Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 15, 11 April 1868 — "i ka Makamaka Hawaii," a i ole ia, "I ka Enemi paha o ko Oiaio." [ARTICLE]

"I ka Makamaka Hawaii," a i ole ia, "I ka Enemi paha o ka Oiaio."

ALOHA NO OE E KA HOALAUNA: I ka auina la aku nei o ka Poakolu, la 25 o keia malama, ua ike kumaka iho aui ko olelo ao, i anaanai kuoloia e ka lima akau a ka ukiuki, oiai hoi, akahi no au a ike i ka hoea ana mai o koonei puolo "Au." I lele iho kuu hana e ike i na olelo panea Waianuenue, no kuu Haiao o ka la 10 aku o Feberuari, eia ka he mau olelo ao hoonaukiuki na Makamaka Hawaii ka'u e ike mua ana. A i kuu heluhelu ana i kau palapala holookoa mai ke poo a ka hiu, i pai ia ma ke Au Okoa, Helu 48, Buke 3 o ka 19 o keia malama, ua maopopo ia'u, aole loa ia he mau olelo ao no ka hemnhema a me ka pili ole o na mea i haku ia e a'u i ke kumumanao, aka, he mau olelo no ku i ka huhu a me ka hoonaukiuki ke ano i ka ike aku, a i ole ia he hoohalahala maoli paha kahi, i ka hookohu ole ia ana aku o kahi Kahuna Parani i Luna no ke Kuokoa a me ke Alaula o ka malamalama, (malia no ia lua meki oe e ke hoa.) E ka Makamaka Hawaii. Mai kuhihewa mai oe e hoonaukiuki aku ana au ia oe, a e kapa okoa aku ana hoi imua o kanaka. He kuaaina hehena, a he naaupo ike ole loa, a i ole ia, he a-i alaala paha hoi i pu-ho na wawae, aole loa, aka hoi, ma ka'u palapala oiaio o keia la. He kanaka ui maikai loa, | naauao hoi a hanohano maoli, no ka mea, j he keu ka nani a me ka maikai kuhohonu o kau mau olelo ao a ke Au Okoa i mamaka hele mai nei. E ka Makamaka. Ina oe he kanaka makapaa ole, alaila, ke nonoi aku nei au i ko lokomaikai, koe aku ka huhu mai, e nana alua hou oe i kuu haawina, me ka noonoo nui, a loaa ia oe na kumu e holo pono ai keia hana iwaena o kakou, e hoike ae ka maikai imua o ka lehulehu mai Hawaii a Niihau, i ike ai hoi na Kahuna Parani a me na hoahanau Parani a oukou i ko naauao e ka makamaka, aka hoi, o keia mau oleio ao io ole au, kohu kamalii luhi naaupo alala wale ka hoonaukiuki ana a ke kanaka naauao like me oe, aohe ia i ku i kou kulana. E ke hoa e, o keia haawina au e huhu nei, ua haawiia mai ia na'u e ka Ahahui Euanelio o keia mokupuni, i ka halawai ana oia Aha i Waialua ma o kona Komite la, a ua hooili pu ia mai no hoi ke kauoha, e huli, a e imi ikaika au i na kumu e holo pono ai keia hana iwaena o oukou Parini a me makou, a hoike aku imua o lakou, i kahi a me ka manawa e hui ai ka Aha, a oia ka'u i noonoo nui ai me ka imi ikaika no hoi i na kumu e holo ai keia hana iwaena o kakou, no ka mea, ua manaoia, aia ke oia o keia mau nupepa elua i ko oukou makemake mai, aole i ka hoowahawaha a me ka hoonaukiuki ano ole ana, kohu ole i kou kulana ko laua ola, a eia ka hoi o ko lele koke mai nei no ia e nanahu ia'u, me he naaupo loa la iwaeoa o ke Aupuni o na Kamehameha kau mau olelo. Mai ae aku no au i kau mau olelo e ka makamaka, ina la i hoike iki mai nei oe i na kumu aku i koe e holo ai nei hana iwaena o oukou, i loaa ole iaʻu ma ka noonoo ana, a ke manao nei au, he waiwai maoli no ia na'u a me ka lehulehu holookoa, ke ao mai oe pela, a eia ka o ka hoohalaahala huaolelo wale iho la no ka hapanui o kau mau oleio ao e ka makamaka, a o ka hoonaukiu-

k«* boi fcc kekooiuM piiipa aku. He mfi k'upoianaha keia na ha; k%* e hos!!iii na huna wii o k* Mino«rai a nui, & o fcau hana ike «rale r.o e ka nnkaiuaka o ka hokake e hor»ak\j ai a haaeka i ko hai luhi. A eia iho enalalo oei k«kahi mau huaoleioau t «nanao ai he ouu oielo ao. 1. Ke i mai nei oe. He boopiSiruea*i au mahope aku 0 a'u m«u Kuuiu Kaiavina i kuu kapa ana ka i ke Aupuni o na Kame. hameha a ka Hi'Aahiwa iaui aloha e inaiaraa nei. He iokoino, a he kokua oie 1 ka nupepa Kaiavi»a. Kia ka'u e ka Maknmaka, aohe au i maa ia hana 0 ka hoopiiimeaai waie ana, e makilo heie ai i ko hai iWe, a loaa la. hoi mai a Iftikau iho ia paiapaia a p«u, raai ke poo a ka hiu, he oie loa no. Ina ia iho nei 0 kuu kannka inakua ana inai, ua ioaa ia'u ka ike a me kahi nooooo uuku, a me ia wahi hakina iki 0 ka malamalanu kuu haku ana i keia kumumanao, aoie rae ka hoopiiimeaai waie ana i ko bai ike, a me a'u mau Kahuna Euaneiio 0 ka maiainaiama, aka hoi, in& ia nku nae 0 kuu kamaiii liiiii ana, he oiaio maoli no. ua hoopiiimeaai mahope o kamaiii nunui no ka mnkau i ka eha, alna paha 0 oe 0 kaua ka i inaa i keia hana o ka hoopiiimeaai ana mahope aku 0 au inau Kahuna Parani no kn makau 0 eha ko ihu, a 0 oe no i kau hnna ino. 2. O ka hookomo in ana 0 na mea ono i kanaka ma kuu palapala, ua hewa ia wahi ,au, a eia ka ka maikai ioa. O ka iaau kea, a i oie ia 0 ke kii aku paha ka ono. Mai* ka.i no nei mau olelo au e ka Makamaka, ina nae he mau kumu 10 ia e holo ai keia hana i\\*aena 0 oukou Panini, aole 110 au e hooie aku ana i ka mea maikai, aka, heaha ia ka hemahema nui 0 keia manao. 0 na mea ono hou, ai ono moinona i ka puu o kanaka ke hanai aku i kanaka ka kanaka i innkemake nui ai, a i oie pono keia mau hunahuna wai ono, a 0 na mea peiekunu anei ka ono i kou mnkemake ana e ka hoaiauna, " Pelaka !" Ina paha e hoopuka mai ana oukou i nupepa na oukou, a 0 ka oukou manao hooka. hi waie no nei e kuawili mnu ai i kela pule keia puie.—" Ke ken 0 Kris=to, ka lei 0 ke kea, ka pono 0 ke kea, ke kii o ke kii, ka iwi o ke kii, ka mnikni o ke kii," a pelaaku a puni ka makahiki. A ia wai la 0 Hawaii nei e p\u ai nei nupepa a knkou? He manao waie no ko'u, ia oukou Panni no e pau ni.'ka poe maa i na kea a me na kii oia ano. A no kuu ike no hoi 0 na mea ono makainaka hou ka kannka i makemake nui ai, ke kumu 0 kuu haku ana i nei mau mea a pau ioa e hauoii ai ka nnau o kahi poe, koe waie aku no kou naau he keeo waie, aia no a he kea a he kii kau n.ea ono loa. Aoie nae au i manao iki e hoole aku i ka pono oie 0 ke kaena ana i ke kea 0 Kristo, ke makemake oe e knena mai, a ke hana ia hoi na manao 0 ia kaena ana a kohu i ka oiaio maoii, inakemake no au ma in kaena ana, a ina hoi he kumumanuo i haawiia mai na'u ma ia ano, e huii 110 nu a iona hoike aku, no ka inea, ua wehe ia ka nupepa no kela pono keia pono. '3. O ka huaoielo wahi a'u i ioaa pono mai na'u iho, aohe ka in na'u, na ka poe hookano ka pono wahi au. He oleio kupaianaha keia au e ka Makamakn, kni noa 0 ka mea i Joaa pono.i inai na'a iho inamuii 0 kuu noonoo na'u la, na'u holookoa no mai ke poo n ka hiu, eia ka noie na'u. E ke hoa, he pono anei ia'u i ka mea nana ia mau oielo a pau loa ke i ae, wahi a ioane, wahi a Makamaka Hawaii, oiai hoi, aohe nau ia paiapala? Ke i nei au aohe pono, mai kohu kau i ana mai, ina la wau i kii aku nei i ka oiua ponoi iawe ma* a hookohu iho me ka i ana wahi a'u, ua hewa ia, he aihue maoli ke ano, aoie ka hoi auanei, na'u no ka'u, a ko hoole mai nei no la aohe na'u, ke manau ijei au, aohe paha i noonoo pono ia keia pauku e oe, aka, e waiho aku nae ka maikai na ka lehulehu e ike mai ko kaua pono. 4. 0 kuu oieio ana. Aoie pono na Ka> huna Farani e lilo i mau Lana no ke Kuo~ koi a tne ke Alaula o ka malamaiama, no ka mea, aia no ka ino iloko 0 ko lakou naau kahi i ahu ai, a ua huhu loa oe i keia manao o'u wahi au. £ kuu Makamaka. Aoie loa ao e boihoi iki mai ana i keia mau oleio au, a hiki aku i ko la e aoaaoa okoa toai ai ia'u, no ka mea, ua ike no au, ua kanu ia ka hua o ka hewa iloko o ka oaau o ke kanaka, mahope iho o ka hauie ana 0 ke kanaka iloko 0 ka hewa, a no ka mea hoi, wahi a leneniia " K hiki anei i ko Ailiopa ke hoano e i kona ili a me ka Leopadi hoi i kona mau kiko, alaila, peia no oukou ka poe maa i ka haoa bewa, e hiki ai ke hana ī ka maikai." C ke hoa e, ua maopopo ia'u ka oiaioe 00bo net, aohe koikahi iike ka malamaiami me ka pouli, aohe hoi noho pu ka pooo me ka heor*. aohe hui like oa materia kue elui ke oie e hookaawaie m Itahi, peia ffo keia o lro oukoo enemi nui, o ka maiamaiama e ka Koaoeiio. A o ka makou hoi e imi ika> ika nei, 0 la hoopio a me ke kinai aku i oa hana 0 ka pooii a oukou e malama la. Kc hoolaha nei makoo i ke Kookoa » roe ke Alaoh, i ka Baibala hot a me na Buke he

nui »ra;c, x o kc koku* ole ma» k* oukru i mahuahui aku. Kc kmai aku n?t m*Wou t oa mea ino vraie e niake ai n* ulun*. a ke paipai nei ho\ koonei wahi Kahuua Paum e mahi nui k»n-ik* Panni i k« aua pelekunu ma kona aina. Kc koi aku nei makou e uauhi n ka Batb*U o,ato % ouknu no km maUoulama. a ke i n«t hot oukou aohtr ila> U e h:ki ai. (E kuu Makamaka e. He tnau yahi ka. uua tia!a no ka u r waiho ae nei no kaht ktno, a o ktt pono hot noi o ka lehulehu, e | unuhi mai no oukou t kaht kupono i ka'u mau (iala.) Ano keta mau kumu kuikahi 'oie o kakou ma na hana o ka malauialam* ke kumu o kuu oW!o nna \ n\ Kahuna Pa* ' rani a oukou. Aia no k* tno i!oko oko la> kou naau jcaht i muu a>. aole nar kna hot* ke inua ana aku a'u ma ke ano Akua ka ; tke e ia ioko. aka, e mnopopo no paha keka* hi ano o ke kanaka mki ka hua o kaiKi mau hana, a ina paha ao!e aiaiia, aohe no ; he kanaka pono hookaht ina ka honua nana e hana i ka maikai me ka hew« oie, nahi a 'kVu Bailviia. | Ao ka hauie nna o kahi poe o kakou ik* hewa i papa ia, a kaawaie aku ia mai ka jpono qc v oia ka mea e akaka ai ka oiaio. no jkti inea hoi. he mai īa e make ai ka lehulehu mnmuii o ke aUkat hewa ta e ke Kahu* na hewa, n aoie no hoi i iike k« makou hana e huna i ka hewn o kahi Kahuna me ka |hawanaw«na maiu ana a ke K;<huna t'anint :i ke Kahuna P»trani hewa, a hoahanau inu j awa paha i ka la o ke kn IVn»tenta ann, no jka la aku o ka inwe hookahi nna i ke kino 10 ka Haku, koe ke kiaha t ke Kahunn IV |rnni waie no, a ua kue keia hann au e ka | makamaka i ka oiaio maoii, akn hoi, nole nne nu i koi u mai e hoike aku i ko ! oukou kue nnn i ka hoailona o ku [)eritn akn, i kn poe o ka hewa t hnuie ino i |ka make. He oiaio maoii uo ka oieio a Na* tana, "Ua iona i na enemi o lobovn, p ltke la me oe, ke kumu e oieio hoino moi ni," 8a« mueU 12:14. A eia ka'u e ke hoa, noie ia he mea hou, a he hanu hou no nei knu, aka, hemea knhtko hnaleie ioa in. He nui nn miliona uhnno kanaka oua aoao pule kuiknhi oie i hnuie ino iloko o oei men he hewa, a no kn inea hoi, wahi a kn'u Pnlapnla Hemoielo, •• Aole knnaka ponohookuhi ma ka honua nana e ha« |na i ka maikni me ka hana hewa oie. v ) Ake ninnu mni nei oe. Owni la na mea |pono i ka pii ana i ka iunkini e puie, o kn !Parisnio pahn e kaena ann i kona pono, iike |nte l. Poli, a o ka Lur.anuhnu pnha hoi ii* jke me ko Kahunn Pamni e ku-i ana i ka jumauma, olohn na mnka i ka nono, me ka i nku, no kuu hewa, no kuu hewa, no kttu |hewa nui ion. Eka makamnka e, ma eha* ihai nna kaua i kn noonoo mnoii, n ioaa aku jka hai pono ann i ko ninau, eia ka'u. O kn ka mea no e hoike ana he pono, oia no ka mea pono i ka'u ike, n o ka men no hoi o maua e hoike anu, no kuu hewA, no kuu he* wa, no kuu hewa nui ioa, oia no kn moa iiewa o maun i ka'u ike aku, no kn mea hoi, ua nui loa kona hewa, a ina pnha o nei h.ieie ana o maua ī ka Ahn Honkolokoio, ke manao nei au, o ke Kahuna Pamni no o maua ke hoopniia mni ano, no ka inea, ua nui loa kona hewa, aka hoi, ina paha he okon ne ko mnau, alniia, ke pane nku nei au, aohe o maun pono iki a i elua itnua o ke aio o ke Akua. A eia ko'u manao hoj>e alniia pau au. Ina he manao kou e pane mai ia'u ke n.aneo ko ihu-pi,'e iioike mui in u, owai ia oe e ka ma> knmeka, no ka pouii pnha oe • pee nei, a no kn maiamaiama pahn ? Ina oe he kuinuao nn'u, n owau hoi knu hnumana, he pono no |ke ike i ka inoa o ka'u kumu me kona wnhi ji noho ai. mai pee oe, he hnna ia na ka na|aupo, a ina hoi oe he kannka no ka mn!a« jmalama, aiaila, penei ka Paulo i ko Eptso jpoe : oka mea honkaka aku, oia ka ma* 11 iamaiama, Epeso 5:13, hnpa bope, ai ole oe e hoike mai, a ike hou au i kau mau ole* t io, me ka inon no. " Makamaka Hnwaii." laoie kau ponoi iho a ka makua aku, aohe au e pane aku. A makehewa au ke aluaiu aku i ka jlio make, e aho paha kuu hopu nna i kn uku iele, wabi a D«rida i rne« na* Ihunaho aku. Aloha maikai oe. Z. Pou.