Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 15, 11 April 1868 — Page 2

Page PDF (1.82 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, APE RILA 11, 1868

En glish Column.

Ea rthquakes.

We give our Engli sh Column to a narrative of the earthquakes, as observed in Kona Hawaii last week up to April 1st by Rev. J. D. Paris.

O RANGE HILL, Mar. 28.—Yesterday morning, we had a glorious sight from our verander. A new eruption on Maunaloa ! About 20 minutes before 6 o'clock, A. M., we discovered (as it appeared) from the summit of the mountain, an immense column of smoke. One grand column first rising high in the firmament with a huge pillar or rather pillars of smoke siting upon it. It was grandglorious beyond discription-reminding of Sinai when Jehovah spake to Moses. In less than half an hour, vast columns of smoke were rising in a Southerly direction, to the distance of 10 or 15 miles. This continued to increase, extending south as it appeared to us, until the Mountain was shot in with cloud about noon. At night we watched expecting to see a great river of fire. But no, all was dark and still as death, and when the stars came out, all was clear and bright as usual. In the early morn Saturday, fields of black smoke seemed to be passing off South, as if from a river of fire on the other side toward Kau. At about 7 o'clock this A. M., a shake of earthquake, and soon an other, and still an other, at intervals of half or three quarters of an hour, until noon. From Saturday noon until 11 o'clock at night, we had a fearful time. One continual succession of Ear thquakes, at intervals of from two to five, and sometimes ten minutes. The vibration, never ceasing. At times the shakes and heaving of the earth was attended with a roaring and hissing noise.

Tuesday morning, March 31.

This morning the earth is still shaking. Sabbath A. M., from 12 o' clock until 5, the shakes were not so frequent and were attended with less noise—but from 5 to one o'clock we counted over 70 shakes. These were distinct, and how many slighted shakes occured, we cannot tell. The vibrations continued to shake our house during most of the day. Since Sabbath one o'clock, shocks have been less frequent, sometimes not more than one or two in 15 minutes; and on Monday an hour or two would elapse without our experiencing any thing. In our house the plastering is very much shattered but not half so much as we should expect with such tremendous heavings of the earth, Some 4 avalanches fell of f our Pali into Kealakekua during one of our most terrific shakes on Saturday, and one on the Sabbath. I am informed that vast portions of the Palis have broken and fallen into the sea all along our coast. Stonewalls to any amount thrown down. We are now waiting to see what the Lord will do with us. We have not undressed for the night since Friday. Our houses are vain things for safety, the stone and lava foundations are all yielding.

HUNAHUNA HUIKAU.

NA LOAA A ME NA LILO O FARANI.—Ua hoike ae na Kuhina o Farani i na loaa i kohoia aku no ka makahiki e hele nei, he 1,792,000,000 na hapaha Farani, a o na lilo i kohoia akau 1,811,000,000 na hapaha Farani. Aohe no i kanamai ua loaa, a pakela loa ae la hoi na lilo mamua o na loaa.

Ua waihoia aku ka Palapala Hooilina o ka Haku Ferederika Ba ruce, Kuhina Noho o Enelani i noho ai ma Wasinetona a make, i mua o ka Aha hookolokolo Kauoha. O kona mau waiwai pua ma Enelani wale no he $350,000. Ehia la ma na aina e ae.

LOLILOLI WALE KA AHA KUHINA O TUREKE. Ua kulanalana ka noho ana o ka Aha Kuhina o Tureke, a ua haalele mai na Kuhina a pau i ko lakou mau Oihana, koe wale no ke Kuhina Nui. Heaha mai nei keia o na hoa kuka o ua Suletana nei ?

KE PII NEI KA ENA.—Ua loheia ma Napela, ke haualaoa la na huna ahi a ka lua pele o Visuvia i ka lewa nuu, me ka ikaika loa, aka aole nae he nui o na pohaku pele. Ke kani la kona mau hokiokio me ka leo nui, me ka amaamau.

HE PAIKAU KOA NUI.—He paikau koa nui o na koa o I talia ma Teviana Chiaga. Ua paikauia lakou i mua o na lehulehu he nui loa o na kamaaina. Malaila o Adimarala Faragu kahi i noho makaikai aku ai, a ua huro ia mai oia i kona hoea ana aku e nana i ka hookahakaha ana a na koa o ke Aupuni e noho ana i loko o ke kaua kuloko me ka Mana Pope, ke kanaka i hookiekie ae ia ia maluna o ka noho ana like o kanaka, a hoohanohano ae ia ia ma ke ano hoohalike me ka Mea Mana hookahi.

Aia maloko o ke kulanakauhale nui o Aigupika, he punawai e hookioia ai ka wai. O ka hohonu o keia punawai he kanalima anana, a o ke ana waena elua anana me ekolu kapuai. Mailoko mai o keia punawai e loaa ai ka wai i kela kulanakauhale (Cairo.) He mau haneri miula e pauma mau ana i ke ao a me ka po.

E MALAMA I KE KANAWAI LAWE OHUA.—Ua hoopiiia ka mokuahi Ribupalika Nui ma Kapalakiko, no ke kue i ke kanawai lawe ohua. Ua hiki aku paha i ka iwakalua tausani dala ka nui o ka uku. Ua hoopii pu ia no hoi ka moku Ethan Allen no ia kanawai hookahi, no $1,750.

HOLO MAOLI.—O ka moku R. C. Wale, e holoholo nei mawaena o Honolulu aku nei i ke kikina i hala, ku aku la i kona awa iloko o na la pokole he hookahi hane ri wale no. Holo maoli kela o ka eku ana aku nei i ke kai loa o ka Pakipika, a komo i ke kai kupikipikio o ka Atelanika.

Ma ka nupepa a Wini o ka Poaono aku nei i hala, ua ike iho makou, e hoomaka ana o Hanale (H. W. Severance) a me K. Kalaka opio i ka oihana kalepa ma Kapalakiko, a e makaukau ana laua e kuai i na mea a pau e hoounaia aku ana mai Hawaii nei a me na lole a pau e kauohaia aku ia laua. E hooko kokeia i ka wa pokole.

HE POLOLI A KA WI.—Mai ka Akau mai o Europa, ua hiki mai na lohe kaumaha, aia ma na aina o Suekena a me Finelana he nui loa ka make i ka pololi a ka wi.

—Ma kekahi mau nupepa mai Geremania mai, ua piha lakou no na olelo kaumaha no ka nui loa o ka wi i hele aku ma Geremania Hikina. Ke komo mai la ke anu iloko o ia mau aina, a he hikiwawe loa ke poho ana o ka lakou mau mea kanu, a o keaha la auanei ka mea nana e hoopomaikai iki aku ai i ko lakou mau pololi a maka kunewanewa e aneane ana kekahi poe e kaili ae i ke aho o keia ola kino ana. Ke hooikaika nei na haole Geremania ma kela a me keia wahi e kokua i keia pilikia o ko lakou aina makua, a pela no hoi na haole Geremania o ko kakou nei kulanakauhale e hooikaika nei e kokua. Ma na nupepa haole o keia kulanakauhale, ua ike iho makou, ua kukala ae ke Kanikela Perusia ma Honolulu nei, o ka poe makemake e kokua aku no ka pilikia o keia aina, ua weheia ka puka no na mea a pau e hele aku ana a haawi makana aku no ka pilikia o keia lahui. Nolaila o ka poe i kupu na manao maikai e kokua aku, he mea pono loa ia.

I ka heluhelu hou ana aku, loaa hou no ia makou kekahi mau olelo hookaumaha, aia ma na aina ma ka Akau o Aferika, oia o Alegeria a me Tunisa, he nui loa ka wi, o ka poe make a me ka poe e kokoke ana e make, e waiho wale ana lakou ma na pipa alanui. O kekahi kumu paha o ka make nui ana, o ka nui loa o ka wela, a o ka hakahaka ae hoi o loko.

—Kai no la hoi o keia mau aina wale ae nei no la maluna ka wi, eia no ka hoi ma Palesetina a ma Suria kekahi mau aina i nele i ka ai, aka aole nae i oi aku ko lakou wi i ko na aina i hai muaia ae nei, aka he pono no i ka lehulehu e nana aku i keia pilikia a haawi aku i na kokua ana e hoola ae ai i keia mau pilikia pololi. O ke Akua ko kakou Makua Nui maluna o kakou a pau, a nolaila o kakou he poe hoahanau, a he pono ia kakou e lawe i ke kaumaha o kekahi maluna o kekahi.

Ua hoi ae ke Kuhina Noho o Ame rika Huipuia ma Farani mai Enelani ae. Aole oia i holo i Enelani ma ke ano pili aupuni, aka i holo aku oia e ike a hoohanohano i ka mareia ana o kekahi o kana mau keiki kane ma ke kulanakauhale o Ladana.

Ma ka la 16 o Maraki aku nei i kunewa ko ke Kuhina hou Disraeli komo mua ana aku i ka Hale Ahaolelo o na Makaainana, a ua paipai nui ko ka hale iaia, a i kona haiolelo ana aku, ua hakulukulu hou mai no ko ka hale.

AOHE NO I KANA MAI.—Ma kekahi nupepa, ua ikeia iho, o ka uku makahiki o ka nupepa Manawa o Ladana he iwakalua kumamalima tausani dala o ka makahiki. O ka uku iho la no ia o ka Peresidena o ka Ripubalika Nui o Amerika Huipuia. Nui no hoi na pepa i hoolahaia aku, ke nui la na loaa no ia nupepa.

Na Mea Hou o Ke Alo Alii

KA MOI KAPUAIWA.—Ma ka hora 10 me ka hapa o ka po Poakolu iho nei, ua ku mai Ka Moi ma Ainahou, maluna mai o kona kuna alii Kamaile. I ka manawa no i ku mai ai, e kakali aku ana kona kaa lio holoholo mau, a i kona kau ana mai, holo pololei aku la oia i kona Hale Alii ma Iolani. I ka makou ike aku ia ia maloko o ka mahina powehiwehi o ua po la, ua maikai a oluolu kupono kona ola kino. I hoi mai nei oia e wehe i ka Ahaolelo o kona Aupuni, e wehe ana i keia Poaono ae, la 18 o Aperila nei.

NA MOI WAHINE KANEMAKE.—Ua oluolu makou i ka lohe ana mai, eia no ke ola maikai mai nei ko kakou mau Moi wahine ma ko laua mau Home Noho, aka ua pale nae ko laua ike nui ia ana e ka lehulehu ma na luana holoholo kaa o na kakahiaka a me na ahiahi.

KA MEA KIEKIE KA MAKUA ALII.—Eia no ka Makua Alii M. Kekuanaoa, ke ola maikai nei, a he mau ka ike pinepine ia aku e ka lehulehu kona mikiala mau ana i na halawai haipule ma ka ekalesia ana i hookahua mau ai.

KE LII KIAAINA WAHINE.—Ua oluolu ke ola o ke Kama Ali Kiaaina wahine o Hawaii, aia oia ma Waialae kahi e luana nei a hiolani pu me ka oluolu kupono.

KE KEIKI ALII W. C. LUNALILO he oluolu maikai no kona ola. Aia no oia ma kona home ma Waikiki-kai.

NA PUA ALII.— B. Pauahi, Kamakaeha, Likelike a me Hon. D. Kalakaua, he oluolu maikai ko lakou a pau.

Ua ku mai ma Honolulu nei o Beniamina Holladay Jr., i holo makaikai mai nei oia ma keia Pae Aina no ka hana e pili ana i ka laina mokuahi e holoholo nei mawaena o kakou a me Kapalakiko, a e noho ana oia maanei no kekahi mau hepe doma. Ke manaolana nei ka Hui Hooholo Mokuahi e loaa aku mai keia Aupuni aku kekahi uku makahiki, a me he mea la paha e noi ana ua hui la, e kokua mai ke aupuni i $25,000 no ka makahiki hookahi.

Ka Nupepa Kuokoa.

KA LUNA HOOPONOPONO, - - L. H. KULIKA.
KA HOPE LUNA HOOPONOPONO, J. KAWAINUI.

POE HAKU MANAO NO KE KUOKOA.

C. J. Laiana, ( Lyons.) S. M. Kamakau.
Rev. M. Kuaea, Rev. C. B. Anelu. (Andrews)
Rev. L. Laiana (Lyons) D. Malo
(Lokoino.)

HONOLULU, APERILA 11, 1868.

Ka Hoike ana o na Kula Kuokoa.

I ka pau ana o ka hapaha mua o keia makahi, ua hoomakaia ka hana a ka Ahahui Kula Kuokoa i haawi mai i ka Peresidena o ko lakou Ahahui, oia hoi ka Hoike ana i na Kula.
            I ka la 30 o Maraki, ma Waialua ka hana mua ana ; a o kahi kupono no ia no ka hoomaka ana, no ka mea, o Waialua no kahi i hookumuia ai ke Kula mua o keia mau Kula Kuokoa—oia hoi ke Kula haole a Nakuina. Ia la no ua hoikeia ko Nakuina kula me na kula Hawaii elua o Kamalooloa a me Mokuleia. Ke kokuaia nei keia mau kula elua e ka ekalesia o Waialua. Ma ka ae oluolu ana o na kumu, ua huiia na hana hoike o keia mau kula ekolu, penei ;—hoikeia he papa a he mau papa paha o ke kula haole, alaila hoikeia he papa a he mau papa paha o na kula Hawaii. Mahalo maoli no au i keia hana oluolu ana. Hoihoi ka manao o ke anaina nui i ka nana ana.

NO KE KULA HAOLE A NAKUINA. He 20 mau haumana. Eha mau papa heluhelu, 2 papa Hoikehonua, 2 Helunaau, 1 Anatomia, He kakaulima, 3 Himeni, 4 Haiolelo. Ua ikeia ka hooikaika maoli ana o ke kumu. Moakaka no ka hoopuka ana o na huaolelo, a ua ao ia no ma ka unuhi ana mai kekahi olelo a i kekahi olelo. Nani maoli no hoi ke kakau lima ana.

NO KE KULA O KAMALOOLOA. O Kapua ke kumu. He 13 haumana, a he mau keiki opiopio no. He kumu hoomanawanui keia, me ke aloha, i na keiki o ia wahi mehameha, o Kamalooloa. He uuku kona uku he nui nae kona ikaika. He hana misionari maoli kana i hana ai.
            O Makanui ke kumu o ke kula o Mokuleia. He pokole no ka manawa ana i noho kumu kula ai malaila. He 17 mau haumana. Ma ka hoike ana ua ikeia ka hua o ka hooikaika kahiko ana o ka ekalesia o Waialua e hoonaauao i na keiki o ia apana i haaleleia e ke aupuni. He mau keiki kane nunui no kekahi o keia kula, a ua hoihoi maoli no lakou ma ka imi ana i ka naauao. Mahaloia no lakou.
            I ka Poalua, la 31 o Maraki, ka hoikeana o na kula o Waialee a me Kahuku. O Leleo a me kana wahine na kumu. He 16 mau haumana. Ua akaka lea ka pii ana o keia poe keiki ma ka ike. Pahee maoli ka heluhelu ana o ka hapanui o na haumana. Ke makaukau nei ma ke kakaulima ana. A ma ka Ninau Baibala ka makaukau loa. O ke kaikamahine i kapaia A Pilau mamua, ua hoololiia kona inoa, no ka pii ma ka ike a ua kapaia e kekahi e Haiolelo ana ia la, o A ala ! Elua mau wahine makua opiopio i ao ia ma ka A, aole nae i hoike ia.— Ua kaawale o Kahuku a me Waialee i keia manawa, a ua lilo i ekalesia okoa, a maluna o lakou iho ka hanai ana i ko lakou Haiolelo o Leleo. Ma ke kokua ana o ko Waialua ua kuai ia he kuleana ma Waialee no keia ekalesia hou o kakou.
            Ma Hauula ka hoike ana i ke kula haole a Nahuina i ka Poakolu, la 7 o Aperila. He 20 mau haumana. He kula hou keia, aole he makahiki o ke kula ana ; a ua hemahema iki hoi no ka like ole o na buke o na haumana. Ua paipai ia na makua e hoolako i na haumana i na buke a ke kumu i makemake ai. Ua oi aku ka ike o kekahi mau haumana o keia kula mamua o ka'u i manao mua ai e loaa ana ma Hauula. O ka'u i mahalo ai ma keia kula, a ma ke kula hoi o Kailua, ka hoolilo ana o ka Buke Kauoha hou, i buke heluhelu.
            I ka Poaha hoikeia ke kula a Kauhane, ana e kula nei ma Kailua. Ma ka Halepule o Waimanalo ka hoikeana. He 14 mau haumana. He kula hou loa keia o na kula Kuokoa o kakou. He mau keiki nunui, ka hapanui o keia kula. Akahi no a hoomaka ke ao ana ma ka olelo haole i ka manawa i aneane o-o ko lakou mau olelo, nolaila aole no i hiki loa aku i ka piko o ka mauna o ka ike ma ka olelo haole. Aka ua mahaloia lakou, no ka mea, i ka ninau ia ana ma ka olelo Hawaii, ua makaukau no.
            Ma Kaumakapili ka Hoike i ka Poalima, la 3 o Ape rila. He kula nui keia, he 140 mau haumana. Aneane elima hora i lilo ma ka hoike ana. He 18 mau papa i hoike ia, a he mau himeni a he mau haiolelo. O ka oi no keia o na kula haole a'u i hoike ai iloko o keia mau la, a o kekahi kumu, o ka hoomaka ana o na haumana i ka wa opiopio. O ka hapanui o keia mau haumana, ua ao mua ia no ma ua kula haole e ae. He maikai maoli no ka hoopuka ana o na huaolelo, he moakaka ; aneane haole no : He maikai loa hoi ka himeni ana, ku no i ka mahalo nui ia. Ikaika no ke kumu o Kiha i ke ao ana i na keiki he lehulehu.
            No ka manawa ole iloko o keia hepedoma, ua hoopanee ia ka hoike ana o na kula haole o Kaneohe a me Kawaiahao, a i kekahi manawa e aku.
            Ke manao nei au, ua loaa no na hua maikai o na Kula Kuokoa o kakou. A ua hoomaka io ia na hana o ka Ahahui Kula Kuokoa o kakou. I nui ke aho e na kumu a me na makua! He hana luhi keia. Ma ka hoomanawanui ana e loaa ai na pono nui a kakou e imi nei. I ko kakou imi ana i ka naauao o na haole mai kapae i ka naauao ma ka olelo Hawaii, a mai hoopoina hoi i ka naauao mai ka lani mai. A na ke Akua kakou e hoopomaikai mai. L. H. KULIKA.
                Peresidena o ka Ahahui Kula Kuokoa.

HE NU HOU HAWAII ANO NUI!
Ka Pele, Olai a me ke Kaihoee.

He elima a eono mau palapala i hoounaia mai i keia keena, no Kau, Kona a me Kohala Hawaii mai, a mai Waihee a me Lahaina Maui mai. Ke mahalo aku nei makou i ka poe nana kela mau palapala i hoouna mai, no ko lakou eleu ma ka hoouna ana mai, aka, ke lawe pakiko nei makou mai kela a me keia palapala mai.

PALAPALA O KAU MAI.—"Ma ka la 27 o Ma raki, ike aku la makou ia Mauna Loa e waiho kalae mai ana, me ka uhi ole ia e kekahi ao; he mau minute pokole mahope iho, ike ia aku la ka pii ana ae o ka punohu e hoomaku ana me he ao la. Mahope koke iho no, o ka ulaula koke ae la no ia o kela punohu ma ka piko o Mauna Loa, a o ka holo koke aku la no ia o kona a ana ma ka huli Komohana me he kahe a wai ana la e holomoku ana."

PALAPALA O KONA MAI.—"Ua kai mai ka a ana o ka pele a ma ka mole ma kai nei o Mauna Loa, ma kahi kokoke i kapaia o Pupuawai, aia malaila kahi i nau-a-humuhumu ai. Ua pii aku o Liki (Mr. Neville) a me Keakaikawai ke keiki kamaaina o ia nahele e nana, a ua hoi mai. O ko laua manao e kahe ana ka pele ma Kau."
            Ke olelo nei kekahi kanaka naauao i moe ma ka Hale Hookipa o ka lua o Pele i ka po Poakahi, la 30 o Maraki, aohe i kahe ka pele, a ua ike ole ia aku e ia ka puka ana o ka pele. A ina pela, oia no kai ike ole aku ma ka aoao kupono iaia, a o Kau a me Kona, me he mea la ua ike io no ko laila poe e like me na palapala maluna.

No ke Olai.

 "Ma ka la 28 o Maraki, ua hoolale ae ke olai me ka ikaika loa. Ua kupinai loa na olai i hoohakui nui iho ia makou, ua oi ae ka ikaika o kekahi i ko kekahi, a ua emi iho no kekahi, aka, no ka amaamau loa, ua hina ilalo kekahi haole o Kona nei, oia hoi o Kake Kealoha, a ua waiho maluna o ka lepo no kekahi mau minu te. Ma ka la 29 ae, hoomau mai no ka naueue ana a me ka haalulu nui loa. Ma ka la 28 nae, ua lohe laula ia mai, ua hanee ka Pali kapu o na 'Lii, oia hoi ka 'Pali kapu o Keoua,' e hoomaka ana ka hanee ana mai Kalepeamoa aku a hiki i ka Pali o Kii, a hala loa aku i ka pali maluna ae o kauhale o Kealakekua. Ku ka uahi o ka ea o ka lepo ma keia la, a me he uahi la no ke ahi pele. Kuhihewa no kekahi poe ua puka ka pele i kai nei, a hooho ae me ke kahea nui, Puka ka Pele ! Ua puka ka Pele e !!" Honalo Kona.
            Wahi hoi a kekahi mea kakau, penei no ia: "Weliweli ke olai iloko o keia mau la, mai ka la 27 a hiki i ka la 30, oia mau no o ka naka ana o ka honua. Aole au i ike i na olai mamua e like me keia i keia makahiki, nolaila, o na pohaku a me na pali o ko makou mau kahakai, ua pau i ka helelei a nahaha. Ke manao nei ka poe kahiko, no ka ikaika o ka a ana o ka Pele. Pela io paha, aka, ua hoike ia nae ma ka Hoikehonua, no ka paa loa o ka mahu."
            Ma kekahi lohe, ua helelei na papohaku o Kona, a ua hoolele ia ka hauli o ko laila poe kalepa no keia mea kamahao i ike oleia mamua.
            Eia mai ke ano nui o ko Kau palapala no ke olai : Mai ka po o ka la 27 mai ke oiai nui ana ma Kau, ua wawahiia kekahi mau pa hale, a ua poho kekahi poe. O ka pali kaulana o Pohina, ua olepeia mai kekahi wahi paa, a ua hopohopo ko laila poe kamaaina, o ili mai keia pilikia maluna o lakou a pau.
            Ma kekahi mau lono, ua hiki ke hooiaio ia, o kahi oi loa o Kau o ka ikaika loa o ke olai, no ka mea, oia ka okana kokoke iki mai i ka lua o Pele. O ka hale pohaku ka o Kapena Baraunu ma Kahuku, ua hoohaneeia, a pakele mahunehune wale iho no ka ohana. O ka puka uahi hoi o ka halekuke Mr. Pogue ma, ua hiolo liilii. I ka la Sabati ae, oia hoi ka la 29, ua halawai o Rev. J. F. Pogue me kona mau hoahanau malalo o ka malu o na laau kukui, pela ka hai a ka nupepa haole o ke Aupuni; no ka makau o hanee auanei ka Halepule. Ua oleloia hoi maloko o ia nupepa, he ekolu haneri olai i hakui iho ma Hawaii. A ina pela, he kumu io no ia o ka hanee ana o kekahi mau pali paa e like me ka hoike mai a ko kakou poe kakau manao.
            Ua lohe hou mai no hoi makou, i ka wa a kekahi okohola i holo ae ai mawaho o Hamakua, ua hoohapahapaiia ka moku, a ua ike ia aku na olaelae pali e hanee mai ana. Ma Kawaihae, "ma ka Poaha (?) auina la, ekolu naueue ana o ka honua i ke olai.
J. A. Kamakini."

Ma Lahaina, i ka Poaha, la 2 o Ape rila, ua loaa ia wahi i ke olai, o ka hora 4 paha ia, ua ike ia ke olai ana ma Lahaina, a me ka emi ana o ke kai, pela ma ka palapala a J. H. Moku, malalo o na uu hou o Maui.

Ma na lono i hiki mai io makou nei, ua ike aku la ko Wailuku Maui poe i ka ula wena o ka pele, ma ka po Poalua iho nei, a pela no ka kekahi poe o Molokai. He keu paha keia o ka a nui io ana. Ke noenoe pu mai nei no hoi na kakai pali i ka uahi.

Ma Waihee, i ka Poaha la 2, hora 3 me 50 minute, ua ike ko laila poe i ha hoonaueueia ana o ka honua, a ua hikilele ko laila poe. a me he aha Ia la ia lakou. Ma ka po Poalima a ao ae Poaono, ho ra 1 o ia po me 15 minute, hikilele hou no ko laila poe i ua olai nei.
            Ma Honolulu nei hoi, he olai i ka hora 4 o ke ahiahi o ka Poaha, la 2, a i ka po iho o ka Poalima a ao ae Poaono, elua a ekolu olai ana, aole nae hoi makou i ike iki. Pauhia loa paha kekahi poe i ka hiamoe, a o kekahi poe kai ike.

No ke Kai Hoee.

Palapala mai o J. A. Kamakini o Kawaihae, i ka wa ka a ko laila poe i puiwa ai i ke olai, a he manawa pokole loa iho, emi loa aku la ke kai a maloo na wahi mauka iho o kahi a ka nalu e poi ai, aole no hoi i liuliu iho, kai nui hou mai ana. I ke olai ana ka, haalele ka lehulehu i ka Halekuai (?) a koo hookahi keia kanaka.
            Ma Honolulu nei, mahope iho o ka hora eono, ike ia ma Honolulu nei ke kai pii me ke kai emi. He mea kupanaha loa keia, oiai makou e ku aku ana a nana i ka emi aku a me ka pii mai o ke kai, olelo ae hoi kekahi poe kamaaina o Honolulu nei, "he kai hoee a he kai maloo no kekahi i ike ia ma Honolulu nei, a ua ili na moku e ku ana ma ke awa nei ia kau."

Nu Hou ma Hilo a me Puna.

WELIWELI A ME KA MAKA'U !

Ma ke ku ana mai o ka moku okohola He rcules mai Hilo mai, ua loaa mai ia makou ma ka lokomaikai o Iosepa Nawai na mea hou mai laila mai, no ka pele, olai a me ke kai hoee, oia keia malalo iho nei Ma ka la 27 o Maraki hoomaka ke olai ana ma Hilo a hiki loa mai i ka la 3 o Aperila. He 30 a oi aku a emi mai paha olai ana i ka la, aole nae ikaika loa. Hookahi olai ikaika loa ma Hilo mawaena o ka hora 3 a me 4 o ka la 3 o Aperila. O ka Halekuai Laau Lapaau o Kauka Wekemoa, pau loa mai na omole laau i ka hiolo a nahaha, a lilo i mau mea ole a poho. O na pola, na pa a me na mea aniani o na halekuai pau loa i ka nahaha. O na keiki kula a Laimana, haalele i ko lakou hale i ka po, a moe ma ka Hale Kula Haole a Hikikoki. O ka lehulehu o ka poe waiwai, lelele ko lakou oili o nui ko lakou poho. Na pa pohaku hiolo wale mai a mokaki ma na alanui. Haalele ka lehulehu i na home a moe mawaho o na hale.
            Na alanui, nakaka wale ae mai ka 1 iniha a hiki i ke kapuai hookahi ke akea. O ke alanui e moe ana mai ka Halekuai aku o Hapai a hiki i Waiolama, ua akea iki ae kona nakaka. O na pali ma o a maanei o ka muliwai o Wailuku hanee nui mai lakou. O na puka uahi o na Hale Wili ko o o Hilo a pau, pau i ka hiolo, koe wale no o Paukaa. Ma Onomea, ua hiolo kekahi kumu pali a make hookahi wahine a pakele mahunehune he kane, a e make ana no paha. Ma Hilo no ka makau o kekahi kaikamahine i ke olai iaia e moe ana ma ka hale, lele ma ka puka aniani a hai kona wawae. O ka haole nana e malama nei i ka Hale Hookipa ma ka lua Pele, ua makau a haalele aku, holo mai i kai o Hilo me ka weliweli. O ke kahua o ka hale e ku ana, ua nakaka ae la mawaho a puni. O ke alanui e hele ana i Kau mai ka luaopele aku, ua oaka ae la a akea hiki ole ke hele aku. O kahi a ka pele e a ikaika loa la, aia ma Kaluaiki, oia kahi i ulu ia e na laau nahelehele e pili ana ma ke alanui e iho ai i Puna. He pele ma ka lua mau, aka, aohe nae he ikaika e like me kela.
            O kauhale o Keauhou a me ka Hale Hoahu Pulu o James C. Kini, (King) ua poi ia mai e ke kai hoee a ua lawe pu ia aku. Ua hoouna ia aku ke kuna O dd Fellow e holo i Keauhou e nana i na mea i koe iho malaila, a e hoopakele mai paha i na he mea hiki. O ke kai hoee ma Hilo one iho, ua pii mai a hala ewalu kapuai ka hohonu, a ina maloo aku, ahu wale na kuaau kahi a ka nalu e poi ai. O ka uapo o Kaipalaoa uhi pu ia mai e ua kai hoee nei a hala i ka auwae o ke kanaka ka hohonu. O na pohaku malalo iho o ka uapo o Wailuku, ahu wale i ka wa i mimiki aku ai ke kai a i ka wa i pii mai ai, hele a halihali i na kaulahao o ka uapo. Weliweli loa kolaila poe i keia wa. He ike ia aku no ka a mai a ka Pele iluna Maunaloa, a e manao ia ana e iho ana ma Kau.

NU HOU KULOKO

Oahu.

Ua hoouna mai kekahi mea kakau manao naauao i ko makou nei keena, he Olelo Pane ia Iwihilo, nona ke poo "He Ui he ninau no wai he waa?" aka no ka piha e o ka pepa o keia pule, ua kapae iki makou a keia pule ae, alaila pai ia mai ka hiu a ke poo. No ko makou aoao iho aole makou e pane ana a hoike mai o Iwihilo i kona inoa ponoi e like me ka makou koi mua.

KULA KAIKAMAHINE O KAWAIAHAO.- Ua lilo iho nei i ka Papa Misionari Amerika ka malama o ke Kula maluna ae, a Lilia D. Binamu e noho kumu nei. Ua ohi ia na dala he 1950 mai Honolulu ae nei, e like me ka makou hai ana i kekahi pule i hala. Ua haawiia ka malama i keia Papa ma ke kumu hookahi wale no oia ka hoolilo ana i kahua ao no na kaikamahine Hawaii.

UA KAPAEIA.—Ua loaa mai ia makou kekahi palapala loihi, ewalu aoao kanana, mai a J. P. Kama mai o Honouliuli, he moolelo holookoa o na hoike o ka apana kula o Ewa a me Waianae. Aka, no ko makou hai e ana i ka pule i hala ae, no na mea e pili ana i ua hoike kula la, no ia mea, ua hoomoe maikai aku makou i kau kope ma ka pahu ume. Aka, ke mahalo nei makou i ka ikaika o na makamaka i ke kakau mai.

MA KILAUEA AKU NEI.—Maluna o ka mokuahi Kilauea i holo aku ai i ka Poakahi iho nei, ua holo aku kekahi poe o ke kulana kauhale nei e makaikai i ka hana a ka wahine o ka lua e hoeu mai nei.

KE KAU KIU RE HAOLE —I ka Poakahi iho nei, ua weheia ke kau Kiure haole o Honolulu nei, a no kekahi hemahema, ua hoopaneeia lakou a ka Poalua ae. Ma ia la lakou i hookoloko ai i kekahi hihia.

KA MOKU POINO.—O ua moku popilikia nei o kakou, R. W. Woo d, eia malalo o na lima paahana, a me he la e makaukau loa ana kona mau hemahema i keia mau pule aku, a hoomaka e au ma ke ala moana. Ma ka Olelo Hoolaha a Kakela me Kuke e puka nei ma ko kakou pepa o keia la, e ike iho a ua nei kakou, he kuai emi loa kekahi o ko laila mau lole, a nolaila, na ke emi o ke kumukuai e kono aku ia oukou e kipa ae a nana no oukou iho. Ma ka hora 4 1/2 o ke ahiahi Poalima aku nei i hala, ua holo aku ka mokuahi Idaho me ka piha i na ukana o ko kakou makeke, a me na ohua he kanaha kumamalua ka nui. O ka oi keia o kana holo piha loa ana ke papani la ke 42 i na keena o na ohua.

KE KUNA "KA MOI KEIKI."—Kai no paha ua awelu la kahi kuna Ka Moi Keiki, eia no ka i Kahului ia e mouo mai nei. I ke kakahiaka Sabati aku nei i hala, komo mai ana ma ke awa o Honolulu nei, a i kahi la ae no o ka huli hoi aku la no ia i ke one-hone o Kahului. ——

KA LA E WEHE AI KA AHAOLELO.—Ma ka la Olelo Hoolaha Alii, e ikeia e ka lehulehu, o ka Ponono e hiki mai ana, ia 18 o keia malama, oia ka la e wehe ai ka Ahaolelo o ka makahiki 1868. E komo kino mai ana no ka Moi e wehe i kona Ahaolelo. Aia ma ka Hale Hookoloko ma Honolulu kahi e weheia ai. ---------

NA LUNAMAKAAINANA.— Ua hiki mai i ke kulanakauhale o Honolulu nei o W. F. Koakanu o Koloa, a me David Kaukaha o Hanalei, Kauai. Eia no hoi o Levi Keliipio i Honolulu nei. Me he mea la e hiki mai ana paha kekahi mau Luna ma ka mokuahi o keia kakahiaka nui.

Imua o ke kau Kiu re kanaka maoli o Honolulu nei o keia kau, ua hookolokoloia kekahi kanaka no ke puhi hale, oia ke kanaka i manaoia ai nana i puhi ka hale kuna o ka mahiko o Kaalaea, ma Oahu nei. Ua hoopaiia ua kanaka la.

KE KAU KIU RE KANAKA O HONOLULU.— Ma ka Poakolu iho nei, ua weheia ka Aha hookolokolo kiure kanaka maoli, o ka apana mua. Ua waihoia mai na hihia imua o ka Aha e ka Loio Kuhina, he hihia puhi hale, apuka, hoopii poho, a me kekahi mau hihia e iho i waiho ia mai na ka aha e pulumi.

PAKELE MAI KU I KA BIPI.— I ke kakahiaka Poaono aku nei i hala, i ka wa a Kilauea i ku mai ai, a hoolele ia kona mau bipi, a he wa ia e piha ana kanaka i ka lealea i ka nana i ka hae o na bipi. E hele ana kekahi kanaka, aia hoi, puka mai la kekahi bipi mai ka pua mai, a holo mai la e peu i ua kanaka nei, aka ua pakele nae kona ola me ka pihoihoi nui. Ma ia kakahiaka hookahi no ua hou ia kekahi lio e ka bipi a pakele no.

HALAWAI KAAWAI HELU 4.—Ma ka halawai mau o ka Puali Kinaiahi Helu 4 i ka po Poalua iho nei, ua oluolu ia poe e hookuu aku i na lala he 14 oia puali no ka hele ole ana mai a hala na halawai eha e pili koke ana, e like me ka pauku 7 o ko lakou Kumukanawai. Nolaila ma keia hana ana, ua lilo ia i mea e makaala ai na lala a pau oia Puali e nana maka wale mei ana.

Eia ma Honolulu nei, Ka Mea Mahaloia o Geo. H. Mumford, he haole i ike nui ia ma Amerika Huipuia a puni no kona lawelawe mau ana ma hana o ka waea olelo maloko oia aupuni, a ke lele e nei ko makou hauli, me he mea la, i hele mai nei oia e nana no ke kupono o ka hoomoe ana i waea olelo moe moana mai Kapalakiko a hiki i o kakou nei, ke makemake ia e hoomoe mai Amerika a Kina, alaila o ko kakou wahi pukoa ka pahu mua e puka ae ai.

KE KIAKAHI "AINAHOU."—Ua haohao loa ia keia kiakahi no ka hala ana o na la he nui. Ua lohe mai makou, iwakaluakumamakolu ae nei na la i nalowale ai. Ua haalele keia kiakahi ia Waialua ma ke ahiahi o ka po iho i haihai ai na kia o ka moku kalepa R. W. Wood. He mau ohua kekahi maluna ona. Ua manao ia, aole e kahuli ana kela kiakahi, aka, me he mea la paha, ua haihai kona kia, a holo kuoili aku la paha ma ka ili kai me ka pea ole. Nolaila, ina he pakalaki wale ae kau ma Niihau a ma Kauai paha, aka, ke kakali nei kakou o ka lohe hou ia mai nona. No Ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa keia moku; a o kona nui, he 18 tona.

UA KUHI E MAHALOIA. Ua kanalua loa makou, i ka laweia ana mai o kekahi mau hana kahiko i makemake ole ia e ka hanauna hou, a hoikeike hou ia mai, oia na hula ana, a me kekahi mau mea e iho; ua kuhi paha ua kuaaina la o Ewa a me Waianae, he akamai ko na keiki, a he ike; aole, ke alakai ia kumu i na keiki i ka naaupo, oiai, aole ia he la hoike naaupo, aka, he la hoike naauao no. A aole makou e mahalo i na Kumu a me na Lunakula e alakai ana mai ia mau mea i ka hanauna hou. A no keia mau mea kupono ole loa i hanaia, a me ka malu ole o na kanaka i ka wa e hana ana, a no ia malu ole, ua ulu mai ka manao hookano iloko o kekahi poe me heaha la la, a ua haihai na noho o ka luakini o Ewa.