Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 12, 21 March 1868 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ka Nupepa Knokoa,

1. Ma o ae o ka make he ao nani no.

Me malamalama kau mai;

Ma o ae o ka make aole he po.

O lesu ka La kamahao.

 

2. Ma o ae o ka make hauhale Moi,

He momi na puke hauhale Moi,

He momi na puka aixi.

A he gula ke ala e hehi mau ai

Ko laical may kin maikai.

 

3. Ma o ae o ka make na hale aulii

A lesu i hoolako e,

Liaila e noho, e pomaikai ai,

A e maha na luhi onei.

 

4. Ma o ae o ka make e hele lakou

Me ka lole kilika niai,

He lei o ka nani ma ko lakou poo,

Ala ka lima he hira maikai,

 

5. Ma o ae o ka make na oli maikai

la lesu ke Lii o kakou.

Nana i lawe ka hewa e make mau ai,

A nana e hoala hou.

 

6. Ma o ae o ka make na pokii maikai

A lesu ke Lii o kakou.

Nana i lawa ka hewa e make mau ai,

A nana e hoala hou.

 

7. Ma o aw o ka make e hui kakou,

A Inuna pu ae me Iesu,

Aole loa ne ia e knawale hou ;

Kaukahi, aloha a mau.

 

8. Ma o ae o ka make he wa oia mau

E maha a mele pu ai.

A kaawale ne na kaumaha, na u,

Na eha, na luhi onei.

 

9. Ma o ae o ka make he muliwai no,

He wai kahe mau e oia‘i,

Aole loa ae la e make lakou,

Aole e hewa hou ae.

 

10. Ma o ae o ka make na nu kamahao,

Na oli, na hou ano hou.

Na haipule na anela e hui lakou,

A oli pi mau me Iesu, HAWAII.

 

He Moolelo no kekahi mau naaupo

Kahiko o Hawaii nei, e kawelewele

nei i eia manawa.

 

O ka maka‘u wale i ka Anauna. O keka-

hi hupa nui o ka lahui e noho nei. Oia ka nanu-

po mau a‘u e hoomaopopo ai.

O keia mea ka Anaana, he pule no ia i

loan i kekahi kanaka, a wahine pahu, a me

in pule i lona i kekahi kanaka. me ia pule e

hana make aku ai i kekahi kanaka, e kauo-

ha aku ai paha i kona mau Akua e hana

make aku i kekahi kanaka, a ua nui wale

ka poe i manaoio i keia mea, me ka olelo iho

ua make oe i ka Ananana, n ua make o mea

I ka anaana n oela aku, ua hoopiopio ia paha,

ua kuni ai pahn, a ke pipila nei ka naau o

kekahi poe o ka hanauna hou ma keia mau

men, me ka munaoio paulele maili no me ka

hooey io he makò io no ka pule anaana ka hoo-

piopio, ka pule kuni, pia kekahi o na nanupo

kahiko o Hawaii nei e aai nui neo i ka hanau-

na opio e noho nei i keia kau.

 

Eia na kumu maopopo maoli i pan loa ai

o keia naaupo i ka hanauna hou o Hawaii

nei

 

1. Ua kauaha in e na makua i na keiki

me ka ikaika loa, a ua hoolilo mau ia keka-

hi poe i ka wa opiopio i na akna hoopunipu-

ni o lakou me ao ia i ka wa opiopio,

 

2. O ka lohe mau o ka hanauna hou i na

olelo hooweliweli a hoomakaukau mai ka

waha mai o na makua, a o na wlwmakule

kahiko paha e pili ana i ka anaana.

 

3, O ka noho mau o kekahi poe iloko o ka

naaupo kahiko, hoomanao i na mea pono,

mau i ka hele i na wahi lealea, noho may, a

pilili ma kahi ‘unnaina hupo, hele pu, a pi-

li pu me na hoa ino.

 

4. O ka pilili mau i na olelo hoopunipu-

ni a na kakuna hoopunipuni o Hawaii nei, a

me na kahuna hoonohonoho akua hoopuni-

puni palau.

 

O keia mau kuinu 4 ka mea i pipili ai ka

ka maau o kekahi poe opio o ka hanauna

hou, i keia mau naaupo kahiko o Hawaii nei

n ke manaolana nei ka mea nana keia moo-

lelo o hoopuka nei, in a e hoohiolo ia keia

mau kumu 43 n‘u e hoike nei i mau ai ka

anaupo kahiko o Hawaii nei, alaila ke hai

aku nei au me ka manaolana, e hiolu ia ana

keia nanupo kahiko o Hawaii nei, a e pio

ana, ae aka hope ae ana keia no kaumaha e

malumalu nei maluna o ka lahui Hawaii ho-

lookoa.

 

E pule nui e na haipule o Hawaii i ke

Akua, i hoohiolo loa ia ai keia kupu ino e

blu nei i ka lahui Hawaii holookoa, i hala ‘e

ka lahui kahiko me ka lakou mau hana naau-

po, a ulu hou ka lahui hou me ka nanuao.

N.K.

 

Keehukai, March 9, 1868

 

Ina hookele no ko‘u Anoai.

Ke waiho hou aku nei au i ka moolelo o

na Kamehameha, a e mau no kona halaua

ana i ko oulou mau maka muhoea on aona,

a o ke koena o ka por r ola mai nei oia mau

kau i hala e aku: e halaoa mai auanei i ko

lake mau aka na hau i hala, a e halialia

ko lakou mau maka me ka alhha nui. a o

ko lakou mau leo, ma he leoleo hanehane

winiwiai iloko o ka puuwai. Noaila, e he-

luhelu nui me ka malama i ka moolelo me

na kuauhau malolo o ka moolelo. He nui

loa ka waiwai maloko i ka peo o imi ana i

ke akamai a me ka naauao.

A e ike ana ko kakou poe opiopio, e hoo-

lilo ia ana ka olelo Beritania, a na makemake loa

ia ka moolelo a me ka noho maluhia ana o

Kamehameha I,. ina makahiki he iwakalua-

kumamalua a keu, mai ke kakua liope o Kai-

palaoa a hiki i kona make ana i kamakaho-

nu ma Kailua. Ke olwlo nei na haole, aole

aupuni o ka honua e like me ka Hameha-

meha koomalu aoa i kona aupuni. Oela

mai o Rev. Lorrin Aneru, o ko Kamehame-

ha I., koa, ua like me ko na ‘Lii o Roma o

ka wa kahiko. Ua ojelomai oai, ua kupo-

no loa ka moolelo Hawaii ke unuhi ia ma

ka olwlo Beritania. Alaila, i ike unai na au-

puni o Europe. a lilo o Kamehameha 1., i

kumu kookalike na lakou. Pe hea ka! koi

ka Baibala? Aole aupuni Kristiano hooka-

hi ma ka honua, ua paumaele ka honua i

ke koko. E aho e hoi mai na ‘Lii o Wuro-

pa ma Kawaihae, a i ole ia ma Kaunakakai;

a na i ala e hawele na nuka i na

ia dia momona a me na bibi i kopaluia.

            Eia kekahi mea au e hai e aku nei i na

Luna o ke kuokoa, a ioa e ae mai lakou, e

hookaawaleia kehahi holamu mahope o ka

Nupepa Kuokoa, aia a aw mai lakou, alaisa,

e hoopiba aku au i na mele kahiko ano nui.

E like me ke Kumuui me Kumulipo, ka

Hoohalikelike o Kua lii, Kahoi o Peleiohola-

ni, o ka Anoho o Kamehana, o Pililua o Ka-

hahana, me ke ano kahiko o kela ana kahi-

ko. E pili ana i ke aopuni i ka aina i ka

 hanohano alii, in a kanikau a na ‘Lii kahiko.

Aole a‘u makemake i na mele hooipoipoi. O

na mele Koehonua ka‘ue hoopila. Ua

oluolu ia i ka maka o ka poe e heluhelu ana.

I ka huli ana ma ka paia, kuukau iho la i

ka leo genara, e kahi iho i ka leo i ka kumu

pepeao ma ke oa pokole uialalo iho o Pa.

No-

'' Aole i like i ka naulu,

ia ua kookahi ke hau,

Me he ipuwai i ninia le,

Na hau o kumomoku,

Kekee na hau o Puuloa,

Piiku na hau o Leleiwi,

Noho e na hau o Kepookala,

Kauwili, kekee, nohokee

Ohai mohola-

O Hanehili i Kaupea-la-

Ua like paha-

Aole i like-(me Ku).''

            S.M. Kamakaū.

 

He Hula Ku-i ma Kawela, Molokai.

E ke Kuokoa-Aloha oe:

Maloko o na la i aui kunewa nku nei. a

ma keia malama no hoi, ua hoomaka ia ke-

kahi Aha Hula Ku-i ma Kawela, a ke pua-

pu-a mai nei ka uwahi o ia iua ahi iloko o

keia mau la; a me he mau hunahuna ahi

pele la o ka luahi Pele o Kilauea ma Hawa-

ii. A e ao ia nei kakahi mau kaikamahine

ano kupono a ano haipule no hoi, a me ke-

kahi mau kaiki ano kupono i ka haiolelo ilo-

ko o na hale halawai, a ke ike ia nei lakou

e hoi iloko o na kailepo opilopilo o ka naau-

po, a ke hoopapau nei hoi mamuli o keia

huna daimanio.

ma kekahi ahiahi Ponono, oiai au e holo

lio ana, aka, i ko‘u hiki ana ma ua wahi ia,

a hookokoke aku ia au ma ua hale huia kui

nei, aia ohi, lohe aku ia au i ka haukamu-

mu o loko, o ko‘u lele iho la no ia, a hele

aku ia a ku ma ka puka aniani, i nana aku

ko‘u hana, e ka ana elua wahine iluna, a

wlua no hoi kane. Ia‘u nae i ike aku ai, o

ko‘uhoomanao koke ae ia no ia i ka hana a

na mon e hoohakakaia‘na ka hele a panapa-

na na pupua. O na kanaka hoi e akoakoa

ana malako, ua nanea loa lakou i ka hoolo-

he; a ua like loa ko lakou akoakoa ana ma-

loko o ka hale o K. me he mau Hinalea la

e mumulu ana mawaho o ka hinai a ka poe

lawaia hooluuluu. Menemene ole no hoi

na pepeiao o ka poe haipule io i ka hoolohe

aku. Nani no hoi ka nui o ka naaupo!

            O ke kumu hhi a keia poe, o Kua-

ino, no Honolulu mai keia kanaka. aia ko-

na wahi e noho nei ma Kounakahikai, a o

kona hale hula ku-i ma Kawela. I ko‘u

nana ana‘ku nae i ka helehelena o kwia ku-

mu i kona wa e ku ai  iluna, me ka puana

ana i ke mele ku-i umua o kana mau hau

mana, ua haalulu loa kona mau lehelehe, a

he ano kohi hoi kana ollelo ke hoopuka mai,

me he ano u-u la. A wai hoi kekahi mau

mele ku-i a‘u a‘u lohi aku i ko lakou wa e ka

ana iluna:

 

'' Ku kauwahi o Hamakua,

Makua i ka nahele o Oopuola.

O ka Ohiki-makaloa.

Ko maka i ohikiia,

A moku i ka ahe la,

Hoopaa mai ''

 

Eia no hoi ka inoa o kekahi mele hu-i a‘u

i lohe aku ai i ko lakou hana ana i kela wa,

a oia na hoi ka mea pww mau ma ka waha o

na haumana a me kekahi poe e ae;

 

'' Aia i Maunahina,

I ka ua kipuupuu.

Ko mai ana i ka ili,

I ka poli o ka ipo ahi,

Aohe ike wale iho,

I ka hila o kuu kamaa.

Moku i ka ohe la,

Hoopaa mai.''

 

Nolaila, ke hoike nei au, a kekahi apana

ikaika keia ma ke ano haipule; he poe ku-

paa lakou, na kane me na wahine, aka ano,

i keia wa, ke ike nei au, ke lilo aku nei ke-

kahi hapa o lakou ma keia hana diabolo.

Aloha ino lakou!

Ke kauoha nei au i na Makai o keia apa-

na, e makaala, a e waele hoi no keia Ziza-

nia ino e ulu pu nei me ka Palaoa! E aho

ia, ke hoi nei no ke keiki o Kekaha i ka lai

a ke Kioea. Owau iho ia o

P. Kawelawkawai.

Molokai, Mar. 11, 1968

 

 

 

 

 

Ka pono a me ka Pomaikai E loaa i

Ka mea manaoio Ia Kristo.

-------

Ma ka Palapala Hemolele, ua ikeia keka-

hi mau pomiaikai nui e loaa mai ana i ke

kanaka nona ka manaoio ana ia Kristo.

            Ke hana ia ka manaoio me ka oaau lua

ole. No ka mea, penei ka olelo ana mai a

Ka Haku, a Iehova. Aia hoi ke hoonoho

au ma Ziona. He pohaku, he pohaku i ko-

ao ia. He pohaku Kihi ua maikai. He po-

haku kumu i hoonoho paa ia: O ka mea i

kolonai aku ia ia, aole ia e hee. Isaia 28:16.

O ka mea unanaoio aku ia ia, aole ia e hoo-

hilahilaia. 1 Perero 2:6. E haliu nai ou-

kou ia‘u, a e hoola ia no oukou e na kukolu

o ka honua. No ka mea, o wau no ke Akua,

aoke mea e ae, Isaia 45:22. I mai la Iesu

ia ia. A i hiki ia oe ke manaoio, e hiki no

na mea a pau loa i ka mea manaoio. Mar.

9:23. Aku, o ka poe i malama ia ia me ka

unanaoio i kona inoa, haawi mai la ia i ka

pono no lakou e lilo ai i poe keiki no ke

Akua. loane 1:12. No ka mea, ua aloha

nui mai ke Akua i ko ke ao nei, nolaila, na

haawi mai oia i kana Keiki Hiwabiwa, i ole

e make ka mea manaoio ia ia, aka, e loaa

ia ia ke ola mau loa. Ioane  3:16. O ka mea e

manaoio ia ia aole ia e hoka. Roma 9:33.

Aka, o ka mea hana ole, a i manaoio aku i

ka mea nana e hoapono mai i ka mea pono

ole ua hooliloia mai kona manaoio i pono

nona. Roma 4:5. Nolaila hoi, o na mea ma

Aberahama ka mea manaoio. Gal. 3:9 No

ia mea, e ike oukou, o ka poe ma ka mana-

oio. o lakou ka poe kaiki na Aberaliama Gal.

3:7 aka, ua papou pu na mea a pau i ka

Palapala Hemolele malalo o ka hewa, i haa-

wiia ma: ai ka alelo ma ka manaoio ia Iesu

Kristo, na ka poe manaoio aku. Gal. 3:22

Aole e hoomolowa ana oukou, aka, e hooha-

like ana me ka poe i loaa ka pono i hai mua

Hebel. 6:12.Ao ka mea i pono, e ola no

ia ma ka manaoio, aka in a hoi hope kekahi,

aole oluolu ko‘u uhane ia ia. Hebel. 10:38.

Aole hoi makou no ka poe hoi hope kekahi,

ai ka uhane, aka no ka poe manaoio e ola‘i

ka uhane. Heberu 10:39. E hoola ia oukou

i ka lokomaikai ma ka manaoio. Ep 2:8.

No ko kakou hilinai ana i ka Akua oia, oia

ke ola no na kanaka a pau, e ola ia ai ka

ka poe manaoio. Tim. 4:10. Pomaikai ka

poe luzi a me ka poe kaumaha, na‘u oukou

e hoomaha aku. Mat. 11.28. Olelo mai la

o lesu ia lakou, owau na ka berena e ola ai,

o ka mea hele mai i o‘u nei a o ka mea hele mai

i o‘u nei aole loa au e kipaku aku ia ia. Io-

ane 6:37. Ua hele mai oukou i on a la, ka

pohaku ola, ua haaleleia no nae ia e kanaka,

aka, ua makemake ia mai e ka Akua he Akua he ma-

me na pohaku ola, ua hoonohonohoia oukou

i hale uhane, a i poe kahuna memolele hoi,

i kaumaka aku ai oukou i mahai uhane. i ka

mea a ke Akua i makemake ai ma o lesu

Kriso la. 1perero 2:5. Nolaila, o ka mea

nana au e hooia aku i mua o ko‘u Makua

 iloko o ka lani. Mat. !0:32. No ka mea,

i na e hooiaio oe me kou waha i ka Haku ia

Iesu, a e manaoio hoi iloko o lou naau ua

hoala mai ke Akua ia ia mai waeba mai i

ka poe mame e ola ow. roma 19,7. No ka

mea ma ka naau ka manaoio e hoopnoia‘i

a me ka waha ka hooiaoi ana e ola ai. rom.

10:10. O ka mea e hooiaio ana ia Iesu, o

ke Keiki ia na ke Akua, ke noho nei ke

Akua iloko on a, a oia no hoi iloki o ke Akua.

1 @@@@ 4:15. No ka mea, o Kristo ko ke

kanawai hope e hoaponoia‘i na mea a pau i

Manaoio aku ia Iesu Kristo. Rom. 10:4.

Nolaila hoi, e na makamaka o‘u ma ke kino

a me ka uhane, ke ike pi ae la no kakou i

ka pono a me ka pomaikai i loaa i ka poe

makamau o ka manaoio, a pehea la hoi ka-

kou? Me ke aloha no. T.M.K

Waiohole, K., O., Feberuari 1868

 

Pehea la e mau ai ne Kula Aupuni

Me keia pae Aina?

 

I ka Luna Hooponopono o ke Kuakoa;

Aloha oe a me kou mau hoa paahana mai-

kai o ka nupepe a kakou, he wahi manao

uuku loa ko‘u ia J. W. Kalua o Lahainalu-

na ma ke Kuakoa o Feb., 15. Helu 7 hoi, e

olelo ana ma ka hapa hope ma ka pauku 2,

e heluhelu a pau ia. aia ilaila kahi a ne ne-

lomeli i haiomu ai e ono ana i ka mamona

a wiwi loa. ke i mai nei o kalua, ''aole

make nana i ka uku, e ao wale aku no,'' oia

hoi e hoomaunauna wale aku no i kahi

ikaika o ke kumu ia la aku, no kahi

ikaika o ke kumu ia la aku, ia la aku.

Akahi ko hoi manao pauakaaka loa

oia la.

            Mai pono loa, in a o oe ma ia kulana ao

kula, i elua pule kula o ka makahiki 1868 e

uku ai ke aupuni ia oe, a e ao wale aku ao

i 50 bebedoma kula ia makahiki, pela aku

oo oe i ka makahiki 1970 me ka kokua ole

ia, ma ka mahalo ia kou uku. Aole ia no

e ole ka holo imua o kau kula i

            Aole paha oe i hoomaopopo i ka aoao olo-

olo ma keia kihi o ka aumaka, oia na ma-

kua mea keiki ma ke Kuakoa, Helu 6, a

C.H. Kuluwaimakalani o North Kohala i

olokaa ai ma ke kahua pahee o ke Kuakoa.

Pehea, e holo ana anei, a e mau ana anei

ke ola o na kula o ke aupuni i na aole ma-

kemake nui o na makua e kuai i mau pala-

pela na ka lakou mau kaiki?

            Kokua au ia oe ma ka hemahema o ka

malama ana a na Luna aupuni i ke dala,

ke pono la oe ilaila, aole na na kumu ka

emi o na la kula, aole hoi na na makua, aka.

na ke aupuai mai ke emi o na la kula. Elua

Ia kula i kahi wa, ekolu i kahi wa. Heaha

ke kumu? Eia no: Ua makau loa ke au-

puni. oia hoi na Luna o ka Papa Hoonaau-

ao i ka poe pono, ke poe hana pololei i na

dala o na kula, a ua waiho ae nei i ka poe

ike ole i ka malama ana? Ina pela, no ke-

aha i mau ai na kula i ka wa ia lakou. No

keaha hoi i mau ale ai i keia wa?

            Mai pane poomuku hoi oe, no ka manao

i ka uku ia. mau ole ai na kula ia o ke au-

puni? He haawe oloole no keia, he aluhee

ke poipoi ae. Mai pono iki no kau hooka-

ka ma ka Pauku. 2,. in a ia oe ka hoolako i

na palapala o na kulo, o ka haehae ka lakou

nei, o ke ao no kau, o ka ahiahi ka lakou

nei, kulak no oe i na noho o na hale kula

Aole anei ekolu mea e emi ai ka Kula. 2.

Aole kuai palapaal kekahi mau makua na

ka lakou mau keiki. 2. Uuku ke dala, emi

na la kula. 3. Loihi na malama hoomaha,

a auwana na keiki. Oia kekahi mau kakia,

eia no koe.                              KINIGURA

Hawaii, March 4, 1868

 

NO KA POPE

 

MOKUNA III

Mai poina e o'u makamaka oiaio ma ke

Kino a ma ka uhane e noho ana ma ka aoao

Euanelio, aloha oukou. E ike kakou ma

keia mokuna, no na Pope noho hewa a hau-

kae hoi, e like me ka mea i hoakaka ia ma

ka huelo o keia mokuna i puehi ae nei.

Eia ka mua. No ka heluhelu ole ia o

ka ke Akua olelo e ka nui o na kanaka ma

ka Ekalaesia Roma.

1. Ua ike nui ia keia keakea kaulana a

ka Pope ma na aina a pau a keia Pilikua

ino o ke ao i noho ai.

            Aia ma na aina Pope a pau loa, aole i

heluhelu ia ka olelo a ke Akua e kela kana-

ka keia kanaka, no ka mea, ua papa loa ia

lakou e na Kahuna Pope, aia wale no ka

na na Kahuna Poppe wale no heluhelu i

ua olelo hemolele nei, aole ka he pono i ka-

naka ke heluhelu i ua olelo nei o ke ola me

ko lakou mau maka iho,ke i nei hoi au, o

aha ia la hoi ? eia paha ea, o naauao ke ka-

naka a hoomapopo iho hou ka naau me ka

i ana, he aoao kue ka keia i ka ke Akua

olelo e like me au nei la.

            Penei ko ka Pope manao lalau ana; "He

pohihihi ka ke Akua olelo, a he hohonu hoi

nolaila, aole pono i ke kanaka ke heluhelu,

aia wale no o ka Pope a me kona kauwa na

mea hala ole a pono hoi ke heluhelu a hoo-

moakaka, a o ka hoolohe wale no ka na ka-

naka, nolaila ua huna a kapae wale lakou i

ka Baibala mai na maka aku o kanaka ( E

nana i ka molelo Ekalesia, aia ma na olelo

hooholo o ka ahaolelo kapulu ma Tereneta.)

Nolaila hoi, auhea la oe e ka mea heluhelu

ia palapala, pehea la kou mano ? He pono

anei ? ea. I ko'u manao ea ua kue ko ka

Pope manao i ka ke Akua kauoha, a penei

ka ke Akua kauoha la. E nana ma loa.

5:39 " E huli oukou i ka Palapala Hemo-

lele, no ka mea, ua manao oukou he ola ko

oukou malila." Pela ka ke Akua kauoha

ia oukou, a ia kakou no hoi a pau na kana-

ka ka mea uhane, aole e o na Kahuna Pope

wale n a me na daimonio, koe kanaka, pe-

la hou no, e nana ma Oih. 17:11 " Oi aku

ko lakou nei maikai i ko Tesalonike. no ka

mea, ua apo koke, imi no hoi lakou i kela la

keia la ma ka Palapala Hemolele." Pela

iho no, e nana ma Luka 16:29-26, Is S:

20 a me 34: 16, aia la! e ike koke kakou i

ke kapae wale ana o ka Pope wale

no ke heluheku i ka olelo a ke Akua, koe na

kanaka a me na lahuikanaka? Aole loa,

aka, ua pili ia olelo i na kanaka a pau, aole

i na Kahuna Pepe wale no, a pehea hoi ka

Ekalesia Roma? Hoole lakou i ka ke Akua

Kauoha, me ka papa aku i kanaka penei:

''Mai heluelu oukou i ka Palapala Hemo-

lele.''ke olelo hou ae nei hoi au, o aha ia la

hoi? eia paha ei, o ikea ka no-a ea, aole

anei kue ka Pope i ke Akua? Eia hou iho

no, Epeso 6:17, ''E lawe hoi oukou i ka

mahiole o ke ola a me ka pahikaua o ka

ohane,'' oia ka olelo a ke Akua. Heaha ke

ano o keia olelo a Paulo i ko Epeso? A na-

way e lawe i ua pahikaua nei? na ke Kahu-

napue wale no anei? Aole pela, aole loa

no. kahaha! Kupanaha maoli! Kai ke kue

o Paulo i ka Pope, e nana hou iho ma 1 Tes.

5:27. Kauoha aku la o Paulo. ''E helu-

helu ia aku keia Episetole i ka poe koahau

laa a pau.'' Aole launa iki o Paulo me ka

Pope, in a ma ka honua nei oia i kela mana-

wa, hoahewa loa paha oia i‘kela olelo ano e.

Eia hoi, e nana ma Roma 1:7, 1 Kor. 1:2,

11 Kor. 1:1, Cal. 1:21, Ep. 1:1, Palapa-

la aku la o lakobo ''I ka poe ohana he umi

a me kumamalua.'' A pela no o Perero

(1 Petero 1:1,) i ka poe i puehu liilii a no-

ho malihini ma na aina a oau he nui loa.

E ike kakau ua wehe akea ia ka puka no

ka hiki ke heluheku i ka olelo a ke Akua e

na kanaka a pau, koe na holoholo. A na

keaha a pau, koe na holoholena. A no

 keaka i papa aku ai ka Pope I kanaka aole

heluhelu i ka olelo a ke Akua? Eia paha

ea, o waiho wale ko lakou wahi opeope iwi,

a ike ia hoi kahi kekee, no ka mea hoi ea,

he aniani ua olelo Hemolele nei o ke ola,

nolaila hoi, hoomanao ae la au i keia mau

wahi lalani olelo penei:

"Hoonalonalo ana-i ke aloha-i nalowale,

Haina-ia-maiana hoi-e ka puana-a ka moe-e"

 

Pela iho la ko ka Pope hoomaalowale ana

a kapae ana hoi i ka Baibala o ikea kona

kekee a me kona wahi huna. Eia hou, ua

kauoha ia mai na lodaio a ne na lahuika-

naka a pau malalo iho o ka lani maluna o

ka honua, e lawe i ke Kaoawai a ke Kauo-

ha me ka olelo Hemolele o ke ola o ke

Akua, a e hoopaa ia mau ma ka naau, a e

lei no hoi ia mea ma ka a i, pela ka lehova

Kauoha, a pehea Ka Ekalesia roma? papa

loa kela aole heluhelu, kahaha! Kupanaha

Maoli!!  Makemake ka ka Pope i ka pouli,

aole i ka malamalama, olelo mai ka Pope he

pohihihi wale ka olelo a ke Akua, nolaila,

aole he heluhelu ia. He oiaio no he pohi-

hihi ka olelo a ke Akua ma kau wahi, aka,

ua maopopo no ka nui ke nana nui kakou i

ka baibala me ka makemake io i ke ano a

loaa koke mai no. Ea, e mihi oukou, he

pohihihi anei ia?  E nana aku i ke Keiki'

hipa a ke Akua, he pohihihi anei ia/ Aole!

Aole! Aole!!! Aka, o ka manao imi lalau

a kapulu hoi o ka Pope ka pohihihi, o na

olelo maoli i paakiki io, ua pohihi like wa-

le no i ka Pope a me na kanaka me ia pui

alakai makapo ia e kona hookiekie nui we-

liweli ole. Nolaila, he manao kapulu a

ekaeka loa kela a ka Pope i hana ai, a nola-

ila hoi la ea, eia ka wa pono e huli pinepi-

ne a e imi ikaika na kanaka a pau i ka Pa-

lapala Hemolele me ka noonoo no lakou iho.

Mai alualu mamuli o ka ke kanaka manao

lapuwale ana, no ka mea ea, ua maka'u ka

Pope o ikea ko lakou kekee nui, nolaila,

hoonalu lakou i ka mamalama alohilohi o ka

ke Akua olelo malalo o ke poi.

 

Eia kekahi hewa nui o ka Pope, ua huna

lakou i ka Pauku 2 o ko ke Akua mau Ka-

nawai, a kapae ae la ia mea ma kuono o na

manao apiki o ka Pope, a pela ka hoike lu

helelei ana i ka pono o ke Kanawai mawa-

ho ae o na palena a ke Akua i kauhoa mai

ai, a penei na kanawai i haukae wale ia e

ka Pope:

 

1.         "Aole ou Akua e ae mamua o'u

2.         Mai hoohiki ino oe i ka inoa o ka Ha-

ku o kou Akua,

3.         E hoomanao oe i ka la o ka Haku, a e

malama hoi e hoano ia la,

4.         E malama oe i kou makuakane a me kou makuahine,

5.         Mai pepehi kanaka oe,

6.         Mai moekolohe oe,

7.         Mai aihue oe,

8.         Mai hoopunipuni oe i kou hoalauna,

9.         Mai kuko oe i ka wahine a kou noala-

una,

10.       Mai kuko oe i na mea a kou hoalau-

pa"

Ea, auhea iho la la hoi ke Kanawai elua?

"Mai hana oe i ke kii i kalai ia nou, aole

hoi ma ka like ana o kekahi mea o ka lani

iluna me ko ka honua ilalo?"  Ua huna ke-

le ia keia Kanawai e oa Kahunapule Pope,

no keaha la? Eia paha ne, no ka mea, he

makemake no lakou la i ke kulaikii a hoo-

halike kii hoi, a kukulukii paha, a kuloukii

ana hoi, i mea e hoomanakii maoli ai no, a

malaila mai no ko lakou kuee loa me ke

Akua, eia kekahi, hookui wale mai ka eka-

lesia roma i na manao kanaka he nui wale,

a ko lakou noonoo huhewa i hahapoeleele ai

me ka ke Akua olelo i manao ai ua like, wa-

hi a ko lakou mau uhane haukae i weliweli

ole ai.  Kahaha!  Kupanaha maoli!  Nani

wale ko lakou maka'u ole i ke Akua!

            Eia kekahi olelo i makemake nui in e la-

kou, ua kapaia he Apokarupe, ua nalowale

na inoa o ka poe ana i kakau, a he olelo

hakuepa ka nui, a he uuku wale iho no 'ka-

hi maemae iki, ua hoole ia nae ua Apokaru-

pe nei e na Iudaio a me na kanaka naauao

o ia kau, aka, ua hookuu wale mai ke eka-

lesia Roma i keia olelo haumia me ka ke

Akua olelo maema o ke ola.

            A ua hewa-loa ka Pope malaila, no ka

mea, penei ko ke Akua papa ana mai: "Mai

hoopili mai oukou i kekahi olelo me ka mea

a'u e kauoha aku nei ia eukou, aole hoi ou-

kou e hoemi iho," Kan. 4:2, e naua hou

aku ma Sol. 30:5,6. "Pau loa na huao-

lelo a ke Akua i ka maemae, mai hui ae oe

i kekahi mea me kana mau olelo." E nana

hou iho ma Hoike.22:  18, 19.  "Ina e hoo-

kui mai kekahi i ka mea hou me keia mau

olelo, na ke Akua no e kui mai me ia kana-

ka i na mea ino a pau i palapala ia ma keia

Buke, " ea, ke manao nei au ua haule wala-

wala o Aupereti a me Ioseve iloko o keia

huakai la wehala, oiai lakou ua maa i ka hui

wale mai i ka lakou mea i hapala poomuku

ai me ka ke Akua olelo. Ua akaka keia

olelo ke homaopopo ia, a ua maopop ka

ka hewa o ka mea hookui wale mai ma ka

ke Akua olelo, eia nae, ua ikea nui ia keia

hewa ma ka ekalesia Roma, ua kui wale

mai lakou i ka moolelo kanaka a me na ka-

ao a lakou me ka olelo Hemolele a Jehova,

ua kue maoli no keia manao o ka Pope i ka

ke Akua, no ka mea, ua akaka na mea e

ola ai ke kanaka ma ka ke Akua wale no,

e nana ae ma tim. 3:15 penei: "Mai kou

wa kamahi uuku mai, ua ike oe i ka Pala-

pala Hemolele, i ka mea e hiki ke hoonaau-

ao ia oe e ola ai oe ma ka manaoio iloko o

Kristo Iesu," ea, ninau iho paha oe e ka

mea heluhelu ana i keia olelo me ka i ana.

"Heaha la ka mea i akaka ma keia olelo a

Paulo ia timoteo?  Eia paha ea, i ko Ti-

moteo wa kamalii ua ike no oia i ka ke

Akua olelo, a ua hiki no i ua olelo la ke

hoanaauao iaia ma na mea e ola ai oia, no-

laila ea, ua akaka ke ola i ua timoteo nei

ma ka Baibala.  A heaha hoi ka waiwai o

ka ke kanaka Pope hoohui ana mai i kona

mau manao pelekunu, me ka ke Akua mea

maemae e ola ai ka uhane.

            Aka ea, ua ike ui ia keia kue o ka Pope

mau hana i ko ke Akua makemake, nolaila

hoi la ea, ua maopopo loa ke  kaawale o ka

poe ma ka ekalesia Roma mai ko ke Akua

Kihapei lani mai, a i ka pua-i ka auwaa pa-

naoa.  Ilaila e kalaikii iho ai, a hoohalike

iho ai no hoi, a make iho, ua pono he kolohe.

 

            T.M.K Hoolepope.

 

Na Palihauliuli.

 

 

Ka halawai ana o ka Ahahui Ekalesia

O KAUAI.

 

Waioli, Feb. 12, 13, 1868

 

            Halawai ka Aba i ka hora 9 a.m. Koho

ia o Rev. A Kaukau i lunahoomalu.

Eia na hoa o ka Aha.

Ekalesia   Kahu   Elde.

Niihau,   D.S. Kupahu,    Nehemia,

Waimea,   A. Kaukau,   Kaluaohi

Koloa,     J.W. Kamika,    Maioho,

Lihue.    J. Waimau,    Elisai,

Kaolau,    E. Helekunihi,    Kalaeone,

Waioli,    ________    Kamakahiki.

 

            D.Dole J. M Kealoha, A. Wilikoki.

Lilo ka hapalua hoia mua i ka haipule ana.

            Kohoia o D.S. Kupahu a me kealoha, i

mau Komite imi hana.

            Kohoia o D. Dole i Komite e hoomakau-

kau i kekahi olelo no ka make ana o Rev.

E ioane, i mea e kakau ia ai iloko o ka hu-

ke moolelo o keina aha.

            Kohoia i mau Komite e noonoo ai no ka pilikia o ka ekalesia o Koolau a me Anahola,

no ko iakou aie i ko lakou kahu, a e hoike

mai apopo; o kauka-Waimau, me Kalae-

one na Komite.

            Hoomaka ia ka heluhelu ana o na palapa-

la hoike kihapai, a hiki mai ka hora 12 1/2

alaila noopanee ka aha a ahiahi hora 2 1/2 P. N.

            Hora 2 1/2 P.N. akoa koa hou mai ka aha, a

hoolohe i ka Haiao ana a Rev. A Kaukau,

ma Nahelu 23:10

            Pau ia, hapai hou ia ka heluhelu i na hoi-

ke Kihapai a pau loa na Kihapai-Alaila,

hoomaka ia ka heluhelu ana o na haawina-

a hiki ka hora 5--alaila, hoopaneia ka aha

a apopo hora S, a ia wilikoki ka pule.

                        Feb. 13--hora S A.N..

            Halawai hou ka aha a ua heluhelu ia ke

koena o na haawina.

            Hoike mai o D. Dole, ke Komite no ka make ana o loane-a hooholoia penei:

            "O rev. E johnson, kekahi hoahanau

aloha nuiia, a he hoa paahana ma ka Eoane-

lio a Kristo, ua laweia aku oia mai o kakou

aku, a ua kaumaha ko makou naau e uoho

nei.

            Ke use pu nei makou me ka wahine kane

i hoonele ia i kana kane aloha nui ia; a ke

use pu nei make no hoi me na keiki ma-

kuaole; a ke pule nei makou i ke Akua a ho-

nui a me ka hooluolu e kokua mai a e hoo-

luolu mai ia lakou.

            Ke use pu nei no make me ka Ekalesia

o Waioli, a me na kanaka oia kihapai, ka

poe ana i ao aku ai ma ka Haku i na maka-

hiki he nui wale; a ke pule nei makou i ke

Kahu nui ma ka lani e hoomalu ia lakou,

a e hoopaa ia lakou maloko o ka pahipa, a e

haawi mai i ke kahu hou o ke kanaka ma-

mli o kona naau pouoi, e kiai, a e alukai ia

lakou ma ka pono o Iesu Kristo."

            Koho ia he mau elele ekolu e holo i Ho-

nolulu i ka malama o Iune e hiki mai ana, e

komo i ka Ahahui Euanelio o Hawaii-Eia

na inoa, e.H. Kaipu, G.W. Lilikalani a

me Holi o Niihau.

            Hoike mai ke Komite no ka Ekalesia o

Koolau a me Anahola.

            Hooholoia.-E noi aku keia Aha i ka Pa-

pa Hawaii e haawi mai i 850., i mea e ko-

kua ai i ka Ekalesia o Koolau a me Anaho-

la. no ko lakou pilikia i ke kaa ole o ka uku

makahiki o ko lakou Kahu i ka makahiki

1867-a ua kauoha ia ke Kakauolelo o ka

Aha e palapala a ku i ka Papa Hawaii no ia

mea.

            Koho ia he mau Pokii ewalu a hookama

ia mamuli o ka pauku eha o ke Kumukana-

wai.

            Hoopaneia ka aha a ahiahi hora 1 1/2.

Kukakuka ka aha no ka hemahema o ka

ekalesia o Waioli i ke kahu ole.

            Koho ia o Kauka Kamika i Komite e pa-

lapala aku i ka Papa Hawaii. a e noi aku ia lakou e kokua mai i ka ekalesia o Waioli i

ko lakou imi ana i kahu hou, he haole, ke

loaa, a i ole, alaila o ke kahi kanaka Hawaii

he mea mekauka u no keia hana nui.

            Hoapoo ka aha i ko J.M. Kealoha lawe-

lawe ana ma keia kihapai a hiki aku i ka

manawa e loaa ke kahu.

            Hoike mai ke komite imi hana i na Ku-

mumanao no ka halawai hou ana.

            Hooholoia.-E halawai hou ka Aha ma

Lihue i ka Poakolu elua o Augate 1868.

            Hookuuia ka aha, e ia Kauka Kamika ka

pule.                J.W. Smith

            Kakaolelo.

 

 

            O ke Akua Ka Mea nana e Hookaawale.

O kekahi Lunakanawai hou o ka moku aina

o Kanasa, i ka po on a i hoohuiia ai ma ka

mare, eia kana olelo: "O ka mea a'u i'hoohuiia iho nei i keia po, aohe kanaka na-

na e hookaawale, aka o ke Akua wale no."

Pela anel kekahi poe i mareia o Hawaii nei?

Aole. Hookahi po ua heo, a nolaila ke ao

mai nei kela olelo i ka poe i mareia a e ma-

re aku ana, mai ae aku i kekahi kanaka e

hookaawale ia olua.