Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 12, 21 March 1868 — Page 3
| This text was transcribed by: | Kananimae'ole Amina |
| This work is dedicated to: | Kapua Amina-Lorenz |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KE KUOKOA. HONOLULU, MARAKI 21, 1868
HOI HOU MAI I KE AWA.—I ka poalima aku nei i hala, ua ku hou mai ke kuna Kate Lee mawaho o ka Nuku o Mamala, i puhiia mai oia e ka makani, iaia e hoopiipii ana ma ke kowa o Lanai a me Molokai; a no ka pa ikaika loa mai a ka makani, ua hiki ole iaia ke hou aku; a no ka moku ana hoi kekahi o kona mau likini, nolaila ua hoi hou mai oia i ke awa kai malino o Honolulu.
HOOPAIIA O W.P. RAGSDALE (BILA).—Ma ka Poalua iho nei, ua hookolokoloia o Bila oia ka unuhi olelo Aupuni imua o ka Aha Hoomalu, no ka hoole ana aole e uku i na dala he kanakolu ana i aie aku ai ia Alabati Kauka. I ka hookolokolo ana, ua hiki ole ke pale iaia iho, a nolaila ua olelo mai la ka Lunakawai Hoomalu iaia, ina no ua ike oe he hemahema oe, heaha kou mea i koho ole ai i loio nou? Ua hoopai aku ka Aha iaia mahope iho o kona hoopaapaa leo nui ana imua o ka Aha, i na dala he kanakolu ana i aie ai me ke koina he elima dala me hapalua. Ua hoike mai kekahi hoike, ua haawi ia ke dala e uku ai ia aie, eia nae ua komo ae la ma kekahi eke piha ole i ka miliona o na miliona; a ke kanaka kaulana i ka humu eke a Hagai.
HOOPAIIA ELIMA HANERI DALA. –Ma ka Poaha mua o keia malama, ua laweia imua o ka Aha Hoomalu o Honolulu nei kekahi pake nona ka hale mauka o ke kihi o Kolopo o Lauehu kona inoa. O ke kumu o ka laweia ana e hookolokolo, no ka hoolako ana ma kona hale i na wai ona a haawi aku i na kanaka Hawaii, ka poe i papa loa ia ma ke Kanawai o ka aina. Ua oluolu ka Lunakanawai Hoomalu e hoopai aku iaia i uku no kona hehi wale ana i ke Kanawai o ka aina Hawaii, i Elima Haneri Dala, Pokeokeo maoli, kuonoono no hoi ka iliki ana iho la. He hana maikai loa keia a ka Lunakanawai Hoomalu e hooko nei i ka mana o ke Kanawai. No ka hiki ole o ua pake nei ke uku aku i kona hoopai, nolaila, ua hoihoi ia aku oia i ka Halepaahao ma Kawa e hana ai ma ka hana oolea.
EIA HOU KE KAULA HEHENA. –Ma ka Poakahi iho nei , ua lawe hou ia ae o J. Kaona, kela kaula hoopunipuni, a pakeu aku hoi i ka alapahi, i hoopuka mua ia iho nei i kela pule, a imua o ka Mea Hanohano Robata G. Davis ma ke keena. O A.J. Lorena (Lawrence) no ke kanaka paahao, a o ka Loio Kuhina no ke Lii. Ua hoopuka mai ka Lunakanawai i kona manao, mai hookuu koke no ka Aha ia Kaona, ina aole ana mau hana ku i ka poino o ka lehulehu, aka, no kona hoopuka ana i na olelo wanana, e pau ana keia lahui i ka make iloko o ka wa pokole, ka mea hiki ole i ke kanaka noonoo kupono ke wanana pela, nolaila, ua manao ka Aha, aohe kupono e hookuu koke aku ia oe, o hoi hou aku no auanei oe a hana hou aku no pela, a lilo hou i mea e houluulu mai ai i kekahi mau kanaka he nui, e noho wale hou e like me ka mea i ike mua ia. Nolaila, o hoonoho hou ia oe ma ka Halemai Pupule a hiki i ka wa kupono e hookuu aku ai ia oe e like me ke Kanawai. He nui no a loihi aku, aka, oia no paha kea no nui.
E AKA A E PAU KE AHO i kahi olelo a S. K. Kuapuu ma Ke Au Okoa o ka pule i hala, no kana olelo ana, aole ka i haalele wale ka aoao o Rowela ma Waimea, Kauai, i ka luakini a lakou i hookohukohu ai, no ka makau i ka olelo hooholo a ka Aha Kiekie, aka no ko lakou haalele wale mai no ka. E. aole ka o oukou maka’u i ka mana o ke Kanawai o ka aina o kakou ea! Ka, auhea ka poe haihai kanawai e ae e like me oukou e kukala akea nei. No ka mea hookah wale no paha kela manao, aole no ka lehulehu i ka pae ia aku. E ole hoi ka akaaka o Nunu ma laua o Kakohe, ina e ola ana. E aka mahalo ana no lakou nei i ke kanaka naaupo o Fatuhiva, no ka nani o kona kiko ia ana; aka, e akaaka henehene ia ana ke kanaka naauao o Hawaii, i hoopuka i na manao a-ke imua o ke akea. Hilahila maoli, aka, he aho wale no ia e mauliawa apa a lele loa ae ke ea ia Olepau.
Maui.
AHAAINA O NA PUA LEI. –Ma ka la 22 o Feberuari, ua ahaaina kela ahaaina maluna ma Waihee, na na kaikamahine kui lei pua ia ahaaina, a he mau haiolelo kekahi na na keiki o ke Kula Kahuna. Ua loaa mai he $76, Nawai ia pomaikai?
AOHE OIAIO. –Ua loaa mai ia makou kekahi palapala mai Waihee mai, e hai ana o na mea i hoolahaia e S.M. Kamakau ma kekahi nupepa o ka makahiki i hala, no ka hanau ana o kekahi wahine o Nahoa kona inoa, i na keiki ehiku, aole ka he oiaio. Nolaila ua lilo i mea oiaio ole kela hoolaha ana.
HE UALA NUI NO MAUI. –Ua waiho mai o Mr. Kiko, kekahi o na puukahi o Kaumakapili, he uala nui ma ko makou pakaukau, i ka Poakahi iho nei, he uala i hooulu ia ma Kula i Maui Hikina, nona na paona he umikummaha. He uala nui no keia, aka he mau uala nui e ae no paha kekahi.
MOKU LILO I KA MAKANI. –Ua palapala mai o Rev. P.W. Kaawa o Kaupo ia makou, ma ka la 26 o Feberuari i hala, e olelo ana, ma ka po o ka la 23 o ia malama, ua puhia ke kuna Kipahuku mai ke awa aku o Kipahulu, e ka makani ino, hookah wale no kanaka maluna o ka moku e kiai ana, aka ia ia i pauhia ai e ka hiamoe, huki ia aku la kona heleuma, a kauo pu aku la i ka moana. Nalowale loa aku la a hiki i ka wa ana i palapala mai ai.
HOIKE KULA SABATI O NA WAIEHA—Ma ka la 30 o Aperila e hiki mai ana, e hoike ana keia Kula Sabati o Waihee a me Waiehu. Ua konoia ka poe makemake e ike i na hana o ia la e hele me ke keakea ole ia.
PANE IA P. KALANILEHUA.—He palapala pane i kela inoa ae kai loaa mai ia makou mai Wailuku mai a E.B. Waikiki, no ka pane ana a P.K. ma Ke Au Okoa. aole i pololei loa na mea i hoikeia ma ka D.M. Kaapoko palapala no ka lalau o na keiki o Wailuku i ke kumakahiki. a no ao kupono ole ia. Ke hoike mai nei keia wahi opio. Ua oiaio na mea i oleloia e D.M. Kaapoko, a o na olelo a P.K. he ake wale iho no i mea e uhiuhi ai i kona hilahila. Pela io anei?
—Ma ka la 3 o Maraki, ua palapala mai o S.D. Kapono o Keoneoio ia makou, e i ana, ua komo ae ua kuna la ma kela awa i ka la hea la. Wahi a ka olelo a ke kanaka hookah maluna, aole oia i ike i ka huki pu ia ana o ka heleuma, aka i ala ua kanaka la no ka luliluli ino o ka moku, a i puoho ae ka hana aia i waho o Kaupo, a ua huli ka waha o ka waa-pa i lalo. Uwe iho la ia i kona make, aka, ua hoomanawanui oia i ka huki i ka heleuma a kau iluna. O ka waapa lilo pu aku la no ka moku ana o ke kaula. Huki keia i ka pea, a maila la aku hookele oia i Keoneoio, aia malaila kahi i ku ai a hiki i ka la 3 o keia malama.
HOLO KA HANA.—Ua palapala mai o W.P. Alekanekero o Wailuku ia makou, ke holo pono nei ka hana a Puowaina no ke alanui ma Keanapaueli e hele la ma kahakai. Nolaila ke mahalo loa ia nei ka hana mikioi ana a keia kanaka Hawaii. Ina i hana mua ia keia alanui ina ua maikai, aka ma ka hana ana a keia Hawaii me ka poino ole, nolaila e lilo ana ia i alanui maikai loa mamua o ke alanui ma ka pali o Aaloloa. Ke mahalo nei ke Kuokoa i keia kanaka a pomaikai kakou ina pela ka nui o ko kakou mau kanaka ponoi iho.
HE HUAKAI PA-IPU ME NA MAI.—Ua palapala mai o Kaanaana o Ulupalakua ia makou, ma ka la 20 o Feberuari i hala, ua kai ahuakai mai kekahi poe ma Pohopohoa mai maluna o ka lio a hele wawae kekahi poe. O ka poe hele wawae me na pa-ipu hula a me na ohe puili a lakou, o ka poe maluna o na lio, he poe mai lakou. I ko lakou kai hele ana mai o mawaho o ka puka pa o Kapenaki, hoomaka lakou i ka hula ana. He hapa hora paha ko lakou unoko ana malaila, ku ae la a hoi wale aku la me ka ike ole i ka waiwai o ia huakai. Heaha ka hana aia huakai i hele ai a hula malaila? Nawai i ae aku ia lakou e hula? Na ka mana hoopaakiki anei o ka naaupo? I hea na makai olaila e papa iho ai i ka lakou hana?
Hawaii.
NA OKOHOLA MA KEALAKEKUA.—Mamuli o ka hai waha ana mai o S.W. Makaike o Kainaliu, Kona, ia makou, ua hiki ia makou ke hai aku, o ka nui o na moku okohola i kipa aku ma kela awa i keia Manawa mai nei, he umi a oi ae.
NO KA LUAKINI O KAHUKU, KAU.—E hookup ana iloko o ka malama o Mei na hoahanau o kela wahi maluna i na dala elua haneri me umikumamaono, oiai ua kakau inoa na hoahanau me ka manao hookup ia malama. O na dala e loaa mai ma ia hookupu ana, e hoolilo ia no ke kuai ana i na lako no ka luakini hou.
MAKE WELIWELI MA KAHALUU, KONA AKAU. Ma ka palapala a J.W.K. Kealakaula o Kahaluu ia makou, ua ike ia iho ma ka la Sabati, Maraki 1, ia Keakuanui wahine, e hoi aku ana i Laaloa, Kona Akau, i ka pau ana o ka pule o “Helani” me kona mau hoa heei, aia hoi, holo ino aku la kekahi keiki maluna o ka lio mahope aku o lakou, me ko lakou ike ole mai, aka i ka lohe ana i ka halulu o ka lio a aui koke ae, loaa e aku la no i ka lio a hookui aku la iaia a hina aku la i lalo, a hina pu aku me kekahi hoahele ona. I kea la ana ae o ka hoahele, nana aku la ia Keakuanui e waiho a make ana, aka, aohe nae i lele loa ka hanu. Ma ke aumoe o ka la i eha ai a poi ho, make loa iho la ia. I’e wahine haipule oia, a ua ike nui ia kona noho ana pono e ka lehulehu, aka, ua kii mai la ka mea nui a ua lawe aku iaia ma kela ao.
Kauai.
Ke holo nei a hana a na kuna holoholo mawaena o Honolulu nei a me Kauai, a ke hoi pinepine mai nei lakou iloko o na la eono, elima a he pule okoa no hoi, e like me ka holo ana a ka moku.
Aohe hoi he lohelohea hou ia mai nei o ka uala nui o Niihau a kakou i lohe mua mai ai. Aohe mau mea kupono nana i hooiaio mai i ka oiaio o kela uala.
HALE HOOKIPA MA KOLOA.—Ua weheia he hale hookipa ma kela kaona o ka mokupuni o Manookalanipo, no ka hookipa ana i na malihini hele makaikai ma kela mokupuni. Malia o hakui wale ae ka manao o kekahi poe e hele makaikai ia Waialeale, ike pu ia hoi keia hale hookipa, ina io hoi he pono.
MAKE I KA LIO.—Ma ka nupepa a Wini o ka Poaono aku nei i hala, ua ike iho makou, ua make loa kekahi kanaka ma Lihue i ka lio, o Kamaka kona inoa, he kumakahiki no G.N. Wilikoki. Ua loaa aku ua Kamaka nei ua make, a e paa ana kona kino i ke kaula o ka lio ao hou. He mea mau no i na kanaka ka huli ana i kaula ilikini ma ka opu o ka lio i haule ole ai lakou. Aka, aole no paha keia kanaka i haule maoli, me he mea la, ua hina pu ka lio me ia a kea paha maluna iho o ke kanaka, a make e iho la ua kanaka la mamua o ka ike e ia ana aku e ka lehulehu.
NU HOU MISIONARI.
REV. L.H. KULIKA; Aloha oe;
No ka apana ma Atuona nei. O ka nui o na hoahanau, he umi kumamakahi; a ke launa mai nei no kekahi poe e aku i ka ke Akua hana; o ko makou nui i ka la Sabati, he kanakolu.
No ko maua Alii. Ua ane oluolu mai, a ua mihi mai i kona mau hewa ana i hana ai, a ua pule pu maua i kahi la; a o kona inoa no kahi i kukala ia no ka hoomakaukau ia e komo i ka Ekalesia, a me kana wahine, a me kahi poe e iho kea e mai ke Akua no keia mea, no ka mea, maloko o keia kanaka Omua, he hoohiki ino, he mau olelo pelapela, he pepehi kanaka, inu rama, o na hana hoopailua no a pau loa. Aka he mea okoa ka ke Akua hana ia ia, he hoohuli ma kona naau i mea e nani ai kona Aupuni Hemolele. Ua kiola i kana mau hana kahiko, oia ka aikapu, me na kapu akua pelapela, haumia, a hoopailua no hoi.
Nolaila, he kupanaha ka ke Akua hana i waena o na makaainana ike ole i ke Akua Oiaio, a me kona hoohuli ana i kana mea i manao ai i mea maikai.
Na hua maikai ma na k hapai a ke Akua i wae mai ai.
(a) O ka loaa ana he aupuni no ke Akua i waena o lakou.
(e.) Ua aloha i ke Akua oiaio, me ko lakou Kalahala o Iesu Kristo.
(i.) A ke aloha nei lakou i na uhane o ka poe i koe aku.
(o.) E pule oiaio ana lakou ia Iehova.
(u.) Ke heluhelu nei lakou i ka olelo a ke Akua me ka oiaio.
(h.) A ke malama nei lakou i na la Sabati.
(k.) Ke ao kumu nei kekahi poe o lakou ia lakou iho.
(l.) Ke hooponopono nei lakou ma ko lakou noho kino ana.
Pela wale ko’u nana aku i ka poe i loaa ka hanau hou ana ma ko lakou mau naau imua o ke Akua.
Ma Hanamenu. Ua lilo ka poe a Rev J. Bikanele i ao ai i mau kumu ao iho no lakou, pomaikai lakou i kela poe i ao mua ia, a lilo i poe ao aku ia lakou.
Aka, eia ka mea e pau ai ka mea kanu i ka ponalo, a kupu wawe ole na kawowo; o ka hoowalewale o ke kumu Pope ma ka waiwai, a hiolo ka manao o ka poe nanupo, a manao ia mea he oiaio. Pela au i ike ai ma Akuona nei, a ma Puamau, a ma Hanamenu.
Aka, e kauoha aku ana au ia oukou e na haipule, e pule nui oukou i ke Akua; i pau ke nahu ana o keia peelua moe lepo, e ai ana i ke kumu o na mea kanu ma ke kihapai; oia no ke kumu Pope, e hoowalewale nei ma ka waiwai, a make ka uhane o na kanaka ma ka waiwai popopo wale.
Ina aole he waiwai e hoikeike mau ai keia poe naaupo, aole paha e loaa he mau haumana na na kumu Pope, pela ka ike aku ma ka maka.
Na hua ino loa ma keia kihapai. O ka pepehi kanaka; ua pepehiia kekahi kanaka no keia kahawai iho no, a na kahi poe no o lakou i ai, me he mau puaa la, me he ia la, he hoopailua lakou i na mea ai o ke kanaka oia ka mea ono loa.
O ka inu rama. Oia ke kumu e make nui ai na kanaka ma keia mau aina ai kanaka, me ke aloha ole.
O na hana lealea he nui wale, he mau mea maikai no ia ia lakou e walea nei.
O ke kaua, he mea uuku ke kaua i keia mau mahina, aole mai o na wahi e aku i o makou nei i ke kaua, aole e like me ka 1866. Ua hoomaha iki i keia manawa.
Me ke aloha nui ia oukou a pau, ma ka malu o ko kakou Haku o Iesu Kristo Amene.
Z. HAPUKU.
Atuona, Feb. 1, 1868.
MAI LAHAINALUNA MAI.
ALOHA OE E KE KUOKOA :--
Ma ka Pepa o Maraki 7 i hala iho nei, ke uwe nei oe, no kou lohe ana i ka palapala ana mai o kekahi o na haumana o ia Kulanui, “ua hooholo na kumu a me na haumana o Lahainaluna, e hookapu loa ia ke kamailo ana ma ka olelo Hawaii, a e name kawalawala wale no i na wa a pau, a ina e kamailio aku kekahi ma ka olelo Hawaii, e hoohanaia oia.”
He mea pono anei ia oe e kukala e ma kia Pae Aina a puni, i kekahi lono mai loko ae o ka palapala mioi a kamalii opiopio?
Oia “Kapu a na kumu a me na haumana o Lahainaluna i holoholo ai,” he nu hou ia i kekahi mau kumu o makou, akahi no a lohe, maloko ae o keia pepa no, mai Honolulu mai.
E ahona iki, mamua o ka hoolaha ana i kela a me keia wawa wale, a hoohelelei waimaka maluna o na pilikia imaginary e ninau e aku ma kahi e lohe pono ai i ka oiaio.
O ia laau nui e kikoola ana, a e kulukulu waimaka ana mai Kau, a Niihau, ua ulu mailoko ae o keia wahi hua makeke liilii loa.
No ka iini nui o na haumana o Lahainaluna nei e loaa ka olelo Beritania, na lakou iho no, -ma kekahi halawai liilii o lakou wale iho no, -i hooholo i na manao penei, “ E hoao mua i kela a me keia manao ma ka olelo haole, a i hemahema, alaila, kamakilio maoli no.” Aole nele iki kou pepeiao i ka olelo Hawaii, ke hele mai oe maanei, E omo no oe ia “waiu maoli” maanei, a maona no, a pakua no.
Ke mahalo nei nae au i ka iini nui o ko makou mau haumana, e pakui pua i kekahi makaukau olelo haole, me na mea lehulehu a lakou e ao nei ma ka olelo Hawaii. Ke hilahila nei lakou i ka loiloi a me ka henehene a lakou i lohe pinepine ai no na kaikuaana o lakou, i puka mua mai Lahainaluna aku, penei. “Aole hiki i k a Lahainaluna ke kamailio haole.”
C.B. ANDREWS.
Lainaluna, March 12, 1868.
Ekalesia hou o Kahuku.
Mamuli o ka olelo hooholo a ka Aha Euanelio o ka mokupuni o Oahu, ua hele aku ke Komite Hooko, oia o Rev. J.N. Paikuli, Rev. O.H. Kulika a me Rev. H. Kauaihilo. A i ka la Sabati, Maraki la 9, ua hookaawale ia na hoahanau o Kahuku. Waialee a me Waimea ma Koolauloa, i Ekalesia kuokoa mai ka ekalesia makua o Waialua aku; a ua hoonoho ia o Mr. G. Leleo i kahu haiolelo no keia Ekalesia Pokii loa o Oahu nei. He umikumamalua ona mau kaikuaana, a o ka muli loa iho keia o na keiki he umikumamakolu.
Ma Kahuku ka hui nui ana o na hoahanau, maloko o ka lanai nui o ka hoahanau hookipa lokomaikai i na Kahunapule a me na malihini, a i hoolilo hoi i kona hale noho i hale halawai a i hale kula hoi, oia o Kaukaha, kekahi o na kanaka koikoi o ia apana.
I ke kakahiaka, haule mai a paka ua kilihuna, e like me ka mau o na Koolau i na malama o ka hooilo. I ke awakea ana ae ua mao ka ua, a hiki mai kekahi o ko Waimea mau hoahanau mea wawae mama, a me ko Waialee, hui me ko Kahuku, piha kahi luakini auolo a Kaukaha, i na kane, na wahine, a me keiki kappa maemae a helehelena maikai.
Ia Rev. H. Kauaihilo ke kahu opio o ka Ekalesia o Hauula ka haiolelo. I ke kahu o ka Ekalesia o Waialua, Rev. J. Paikuli ka olelo ao i ka Ekalesia, a ia Rev. O.H. Kulika na olelo ao i ke kahu haiolelo.
I ka pau ana o keia mau hana, lulu dala mahina hou na hoahanau, a ua mahuahua no ka loaa no keia wahi anaina uuku, ehia ia kauna kanaka. No Kahuku, $8.75. No Waialee, $4.00. No Waimea, $2.00. A o ka huina a pau, $14.75.
Ke pii nei ke kai, a ua holo ka hana ma ka Ekalesia pokii o Kahuku.
Na Petero opio a me kana wahine ui o ke Kulanui o Ke Ehukai o lalo e hanai a e alakai aku i keia mau hipa a me ua keiki hipa ma kahi o ka malu, oia ka pa kipa o ke Kahuhipa mai.
Pau ke koku mahina hou, malamaia ke kula Sabati; makaala na kane a me na wahine, ma na papa kaawale, i ka imi ana i ka io o na pauku o ka lakou mau haawina, malalo o ke alakai ana a ke kahu haiolelo a me kana wahine.
Hookahi no hemahema nui i waena o lakou, o ka lawa kupono ole i na Kauoha Hou a na haumana. O ka hoolawa iho no koe. O na kanaka makua ka i kula ia i ke kula Sabati, koe na keiki. E ao aku i na keiki a hoomaa iho i ka wa liilii, a nui ae aohe no e haalele mai.
I ka auina la, ia Kapena H. Binamu ka hana, a hoike mai oia ma ka Palapala aina kahi a Hoku Ao i holo aku ai, a me ka makaukau loa o na kihapai he nui ma mokupuni o Kilipati, no ka noho aku o na Misionari. He palapala kahea e nonoi ana i misionari no lakou kana i heluhelu ai, mai na elemakule eha ma ka mokupuni o Marakei. Hoike mai hoi oia he wahi kii laau i loaa mai ia ia ma ke kuai ia ma ka mokupuni o Marakei. Kohu ole no hoi na Akua o na aina Pegana. Owai la e holo aku ilaila e ao aku ia poe naaupo? Owai la? Ua lohe mahui wale mai makou, ke hoohihi nei a naau o kekahi mau kahunapule opio o ka mokupuni o Kakuihewa i ko Kilipati mau kihapai lau kanaka. Pela io paha.
“Auwe na lahui aina,
O na akua e!
Ka make o na aina,
I kulou i na kii!”
Pehea la e hoole,
Kakou i ao ia mai
I kanaka pouli,
Ia lama e ola ‘i?
Na’u na LAE AKAU.
Make i Aloha ia!
E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:
Ua make kekahi hoahanau aloha o kakou o A.A. Coe Esq., i ka la 7 o Maraki, hora 8 P.M. Oia kekahi o na hua maikai iloko o ko Kristo Aupuni me ka mahinaai o ka Pae Aina Hawaii.
Ma Nu Ioka, (New York) Amerika Huipuia, a ua haalee i kona onehanau a noho i Hawaii nei i ka M.H. 1847, ma Kaupo, Maui Hikina kona wahi i noho mau ai ma ka oihana kalepa. (Halekuai) Ua mareia oia me Maliikapu, oia kana wahine mua, a make ia, mare hou ia Honolulu, oia kana wahine i noho iho nei a make aku la. Ua komo oia i ka ekalesia o Kristo ma Kaupo i ka la 12 o Mei, M.H. 1867, a he 9 malama, 27 la iloko o keia Ekalesia a hoi aku la i ka “Aina pomaikai.” He opiopio no kona mau la i huiia ai i ka pono, aka, o kana mau hana, kona ano a me kona noho ana, me he mea la he Kristiano oiaio no ia. A kii mai la no ka mea nana i hana a lawe aku la, “O ko ke Akua makemake ke hana ia.”
Maluna o kana wahine a me kana mau keiki ke aloha paumako, a me kona ohana e noho la i New York, Amerika Huipuia.
Owau no o P.W. KAAWA.
Kaupo, Maui Hikina, March 10, 1868.
MARE.
Mar 2, ma Kaupo, mareia e Rev. D. W. Kaawa, o Poenika k, me Kala w. No Kaupo no laua.
Mar. 3, ma W@, mareia e Rev. S. Waiwaiole, o Kauaik@ k me Hana w.
Ian. 25, ma Wai@ mareia Rev. L@ o Kaluna k, me Manao@ w. No Halehaku laua.
HANAU.
Feb 8., ma Waiehu hanau o Kahoomana w. na Opiopio me K@.
Feb. 5, malaila no hanau o Kala@ao k. na Ka@ me Ka@kui.
Feb. @, ma Kaupo, hanau o Kameha@ w. na L@ me Kahae@.
MAKE.
Feb. 21, ma Kaupo make o Ke@ w.
Feb. 15. ma Wa@ make o K@ w.
Mar. 5, ma Ka@ Waialua, make M@
Ian. 25, ma K@ make o Kaumaka@ k
Feb. 18, ma Kaha@ " " H@ k.
Feb 29. ma @ " " Keala@ k.
OLELO HOOLAHA.
IKE AUANEI NA KANAKA O KELA a me keia ano, o maua o na mea nona na inoa malalo nei, ke papa loa aku nei maua i ke komo wai ana o na kanaka a me na holoholona ma ko maua mau aina e waiho ia i Kula, Maui, no lakou na inoa, KOANAULU, KOHEO, NAALAE, aole e lawe wale a oki wale na kanaka a mau kanaka paha i ka laau a me kekahi mau mea e ae paha. Ina e loaa i kuu Luna e lawe ana i kekahi mea e ulu ana, e uku oia he $10.00 e like me ke poho. Ina he bipi, lio, hoki, miula ka mea komo hewa, e uku lakou i $1.00 no ke poo, koe na hipa me na kao, e uku ia lakou eono keneta pakahi. Ke hoolilo aku nei maua ia D. Kaneaki o Waiohuli i Luna nana e hopu a e malama i na waiwai. E lilo keia i kanawai paa, mai ka la e laha ai ma ke Kuokoa. L. PAAKUKU, JNO. SNIFFIN.
Kaonoulu, Maui, Mar. 2, 1868. 329-4t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU loa e noho ana ma Halawaikai, apana o Ewa, mokupuni o Oahu, ke hookapu aku nei au i kuu kai lawaia oia o Kalaekae ma Kapuaikaula, o kahi i hoike ia ae la maluna, a me ko'u mau wahi mahiai ma Halawa-uka, mai hele wale kekahi me kuu ae ole, a mai hookuu wale hoi i na holoholona o kela ano keia ano ma ua wahi la o'u, e hopu no au a hoopii ma ke Kanawai o ia aina no ka mea kue i keia mea a'u e hooloaha nei.
J. KUALIALII.
Kalaekae, Halawa, Ewa. Mar. 17, 1868. 328 2t*
NA LOLE MAKEPONO LOA!
AIA MA KA HALE KUAI MAKAI iho o Monikahaae, e loaa no na lole makepono loa, oia hoi na
HALUA,
KALAKOA HOU,
ALAPIA HELU 1,
a me na lole e ae.
E wiki nui mai, o pau e auanei i na wahine o ke kaona nei, a hoka hoi oukou e ko kuaaina.
GRUNWALD & SCHUTTE.
Ianuari 11, 1868. 319 tf
Halekuai Lole Hou ma Waiawa Ewa.
UA WEHE AE NEI AU I HALEKUAI LOLE ma Waiawa nei; malaila e loaa ai na Lole nu hou a pau a ke keiki o ka lai ula i ka lepo o Ewa e anoi ai. Nolaila, ke kahea nei au i na mea a pau e kipa mua mai ma ko'u Halekuai, mamua o ka hoomaloeloe hele wale ana i Honolulu. LUAU (Pake)
Ewa, Maraki 12, 1868. 328 3t*
OLELO HOOLAHA
A
KA LUNA HOOPONOPONO.
MA KA WAIWAI O KA MEA KIEKIE}
VITORIA K. KAAHUMANU I MAKE.}
KE HOOLAHAIA AKU NEI E KA MEA nona ka inoa malalo.
KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI HOOKAHI, o ka waiwai i haiia maluna, o na mea a pau e paa ana i kekahi Waiwai Paa, no loko mai o ia Waiwai, ma ke ano hoolimalima, a ma kekahi ano e ae paha, a ua aie no ia mea, a e aie ana paha ma keia hope aku i ua waiwai ia no ka uku hoolimalima, a mau aie e ae paha, e HOOKAAIA i ka mea nona ka inoa malalo,
KA MEA WALE NO I HAAWIIA KA MANA,
e lawe a e ohi ia mea, me ka haawi aku i palapala hookaa no ia mea. A ua papa ia na mea a pau, aole e komohewa maluna iho, a hokai wale aku, a lawelawe wale aku i kekahi mana maikai hooponopono ana o ka waiwai i oleloia, a o kekahi apana a mau apana paha o ia mea.
JNO. O. DOMINIS.
Luna Hooponopono Waiwai Hookahi o ka Waiwai o H. R. H. V. K. Kaahumanu.
Honolulu, Maraki 10, 1868 328 3m
HALE KUAI LOLE HOU!
Ua weheia ae nei ma ke alanui Nuuanu, ma o iho o ka Hale McLIIAN, he Hale Kuai Lole Hou. Malaila e loaa ai na Kamaa a me na Buti o na kamailio a me na wahine. A kuai makepono ia na lole a me kela mea keia mea.
JOS DAVIS & Co.
327 6m
WILI LAIKI HOU!
UA PAA PONO LOA IHO NEI KA WILI Laiki a me Kulima a ka mua nona ka mea malalo nai e ku ia ma ke kihi Hikina Hema o ke pau ana mai o ke Alanui Moi Wahine, ma kai iho o Kawaiahao, a ke makaukau nei e hoomaemae a e ihi i na ili o na Laiki me ka ili, a e wili hoi i na Kulina a aeae. Ua makemake ae i ka Laiki me ka ili a me ke Kulina e kuai. E ninau ia.
JOHN MITCHELL
Ma ka Wili Laiki.
Honolulu, Feberuari 1, 1868. 322-2m*
Hale Hoomoa Palaoa ma Hilo!!
KE HAI AKU NEI NA MEA NONA na inoa malalo nei, i na kanaka a pau o Hilo nei, ua wehe ae nei maua i Hale Hoohainu Kope a Hoomoa Palaoa Hou, kahi hoi e hoolakoia ai na ohana i na palaoa i kela a me keia la, a me kahi e ana ia ai ka mea Ono ki I na aluna ahiahi a pau. Na mea Ono a me na Pai o kela a me keia ano. E hanaia no na mea Ono, a me na Berena ma ke kauoha. He wahi no e paina ai i na hora a pau. O wau no o
L. SEBASTAIN a me J.C. BLACK. 318 5m
OLELO PAPA.
KE PAPA AKU NEI AU I NA kanaka a pau aole e oki wale i na laau nui a me na wahie ma ka aina ma KUPULUA Komohana, ma ka Apana hoi o Hamakua a me Makawao, Mokupuni o Maui. A ke kauoha aku nei hoi au, o ka poe a pau i kuni i kekahi kuleana maluna o ua aina la, aole hoi i hooponopono ia, e pono e hele mai e hooponopono ma ka la mua o Aperila 1868 a mamua ae piha a ina i ole, e lilo ko oukou mau kuleana i mea ole.
SILAS CHANDLER.
Makawao, Dek. 16, 1867 319 3m
HAKE KUAI MAKEPONO.
AIA HE HALE KUAI MAKEPONO loa o na lole ma kai iho o Lelekaholo. Aia malaila na
KIHEI PAPAMU
HULU HIPA,
KALAKOA HOU,
ALAPIA HELU 1
KALEPA.
E loaa no na lole kane me na lole wahine maikai no ke kumukuai makepono ina.
GRUNDWALD & SCHUTTE.
Ianuari 11, 1868. 31-tf
HALE MU!
HALE KUAI MEA AI!
HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na makamaka Hawaii a pau!
RAIKI no Waimea, Kauai mai,
PALAOA maikai loa,
KAMANO io ula no Keamolewa mai
BIPI uaho no Kaleponi mai,
KOPA keokeo – KOPA ulaula,
AILA Honua! AILA Kohola,
KOPE – PAAKAI,
AI no na Lio a me na Moa
Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.
PIA NO HAWAII MAI,
PIA AI -
A he nui loa no na mea ai maikai e ae.
Nolaila la ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi dal e ike maka no oukou i keia mau mea i halia ae la maluna.
Me ka mahalo,
I. BATALETA.
370-3ms
No Hilo.
KA MOKU KUNA
“MELE HILO,”
O Ballastier ke Kapena.
E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE Awa maluna, no na ukana a me na ohua e ninau ia
HULI PAHU, (L. L. @) 318 tf
HE MOKU HOLO MAU NO KONA
A ME
KAU, HAWAII.
EHOLO MAU ANA KE KUNA
“Kona Packet,”
KAPANA BALAAMA, mawaena o Honolulu ame Kona, Kau, Hawaii. No na ukana a me na ohua, e ninau i ke Kapena ma ka moku, a i ole, ia PALAIKA (F. S. PRATT)
Hono@, Aper. 23, 1867. 218-6ms
HE MOKU HOLO MAU
No Lahaina, a me Makena.
O KE KUNA KALEPA PAA
Maikai
“Kate Lee.”
O Crane ke Kapena,
E HOLO MAI LOA ANA A HIKI MAI no hoi ma na Awa i olelo ia maluna. No na ukana a me na ohua, e ninau i ke Kapena ma ka moku, a i ole ia C. BREWER &co. (BURUA MA) 318 tf
KAUKA LAPAAU.
O
Dr. Kennedy (Kenede) kona inoa.
AIA NO KONA HALE KUAI MA Ke Alanui Papu mauka iho o ke Alanui Hotele.
Honolulu 318 1y
HALE PAI KII!
AIA KOU HALE PAI KII MA
MONIKAHAAE,
Mawena o ka HALEKUAI RIPI a me ka HALEKUAI MEA Ale S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He emi loa ke kumu kuai o na KII. H.L. KEIKI (CHASE.)
310-1Y Mea Pai Kii.
NA LAAU LAPAAU
A DR. JAYNE.
OIA NA
LAAU KUNU,
LAAU HOOPAU NAIO ME NA KOE,
LAAU HOOPAA HI,
LAAU HOOMAEMAE KOKO,
LAAU HAMO—PENIKILA,
HU’ALE OLA.
AIA MA KAHI O
KAKELE me KUKE,
Ma Honolulu. 327 tf
HALE KUAI MANUAHI!
KA HALE O C. BRENIG
MA AIENUI.
E hele mai oukou na hoa aloha a me na makamaka, a e hoao, a e kuai manualu no au ma ke kumukuai emi loa
CHARLES BRENIG
Honolulu, Feb. 22, 1868. 325. 3ms
S. MAGNIN
MEA KUAI LOLE MAIKAI
A ME
NA ANO LOLE HOOHIE A KA MANAO,
Na Kamaa, Buti, na Papale Kapu a me na ano Papale.
E hele mua maanei mamua o ka hele aua aku i na hale e, a e kuai makepono aku no wau. Aia makai iho o ka Koiala Hotele ku’u Halekuai Lole. E wehe ia an aka puka i keia la.
Honolulu, Ian. 4, 1868. 318 6m
Papa Nukama (R. Newcomb),
A ME
Toma Kea (Thomas Cross)
NA MEA HUMU BUKE.
Alanui Kalepa Makai o Hale Luina.
318. 3m.
OLELO PAPA.
KE PAPA LOA IA NEI NA MEA A PAU loa, aole loa e ukuia na aie a pau ma ko’u inoa, ke ole he palapala i kaukauia e ko’u lima ponoi, e kauoha ana pela. WILLIAM HOAPILI KAAUWAI.
Wailuku, Maui, Jan 4, 1868. 320 3m
Olelo Hoolaha.
E IKE MAI NA KANAKA A PAU, UA hookohu ia mai ka mea non aka inoa malalo e ka mea Hanohano R.A. Lyman, kekahi o na Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu o Hilo, mokupuni o Hawaii. I Luna hooponopono i ka waiwai o J.R. Mikaele, o Kukuau, Hilo i make aku nei. Nolaila, ke hana ku nei i na mea a pau i ale laia, e pono ka lakou e hookaa mai, a o ka poe a pau ana i aie aku ai, o pono ia lakou e hookomo mai i ka lakou mau o ia, me ka hoakaha pono mai i ka oiaio o ia aie.
G. W. AKAO HAPAI,
Lunahooponopono Waiwai.
Punahoa, Hilo, Feb. 17, 1868. 326 5t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU O Kona Hema, mokupuni o Hawaii, ke hai aku nei au ma ke akea imua o kanaka, haole a me pake, o ka aina i kapaia o KALAMAKOWALI, aina o K. Kuhia, ua Hio ia’u i ka hoolimalimaia no na makahiki elima. Nolaila, ua kupu na holohonona hele hewa ma ua aina la, a ma e komo hewa kekahi holoholona ma ua aina la, $1.00 ao ke poo, a pela aku. O ka Luna malama aina o Hope u’a, o Keliiwahaheu k, e Kona, iaia wale no ka mana hooponopono. Me ka mahalo, Na KALELE
Honuakaha, Feb 28, 1838. 326 3t
NA BUKE
HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII
Baibala Hemolele Nui ili eula nani me na kuhikuhi ma na a ao.....$12 00
" " Nui ili eleele kaekae wai gula.....5 00
" " uuku iki ihi " ".....8 00
" " Pananaiki iho ili eleele.....4.00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi.....3.00
" " eleele kaekae wai gula.....1.00
" " " ......75
Kauoha Hou Hapa Haole.....75
Lira Hawaii 1848 me ke kanawai......25
" " 1855.....25
Moolelo Ekalesia.....50
Haiao ili lahiahi.....10
Hele Malihini ana.....25
No ko ke Akua ano......25
Lira Kamalii......25
Hoike Palapala Hemolele.....25
Moolelo o Heneri Opukahaia.....25
Hoike Akua.....25
Weheweheia.....25
Ninau Hoike ili manoanoa.....25
" " " lahilahi....10
Kumumua Kula Sabati.....10
Buke Lawe Lima.....10
He Buke no ka Pope.....10
Ui Kula Sabati Helu 3.....25
" " " " 4......25
" " " " 5......25
Buke Euanelio a Ioane.....10
Himeni .....1.00
Himeni Ili nani.....1.75
Na Kauoha Hou Pakeke
Ili Gula nani.....1.50
Ili eleele kaekae nani......50
Ili eleele......35
Kauoha Hou Pakeke me na Halelu
Ili Gula nani.....1.75
Ili eleele kaekae wai gula.....50
Ili eleele......50
Na Halelu Pakeke
Ili Gula nani.....50
Ili eleele kaekae wai gula......30
Ili eleele.....20
Ka Hae Hoonani (Buke Mele)......25
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala.....2.00
" " " Ili nani.....3.00
Eia na buke haawi wale
Palapala Liilii--
Helu 4--Makemake anei oe i ke ola
Helu 6--E hele i o Kristo la.
Helu 7--Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha
Helu 11--No ka hoohiki wahahee i ke Akua
Helu 16--Ka Kehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a ma ka Bapetiso ana.
Helu 17--Mai hana ino i na holoholona
Helu 18--No ka mahi ana, kuai ana a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L. H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.