Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 19, 9 May 1868 — Page 3

Page PDF (1.69 MB)

This text was transcribed by:  Charis Kaio
This work is dedicated to:  Kumu Pohai Souza-Halau Hula Kamamolikolehua

 

 

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

PAAPU UA NIU. Ikeia mau kakahiaka nui aku nei, i hele aku ko makou hana ma kai o ka uapo, e ku paila mai ana ua mea he niu mai na mokupuni mai o ka poe lelewa.  Ua lono mai nae makou ua ilikiia ae e na mea poepoe keokeo e kekahi poe o uka nei, a ua heo aku la ia lakou la.

KA MOKU HUI O HANA.  Ke ike nei makou i ka moku hui o Hana, ke kaulaiia nei ka iwihaole i ka la, ma kai iho o kahi kuai ia.  Ua kuhi makou e hoohuliia ana, eia hoi ka haohao o ka maaloalo ole ae o kanaka hana, a i ka hoomaopopo ana, i puhiia ka e ka makani a kau malaila.  Pehea la ua hoi la, e ukali mai ana no paha i na kaikuaana mua o lakou ia Woka Alani ma.  Ae me he mea la o’a maoli no.

PUALI KINAI AHI HELU 4.  Ma ke haahaa ana mai o na Luna o keia Puali, e hai aku i na makamaka a pau o makou e noho ana iloko o keia Puali, e halawai ku i ka wa ana lakou ma ko lakou Hale mau ma ka hora 71/2 o ka po Poakahi e hiki mai ana nolaila ke kokua nei makou i ka hai aku i ua lala oia a pau e hele ue ia halawai.

            UA PAU AKU I LAHAINALUNA.  Ma ka holo ana aku a ka mokuahi Kilauea i ka Poakahi @ nei, ua ike aku makou, ua holo aku nei kekahi poe o Kakuihewa nei e nana i ka hoike ana o ke Kulanui o Lahainaluna ma ka la 6, 7 a me 8 o keia malama, malalo o na alakai a na Kahunapule S. E. Bihopa, C B Aneru a me M. Kuaea.  Mawaena o ka poe i holo aku, o ka Lunahoopoopono kekahi a keia nupepa.

            KA MOKUAHI MOHONGO.  Ma ke kakahiaka Poalua iho nei, ua komo mai keia mokuahi kaua Amerika ma ke awa o Honolulu nei.  Iloko o na la he umikumamakahi mai Kapalakiko mai.  He ano kuna ia, a he ihu lue hoi, he elua ona mau huila ma na aoao, a he helehelena nani kona ke ike aku.  Ua ki pu aloha mai oia i ka aina ma ke kakahiaka o ka Poaha iho nei, a ua olo ae la ka pihe a na elemakule o Puowaina.

            KA LOAA A KA MOIWAHINE EMMA.  Ua lono mai makou, ua loaa mai i ka huakai a ka Moiwahine Emma Kaleleonalani i komo iho nei i ke kulanakauhale o Honolulu nei he ekolu tausani dala maoli, mamuli o kana hana aloha i kela mau makaainana o lakou i hoopoino ia ma Kau.  E hoolilo ia ana kela pau dala no ke kuai ana i na lole, ai a me na lako hale, alaila hoouna aku i Kau.  E mahalo ia ke'lii wahine aloha makaainana.

            UA KU MAI O IDAHO.  Ma kakahiaka Poakahi o keia pule, ua komo mai la keia mokuahi e like me ka mea i manaolana ia e keia anaina. Haalele ia Kapalakiko i ka la 21 o Aperila a ku ma Honolulu nei iloko o na la 9 me 20 hora.  O ka holo loa paha keia o kana mau huakai a pau, aka, he manawa no nae paha e hiki mai ana i oi aku mamua o keia.  E haalele ana oia i keia la i ka hora 4 ahiahi, a e holo ana i Kapalakiko me ka piha i ka ukana o Hawaii nei.

            AHA MELE HAWAII O KAWAIAHAO.  I ka hora 8 o keia po, e haawi ana ka Papa Himeni o Kawaiahao, malalo o ke alakai ana o Hon. Mrs. L. Kamakaeha Dominis a me Hon. Mrs. A. B. Pauahi Bishop, he mau mele, Hawaii a Haole, a o ka pomaikai e loaa mai ana no ia hana kokua aloha, e haawi aku no ka poe i hoopilikia ia ma Kau, no laila ke kono nei makou i ka poe hanohano a me ka poe haahaa, ka poe nui a me ka liilii, na ui a me na opio, na kolopupu a me na hapauea, e komo ae a e kokua i ka hana aloha lua ole a ko kakou mau alii wahine, i @ e hoouhi aku i ka nele o ko lakou mau makaainana poino.  He Hapalua a he Dala no na palapala komo.

 

HAWAII

KA HUAKAI  A KONA PAKEKE.  I ka la Sabati aku nei i hala, ua komo mai ke kuna Kona Pakeke mai kana huakai i holo aku nei i ka makaikai pele, aka, ua hiki aku oia ua pio ka pele.  Ua ike aku no nae na ohua i na makawela a ka pele i hoohehee ai a uliuli pu o Kahuku.  O kekahi poe ohua, ua hele aku mai Kau a hiki paha i Hilo.  O ke koena iho, ua huli hoi mai i ke kaona nei.

            KA NANI O KOHALA.  Ua pakeu ae o Kohala a ka nani i keia wa, ua ulu mai na mauu uliuli o ka honua, na pua no hoi o kela ano keia ano, e luluu mau ana i na kulu ke hau huihui o ke ano kakahiaka, o ka oi o na pa pua maikai, oia no ko Rev. E. Bond a me ko J.W. Naihe, ulu wehiwehi launa ole ke ike aku, he mea nani no ia, o ka hoomahui o na kanaka i ke kanu i na pua ala e hoopuni ana i kou hale iho, i ole e kipa ka ea ino i ou la.

            LUNAKANAWAI MAKE.  Ua hiki mai ia makou nei ka lono, o ka Lunakanawai Apana a ke aupuni i hookohu aku nei no Waimea , oia o P. Papaua, ua kii mai la ka make, a ua lawe aku la iaia mamua o kona komo ana mai e lawelawe e hooko me ka lima paumaele i na kanawai o ko kakou nei aupuni. Aka, ua haohao a kanalua ka poe e noho ana malaila, i ka hookohuia ana aku o ke kanaka e huihui paipu ana na wahine kolohe, a o kana wahine mare, he kauwa lawelawe na na mea i hoohui ole ia ma ka berita mare.  I ke kokoke ana e make oia, e noho ana ma ka aoao o kahi bela mai kona pokii haipule, a i ka ninau ia ana aku o kona manaolana, hui mai la kela, “e make ana au i kela po, a kauoha mai la ia A.P., oia no maluna o kona mau mea a pau na mea nui na mea liilii.”

            HE PUU HOU A MAUNA LOA.  Ua lohe mai nei makou, ua ike hou ia aku la he puu oioi loihi winiwini ma ka piko  ponoi o Mauna Loa, a ua manao wale ia, o ke kiekie o ia puu he elima haneri paha a oi kapuai ke kiekie ae.  Me he mea la paha he puu one wale no ia e like me ka nui o na puu one a pele i hoahua ai a kiekie ma kekahi mau wahi e ae.  Ua pau iho la nae ka pu ana o ka ena o ua wahine la o ka lua, a ua hui iho la a i kona home noho mau ma Kilauea a aia ilaila ia e a la.

            HOALII IA O T. SPENCER O HILO.  Ma ka ka nupepa haole o ka Poaono aku nei I hala, ua ike iho makou, ua hookauia ae o Poonahoahoa ma ke kea hanohano o Kamehameha me ke kau ana aku maluna ona he Knight (Naika) no ka Papa o Kamehameha.  O ke kumu o ka haawi ana o ka Moi i keia inoa hanohano alua ona, no ko ka Moi hoomaopopo ana i ka lokomaikai o ua Poonahoahoa nei i haawi aku ai i ka poe i hoopoino ia ma Kau, oiai, i kona lohe ana mai ua ili iho ka poino maluna o Kau. A nolaila, ua hoopiha oia i kona kiakahi me ka ai, a lawe aku la a makana i ka poe i nele a poino.

            HE AINA HAAHEO O KOHALA.  Ua loaa mai ia makou kekahi palapala mai Kohala mai, e hoike ana, ua hoomaka hou ka wili ana o ko laila wili ko, a ke hoomau la i kana hana.

            Aia no hoi ma Kalaaha he wahi wili ko malalo o na hooponopono ana a L. Low a me Kauka Waika, a ke holo nei ka hana a ia wahi wili, aka, he eha a ekolu no ka wahi ko o ka pupu iho la no ia.

            He nui loa na hapawalu pepa ma Kohala i keia manawa, a o ka lakou mau mea liilii ia e nahaha ai ka lakou mau wahi mea kuai aku i ka Hale Hui o ka Wiliko o Kohala.  O ka nele loa i ka hapawalu ole ke kumu o keia hoolilo ana i ka pepa i apana dala.

            ALABATI F. KAUKA NO KONA HEMA.  Ua lohe mai makou e hana balota ana keia keiki Papa o Hawaii nei i balota nona, e holo Lunamakaainana no ka Apana o Kona Hema e waiho wale nei ka noho.  Ke lohe nei nae makou e holo ana o W.S. Pahukula e hana balota nona ponoi iho, aka, no ko makou ike iho, ke manao nei makou me ke kanalua ole, he pono loa e kohoia  o Alapati ma ka noho oia Apana, oiai he keiki i ike nui ia e ko Honolulu nei poe a me ka lehulehu, a ke hookaulana nei makou iaia he kupono loa ia no ko oukou noho.  No ke kokoolua iho e holo kue nei, na oukou no ia e ike, a ke hilinai nei makou maluna a ku poe koho na lakou e koho mai i ka mea i ike ia he hoopono a he hoopololei.  Ua ike a kamaaina kekahi poe i ka Kapahukula mau hana ma Kona, a malia no paha ke kawelewele la no ka hoomanao ana no ke alina o kana mau hana.  Ke paipai nei makou i ka poe koho o Kona Hema e koho i ka mea kupone, aole i ka hilihewa.

            HOIKE KULA HANAI O HILO.  Ma ka la 28 o Aperila iho nei, ua hoikeia ke kula hanai a Laimana.  I ke olai ana aku nei, ua manaoia aole e hoike no ke pihoihoi a me ka lilo i o a anei o na haawina o ke kula a ane paa ole, aka, no ke kualilii loa ana iho, no laila, ua manaoia e hoike.  He la oluolu keia ma Hilo, a ua nui ka poe i hele mai.  Ua hoike pu ia na haumana ma ka olelo Hawaii a Enelani a me na mele puhi ohe i ulele ia ma na ohe kani honehone.  Ua mahalo loa ke anaina i kekahi mau mele i himeni ia ma ka olelo Hawaii a me ka olelo Beritania.  O ke mele hookuu, oia no ke mele i hakuia no ke Kula e “Haku Mele Hawaii, (oia o Rev L. Laiana.) I ke mele ana, puhi mu aka papa puhiohe i na ohe a iwaena o ka manawa e puhi ana, lawe mai la kekahi keiki i ka Hae Hawaii nani, alaila ku like ae la ke kula a pau iluna a aloha like aku la i ka Hae.

            Ua nakaka ka Hale kula, a ua ku paewa kona kahua i na olai iho nei, nolaila, ua manaoia e hoonee hou ae i ka hale a hana hou i kekahi mau hemahema.

 

He mau palapala hou mai Kau Hawaii mai.

E KA NUPEPA KUAKOA E; Aloha e:

A me na ohana a pau o kaua mai Hawaii a Niihau, owau o ko oukou wahi makamaka e noho ana iwaena o ka pilikia, a ma kahi hoi a ko’u mau kapuai wawae e ku nihinihi nei i ke kae o ka lua o ka poino.

            Ke hai akea aku nei imua o oukou i ke kulana mua o ka aina a me ke kulana hou, i kea no kahiko a me kea no hou, pela hoi ka poe maluna iho, ka poino a me ka mahunohune, ka nele a me ka pilikia, ka uwe a me ke kanikau.

            Oiai, he wahi keiki kupa no au no ka aina a’u noho nei, kahi hoi i kuu ia mai ai na hoailona kupanaha weliweli! Weliweli!!  Oia hoi ke “Olai,” “Ke kai mimiki,” ka “Lehu” a me ke “Ahi Pele,” me keia ka weliweli aua, ua hoomaka ka puka ana o kea hi pele i ka la 27 o Maraki, oia Poalima i kakahiaka nui, a mahope ke oiai pinepine ana i kela a me keia minute, pela no ka hoomau ana a me ka a ana o ke ahi i ka mauna o Mauna Loa ma ka aono komohana e pili ana me Pohakuohanalei, e hoomaka ana nae e iho ma ka aoao komohana-heina e kupono ana i uka o Kahuku.

            A hiki i ka la 2 o Aperila, oia ka Poaono, i ke ahiahi he olai nui i ike ole ia mamua aku, haalulu ka honua, hiolo na pali paa, na pohaku nui e kau ana maluna o na puu a me na kuemaka pali, na hale pohaku maoli, na hale pohaku i paa i ka puna, na hale laau, na hale pili, na kanaka ikaika, palupalu, na kane na wahine, na makua na keiki, na holoholona pau I ka haule malalo ua hoonee ia kekahi mau hale, kekahi wahi o ka aina i ka moana uwau kekahi i haule no ka hina ana o ka lio me ka manao e ala koke ae iluna, aole nae e hiki, e like me ka puaa e kuolo ia ana i ka imu.  Lohe aku la au i ke kani mai loko mai o ka honua, e like me ka pukuniahi a oi ae, ike aku la hoi au i ka lepo a me ka pohaku, na laau nui e lele ana i ka lewa, ia haule ana i ka honua, paa pu kekahi mau aina kuai o kekahi mau kanaka, na hale, na kanaka, 31 na holoholona a me na mea a pau e pono ai keia noho ana ma keia honua.

            Alawa hou ae la au i kai, ike aku la au i ka uahi, o ka moana hoi, ua like me ke pena holu a me ka ulaula, omaomao, ike hou aku la hoi au i ka pii mai o ka moana a me ka nee mai iluna o ka aina, ia manawa pii ae la ke kai iluna me he puu la, a huli aku la i ka hikina, a o kekahi i ke komohana, a uhi paa pu mai la i ka aia maloo, e pulumi ana hoi i na aina maikai, na hale pili na hale laau, na kanaka, na mea pono kino a kumu ulu, ma loko ia na loi ai, a me kekahi mau mea kanu e ae; a he mea weliweli no hoi ke kiekie o ke kai iluna o ka aina, ua hiki i ka umi anana a oi aku a emi mai no hoi.

            A iloko o kekahi po a ao ae Poalua, haule mai la ka lehu maluna o makou, a i ke ao ana oia ka Poalua, i ke ahiahi puka ke ahi pele ma kai o Kahuku, oia ka la 7 o Aperila.

            Iloko no nae o keia mau la pilikia, e hoomanao mau ana makou ia lehova me ke nonoi aku laia e hoopakele mai ia makou, oia ka mea Mana Loa.  E nana aku ma Halelu.

            Ka nui o ka poe make ke huiia me ko kai 70 a keu.

            Aperila 28, na ka lewa ka moku “Kilauea” ma Punaluu, a aia maluna ka Moi IOLANI LOKA KAPUAIWA me kona aloha nui i kona poe makaainana i pilikia ma Kau nei, ua nui ka lole a me ke dala, ua hoolawa ia kekahi poe pilikia, a me ka hele maoli aku o o kekahi poe imua o ka Moi e noi hookano ai.

            Eia nae na pilikia nui e makou i koe o ua Buke, Baibala na Himeni, ua pau aku no i ke kai ke noho nei me ka nele.  Owau no o ko oukou wahi hoa iloko o ka pilikia.

W. KAHALELAAU.

Makaka, Kau, Hawaii, Aperila 22, 1868.

 

Na aupuni hou.

            He mau aupuni hou ka!  Ua lohe makou i kekahi mau aupuni, i ke aupuni o Peritania, o Farani, o Rusia, o Barazila, o Hawaii nei hoi kahi a makou e kamaaina nei.  Heaha hoi keia mau aupuni hou?  E hai mai oe i lohe makou.  Ae, ke ne nei au e hai aku, ke ae oukou e noonoo i ko lakou ano.  Aole he mau aupuni hou keia, he mau mea kahiko no na mea maloko; o ka inoa aupuni, oia paha ka mea hou.  Eia ua mau aupuni nei;

            Ke aupuni Anamala,

            Ke aupuni Vegetebela,

            Ke aupuni Minerala.

            Kahaha!  Akahi no makou a lohe i keia mau aupuni.  I hea la na misionari, na kumu a makou i noho hakanu ai a loihi, me ka huna i keia mau aupuni?  No keaha i hai ole mai ai?  Nani ka hewa!  Alia, nioi wikiwiki oukou i ka hoahewa i na kumu.  Ua ao lakou ia oukou ma ka A, ma ka hookui, ma ka heluhelu, ma huinahelu, ma ka hoailonahelu, palapala lima, palapalaaina, Ao Hoku, Hooholo moku, Ana aina, Akeakamai, Anatomia, a ma na olelo no he nui wale.  Ua pii anuunuu liilii oukou ma ke alahaka o ka naauao a hiki  ka lani hoku, aohe nae i ka lani kuaka, ka palena paha ia o na lani a pau, aohe mea ma o aku wahi a ka poe kahiko.  Ua pau ia, e wikiwiki oe i ka wehewehe mai i kea no o keia mau aupuni, ke paupauaho nei makou i ke kali ana.  Pokole ka ko oukou aho, aka, e hooliuliu oukou e lohe.
            1. Ke aupuni Anamela oia ka mua, a oia ke aupuni i oi o lakou ekolu.

Aole o’u makemake loa i keia inoa Anamala, aka, aole he olelo Hawaii kupono e hoike i kona ano a pau.  Ua komo iloko o keia huaolelo Anamala na kanaka, na holoholona, na manu, na ia, na mea kolo, na mea ola liilii makahi loa ike ole ia e ka maka maoli.  A o ke aupuni Anamala, oia ke aupuni e hookomo ana i keia mau mea a pau.  Ai kekahi manawa aku e hiki paha ia’u ke wehewehe aku i kekahi mau mea e pili ana i keia aupuni.  Aia a lohe au ua ala mai ka makemake, ka iini, ka noii, ka hiaai, ka lia o oukou e lohe e ike, alaila, hai aku.
            2. Ke aupuni Vegetebela.  He inoa hoi o Negetebela, aka, he olelo makai

keia, e komo ana iloko ona, na mea kupu, na mea ulu, na mea ai a pau, mai na laau Kedesa nui o Lebenona a hiki i na mauu, na mea ulu makalii loa.

            A o ke aupuni Vegetebela, oia ke aupuni e hookipa ana i keia mau mea a pau.  He aupuni nui a maikai hoi.  Mamuli paha e hoikeia aku kekahi mau mea e pili ana iaia.

            3. Ke aupuni Minerala, oia ke kolu o na aupuni hou.  Ua akaka iki paha keia inoa Minerala, no ka mea, ua paha iloko o na palapala hooko kuleana, a me ua palapala sila o ko oukou mau aina kuai alodio.  Ua pili keia olelo Minerala i na mea ano pohaku, ano dala, gula, daimana, hao, piula, keleawe, kepau, zineka, alama, paakai, na mea lepo a pau loa.  A o ke aupuni Minerala, oia ke aupuni e hookomo ana i keia mau mea a pau iloko, o na mea a pau i koe, aole i komo iloko o na aupuni elua maluna, ua komo ia iloko o keia aupuni ekolu.  Mahope paha e wehewehe iki ia i maopopo iki ia oukou keia aupuni kupenaha.

            Ua lohe oukou i kea no o keia mau aupuni hou ekolu.

            Eia na ninau:
            1. Ke aupuni hea ka i hana mua ia?
            2. Ke aupuni hea ka i hana hope ia?

            3. Ke aupuni hea e pau mua ana?
            4. Ke aupuni hea e mau ana?
            5. No ke aupuni hea ke kanaka?
            6. No ke aupuni hea ka moana?

HAWAII.

FOREIGN NEWS

By the arrival of the United States Mail Steamer Idaho early on Monday we have dates to April 24 th .

            The Impeachment trial of Andrew Johnson President of the United States still continued at that date.  The arguments were being heard.  It was though that within a few days all the arguments of the managers and counsel would be concluded and the Senate retire for final verdict; we may therefore expect to learn the result of the impeachment by our next advices.

            Nothing new or encouraging had been heard from the Reciprocity Treaty.  It is reported that General McCook the United States Commissioner to the Hawaiian Court who was at San Francisco and about to embark for these Islands, had received a summons to return to Washington.

            The American Newspapers give the details of one of the most terrible accidents in the annals of Railroading in that country.  The disaster happened to the night train from Buffalo to New York about 3 o’clock in the morning of the 15 of April.  It consisted of the Engine, Baggage.  Post Office, four passenger and three sleeping cars.  At Carris Rock, the train while running at the usual rate of speed along the embarkment 75 or 100 feet hight, it is supposed, a rail broke, and the last five cars of the tran were precipitated down the steep decent, rolling over and over upon jagged rocks to the bottom.  The last car took five and thirteen persons were burned to death.  All the cars thrown off the cliff, which borders the Delaware River, were passengers cars. It was intensely dark when the train reached the foot of the bluff.  Two cars were found to be in the River.  There were over 200 passengers on the train but no list has yet been received of the killed and wounded.

            Severe shocks of earthquake were felt at Antigua April 16.

            A great tidal wave visited Guadaloupe submerging a Brittish vessel heavily loaded.  The wave was similar to that of St. Thomas last fall, but was larger and lasted twenty-four hours.  The sea receded thirty miles, and left all the ships aground, when a gigantic wave returned, threatning general destruction.

EUROPEAN NEWS

By news from London, April 4, we learn that the Brittish Ministry were defeated by sixty majority on the question to postpone to the next Parliament Gladstone’s motion to disestablish the Irish Church. The defeat of the Ministry is the chief topic of conversation.  The wrongs of ages are to be ended and right done amid the acclamations of the nation.  This must guarantee peace.

            The Danish Government has commenced negotiations for the sale of the Island of Santa Cruz to France.

            All doubts as to the safety of Dr. Livingstone are dispelled.  As a letter has been received from the distinguished traveller.  He writes that he is in good health.  His journey of explorations has been successful, and he will soon return to England.

 

NU HOU KUWAHO.

Ua ku kakahiaka nui mai ka mokuahi Idaho i ka Poakahi iho nei iloko o na la 9 me 20 hora mai Kaplakiko mai.  Ma ona mai i loaa mai ai keia mau hunahuna mea hou malalo nei:

Aohe no i laweia ae ke Kuikahi Haawi Like imua o ka Ahaolelo e noonoo ai, no ka paa loa paha i ka hookolokolo i ka Peresidena.

Ua pau ka ninaninau ia ana o na hoike o ka hookolokoli i ka Peresidena, a ma ka la 22 o Aperila, ua hai kekahi Luna Hoopii o ka Hale o lalo i kana mau wehewehe loea  ana no ka hoahewa i ka Peresidena.  Ua manao wale ia e pau ana na olelo wehewehe a no aoao elua ma ka la 24 ae, a e hoomaka paha ka Ahaolelo Nui i ka noonoo no keia hihia ma ka la 25 iho.

He kai hoee aohe i kana mai ka i uhi pu ae ma kekahi o na mokupuni o Inia Komohana, oia Guadalupe.  I ka hiki ana mai o ua kai la, ua a e pu ia uku kekahi moku Beritania e ku ana.  Ua like ka nui o keia kai hoee me ke kai i poi ai maluna o ka mokupuni o Sana Toma i ka hooilo i hala.   A i ka mimiki ana aku o keia kai, ua ahu wale he kanakolu mile ka maloo o ka moana kahi ana i emi aku ai.  He 24 na hora o ka mau ana o keia mea.  O na moku e ku ana i ke awa ua pau i ka ili.

Ua poino kekahi kaa ma ka wapaao o ka la 15 o Aperila, ma ke alanui hao mawaena o Nu  loka o me Bufalo.  Aia maluna oia kaa he mau ohua he 200 a oi ae me na ukana, aka, i ko lakou hiki ana ma kekahi wahi kiekie mai ke 70 a i ka 100 kapuai ke kiekie, manaoia ua hoi kekahi hao (rail), a o na kaa hale mahope elima, ua pau aku lakou i ka haule ilalo maluna aku o na aa a hiki i ka hohonu.  Ua pau kekahi kaa i ke ahi, a he 13 poe i pau i kea hi, a o ka nui haule iloko o ka wai.  He mau ola i poino eono ka i loaa ae mahope iho a o ka nui aku ao e i ike ia.  Weliweli keia poino.

Nui na alai ikaika i hoonaueue ae i ka mokupuni o Autigua.

 

HIKI AE MA KAPALAKIKO.  Ua ku ae ma kela kulanakauhale Ka Mea Hanohano A. Burlingame, Kuhina Noho o Amerika ma Kina, ma kana huakai i kohoia e ia aupuni e hele e hana kuikahi me na aupuni e o ka honua nei.  He mau keiki pake a he mau ukaii pu kekahi i hele pu aku la ma Kapalakiko, he mau la pokole, a holo aku i Na Ioka.

 

I KA POE MAKEMAKE KUAI WAIU!

O WAU O SAMUELA ANARU, UA HOEMI loa iho nei au i ke kumukuai o ka'u waiu pipi i ka hapaumi o ke kiaha piula, nolaila no ko'u manao he poe makemake no na kanaka Hawaii i ka inu waiu, ke kahea aku nei au e kuai mai me au. Aia no ia Keoni Pukiki ma Nuuanu ka halihali ana i kela a me keia kakahiaka a ahiahi o na la a pau.
Honolulu, Oahu, Mei 9, 1868. 336-ly

 

He hoolaha i ka Poe Mea
Dala i waiho mai ma ka 
BANEKO MALAMA DALA.
-
KE HAIIA AKU NEI KA LOHE I KA Poe a pau i waiho mai i ka Baneko Malama Dala, i na puu dala i oi ae mamua o
EKOLU HANERI DALA
me ka uku panee, aole no e ukuia ka uku panee mahope iho o ka la mua o Iune e hiki mai ana, aia wale no a ae like ia me ka hoopaa i ka uku hoopanee no ka manawa i makemakeia. O ka uku panee o na puu dala i emi iho malalo o Ekolu Haneri Dala mahope iho o ka la mua o Sepatemaba, e hoemiia i eono hapa haneri no ka makahiki. 
BISHOP & CO., BANKERS.
 336-tf


 

OLELO HOOLAHA

           E IKE AUANEI NA MEA A PAU MA keia olelo malalo nei, o na mea holoholona a pau i keia ole ka ae like ehele nei me ka kula o Waipoo ame Waiawa, e lawe lakou mai keia la aku mai ua kula la, a ma ka la mua o Iune, e hopu ia na mea e koe ana ma ua mau kula la, Bipi, Lio, Hoki, Hipa, Kao, a na ke Aupuni ka hana, ke kaa ole ka uku kula a pela aku. E like no pela na aina kula ma kai o Waipio, e hopu ia ai a me Aumole, ma Waikele. O na ilio kahu ole e hele wale ana ma ia kula, e manaoia lakou he mau ilio aea wale, pepehi bipi a kao hoi, e ki poka ia lakou, hookahi dala no ke poo ke make, na ka mea poka ia uku, mai ka la mua o Mei e hiki mai ana. Ina he ilio me ke kahu, e like ka h@na me kela mau ilio, o ke kumukuai i poho ai no ia mea, a me ke koina, pela ka Aha e hooholo mai ai.
NAPAHUEKOLU.
Luna Aina o Waipio a me ko Waianae kula.

Halaulani, Ewa, Aper. 2, 1868. 353-4t*

 

Hale Hoomoa Palaoa ma Hilo!!

KE HAI AKU NEI NA MEA NONA na inoa malalo nei, i na kanaka a pau o Hilo nei, ua wehe ae nei maua i Hale Hooohainu Kope a Hoomoa Palaoa Hou, kahi hoi e hoolakoia ai na ohana i na palaoa i kela a me keia la, a me kahi e hana ia ai ka mea Ono ki i na aluna ahiahi a pau. Na mea Ono a me na Pai o kela a me keia ano. e hanaia no na mea Ono a me na Berena ma ke kauoha. He wahi no e paina ai i na hora a pau. Owau no o
318 5m L. SEBASTAIN a me J.C. BLACK.


Papa Nukama (R. Newcomb),
A ME
Toma Kea (Thomas Cross)
NA MEA HUMU BUKE.
Alanui Kalepa Makai o Hale Luina.

318-3m


HALE KUAI MANUAHI! 
KA HALE O C. BRENIG
MA AIENUI.
           
E hele mai oukou na hoa aloha a me na makamaka, a e hoao, a e kuai manuahi no au ma ke kumukuai emi loa.
CHARLES BRENIG

Honolulu, Feb. 22, 1868. 325-3ms


S. MAGNIN

MEA KUAI LOLE MAIKAI
—A ME-
NA ANO LOLE HOOHIE A KA MANAO,

Na Kamaa, Buti, na Papale Kapu a me na ano Papale.
           
E hele mua maanei mamua o ka hele ana aku i na hale e, a e kuai makepono aku no waa. Aia makai iho o ka Roiala Hotele ku'u Halekuai Lole. E wehe ia ana ka puka i keia la.
Honolulu, Ian. 4, 1868. 318 6m


 

He Mau Mea Heluhelu

MAIKAI EIA IHO
 MAKEMAKE ANEI OUKOU E KUAI
 AHINAHINA PELEKANE MAKEPONO, 
INA PELA E KIPA MAI MA KA
HALEKUAI O
KAKELA ME KUKE,
KAHI E LAWA AI KA LOLE WAWAE I
KA HOOKAHI DALA WALE NO.
 E kuai makepono pu ia no hoi ka
AINAKINI NAO.
 KUKAENALO NAO,
 KEOKEO, KALAKOA,
 HULUHULU, KELEPA,
 PALULE, ALAPIA.
 A pela aku, a pela aku, a pela aku. 330-4ts


 

OLELO HOOLAHA!
-A-
KA LUNA HOOPONOPONO.

MA KA WAIWAI O KE} 
ALII WAHINE H.K. KAPAKUHAILI. } 
KE HOOLAHA AKU NEI KA MEA NONA ka inoa malalo, ka Luna Hooponopono o ka waiwai o ka mea i haiia maluna. O na mea apau e paa ana i kekahi o ka waiwai paa, no loko mai o ia waiwai ma ke ano hooli9malima a me kekahi ano e ae paha, a ua aie no ia mea, a aie aku ana paha ma keia hope aku i ua waiwai la no ka uku hoolimalima, a mau aie e ae paha, e hookaaia i ka mea nona ka inoa malalo,

O KA MEA WALE NO I HAI IA,

e lawe e ohi ia mea, me ka haawi ku i Palapala Hooka no ia mea, a ua papa ia na mea a pau, aole hoi e komo hewa maluna iho, a hokai wale aku, a lawelawe wale aku i kekahi mana, mai ka hooponopono ana o ka waiwai i oleloia, a o kekahi Apana, a Lele o Waikahaiulu, e waiho nei iloko o keia kulanakauhale ma Honolulu nei.


CHAS. KANAINA.
 Luna Hooponopono Waiwai.
Hanaia ma Honolulu, Mar. 24, 1868. 334 ft


OLELO HOOLAHA.

 

            E IKE AUANEI NA MEA A PAU. Ke papa loa aku nei au i ke komo hewa ana o na Kanaka ma ka aina o ke Kulanui o Kapunahou ma Paliku a me Kolowalu ma Manoa mauka. Ua kapu loa ka lawe wale ana a ohi wale ana i ka wahie a me kekahi mau mea e ae paha ma ua aina la. Ke hoolilo aku nei au ia Hookano i Luna nana e malama keia aina. W.D. ALEKANEDERO.
 Kapunahou, Aper. 23, 1868. 334-4t


 

HALE KUAI LOLE HOU!!

UA WEHEIA AE NEI MA KE ALANUI NUUANU, ma o iho o ka Hale o McLIIAN, he Hale Kuai Lole Hou. Malaila e loaa ai na Kamaa a me na Buti o na Kamalii a me na wahine. E kuai makepono ia na lole a me kela mea keia mea.
JOS. DAVIS &Co.
327-6m


 

HALE MU!
HALE KUAI MEA AI!

HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na makamaka Hawaii a pau:
RAIKI no Waimea. Kauai mai,
PALAOA maikai loa,
KAMANO io ula no Keamolewa mai,
BIPI uahi no Kaleponi mai,
KOPA keokeo - KOPA ulaula.
AILA Honua! AILA Kohola.
KOPE—PAAKAI,
AI no na Lio me na Moa,
Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.
PIA NO HAWAII MAI,
PIA AI—
A he nui loa no na mea ai maikai e ae.

           Nolaila ia ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi dala, a e like maka no oukou i keia mau mea i laila ae la maluna.
Me ka mahalo. 
I. BATALETA.
318-3m


 

E HOLO MAU ANA KA

Moku Ahi
"KILAUEA"

I keia hapaha Makahiki,
e like me keia malalo nei.

           E haalele ana ia Honolulu
Poakahi Maraki 30
Poakahi Aperila 6
Poakahi Aperila 13
Poakahi Aperila 20
Poakahi Aperila 27
Poakahi Mei 4
E hoomaha ana i ka hebedoma elua, e hoomaka ana i ka la 11 o Mei, a holo hou i ka
Poakahi Mei 18
Poakahi Mei 25
Poakahi Iune 1
Poakahi Iune 8
Poakahi Iune 15
Ma ka hora 4 1/2 ponoi o ke ahiahi, a e ku ana ma
LAHAINA,
KALEPOLEPO,
KEALAKEAKUA,
KAILUA,
KAWAIHAE,
a me MAHUKONA.
Ma ka hoi ana mai, e haalele ana ia
KEALAKEKUA ma ke awakea Poakolu.
KAILUA, ma ke ahiahi Poakolu
KAWAIHAE & MAHUKONA, ahiahi Poaha.
Ku hou ma HONOLULU i ke kakahiaka Poaono.
E hoopae ia no na ohua o MAKENA.
Ma ka Poaha, Iune la 25, e holo ana i KOLOA a me WAIMEA KAUAI ma ka hora 4 1/2 ponoi, a e ku hou mai ana i ka Poaono la 27.
WALKER & ALLEN
Honolulu, Mar. 21, 1867. NA EGINI.
318-3m


 

No Hilo.

KA MOKU KUNA
"MELE HILO,"

O Ballastier ke Kapena.

           E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE Awa maluna, no na ukana a me na ohua e ninau ia 
HULIPAHU, (L.L. TORBERT).
318-tf


 

HE MOKU HOLO MAU NO KONA
A ME
KAU, HAWAII.
E HOLO MAU ANA KE KUNA
"Kona Packet,"

           KAPENA BALAAMA, mawaena o Honolulu a me Kona, Kau, Hawaii. No na ukana a me na ohua, e ninau i ke Kapena ma ka moku, a i ole, ia
PALAIKA (F.S. PRATT)
Honolulu, Aper. 23, 1867. 318-6ms.


 

OLELO HOOLAHA

-A-

KA LUNA HOOPONOPONO.
-

MA KA WAIWAI O KA MEA KIEKIE 
VICTORIA K KAAHUMANU I MAKE.}


           KE HOOLAHAIA AKU NEI E KA MEA nona ka inoa malalo.
 KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI HOOKAHI, o ka waiwai i haiia maluna, o na mea a pau e paa ana i kekahi Waiwai Paa, no loko mai o ia Waiwai, ma ke ano hoolimalima, a ma kekahi ano e ae paha, a ua a e no ia mea, a e aie ana paha ma keia hope aku i ua waiwai la no ka uku hoolimalima, a mau aie e ae paha, e HOOKAAIA i ka mea nona ka inoa malalo.
                     
           KA MEA WALE NO I HAAWIIA KA MANA, e lawe a e ohi ia mea, me ka haawi aku i palapala hookaa no ia mea. A ua papa ia na mea a pau, aole e komohewa maluna iho, a hokai wale aku, a lawelawe wale aku i kekahi mana mai ka hooponopono ana o ka waiwai i oleloia, a o kekahi apana a mau apana paha o ia mea.

JNO. O. DOMINIS.

Luna Hooponopono Waiwai Hookahi o ka Waiwai o H.R.H.V.K. Kaahumanu.

Honolulu, Maraki 10, 1868. 328 3m


 

KAUKA LAPAAU.

-O-

Dr. Kennedy (Kenede) kona inoa.

           AIA NO KONA HALE KAUKA MA ke Alanui Papu, makai iho o ke Alanui Hotele. Honolulu 318-1y


 

HALE PAI KII!

AIA KO'U HALE PAI KII MA
MONIKAHAAE,

           Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA AI o S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He emi loa ke kumukuai o na KII. H.L. KEIKI (CHASE)
318-ly Mea Pai Kii.


 

NA LAAU LAPAAU
A DR. JAYNE.

OIA NA

LAAU KUNU,
LAAU HOOPAU NAIO ME NA KOE,

LAAU HOOPAA HI,

LAAU HOOMAEMAE KOKE,

LAAU HAMO-PENIKILA,

HU'ALE OLA.
AIA MA KAHI O
KAKELE me KUKE,

Ma Honolulu 327-tf


 

Na Buke i Paiia e ka Papa Hawaii.

Baibala Hemolele Nui ili eula nani me na kuhikuhi ma na a ao.....$12 00
"            " Nui ili eleele kaekae wai gula.....5 00
"            " uuku iki ihi " ".....8 00
"            " Pananaiki iho ili eleele.....4.00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi.....3.00
"             " eleele kaekae wai gula.....1.00
"             "  " ......75
Kauoha Hou Hapa Haole.....75
Lira Hawaii 1848 me ke kanawai......25
"       " 1855.....25
Moolelo Ekalesia.....50
Haiao ili lahiahi.....10
Hele Malihini ana.....25
No ko ke Akua ano......25
Lira Kamalii......25
Hoike Palapala Hemolele.....25
Moolelo o Heneri Opukahaia.....25
Hoike Akua.....25
Weheweheia.....25
Ninau Hoike ili manoanoa.....25
"         "          " lahilahi....10
Kumumua Kula Sabati.....10
Buke Lawe Lima.....10
He Buke no ka Pope.....10
Ui Kula Sabati Helu 3.....25
"    "       "         "      4......25
"    "       "         "      5......25
Buke Euanelio a Ioane.....10
Himeni            .....1.00
Himeni Ili nani.....1.75
Na Kauoha Hou Pakeke
Ili Gula nani.....1.50
Ili eleele kaekae nani......50
Ili eleele......35
Kauoha Hou Pakeke me na Halelu
Ili Gula nani.....1.75
Ili eleele kaekae wai gula.....50
Ili eleele......50
Na Halelu Pakeke
Ili Gula nani.....50
Ili eleele kaekae wai gula......30
Ili eleele.....20
Ka Hae Hoonani (Buke Mele)......25
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala.....2.00
            "              "    "  Ili nani.....3.00
Eia na buke haawi wale
Palapala Liilii--
            Helu 4--Makemake anei oe i ke ola
            Helu 6--E hele i o Kristo la.
            Helu 7--Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha
            Helu 11--No ka hoohiki wahahee i ke Akua
            Helu 16--Ka Kehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a ma ka Bapetiso ana.
            Helu 17--Mai hana ino i na holoholona
            Helu 18--No ka mahi ana, kuai ana a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L.H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hoeke o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.