Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 16, 18 April 1868 — Pane i ka Poe Loiloi i ka Moolelo o HAMANALAU. [ARTICLE]

Pane i ka Poe Loiloi i ka Moolelo o HAMANALAU.

[E ka Luna Hooponopono a me ka poe heluheiu, uu hoonuihu iki iho nei o HnmanaJau e walea nna i ka h&enalu i Kahnnn, a ua hoomaha iki no hoi o Hawea e kamailio ana me kana mau keiki nlii,a e hookuu mai ia'u e iki ae me lakou ia, a maho* pe huM hou oe noe kamaiiio me ka kakou kamalei. E o'u poe kaikuaana kalai moolelo, alohaj oukou. mamua iho paha o ka la 25 o lanaa-! ri M. H. IS6S. Ua hooili aku au ma ke| keena o Re Kuokoa \ 100 aoao pepa o ka | moolelo o Hamanalau i kaknuia, mai)okoj | inai o na aono pepa 16S i haawiia mai ia'u,| ie Un hope Lunahooponopono o ka Nupepn Kuokoa. a mahope iho hoi, ua ninau hooniole mai o J. D. Kulanakauhalealii o Kunawai, a mahope mai hoi ko kakou kaikuaana kakau moolelo o S. M. Kamakau, ua ike no kakou ! i ka laua mau olelo, ua like no o Kukaulalii I ke kane a Hamanalau, a e hapala ae ana no j hoi i kekahi moolelo e ae. A ma ko'u noo* \ noo akahele ana, aole au e hoahewa aku ana ! i ka laua, aoie no hoi au e hoahewa iho ana | i ka'u, oiai aoJe au i hoike iho ma ke poo o j keia moolelo, no ka wa koke iho nei no ia i Kahahnna, i ka wa no a lakou e holo ana i !;a nahelehele me Kekuapoi (w) a ine Alapai ! (aikane). A oia no la ko Hamanalau ma wa e noho mai ana ia Waialua, a pela like ! no la hoi me ka ua mau kaikuaana nei o'u, ! no ia wa hookahi no !a. Aole ! malie paha | he mau makahiki okoa aku mamua, a maho- | pe mai paha ka'u Hanianaiau, a o ka iaua pabn. NolaiJa ka like ole. Aka hoi, ina ua | hooiaio ia mai e kekahi, hookahi wale no I Hamanalau mai kahiko loa mai a hikii keia i la, aole elua Hamanalau, alaila ; ua pono paj ha. A pehea hoi keia e nana pu ae kahou j ia S. M. Kamakau, a Hon. W. P. Kamnkau |ao keia hoi Mrs. H. Kalama Moiwahi- ! ne, a me Mrs. Kalama, Kaopua. He mea ' paakiki paha ia na kakou ke imi aku no ka •alua ana o ka Hamanafau, a me kona hooI kahi ana. Eia hoi, mahe paha aole no hoi | i like loa na inoa o na kanaka i kakauia ma- | loko o keia Hamanaiau me ka olua Hama- ; nalau hoi. A ma keia mau ano pae-e o ka mooleio.ua hookuu aku au i ka i\upepa ka : hoolaha ana mai a paa na aoao 100 i waiho | ia aku ia ia, me ko'u kakau ole aku i ke ko- ; ena, mali« io aenei he mea e pau ai ka hoii hoi, n rae ka makemake o kanaka i ka lawe : i ka Nupepa Kuokoa, ke hoomau ia keia • moolelo- Nolaila, ua waiho wale keia pule l i'ao neī, aole au i hooili aku i kope no ua j moolelo la, aole nae me kn hoopau loa ana, e hoomanawanui no wau i ke kakaa ana,a ; pau ae na aoao pepa i koe he 6S. loa ae ia ; mai ka hoomau ana'ka o ko'u kakaa ana ioa j kaao, a o ke kakaa o!e ia aku paha, alaila, ; he oi aku no ko'u makemake i ka hai kaao ' ke kmkau mni, ma keia hope aku oo o kakoo. 1 ka p«pa iho nei hoi o ka la 21 o Maraki • ibo nei, ua ioaa mai ia'a be olelo ninao, a kalakalai paha, be mea maikai no ka ninau, a me ke kali ana i ka moolelo, " lie puu nui < ia U haoa iho n a penei no ua nioaa la. He ; waki oo Ka paha ka Ka-makaula ? Oia ke ■ poo o ke kukala manao ana ; o ka paoka 1 : oo ka Lona Hoopooopooo a mana keiki hoo- | noho kepau, o ka pauku 2 e hoomaopopo ana | uo k* ninau roua maiaoa o ke poo o ke ku»

kulu maoao *D4, ima ka pauku 3 nir»o hooknhi bo. Ama ka pouku 4. «obe mhe niaaa, me mea i* he mau keiki aumeume eoapela ma ke altnui. e haikaika ti, ku ole i ke «no o ka po? Keomman», a ike kuhohonu hoi. Ama ia hope o ua manao ninau oei, nolaih. ke a-ua aei au i ka ae aku a tne ka hoole. aia a mahope aku, ke hooiaio loa mai oe i ka'u mea e oinau aku oei ta oe. au no hoi i kakau mai ai. oia no ia ni«iu »'u ia oe e L. Kal«iekilua (Kalaiopuoa ka.) IY?n/ni 1. Ika minawa « noho Aupuni ana o ManoWal«nipo, a i ole ia o na Alii ai Aopuoi aku paha o Kauai marout aku ona. he mau hanauna he 10 a kanaka, mailaila mai noaenei ke kamailio ia ana e lakou keia mau hua haole au i kakau mai nei, •• East Kauai. M Ahaha! puu nae hoi ka waha o ua kanaka me hehaole nau paka la. ke hookulukulu iho la i kona lepo paka a haukae oae boi ko umiumi hina, kohiia at hei i pru. Ninau 2. Mailoko mai oko oukou mau ktipuna, a mau hanauna paha he 10 * pakeo ka umikuinamakahi, he mea maa mai no aenei keia inoa haole o oukou " Rev. Knlaiopuua." Ahaha ! Kihe !! he nalulu ko ka iae, ke hoohiolo iho la i knna ukana ma ka ihu, aia la ke kau mai la ka paapaa, haukae pu hoi aenei me ko lehelehe ; hotoi in ae hoi i pau. A ma keia mau ninau elua ka'u e noi haahaa aku nei ia oe, ina he mea knhiko mai, alaila, ua neho kahiko ia mai no ka paha o Kauai e ka haole, a ina pela pakela loa Oahu nei, a pela no hoi o Maui, a hiki loa aku no i Hawaii. A ina ua nohoia o Hawaii e kn haole, (ole wale) alaila, aole no e nele na Alii i keia mea he waki, aka hoi ina e hoole mai oe, aohe he mea kahiko, he mea hou wale aenei no keia mau huaolelo. " £ast Kauai," e hoopiii ia nei mainua o Kauai, no loko mai o ke Aupuni naauao, alaila, e hoo* le no au aohe he waki oka wa kahiko, No| keia manawa uaauao aenei no keia maa he waki, a i keia manawa neauao, n ma ka ike palapala no ke kakai) ia ana, mailoko mai o ka poe kahiko nana i inaianui. Ahe inea mau hoi i kn poe kakau kaao ka ninau i ke«| la a me keia ano o na hana, na manawa o ka lakou mea i hana kahikoai, mailoko mai 0 ka poe nana i inalamn, a oia poe hanauna paha e ku lalnni ana a hiki aku la Kaihuauwaalua ma. Ina paha e oUio mai ka poe malama knao ia'u. "Ua kulounoo Koihuauwnaiua mai ka puka ana mai o ka la ine* hinei, a hiki paha i ka puka ana mai o ka )a 1 keia kakahiaka, a oiu piha kona wa i e-a ae ai iluna ; hewa hou no pnha auanei au ke olelo ae he 24 hora ia, a kuhikuhi hou no ī ka waki a ka ina-kaula. Aoie au e kapa ana ia'u he pnno ioa ma kela mau minute eliuia a'u i kakau ai, ua hewa no, ua koe kekahi mea a'u i manao mua ai, oia hoi keia, " kulou iho la ke alii nona minuteelimaj pah," Oka manawa o ka mea malaina, moolelo ka'u ihoomaopopo aku no ke ano o keia wa. Ina he mea e pau loa ai ko Kauai poe i ka haalele i ke Kuokoa no keia kaao, e aho io e waiho ae. Ua lohe no kakou i kakahl olelo kahiko. u Aohe ima nui i ole kt kolekolea pela no keia inoolelo, ua hewa no ma kekahi wahi, ua hauie, a nalo kekahi mau hua, a huaolelo paha. Aua hewa no hoi paha na makahiki o Hamanalau ma a'u i hoohalike aenei, eia no iloko u keia inoolelo ke imi pololei io aku kakou ma o Hama* ualau ma la, me ko kakou hoolohe ole aku i i ka olelo mai a kn poe nana i malama. ina paha o ko olelo ninau wale, ina ua uuku ka'u wahi kamailio ana, a no ko kapa ana mai nei ia inakou i ke " Kuhikee a me ka moehewa." Nolaiia hoopuka aku nei au ia oe i kekahi mau ninau malunn, a me keia wahi lalani mele o Kuulii mahope nei. Aohe i hke i ka makolei la laau kewai nui, £ hihia aua o ka lihilihi la.— Ua like Pa-ha, Ua li-ke-Aia ha kou hoa e like ai, O Keaweikekahialiiokamoku, O Keawe haku o Hawaii la,— He awaawa hoi ke kai, He manaoalo hoi ka wai, He mahana hoi ko kuu-ili, Ko kuu kane o Nminikewai, 0 Pulela La-ua li-ke, Aohe e like nei lani, 1 ka koohalikelike wale mai, He kanaka ia, he akua Ku, — He ulele Ku-mai ka lani, He haole ku mai Kahiki, He mau kanaka keia e-ha, Ewalu hoi nei kanaka, O Ku o Lono o Kane o Kanaloa, O Kanemakaiahuwahine. O Haihaipuaakekuawalu la,— Oa li-ke. — O Kaoa la ua wela ka papa, Ca ku ka ehu o ka la. Ua wela ka bua o Unulau, O ka lani pili o Hooilo, £ a-e e poka ae ka la, Ka mana o Kaleonui, Haawiia mai ai ka la, Mehana ai oalii o oa o Kana,— Ua like pa*ba. No Koalii keia mau ialani mele, aole no | Kana o kohihewa ia mai auanei, he mea hookapeke wale no keia a ka poe kakau kaao, e M Kahikee" ai wahi au. Ma jiuli paha ike kakoa i keia mele loihi mai a S. 11. ; Kamakau mai. £ke hoa, aia ma ke nele

a Ktuktnapolu. i heiuhelu iho ai tlun» o kt l««u i kmna kmil»iDahio« i owe m »>« ea ; peoew ki pooo o ke me)« a<ut. Haunau U e—hamaii, Hamau U e keiki, $Ct. \ NoUiU, ua kapeke aeoei ki'u ka ka mea i kakau aku i 100 aoao pep« i ka heNoni i hookahi paha. O kau hoi, he mao wahi )a* j Uoi wile oo he 29, ua kapeke aeoei he hua j h«oie kekahi, ke paWake mai ai-haa mai nei. E aloha auaoei oe e kuu hoa kalai olc(o ) E ka poe heluhelo, oa pau aeoet ko\i kaihailio iii tne Ukou U, a e hoi hou ae ka» kou e hapai hou roai i ka kakou mooklo. i