Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 15, 11 April 1868 — Page 1
KA NUPEPA KUOKOA.
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE VII. HELU 15. HONOLULU, APERILA 11, 1868. NA HELU A PAU 332.
"KA NUPEPA KUOKOA,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono.
$2.00
No na mahina he UMIKUMAMALUA
$1.00 no na mahina eono.
ME KA HOOKAA MUA MAI.
NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)
KA "NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY SATURDAY,
$2.00 per annum, or $1.00 per six months, in advance.
ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.
KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.
PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.
THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.
L. H. GULICK.
For the Publishers.
Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.
Ka Nupepa Kuokoa.
He mele no Kualii, Kulanipipili, KIILANIOAKA,
KUNUIAKEA & c.
I haku ia e Kumahukia a me Kaiwiokaekaha,
na kahu ponoi o Kualii ; ma ke kaua i
Kunia, ma Keahumoa i Lihue.
Ua hanau ia o Kualii ma Kalapawai, ma Kailua, Koolaupoko, i ka A. D. 1555. O Mahuluanuiokalani ka makuahine, a o Kauakahi
a Kahoowahaokalani ka makuakane. Ua waiho aku au i ke Kumuuli me Kumulipo
no ka mohai ole ka ! Pela paha oukou.
S. M. KAMAKAU.
1. Hanau koia Kalani,
He'Lii he ulahiwa nui,
O Pineaaikalani ko kupunakane,
Hanau Kalani ke alii,
Hua mai nei a lehulehu,
Kowiliwili ka hua na Kalani,
Lele wale mai nei no maluna,
Ka leina a Kalani weliweli,
He alii pii aku, koi aku, a-e aku,
Wele aku a loaa i ka lani paa ka !
Ke Alii—e Ku-e he inoa—
2. Ina no ka oe iona e Ku,
O Ku o ke koi maka lani,
Kakai ka aha maueleka na Ku,
Koia kai la emi la e Ku,
Kai Makalii, kai Kaelo,
Kui a-e Kaulua,
Ka malama hoolauai a Makalii,
O ke poko ai hele, ai iwi na,
O ka pokipoki nana i ai,
O ka iwi o alakapoki—e,
O ka makua ia—
O niele, o nieniele, o launieniele,
O kanaka o ka wai,
O Ku—o ke Alii o Kauai—o Ku.
3. O Kunuiakea, o Kumahakea,
O Kumahakea ke Alii,
Ke puka alii mai pakela.
He puna kaa moku ka lani,
O ke oki o Nanaiea, o Luamea,
O Kamehameha o Luahaohaokapo,
O ka po ana no ka po e moe nei—e,
He hao wale hoi ka po i ka moe ana,
He nalu e haki,
E poi ana i ka hau ka! Aipo,
He kulana kaha Kapualei,
He pala au kalo i kai e Pule—e,
He uka waa ia la la Kaiaka,
He nahele huna kauaka na'u o Lehua,
He halau ko Kakaina—e,
He uka Kapapale, he kai Kawaahaki,
He papa limukohu
E apo ana i ka lima ka ! Luakini,
O Kalani o ke kua i ka puohelani,
O ka puohelani i ke kai o Peapea,
O Maui ke kikoolani,
Nana i helea ka la—e,
O ke opu ohe i ka honua,
O ka punohu i ka moana,
O ke kino ia o ka onohi,
E kau ana i Hanakewa—e,
O ka maka o Kuaialii,
O ke alii nona ka uli,
Nona ka moku—la.
1. O ka hauli o kuu akua ia o Manuhi,
Lele Ku he omea lani,
Hele aku la he kawa ke'lii,
He mauna i kiekie Kalani,
He pali loa alii Kuihewa,
He anaha Kane,
He kaiewalu Kahoowaha,
He papaholahola Kauakahi,
He niaupio Ku no ka aina—e.
He kohola Nuuanu,
He koa ka i kai,
He poi ka puao i Malailua,
He nalu hooili waa Leleaanae,
He uka lilo ia la Kepani,
He ki ko laila mea nui,
He moolehua Kamakahala,
E kapili ana i ka manu paala—e.
He uka Kawainui,
He nahelehele laau,
He kai i ala Waiauia,
He uka lilo i ala o Kea,
He kahakai o Uli,
E ala ana i ka po iki Waiha—e,
Ke hoohae ae la Kaiaiki,
Ke paio ae la me ke Kiu,
Pela ke kiu ana i ka puu,
Aia la oe i ka aina—e.
O Kaha ia nei o Kawelo,
O na kamalua ia a Kaioe,
Hana ka aukuku a ka ua i ka lani,
Hana kuapoi ke kaupaku o Hilo.
I malu ka hale i ka u—a o Kauai,
O Kauai nui mauna hoahoa.
Hohola ana ilalo o Keolewa.
Inu mai ana o Niihau ma i ke kai—e,
O Kiki ma ka ! kai Keolewa.
O ka laau maka uwahi ka ! kai luna-e
—O Hawaii—
5. O Hawaii mauna kiekie,
Hoho i ka lani o Kauiki,
I halo ia ka hono o na moku i ke kai,
E hopu ana o Kauiki—e o Kauiki,
O Kauiki ka mauna i ke opaipai,
E kala e hio, e hina o Kauiki,
O Kauai—e o Kauai—
6. O Kauai nui kuapapa,
Noho i ka lulu o Waianae,
He lae Kaena, e lae hala Kahuku,
Kua mauna holo i ka hau Kaala,
E moe mai ana o Waialua ilalo,
O Waialua ia o Mokuleia,
A Mokuleia ka hala,
Ka ipu ia mano,
He loko ia mano lawalu,
Hiu lalakea o Kaena,
Mano hele lalo o Kauai—e,
O la-lo o Kauai ko aina—
Ke holo nei o Ku i Kauai—e
Ke holo nei o Ku i Kauai,
E ai i ka oopu maka poko
O Hanakapaiai—e,
Ke hoi nei o Ku i Oahu,
E ike i ka oopu kuia,
Ia hilahila o Kawainui;
Ke lana nei la iloko ka wai,
A pala ka hala ula i kai—e,
He hoailona ia no Ku,
Ua pae mai—la,
O Kauai—
Aole i pau.
KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.
NA S. M. KAMAKAU.
HELU 67.
NO KA NOHO ALII ANA O KAUIKEAOULI
MALUNA O KE AUPUNI, A UA KAPAIA
O KAMEHAMEHA III.
I ka malama o Iune, i ka la 21 o ia malama, i ke awakea, halawai ae la ka La me ka Mahina, a pouli iho la ia la, he Poalua paha ia la, a i ka Poakolu ae, ua hoakaka mai o Rev. H. Binamu i ke ano o ka pouli ana o ka la a me ka mahina, oia hoi ke komo ana o ka mahina mawaena o ka honua a me ka la, a oia ka mea e pouli ai ka la i ka honua, a pela hoi e pouli ai ka mahina i ka honua, ke komo ka la mawaena o ka honua a me ka mahina. Ninau aku la nae na kanaka me ka nieniele aku ia Binamu, i ka i ana'ku, "Heaha ka hoailona e loaa mai ma ka oukou ike no keia mea?" Olelo mai la o Binamu ma na mea ma ko lakou aina. Aole loa no makou e paulele ma kekahi mea e ae, no ka mea, ua keakea ia mai ka malamalama o ka la ma ko laua alanui malamalama e ka mahina, nolaila, ua pouli ia kakou ma kekahi kiko o ka honua, aole nae e pouli ka honua a puni iaia. Olelo hou aku la na kanaka ia Binamu, "O ka haawina maa i ka poe kahiko o Hawaii nei, he haawina keia mai ke Akua mai; aia a hoike ia mai kekahi mau ouli kupanaha ma ka lani, he haawina ia na ke Akua e hoike mai ana no kekahi haua nui mahope, he kaua paha, he auhulihia paha no ke aupuni, he make paha no kekahi alii nui; aka, eia ka haawina maopopo loa, he kaua keia e kokoke mai ana." No ka maopopo mua paha keia olelo a na kanaka, oiai e noho ana o Kahalaia ke alii hou o Kauai me kona poe wahine, na kaikuahine a me na'lii no hoi o Kauai, a me na kaukau'lii aku, a e noho ana lakou ma Papaenaena ma Waimea. A hala kekahi mau la, holo aku la o Kalanimoku i Kauai e kukala i na olelo a ke kupapau, a e hooponopono i na'lii a me kaulana aina, aka, holo mua oia ma ka aoao Koolau, a ku iho la ka moku ma Hanalei, no ka mea, malaila i ili ai ka moku o ka Moi Liholiho, o Haaheo ka inoa, a ua nahaha i ke kai, a o ka bele o ua moku nei aia no iloko o ke kai, a oia wale no ke kumu o kona holo mua ana ma Hanalei. Noho iho la oia malaila e luu i ka heleuma a me ka bele, a i ke ahiahi, holo mai la a hiki i Waimea. A lohe hoi o Kikala ma, oia kekahi poe kanaka koikoi o Kaumualii e noho ana ma Koolau, a he puali kaukau alii no hoi, aia o Kalanimoku i Hanalei, hele aku la ua o Kikaha a me na kanaka e poi po ia Kalanimoku ma, aka, ua ku lakou i ka pa o hoka, a ua pakele aku o Kalanimoku ma. He ano haipule o Kalanimoku ia wa, ua malama oia i ka pule ohana a me ka pule paina. A hiki hoi o Kalanimoku ma, ma Waimea, i Kona, a halawai pu me Kahalaia ma. A hala kekahi mau la, hoike iho la ka waiwai a ke kupapau. Kauoha ae la o Kalanimoku, e hoakoakoaia mai na'lii a pau, na kaukau alii hoi me na puali alii, ka aiuhauha, ka uha-paele, ke noipu, ka aiaeae a me ka poe koikoi a pau, a ahaolelo pu iho la me na'lii a pau o Kauai.
Olelo ae la o Kalanimoku, "Auhea oukou e na'lii a me ka poe koikoi, a me na makaainana hoi a pau o kuu hoahanau i akoakoa mai nei i keia la, ua holo mai nei au ma ke kauoha a ke kupapau, e hooponopono i ko oukou noho ana. A penei ke kauoha a ke kupapau, "O ke alii no i loaa ka aina, ua waiwai no ia, a o ke kanaka no i loaa ka waiwai ua waiwai no hoi ia kanaka, a o ke alii no hoi a me ke kanaka i loaa ole kona haawina, ua ilihune no ia." O ke kauoha a ke kupapau, e kipapa no ka aina, a o ka pono kahiko no, a pela e noho ai ka aina. A o ke keiki nei a maua, (Kahalaia) maluna ia o oukou."
Olelo mai la hoi kekahi alii o Kauai, o Kiaimakani ka inoa, he alii makapaa hoi, a oia ke alii o Waipouli ma Puna, "Aohe pono o ia kauoha, e hui ka aina, a e okioki hou, no ka mea, he alii aimoku hou." Hoole mai la o Kalanimoku, me ka i mai, "Aole pono o ia, aia no e like me ke kauoha a ke kupapau, pela no e pono ai."
I kekahi la ae, oia ka la Poalima, ua akoakoa nui mai na'Lii ma Nihoa, oia hoi kekahi hale no Kaahumanu ma Papaenaena, a ua koi loa na'lii e okioki hou ka aina, aka, aohe ae mai o Kalanimoku, aia no e like me ke kauoha a ke kupapau. Hoopau ia ka ahaolelo.
I ka la Poaono a po iho, kii iho la ua Kauai hawawa nei e hao i ka pu iloko o ka papu o Hipo. I hea la ka manao mua e kipi, i ka manawa i kahi e ka Hawaii, lawe mua i ka pu a pau iwaho, a makaukau mua i na mea oioi o ke kaua ; noho ka a paa ka papu i ka Hawaii, komo aku nei me na oo e kue aku i ka poe i makaukau a i lako hoi i ke kani o ka pu ; a ua haawi lakou i ko lakou mau kino kupapau e kanu ia ma ka waha o na puaa.
O ka la 24 o Iulai ia po, kii mai la kekahi poe o Kauai e poipo i ka papu o Hipo, a na ke kani o ka bele i hoala me ka hoopuiwa ia Kahalaia ma, ma kela aoao o Papaenaena, a o ke kahea hoi a ka wahine koa iaia ka hookani o ka bele, oia o Kamoonohu, "Eia ke Kauai ke hao nei i ka pu—e ! Eia ke kipi—e ! Eia no ka papu i ka Hawaii!! Eia no ka papu i ka Hawaii!! Aohe i lilo ka papu i ke Kauai."
I ka pihoihoi ana o Kahalaia ma e komo iloko o ka papu, ua pule ia ae oia e Niau mahope, a ua komo aku la o Niau mamua, a ua ku mui la o Niau i ka poka ma ka waha, a make iho la oia. O ka hoouka aku la no ia o Kahalaia i ke kaua i ua po nei, a make iho la kekahi poe, a haihai ka iwi o kekahi poe i ka lele ana ma ka pali o Hipo, a ma ke kai kekahi poe i au ai a pakele.
I ke ao ana ae, he la Sabati ia, a o na kupapau o ka poe i make i ka po, a ua kanu ia iho la ma ka waha o ua puaa o Laauakala, a ua pau lakou i ka ai ia e na puaa. I ka aui ana ae o ka la, olelo aku la o Kalanimoku ia Kahalaia ma, "E aho paha e holo ae kekahi moku i Oahu e hai aku ia lakou la, mai pau iho nei kakou i ka make." Ae mai la no hoi o Kekauluohi, "Ae, he pono e kii aku, no ka mea, aohe i ike ia ko kakou pono, a ke ohumu mai nei no ke kaua "
I ka holo ana mai o ka moku Paalua, ee mai la o Mr. Binamu ma a me Wini ma hoi no ka makau i ke kaua ; a o Kanemakakini kekahi i hoihoi ia mai e Kalanimoku, aka, ua kiola ia oia e Kamaunu, ke kapena o Paalua, a ua make oia ma ka moana. I ke ao ana ae, o ka Poakahi ia, ku mai ka moku i Honolulu, a lohe iho la na'lii he kaua ma Kauai, a o ka hoomakaukau koke iho la no ia o na koa, oia hoi ka Okaka, Kaaiohia, ke Uouo, ke Kulailua a me na puali kaua no a pau, a holo mua aku la ko o Oahu i Kauai ; a holo aku la hoi o Paalua i Maui, e kii ia Hoapili, no ka mea, oia no hoi ka Alihikaua, aia no hoi o Kaahumanu ma i Maui, no ka lawe ana no i ke kupapau o Kaumualii i Lahaina, a e noho ana no hoi ke Keiki Alii Kauikeaouli a me Kaikioewa a me kona poe kahu a pau malaila. I ka wa nae i ike ia ai ka hae ano e o Paalua, a lele aku la hoi o Kapena Kamaunu iuka, a hui me na'lii o Maui a hoike aku la i na huaolelo, "I hoouna mai nei o Kalanimoku e kii mai ia oe (Hoapili) a me na'lii a me na koa, he kaua o Kauai, a mai pau mai nei makou i ka make."
O ka holo mai la no ia o Hoapili, me Kahekili, me na alii poe kaua, oia o Pikanele ma, Puaa ma, Kalaikoa ma. Kamakini ma, a me na kaukau alii a pau, a me Kaua hoi ke kahuna pule a Hoapili.
I ka holo ana mai a pae i Oahu, hoomakaukau ia iho la ka nui o na pu, na pau la a me ke kahei e lawa pono ai na koa no ka hele ana i ke kaua.
I ka holo ana o na moku kaua a ku ma Waimea Kauai, pane mai la na kamaaina o Waimea. "Ka i noa paha he kanaka io ko Hawaii i kii ia aku nei, eia ka he ohelohelo pu." A ike lakou i ka mahuahua loa ana mai o na moku kaua, i oi aku ka nui mamua o ka umi, alaila, pioo ae la na kamaaina no ke kaua, aka, he mau aina kapu o Waimea, Makaweli a me Kekaha ke lanakila ka Hawaii. No Kailinaoa me Kauukualii o Waimea me Makaweli, a o Kekaha, no Niau ia a me Namahana.
I ka po o ka la Sabati a ao ae, o ka la 8 ia o Augate, oia ka la hoouka kaua ma Wahiawa e pili ana ma Hanapepe. Ma ke ahiahi hoi o ua la nei ka hele mua ana o ke kaua a halawai ma Hanapepe a me Wahiawa. O na poe kaua o Hawaii aia ma Hanapepe, a o ko Kauai poe kaua aia ma Wahiawa, a he wahi pakaua lapuwale i hoomakaukauia no kahi pu hookahi a Humehume, a i wahi hoi a pale aku ai i na enemi.
(Aole i pau.)
"I ka Makamaka Hawaii," a i ole ia,
"I ka Enemi paha o ka Oiaio."
ALOHA NO OE E KA HOALAUNA :
I ka auina la aku nei o ka Poakolu, la 25 o keia malama, ua ike kumaka iho au i ko olelo ao, i anaanai kuoloia e ka lima akau a ka ukiuki, oiai hoi, akahi no au a ike i ka hoea ana mai o koonei puolo "Au." I lele iho kuu hana e ike i na olelo pane a Waianuenue, no kuu Haiao o ka la 10 aku o Feberuari, eia ka he mau olelo ao hoonaukiuki na Makamaka Hawaii ka'u e ike mua ana.
A i kuu heluhelu ana i kau palapala holookoa mai ke poo a ka hiu, i pai ia ma ke Au Okoa, Helu 48, Buke 3 o ka 19 o keia malama, ua maopopo ia'u, aole loa ia he mau olelo ao no ka hemahema a me ka pili ole o na mea i haku ia e a'u i ke kumumanao, aka, he mau olelo ao ku i ka huhu a me ka hoonaukiuki ke ano i ka ike aku, a i ole ia he hoohalahala maoli paha kahi, i ka hookohu ole ia ana aku o kahi Kahuna Pa rani i Luna no ke Kuokoa a me ke Alaula o ka malamalama, (malia no ia lua meki oe e ke hoa.)
E ka Makamaka Hawaii. Mai kuhihewa mai oe e hoonaukiuki aku ana au ia oe, a e kapa okoa aku ana hoi imua o kanaka. He kuaaina hehena, a he naaupo ike ole loa, a i ole ia, he a-i alaala paha hoi i pu-ho na wawae, aole loa, aka hoi, ma ka'u palapala oiaio o keia la. He kanaka ui maikai loa, naauao hoi a hanohano maoli, no ka mea, he keu ka nani a me ka maikai kuhohonu o kau mau olelo ao a ke Au Okoa i mamaka hele mai nei.
E ka Makamaka. Ina oe he kanaka makapaa ole, alaila, ke nonoi aku nei au i ko lokomaikai, koe aku ka huhu mai, e nana alua hou oe i kuu haawina, me ka noonoo nui, a loaa ia oe na kumu e holo pono ai keia hana iwaena o kakou, e hoike ae ka maikai imua o ka lehulehu mai Hawaii a Niihau, i ike ai hoi na Kahuna Pa rani a me na hoahanau Parani a oukou i ko naauao e ka makamaka, aka hoi, o keia mau olelo ao io ole au, kohu kamalii liilii naaupo alala wale ka hoonaukiuki ana a ke kanaka naauao like me oe, aohe ia i ku i kou kulana.
E ke hoa e, o keia haawina au e huhu nei, ua haawiia mai ia na'u e ka Ahahui Euanelio o keia mokupuni, i ka halawai ana oia Aha i Waialua ma o kona Komi te la, a ua hooili pu ia mai no hoi ke kauoha, e huli, a e imi ikaika au i na kumu e holo pono ai keia hana iwaena o oukou Pa rani a me makou, a hoike aku imua o lakou, i kahi a me ka manawa e hui ai ka Aha, a oia ka'u i noonoo nui ai me ka imi ikaika no hoi i na kumu e holo ai keia hana iwaena o kakou, no ka mea, ua manaoia, aia ke ola o keia mau nupepa elua i ko oukou makemake mai, aole i ka hoowahawaha a me ka hoonaukiuki ano ole ana, kohu ole i kou kulana ko laua ola, a eia ka hoi o ko lele koke mai nei no ia e nanahu ia'u, me he naaupo loa la iwaena o ke Aupuni o na Kamehameha kau mau olelo.
Mai ae aku no au i kau mau olelo e ka makamaka, ina la i hoike iki mai nei oe i na kumu aku i koe e holo ai nei hana iwaena o oukou, i looa ole ia'u ma ka noonoo ana, a ke manao nei au, he waiwai maoli no ia na'u a me ka lehulehu holookoa, ke ao mai oe pela, a eia ka o ka hoohalahala huaolelo wale iho ia no ka hapanui o kau mau olelo ao e ka makamaka, a o ka hoonaukiuki hoi ke kokoolua pilipu aku. He mea kupaianaha keia ia'u, na hai ka e hoiliili na huna wai o ka Manowai a nui, a o kau hana ike wale no e ka makamaka o ka hokake e honaku ai a haueka i ko hai luhi. A eia iho malalo nei kekahi mau huaolelo au i manao ai he mau olelo ao.
1. Ke i mai nei oe. He hoopilimeaai au mahope aku o a'u mau Kumu Kala vina i kuu kapa ana ka i ke Aupuni o na Kamehameha a ka Hiwahiwa lani aloha e malama nei. He lokoino, a he kokua ole i ka nupepa Kalavina.
Eia ka'u e ka Makamaka, aohe au i maa ia hana o ka hoopilimeaai wale ana, e makilo hele ai i ko hai ike, a loaa la, hoi mai a kakau iho ia palapala a pau, mai ke poo a ka hiu, he ole loa no. Ina la iho nei o kuu kanaka makua ana mai, ua loaa ia'u ka ike a me kahi noonoo uuku, a me ia wahi hakina
iki o ka malamalama kuu haku ana i keia kumumanao, aole me ka hoopilimeaai wale ana i ko hai ike, a me a'u mau Kahuna Euanelio o ka malamalama, aka hoi, ina la aku nae o kuu kamalii liilii ana, he oiaio maoli no, ua hoopilimeaai mahope o kamalii nunui no ka makau i ka eha, a ina paha o oe o kaua ka i maa i keia hana o ka hoopilinieaai ana mahope aku o au mau Kahuna Parani no ka makau o eha ko ihu, a o oe no i kau hana ino.
2. O ka hookomo ia ana o na mea ono i kanaka ma kuu palapala, ua hewa ia wahi au, a eia ka ka maikai loa. O ka laau kea, a i ole ia o ke kii aku paha ka ono. Maikai no nei mau olelo au e ka Makamaka, ina nae he mau kumu io ia e holo ai keia hana iwaena o oukou Pa rani, aole no au e hoole aku ana i ka mea maikai, aka, heaha la ka hemahema nui o keia manao. O na mea ono hou, ai ono momona i ka puu o kanaka ke hanai aku i kanaka ka kanaka i makemake nui ai, a i ole pono keia mau hunahuna wai ono, a o na mea pelekunu anei ka ono i kou makemake ana e ka hoalauna, " Pelaka !"
Ina paha e hoopuka mai ana oukou i nupepa na oukou, a o ka oukou manao hookahi wale no nei e kuawili mau ai i kela pule keia pule.—"Ke kea o Kri sto, ka lei o ke kea, ka pono o ke kea, ke kii o ke kii, ka iwi o ke kii, ka maikai o ke kii," a pela aku a puni ka makahiki. A ia wai la o Hawaii nei e pau ai nei nupepa a kakou? He manao wale no ko'u, ia oukou Parani no e pau ai, ka poe maa i na kea a me na kii oia ano. A no kuu ike no hoi o na mea ono makamaka hou ka kanaka i makemake nui ai, ke kumu o kuu haku ana i nei mau mea a pau loa e hauoli ai ka naau o kahi poe, koe wale aku no kou naau he keeo wale, aia no a he kea a he kii kau mea ono loa. Aole nae au i manao iki e hoole aku i ka pono ole o ke kaena ana i ke kea o Kristo, ke makemake oe e kaena mai, a ke hana ia hoi na manao o ia kaena ana a kohu i ka oiaio maoli, makemake no au ma ia kaena ana, a ina hoi he kumumanao i haawiia mai na'u ma ia ano, e huli no au a loaa hoike aku, no ka mea, ua wehe ia ka nupepa no kela pono keia pono.
3. O ka huaolelo wahi a'u i loaa pono mai na'u iho, aohe ka ia na'u, na ka poe hookano ka pono wahi au. He olelo kupaianaha keia au e ka Makamaka, kai noa o ka mea i loaa pono i mai na'u iho mamuli o kuu noonoo na'u ia, na'u holookoa no mai ke poo a ka hiu, eia ka aole na'u. E ke hoa, he pono anei ia'u i ka mea nana ia mau olelo a pau loa ke i ae, wahi a Ioane, wahi a Makamaka Hawaii, oiai hoi, aohe nau ia palapala? Ke i nei au aohe pono, mai kohu kau i ana mai, ina la wau i kii aku nei i ka olua ponoi lawe mai a hookohu iho me ka i ana wahi a'u, ua hewa ia, he aihue maoli ke ano, aole ka hoi auanei, na'u no ka'u, a ko hoole mai nei no ia aohe na'u, ke manao nei au, aohe paha i noonoo pono ia keia pauku e oe, aka, e waiho aku nae ka maikai na ka lehulehu e ike mai ko kaua pono.
4. O kuu olelo ana. Aole pono na Kahuna Farani e lilo i mau Luna no ke Kuokoa a me ke Alaula o ka malamalama, no ka mea, aia no ka ino iloko o ko lakou naau kahi i ahu ai, a ua huhu loa oe i keia manao o'u wahi au.
E kuu Makamaka. Aole loa ao e hoihoi iki mai ana i keia mau olelo au, a hiki aku i ko la e anaana okoa mai ai ia'u, no ka mea, ua ike no au, ua kanu ia ka hua o ka hewa iloko o ka naau o ke kanaka, mahope iho o ka haule ana o ke kanaka iloko o ka hewa, a no ka mea hoi, wahi a Ie remia "E hiki anei i ko Aitiopa ke hoano e i kona ili a me ka Leopadi hoi i kona mau kiko, alaila, pela no oukou ka poe maa i ka hana hewa, e hiki ai ke hana i ka maikai."
E ke hoa e, ua maopopo ia'u ka oiaio e noho nei, aohe kuikahi like ka malamalama me ka pouli, aohe hoi noho pu ka pono me ka hewa, aohe hoi like na ma teria kue elua ke ole e hookaawale ia kahi, pela no keia, o ko oukou enemi nui, o ka malamalama o ka Euanelio. A o ka makou hoi e imi ikaika nei, o ka hoopio a me ke kinai aku i na hana o ka pouli a oukou e malama la. Ke hoolaha nei makou i ke Kuokoa a me ke Alaula, i ka Baibala hoi a me na Buke he nui wale, a o ke kokua ole mai ka oukou i mahuahua aku. Ke kinai aku nei makou i na mea ino wale e make ai na uhane, a ke paipai nei hoi koonei wahi Kahua Parani e mahi nui kanaka Parani i ka awa pelekunu ma kona aina. Ke koi aku nei makou e unuhi ia ka Bai bala oiaio a oukou no ka malamalama, a ke i nei hoi oukou aohe dala e hiki ai.
(E kuu Makamaka e. He mau wahi kauna dala no ka'u e waiho ae nei no kahi kino, a o ka pono hoi nei o ka lehulehu, e unuhi mai no oukou i kahi kupono i ka'u mau dala.) A no keia mau kumu kuikahi ole o kakou ma na hana o ka malamalama ke kumu o kuu olelo ana i na Kahuna Parani
a oukou. Aia no ka ino iloko o ko lakou naau kahi i mau ai, aole nae keia hoike mua ana aku a'u ma ke ano Akua ka ike e ia loko, aka, e maopopo no paha kekahi ano o ke kanaka ma ka hua o kana mau hana, a ina paha aole pela, alaila, aohe no he kanaka pono hookahi ma ka honua nana e hana i ka maikai me ka hewa ole, wahi a ka'u Baibala.
A o ka haule ana o kahi poe o kakou i ka hewa i papa ia, a kaawale aku la mai ka pono ae, oia ka mea e akaka ai ka oiaio, no ka mea hoi, he mai ia e make ai ka lehulehu mamuli o ke alakai hewa ia e ke Kahuna hewa, a aole no hoi i like ka makou hana e huna i ka hewa o kahi Kahuna me ka hawanawana malu ana a ke Kahuna Pa rani i ke Kahuna Parani hewa, a hoahanau inu awa paha i ka la o ke kii Penitenia ana, no ka la aku o ka lawe hookahi ana i ke kino o ka Haku, koe ke kiaha i ke Kahuna Parani wale no, a ua kue keia hana au e ka makamaka i ka oiaio maoli, aka hoi, aole nae au i koi ia mai e hoike aku i ko oukou kue ana i ka hoailona o ka Berita hou, aka, i ka poe o ka hewa i haule ino i ka make. He oiaio maoli no ka olelo a Natana, "Ua loaa i na enemi o Iehova, e like la me oe, ke kumu e olelo hoino mai ai," Samuela 12:14.
A eia ka'u e ke hoa, aole ia he mea hou, a he hana hou no nei kau, aka, he mea kahiko haalele loa ia. He nui na miliona uhane kanaka o na aoao pule kuikahi ole i haule ino iloko o nei mea he hewa, a no ka mea hoi, wahi a ka'u Palapala Hemolele, "Aole kanaka pono hookahi ma ka honua nana e hana i ka maikai me ka hana hewa ole.''
A ke ninau mai nei oe. Owai la na mea pono i ka pii ana i ka luakini e pule, o ka Parisaio paha e kaena ana i kona pono, like me Z. Poli, a o ka Lunaauhau paha hoi like me ko Kahuna Parani e ku-i ana i ka umauma, oleha na maka i ka aoao, me ka i aku, no kuu hewa, no kuu hewa, no kuu hewa nui loa. E ka makamaka e, ina e hahai ana kaua i ka noonoo maoli, a loaa aku ka hai pono ana i ko ninau, eia ka'u. O ka ka mea no e hoike ana he pono, oia no ka mea pono i ka'u ike, a o ka mea no hoi o maua e hoike anu, no kuu hewa, no kuu hewa, no kuu hewa nui loa, oia no ka mea hewa o maua i ka'u ike aku, no ka mea hoi, ua nui loa kona hewa, a ina paha o nei haele ana o maua i ka Aha Hookolokolo, ke manao nei au, o ke Kahuna Parani no o maua ke hoopaiia mai ana, no ka mea, ua nui loa kona hewa, aka hoi, ina paha he okoa ae ko ninau, alaila, ke pane aku nei au, aohe o maua pono iki a i elua imua o ke alo o ke Akua.
A eia ko'u manao hope alaila pau au. Ina he manao kou e pane mai ia'u ke maneo ko ihu-pi, e hoike mai ia'u, owai la oe e ka makamaka, no ka pouli paha oe e pee nei, a no ka malamalama paha? Ina oe he kumuao na'u, a owau hoi kau haumana, he pono no ke ike i ka inoa o ka'u kumu me kona wahi i noho ai, mai pee oe, he hana ia na ka naaupo,
a ina hoi oe he kanaka no ka malamalama, alaila, penei ka Paulo i ko Epe so poe : O ka mea hoakaka aku, oia ka malamalama, Epeso 5:13, hapa hope, a i ole oe e hoike mai, a ike hou au i kau mau olelo, me ka inoa no. "Makamaka Hawaii," aole kau ponoi iho a ka makua aku, aohe au e pane aku. A makehewa au ke alualu aku i ka ilio make, e aho paha kuu hopu ana i ka uku lele, wahi a Davida i mea nahunahu
aku. Aloha maikai oe. Z. POLI.
Ka hana aloha a ko Lahainaluna poe.
E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:
E pono ia oe e hoike ae ma ke akea i ike ai na makamaka a pau, mai Hawaii a Kauai, oia hoi kela hua nona ke poo e kau ae la maluna, ka hana aloha a ko Lahainaluna poe.
Ma ka la elima o Maraki nei, ua loaa mai i na hoahanau o Nahiku nei he $5.10. na na haumana o ke Kula Nui o Lahainaluna, he mau dala kokua aloha na lakou i ka luakini o Nahiku nei, ma ka lima mai o ko makou hoa'loha ka mea mahaloia Asa Hopu, iaia ka hooili ana mai o ko Lahainaluna poe aloha, mamuli o ka paipai ana a ko makou hoa T. Hoomaha a me M. Kuaea ka lakou kumu, nolaila, ke hoolaha nei au ma ke akea, i ike mai ai na keiki o ke Kula Nui i ka hiki ana mai o ka lakou mau dala makana aloha i ko Nahiku nei poe, o i mai auanei oukou, aole i loaa mai ia makou, ke hai aku nei au, ua loaa mai ia mau dala he $5.10— Nolaila, ke haawi aku nei na hoahanau a pau o Nahiku nei i ko lakou, aloha ia oukou e na haumana o Lahinaluna, no ko oukou kokua aloha i ka luakini o Iehova
ma Nahiku, ke i nei au, me oukou ko makou mahalo. S. KAAUMOANA.
Nahiku, Koolau, Maui, Ma r. 9, 1868.