau o na kumu o keia mau kula a pau e imi i na pono uhane no ka lakou mau haumana. Aole he kula o lakou i ao ole i na haumana mai loko o ka ke Akua olelo, a ua makaukau na kumu e kokua pu ma ka hooulu ana i na Kula Saba ti a me ke alakai ana mai i na kamalii a lakou i ka hale o Iehova i kona la hoano. Aole i hilahila keia mau kumu naauao i ka hui me na Kahunapule na makua o ka naauao io ma ka imi ana i na pono o na keiki.
            He okoa ke kulana o keia mau kumu, a he okoa ke kulana o kekahi o na kumu i kohoia e Aberahama Fornander no na kula aupuni, he poe Hoolepope paha lakou, wahi ana, he Ka tolika paha, he Iudaio paha, he Tureke paha (oia hoi ka Mahomeda.) he Aminia paha. E nana ma ka hoike a ke Kahukula Nui i pai ia ma ka nupepa haole o ke aupuni, Feb. 5. Ka mea no hoi ia e holo ole ai na kula aupuni! Ke ike ole nei ke Kahukula Nui i ke ano o na kanaka ana e koho aku ai i mau alakai no na keiki;—he Kalavina paha, he Pope paha, he Mahomeda paha, Pegana paha ! Huikau ka hana ana, e hoopoho wale ana no, holo ole! Ina e alakai ka makapo i ka makapo, e haule pu laua elua iloko o ka lua. Ke namunamu like nei anei keia mau kumukula o na ano huikau i kahi pule mumuku a ka Papa Hoonaauao ? He waiwai ole kahi pule aupuni.
            O ka makau i ke Akua ke kumu ia o ka ike, ka mole ia o ka naauao. Ahea la ao ia na poo aupuni hoole Akua i keia mea ?
            O ka lua o na mea e hauoli loa ai makou ma ka nana ana i keia Ahahui hou, oia no ka ike ana i ka hana kamahao a na makua i piha i ke aloha aina, aloha lahui, a aloha keiki, e hoouna nei i ka lakou mau keiki e aneane ana i ka 400 i na kula i oi aku ka maikai mamua o na kula aupuni. He puu dala nui ka na makua makee naauao o Oahu nei e hoolilo nei no ke ao ia ana o ka lakou mau keiki ma keia mau kula malalo o keia Ahahui. Ua like paha me $3 000 i ka makahiki hookahi. He nani ke aloha keiki a keia poe makua i keia hana a lakou, a he mea no ia e lana ai ka manao o na makamaka o keia lahui.
            Ina o ke aloha i ke Akua a me ke aloha lahui, a me ke aloha keiki, ka mea e alakai aku i keia mau makua a pau i ka hoike i na ano pololei, oiaio, a maemae imua o ka lakou mau keiki, alaila, e pii io, a e pii eheu aku keia lahui ma ke kulana kiekie kahi i loaa ole aku ai i ka nui o na lahui Kristiano.
            E ake makou e lohe ua kukulu ia na Ahahui o na kula kuokoa ma Hawaii, ma Maui a me Kauai. Imua oe e Hawaii. "O ka naauao ka mea nui, e imi i ka naauao a loaa :
Me na mea a pau au e imi ai,
E imi pu i ka ike a loaa,
E hoonani oe iaia, a nana oe e hookiekie ae,
E hoohanohano ia oe i kou wa e hoopaa aku ai iaia."

No ke Kahukula Nui.

UA PANE iho nei o Mr. Bona i ka Hoike Kula a Aberahama Fornander, ma ka nupepa a Wini. Ua mahalo loa makou ma ke kuamoo a Mr. Bona i pane aku ai i ko ke Kahukula Nui kuamuamu ana i na Misionari Amerika i na makahiki he lehulehu wale i hala, i ka wa a A berahama Fornander e noho Lunahooponopono ana no ka nupepa Polunesia, no ka mea, o na Kula La malalo o ka hooponopono ana a na Misionari wahi ana, aohe i kupono ; a ano mahope iho o ka hala ana o na makahiki ekolu o kana hooponopono ana i na kula, ke ike nei kakou a pau, ke kokoke nei lakou a pau e lilo i mea ole. Ke olelo nei oia, ua oi ae ka maikai o ke kulana o na Kula La i keia manawa mamua o ka wa ana i lawe mua ai ia lakou! O ko ke kanaka akena ana iaia iho, he mea nui ia. Ua oi ae kona ike mamua o ko kekahi poe e ae ! Me he mea la e make pu ana ka naauao me ia, a i ka wa e pau ai kona noho Kahukula Nui ana, e oki loa pu ana paha ke kumu o ko kakou mau Kula La.
            Aka hoi, aole makou i manao o Aberahama Fo rnander wale no ka mea e hoahewaia, a aole no hoi paha oia ka mea nui hookahi. He kauwa wale iho no ia na ka Papa Hoonaauao, a maluna iho o ua Papa la ka hoahewa nui ia o keia hewa. Aole o lakou ka poe a kakou e manao nui aku ai he kupono ma ia wahi, ina lakou e hoolalauia mai e kela ano hoike, e like me ka ke Kahukula Nui. O ke kumu, eia no ; o keia mau haole e noho mai nei ma keia mana, aole ike i ka mea e makemakeia ana, a aohe no hoi he manao nui ma ka imi ana i ke kumu pono. O ka nui o ka poe e noho nei o ka Papa Hoonaauao, he mau haole Farani a Enelani, he poe lakou aohe kula no ka lehulehu a puni ko lakou aina.
            Ma Enelani, ua ae nui ia na makaainana e koho balota, ma Hawaii nei hoi, ua hoohaikiia ka pono koho balota i kekahi hapa o o na makaainana.
            Ma ka nu hou i hiki hope mai nei, o na 'Lii a me ka Poeikohoia o na Hale Ahaolelo o Enelani, ke hoao nei lakou e hoomaopopo i ka hoonaauao ana i ka lahui a puni. Ma Hawaii nei, ke hoi hope nei kakou, a ma Enelani ke hele nei imua.
            He mau manao maikai loa ko ka Pepa Maile Qua rterly o keia hapaha no na mea e pili ana ia Hawaii nei. Ke makemake nei makou i ka Lunahooponopono (oia hoi ka Lunamakaainana mai Kohala mai) e hoouna mai i kekahi o ia mau manao i ke Kuokoa. Ke olioli nei makou e hoopuka ia mau manao, koe wale no kona mau manao no ke ao ana i ka olelo haole ma na Kula La a pau o ke Aupuni. Ke manao nei ke Kuokoa, o ka olelo Hawaii wale no ma na Kula La, no ka mea, ina o hookahuliia ko kakou olelo o lilo i olelo Enelani, aole no e nele ko kakou hoohuiia ana me kekahi Lahui kamailio Enelani.

No na Mai Lepe ra.

MAHOPE iho o ke kakauia ana o ke Kumumanao "No na Mai Lepera ma Molokai" i puka ma ko makou pepa o ka pule i hala, ua lohe mai makou ma ka lokomaikai o Kauka Hopemana ( Dr. E. Ho ffmann) ua hiki mai ma ka Halemai Lepera o Kalihi, mai ka hoomaka ana mai a hiki i ka malama o Feberuari iho nei, he 325 mau kanaka i manaoia he mau lepera. Mai loko ae o keia poe, ua hookuuia aku hookahi haneri ; o ka nui o lakou, he poe aohe i Lepe ra io. He ehiku o keia poe i hookuuia a hoi hou mai. Eha o lakou i holo malu aku, a hoi mai hookahi. He 174 o na lepera i hoouna ia aku i Waikolu, Molokai.
            Ke mahalo loa aku nei makou i ke kanaka nana i hoouna mai i kela Papa inoa o na mai lepera i make ma Waikolu ; a e oluolu no makou ina e hoouna hou mai ana oia i ke koena aku o ka poe make, mai ka malama o Mei o ka makahiki i hala a hiki i keia manawa. A ke hilinai mau nei makou e hoouna mau mai ana oia i ka poe make, a e paiia no e makou.

AOLE e pane aku ana na Lunahooponopono o ke Kuokoa i na kumu hoino e kue ana i kekahi o ko lakou heluna, i hoopukaia ma ke Au Okoa o ka hebedoma i hala. Ua makaukau mau makou e pane aku i na kukulu manao a me na hoonohonoho manao ana, aka, o ka hailiili a me ke kuamuamu, aole a makou hana aku ao ia mea. Ke waiho aku nei makou na ka nupepa Aupuni no e hoopuka pela. I hoakea wale no paha ua poe Kuhina nei i ko lakou mau Kolamu i komo na huaolelo kakana a ke kanaka ano pupule, aka, ma keia hope aku, e ike auanei lakou a me na kokua o lakou i ka hua o keia hana, ma ke poholopu wale ana o keia mea he oihana Aupuni.
            Ke olelo nei ke Au Okoa a me ka Hawaiian Gazette, "ke holo pono nei na hana a pau maloko o ke Aupuni." Aka, he hiki ia makou ke olelo aku ia lakou, ke lulu nei lakou i ka makani, a i ka manawa aku e hiki mai ana, e ohi auanei lakou i ka puahiohio. Ke hilinai nei makou, aia he poe iloko o keia Kau Ahaolelo ae, no lakou na leo e lohe ia aku e kokua ana i na pono o ka lehulehu, a he poe e ao aku ana i ka haawina maikai i na Kuhina no na mea e pili ana i na pono a me na mana o ka Lahui.

Ka make ana o Rev. A. Kakina.

O REV. ASA KAKINA, ka Makua kahiko i alohaia o ka Papa Mi sionari Amerika i holo mai i keia Pae Aina, ua haalele mai la i keia ola ana ma ka hora 8 o kakahiaka Poakolu iho nei la 11 o Maraki, ma kona wahi noho ma Nuuanu, iloko o ke 81 o na makahiki o kona ola ana, a i ke 48 hoi o kona mau makahiki ma Hawaii nei. He mea pono e oleloia nona.

            "E noonoo i ke kanaka hemolele,
                E nana hoi i ka mea kupono,
                No ka mea, o ka hope o ua kanaka la,
                He pomaikai no ia."

Ua hanau oia ma Fitabuga, mokuaina o Masekuseta, Ame rika Huipuia, i ka la 12 o Oka toba, 1787. Ua hoonaauaoia oia ma ke Kulanui o Iale. (Yale College) malaila i hoopukaia mai ai i ka 1816, a laulaha ae la no hoi na moolelo nona no kona ikaika a wiwo ole. He inoa maikai kona i ka wa e noho haumana ana iloko o ke Kulanui, a he hoahanau hoi; a malaila aku oia i hele ai a komo i ke Kula Kahunapule o Anedovera i Maseku seta, a malaila puka i ka 1819. I ke kau oia makahiki, hele aku ia ia me Mr. Binamu, kona hoa kula o ka Papa hookahi, a imua o ka Papa Misionari Amerika, haawi aku la ia laua no ka hana Misionari. Ma ka la 23 o Okatoba oia makahiki no, na Mr. Kakina i hai ka haiolelo aloha ma Bosetona no ka holo mua ana mai o na Misionaria mua i Hawaii, a kau aku la maluna o ke kialua Thaddeus me Binamu, Kauka T. Homana, Samuela Wini, Samuela Ruggles, mau kumuao; E. Lumisi (Loomis,) mea pai; a o Daniela Kamalani, a me ka lakou mau wahine a pau.
            Ike mua lakou ia Hawaii nei i ka la 31 o Maraki, 1820, a ku ma Kailua, Hawaii i ka la 4 o Aperila. Ma ka ae like ana o ko ka Moi manao, ua noho o Kakina nei a me Kauka Homana malaila, a ua hoomaka koke i ka hana Misionori; a ma ia wahi ko lakou noho ana no ke kanaha makahiki a oi ae. Eia kekahi, aole oia i haalele i keia mau mokupuni, aka he wahi huakai pokole wale no kana i hele aku nei i Kalaponi i ka 1862. A no ka nawaliwali o kona ola kino, nolaila, me kona manao kaumaha oia i waiho aku ai i kona noho ana Kahu Ekalesia ana no Kailua. Ua piha oia i ke aloha ia Kristo, a ia Hawaii nei.
            Aohe haole Misionari kahiko i oi mamua ona ka ike i ka olelo Hawaii. Aole o ke kamailio wale no, aka o ka noonoo a me ka pule ana kekahi. He mea kokua i ka kakou olelo a lilo i olelo palapala. O ka Baibala Hawaii ana i unuhi ai i ka kakou olelo a oi aku mamua o ka hapaha o ua buke la, ke waiho nei ia i mea hoomanao mau loa ia nona. Aka no Kakina iho, he pono ke oleloia aku ia e like me na mea e oleloia nei, o ka mea nana i kapili i ka Luakini nani o Sana Paulo ma Ladana. "Ina makemake oe e ike i kona kia hoomanao, e nana ae oe a puni e ahuwale mai ana." I hooloihi mai ke Akua i kona ola ana, i ike ai oia i ka hua o kona mau luhi. Ua loaa iaia ko kakou nei mau mokupuni iloko o ka pouli o ka hoomanakii, a noho mawaena o kakou e ike i ka huli ana i ka malamalama a me ka pono o ka lahui, a e lilo hoi i Lahui heluhelu holookoa, a ike hoi i na kanaka e hoohuliia ana ma ka pono, a kakou e manaolana aku, e hui ana ia me lakou ma ka lani, i ike hoi i na kahunapule he lehulehu a me na kumuao e puka ae ana mailoko ae o keia lahui iho, i poe nana e ahai aku i ka hana ana i waiho mai nei. E like me Simeona i olelo aku ai. "E ka Haku, ke kuu nei oe i kau kaawa nei me ka pomaikai, e like me kau olelo."
            E hoomaikai mai ke Akua i kona kokoolua nana i malama loihi a kupno a hookaawale mai i kona hauoli a me ke kaumaha, a ua makua kahiko la i haalele iho nei, a hele hookahi aku la, e kali ana a kahea mai ka Haku iaia, (Kakina wahine.) O laua a elua e pono e alohaia aku a e mahalo loa ia aku o like me ka naau ana o ka Ekalesia Oiaio o ke Akua ma keia Pae Aina.
            "Ua hoomaha oia i kona luhi, a ke hahai aku nei no hoi kana hana ana mahope ona."

Ka make ana o Hon. J. Kapena.

Ma ka wanaao o ka la 10 o Ma raki, ma Peleula, Honolulu nei, make iho la o Hon. Iona Kapena, he Hoa no ka Aha Kukamalu o ka Moi a me ka Hale Ahaolelo Alii. Ua hanauia oia ma ka aina lepo ulu o Ewa, ma Oahu nei. O kona ohana, he poe kahu no ka Ohana Alii, a no ia kumu, ua hoounaia oia i Lahainaluna e ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa, a me ka Wahine Alii Kinau i hoonaauaoia'i.
            I kona puka ana mai ke Kulanui mai, ua lilo oia i Kakauolelo na Kinau. I ka make ana o ua Makuahine Alii la, ua lilo oia i Kakauolelo na ka Moi Maikai Kamehameha III—a ia manawa paha, e noho Lunakanawai Apana pu ana oia. I ka makahiki 1840, lilo oia i Hoa Kuka no na'Lii; a no kona akamai hikiwawe, ua lilo oia i mea e manao nui ia aku ai e kela poe hanohano. I ka hooponopono ana o ke Aupuni, ua koho ia oia i Hoa no ka Aha Kukamalu. Ua noho pokole oia i Kiaaina no Hawaii, no ka manawa mamua iho o ko Hon. G. L. Kupeau noho ana'ku. I ka makahiki 1849, ua hookohuia oia i Lunakanawai Kaapuni no ka Mokupuni o Oahu nei ; a mai ia manawa mai kona malama ana ia oihana a hiki mai i ka makahiki 1864, ua waiho aku oia i ka oihana no kona nawaliwali no.
            I na la hope o kona noho ana i ka oihana, oia paha ka makahiki 1855, ua loohia oia i ka mai lolo hiki ole ke hoola. Me kakaikahi wale o na kanaka Hawaii i loihi na makahiki iloko o ka oihana. A ke hoomanao nei makou iaia e noho omaimai ana, ina e laweia mai na hihia iloko o kana Aha, ua hookolokolo aku no ia me ka noiau a me ke akamai, a he kakaikai wale no paha o kana mau hihia i hoopai ai i loiloi ia, aka, o ka nui ua mahalo waleia no. Nolaila, mawaena o kakou Hawaii nei, he mea nui kona lawe e ia ana aku e ka make, ke kanaka i ike ia ka hoopono ma kana oihana, ke paewaewa ole a me ka noho ana loihi iloko o ka Oihana. O kona hanauia ana ma Hawaii nei, a hoonaauao ia maanei, a pakea na makahiki o kona paa ana i ka oihana, e pono e kapaia aku oia he hiki mua no na kanaka Hawaii ma ka malama oihana. He mai loihi loa kona o ke kaa ana, a ua nui ka lapaauia ana nona. A ina la mamua iki o kona make ana, ma Ewa no oia, aka, o kona make, ua ike e ia no e kona ohana. Ua waiho iho i kana wahine, kana keiki hanai a me kona mau pilikana mahope nei, me ka paumako a me ke aloha nui nona.

KA MOI AIA NA LAHAINA.—Ma ke ku ana mai nei a ke kuna Liliu mai Kaunakakai mai i ka po Poaono nei, ua pihoihoi makou i ka lohe ana mai aohe i ku aku ka Moi ma Kaunakakai i ka wa ana i haalele ai ia laila ma ke awakea Poaono; aka ma ke ku ana mai a ke kuna Kate Lee mai Lahaina mai a ka auina la Sabati, ua lono maikai mai makou, ua pae ola aku la lakou ma ka malu Ulu o Lele, a ua hoi iho la ko makou manao a ke kulana mau. Ua hoao no ka lakou e ku i Kaunakakai, aka no ka ikaika o ka makani, ua holo aku ka ma Lanai e hoolulu ai, a malaila aku ku i Lahaina. E alohaia mai ko makou Moi e ke Akua Mana Loa.