Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 16, 18 April 1868 — "He Ui he Ninau Nowai he Waa?" [ARTICLE]

"He Ui he Ninau Nowai he Waa?"

E ka Nopkpa Kuokoa e ; Alohaoe : E oluolu oe i ka waiho aku i keia wahi ukana ma kahi kaawale o kou niau aoao, no kekahi mau kulu-wai liilii o ka ninau ma-: iuna. Akahi. 44 Ke kuhea rnai nei o lwihilo"; ina Ke Au Okoa % Buke 111, Helu 4S, o ka la 19 o iManiki i niau aku la, e ui niuau nna i na Iwikuamoo i koe inalalo o na palena mai Hnwaii a Kauai. ! Pa7i£. Ae, he mau lwikuamoo no koe, o ka poe no nona ka Hale a " 1.," i noho ai a , maa, n manoanoa, a pepeekue, a kaeaea, a hilihilihonu, iloko o na hale Haku, o lakou i no na " Iwikuamoo" 44 Oia nei." Aole i loaa waie aku. Alua. 44 Ua ike pono o Iwihilo" ka mea e noho ana iloko o na upo-ia ka maewaewa; he olelo hoonaikola a hoonaukiuki a ua wahi Maleka inoa ole nei ; e hoowahawaha ana, me ka hoohenehene hoi i ko kakou 44 Moi, M no kekahi olelo ma Ke Kuokoa, Buke VII, Heln 9, o ka la 29 iho nei o Feb. a ma kahi ona Huoahuna Huikau. Penei ka heluhelu ana. 4 » Un ku ae ke aumoku o Adimarala Faragute ma Ginoa, a ua hookipa maikai ia e na Makaainana oia Aupuni Mokupuni.a pehea iioi ina e hiki mai aha i Hawaii nei, holo hele ia no paha auanei." Ewai la ? Auhea ke kumu e keeo ai ina keia, o ka hua makaainami ma Ginoa, ua like anei ia me ka Moi ma Hawaii nei ? I kuu kiei ana a halo iho ina na aoao o ua Hunahuna' 'la. Ole kukahi ! Ole kulua !! Ole kukolu !'! 44 Haalele ke ao Olepau" wau i ike i kahi o ia Hunohuna, e pili ana i ka Moi, ina ua pili ea, aloila, ua apiki ke 41 Keko." Aholu. 44 Ke helu pnpa mai nei o Iwihilo kuekaa i ka ino ; Nolaila, ke apono nei au i ke 'hi o Abiginia, o ka hana a na Misionari," a pela aku. Pane 1. Aole io no e ole ka like oia olelo me ko Hawaii nei, o na Mistonari hea kai kauoha i ke Kanikel.i, a me ka manuwa Beritanm. 114 Xaoe ka Mole, O Lo Keoki, Kukui ka lono, llna'hono o Piilani." aole i pae mai ka poe Misionari oia toao ia mau la, anhea la ka like e ka hoa ? he poolo waimaka ko ka Moi 111, he pihe makena nui ko Wailuku ia inau la, no ka pakele o ke ola, a lilo aku ke ea o ka aioa, kapahli »na ka o 44 Arebion&" mai o a o t na pe- , lu like na kuli ona Makaaioana, i mua. o ka Haku, he U ponalonalo ole keia.

Psm& I ka M. H. 1849, owii na Misi--1 Of»ri, i peu ako i Manui F«rani. u fVo o* 1 pu U i keolo ia. ,f auhea I» pono e ke hoa. itĀo M No Ualana o Kuhka" i oai «ka i no.— j Pime, Ac. Ke makemake ka Papa Ha-

w**i peia, »ka, ioa e hoo'oli nohoi hoo iliib, p«bc«. he«ra »mri ?e ktp>aka t* 00 hoi pih* e oia«, iin w* opiojho o b ««oke,; i(M 00 hoi p»ha, «ole U e !ou fci mea iwhn ' ; kole ooei «r>. AHmeu ** I pipili n»i fca po« naaopo, s bwea» kahi wela a peb ako. P«»w. Ao'e pili īki kela hoa naaopo ia ; Hawiii nei,aiai FatohiTa,a me Maikoatsūi,; ka Laiaa ko. he mea i hookahaa paa ia i ka w* o (iamehaioeha 111, ata ke hele U qm km! M H? n ona aioa poali. He mea Moowtm! ole i»ao e Iwihilo, oolaiU, ke keehi ana. a \ ■' me ka p* 1010 kakahete o keia mau !a, aohea ka oaaopo i koe ?e ka hoa. E hoihoi ako | oe i ko haaire oaaopo, a kiola iho iloko o ko ; ; Hale hoopaUiimaka, pupahi ae i ke ahi, e • mahma mai oae, o apa mai ka ula o ke ahi, | a poa e hoi ia ♦, ina oe e Iwihilo he kaoaka | i ao ole ia, ina ua like me ka !pu Hao aohe \ { oleule. a m« ke kii leo ole, a ua !am wale j no hoi kihi manao ia'o ; ina no paha o ka j . " Laaui" 0 kakou, Ka mea nana ehoonaau-; ao Hawaii nei, ina io no ua pono, Mea e ka ■ ( hewa ona Misionari ; Pela. Aono. " £ Hawaii, Maui, Oahu, Kauai e" ua pau loa no anei na Iwikuamoo, na Kiīai poo, na Ilumuku, na kahu poooi "Oia ) nei," n peia aku. 1 Pane. Ua pane mua au ika Haina oia ninau maluna. Koe nae ka Inoa kahu, e nemo 'ia ma Ewa aku 0 kahi a Iwihilo e nauki mai la : AAiku. " Auhea la hoi o Kuhioa ma," a ■ pela aku. ! Pa?ie. Ke popoi nei ke kai a Iwihilo ina Luna Aupuni a pau. mrx keia, he pono no ia • kakou ke noonoo akahele, e manao mua penei. Ika liio nui ana o Iwihilo ika hooika- | ikn i ka noonoo, ua holo ae ka hui, ka maeele konikoni i ke poo, pouli mai na maka i ; ka nui 0 ka eha, nolailn, hoopuka mai noa | mea, pa henehene mai, aole no ka hoi e maI nao iho oe, he kanaka ma-i, aole no hoi pa•hn e ole ka eha, ua eha io, i ka nana pono ana inalaila, ke hoike maopoj o mai nei o Iwihilo in'u, ia oe, ia lakou la hoi. Ke hu* hu nei uia i ka mea nana i koho ia Kuhina mn, a me na Luna Aupuni a pau, oia hoi " Ka lei Momi o ke Aupuni •' milimili ahonui a iwihilo, no na kunaka no ka pauaho, ua ike no. Aionlu. " Nolaila en," ua pololei no ka «• Hawaii Ponoi," a—pela aku. Pane. Ina ua pololei ka u Hawaii Ponoi" alaila, un pololei no hoi ka kahi keiki 0 ka Netina, ina he oiaio ka "Hawaii Ponoi," alai» la, he mea pono loa ka hooia inua aku i ka na haumnna mua 0 ka lakou halekula, he hope loa aku nei o " Hawaii Ponoi." "Lalau ka Puhi, hoi mai oe homa. ia halekula ike i ka" Namu mai w-.lawala 14 Pakake launa ole." Aiwa. " K huaelo ana nae paha, ua lele aku ne; ka makuahine e mehana ai ? &c."

A « n |... 1- • m;iu wahi wauke, oi opiopio, o noho auanei a o-o, uaua ? (oolen) makehewa wale no ke kala ana a ua o iwihilo i ke akea, e pane ia mni no iko Kuaana, ua hele a Lawakua. Papauokawai, Kenopuilaunaole, Malu ka la ia ia ke hele mai, nana na e kii ae ko mea i ino ai, a o-u ae i ka mu-o au i īni nui ai, a, 0 ka pau ae In no ia, no ka mea, he wahi haole pilalahi wale no, aole no iao ia i ke koa a me ka hakoko ana, heaha la ia i ko Kunana, —he 44 melu wale iho no," ea, Pelu. Ua kau mai paha ka li-a maka-u,i kela olelo Kaulana. 44 OUa iki hao io ea, tke kui ana iho paiiee ika loa," a pela no ka lua. " Hookahi no iiaioae lauhue Kona." Owai la o keia Au e hele pu kona noonoo me keia a Iwihilo a-o-a-o-la-e-le, aole ; no keaha hoi, no ka mea, ua kahi-ku ka la iluna o Hawaii nei, ua hala ke au o 44 Waawaa" ma, ua naauao na mea a pau, ina i 44 Butaritari," keia leo ina paha uako.aole no—no ka mea ke wehe la ke nlaula ilaila. Owai la hoi auanei ka poe nana e kokua ne ka inla mea e kunahihi nei ? o ka welo a 4 ' Kaina." | Umi. ,4 He aiwa loa mai nei ka hoi ka | poe o lunn, o ka Lele o na Heiau," ! Pa7ie. Ae no hoi paha, hele au a uluhua 1 ke ku mau ilunn o kn Lele o na Heiau, e ao inai, e hoohuli mai ka hele hewa ana a i ka pono, he aiwaiwa loa no hoi ka poe malalo ona Anuu. Ka hookuli,ka paakiki launaole, o ka 14 Ala " pna o Kaueleau-a-e naha ana, o ka naau paiupalu o ka poe i ao ia. Palau ka mahu mai. 44 £ like iho no me Like." He nui na mea i koe, aka, ke hooki nei au maanei.— Manao Hope. Iloko okaM. H. 1819, ina | bora hepe loa, o ke 44 Kaula ISai Aupuni,** waiho mai Ia oia ma kona ike, a naauao i ; kana wanana kaulana, a hiki mai i keia wa, oia kana hoonoho ana i k« mole o ke Aupu;ni Hawaii, ma ke Kahua paa o Wakea, i mai ia ia, - E nai leale no oukou i kuu pono aaoleepau." Paa mai la ka mole, i kona hope inai ka hahau ana i ua Hale nei, pau : na kapu na kii pane oie r. ai, ka mea momoa I loa ia i keia wa, hala aku ia ia i Beritania, ;no ka pokole o kona wa, aole i paa loa, a i ;ke kolu mai, Kau ka Pohaku kihi, hookino I mai la ka hale, ua kapuia ka inoa oia pohaku kihi, penei; O ke kanaka e huh i ka pono, oko u kanaka ia," ia ia, hookino ka hale a paa pono no. ia ia a haia aku, lilo gho i ke Kauln inahope, ia ia ka hoonani oio- : ko, a hala ia. eia ia " Kalani enohaia ka iau ! la Lanakila" Kamehameha V, ke Kaula, hope ka noii i na hemahema i koe.

£ lwibi!o-e—Ua lilo mua Kea me ka ba-1 no o ke Auponi o nn Kamehameha sta i ke | komo naoeoe ole, e hiolo ole at ina Olai a | k» olelo e pa lauvrili oei ma o a maanei, o ka Hale Aopuni Hawaii nei. " Nevra.* t Aia a nemaheuna na nobo h«le, alaila " ko!o. n E koa hoa o ka ai uahi ole, boa inea o ka

H*te b«mftbam«tt i ka o m M Haka n -e Ke c*lo wi ka leo o k» «nahamaka ia or, mai noonoo ooi oe i m mem o ke aopooi, ra Ui*r» ia Ukoa U, a me Ri hoaakamai e le, oa ka poe ktna ok » e bana. o k*u e haoa «i c«. "K Haliu ro*B ka nwnao ikaMn i ke Km oo kakoo. e boomaa i ke ooi a ta, me ka ikaika, e pale hooki ole." < A i inalia mai ke Kaaka Akamai loa, naaa e hoomaemae oa Lepala,** e hookaakaa oa makapo. a pela aku. ; O koa ake noi. o koa paka mai. mai ka' Upoi aoa a ka Biaewae«ra, a i oie i keia ao. i •iaiia, i kela ao 00 % me lesa e ooho pa ai. | O ke kuli ke oia t o ka hoolohe ka make., O - Le!e ia !a—-e—Lono." Anoai. !