Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 20, 16 May 1868 — Page 1
KA NUPEPA KUOKOA.
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE VII. HELU 20. HONOLULU. MEI 18. 1868. NA HELU A PAU 337.
"KA NUPEPA KUOKOA,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono.
$2.00
No na mahina he UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono.
ME KA HOOKAA MUA MAI.
NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e aawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA.
(Luna Hoopuka.)
KA "NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY SATURDAY,
$2.00 per annum, or $1.00 per six
months, in advance.
ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.
KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.
PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.
THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.
L. H. GULICK.
For the Publishers.
Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.
Ka Nupepa Kuokoa.
KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.
-
NA S.M. KAMAKAU. HELU 72.
-
No KA NOHO ALII ANA O KAUIKEAOULI
MALUNAO KE AUPUNI, A UA KAPAIA
O KAMEHAMEHA III.
-
I ka la 22 o ia malama, komo ia ka Halepule, nui o Mokuaikaua ma Kailua. I ka makahiki 1827, mahope iho o ka make ana o Kalanimoku ma Kailua, Hawaii, hoi mai la o Kaahumanu ma mai laila mai, a kaapuni hou iho la ia Oahu.
O ke kolu ia o kana kaapuni ana ia Oahu, e hai aku ana i ka olelo a ke Akua. E noho ana hoi ka Moi Kauikeaouli ma Waoala i Waialua, a noho iho la o Kaahumanu ma Waialua, ia wa ka hoike ana o ke daimana i a ai ma ke kaha o Mokuleia.
NA HANA KUE A BOTI KE KAHU NUI O KA
MOI KAUIKEAOULI.
He mau malama wale no ka hana pololei ana o Boti, alaila, huipu mai la na haole mahope o Boti, e hoowalewale iaia, a ia Kuini Liliha hoi kana wahine, a pela no hoi ia Manuia. Ua oi aku ka pili nui o Manuia i na haole, a ua lilo oia i mea kiekie loa. Ua makau loa na haole e noho ana ma Honolulu, no ka huli nui loa ana o na'Lii a me na makaainana i ka olelo a ke Akua. Ua olelo hoi o Kanikela Aluli, Mr. Lanai a me Kanikela Beritania. "Ina e noho loa na Misionari ma Hawaii nei, alaila pau loa makou i ka hoi i ko makou aina: a ina hoi o na misionari ke hele i na aina e, alaila, noho makou ma Hawaii nei." Pela iho la ka manao o na haole hanohano a me na haole kalepa. Ua hoino loa lakou i na misionari, no ke alakai nui i na'Lii ma ka olelo a ke Akua.
A no keia manao ana o na haole pela, nolaila, lilo loa iho la o Boti, Manuia a me Kekuanaoa i mau hoa'loha no na haole. A ia wa i hoomahui loa o Boti e hui nui me na haole.
[E haohao paha auanei oukou i ke komo ana o ka inoa o Kekuanaoa ma keia kamailio ana, aku, he haohao pono ana no nae ia. Aka, eia hoi, o Kekuanaoa a me Manuia, o ko Boti mau kaikaina no ia. O Boti no hoi ke kumu o ka lilo ana o ke kaikamahine a Kaahumanu, a ua lilo o Boti i hope a i hilinai no Kekuanaoa no na pilikia a Kaahumanu, ua lilo ia laua nei o loko a me waho, aohe hoi he alii nui e aa mai ia Boti. He wahine kapu, a he wahine kauoha o Kinau, aia a nui ka Moi Kauikeaouli, o ka wahine no ia. Ina paha aohe i lilo o Kinau ia Kekuanaoa, ina paha ua holo pu me Boti ma a nalowale, ina la paha aohe e loaa ko kakou mau Moi. Pomaikai kakou i ka loaa ana a me ka haawi ia ana mai ma ka lokomaikai o ke Akua, e loaa mai na Moi maloko o Kinau a me Kekuanaoa.]
I ka lilo ana o Boti i hoa'loha no na haole, alaila, alakai aku la na haole iaia iloko o ka inu rama. A ike iho ia hoi ua poe haole nei ua ona o Boti, alaila, hoaie aku la ua poe haole nei iaia i ka lole. Ohi kukaa, a olii pena iho la hoi o Boti i ka lole a haawi aku la i na Lii ona, i na punahele, i kela kanaka a i keia kanaka, a mahalo aku la na kanaka i ke alii lokomaikai, a ola hoi na iwi. Aie aku la o Boti i ka lole o ka haole a nui loa, a hapa mai ka ka Moi Liholiho aie. Aka, he akamai no kekahi mau hana a Boti, ua kukulu oia i mau hale kuai wahie ala ma Kauai, Maui a me Hawaii, a haawi aku la i mau luna kalai laau ala, me ka hoolimalima aku i ka lole, a ua piha na kuahiwi kalai laau ala i na kanaka makemake i ka lole.
Hoolilo ae la hoi o Boti ma Honolulu i mau hale kuai lole, oia o Aienui, he hale laau nui ia no ka Moi Liholiho, ma Pakaka kahi i ku ai, me kahi hale laau uuku o Pulaholaho, a ua kaoo ia mai i halekuai lole no Boti, no ka nui o ka aie i ka lole, a ua kapaia o Aienui. Haawi ae la no hoi o Boti i mau haole nana e kaupaona ka laau ala, a he nui loa hoi na haole o ia ano e holo ana ma kela wahi keia wahi.
A ike iho na hale he alii oluolu o Boti a ua huli hoi mamuli o ko lakou manao, alaila, olelo aku la haole, "O ka hale kuai rama no kekahi mea waiwai." A no keia olelo no a ua poe haole nei, kukulu iho la no o Boti a me Manuia i mau hale kuai rama, ho ka mea, aohe no kekahi mau ino i ike ia iloko oia mau makahiki, mai ka holo ana o Liholiho i Beritania a hiki ia wa, ua kapu loa kela hewa keia hewa. O Polelewa ko Boti hale kuai rama, a o Haueka hoi koi ko Manuia. I ka hoomaka ana nae o keia mau halekuai, ua wehe ae la na hale kuai rama o na haole. Ia manawa, ua puka hou mai la na hewa kahiko, a oi loa aku ke ino. Lilo iho la o Polelewa i wahi haluku nui na na puaa; ulu mai la ka loku me ka hookamakama o ka po; aia hoi malaila na aha lealea, na aha hula a me na aha hula kuamuamu; aia malaila na haole me na kanaka e luana mau ana me na wahine hookamakama. Ua lilo aku la Kaahumanu a me na misionari i ai na a haole a me na kanaka.
Ia wa i hookaawale mai ai o Boti a me Liliha ma a noho ma Pelekane, a haalele ia Haliimaile, a hoi pu mai ke Kanikela Pelekane a kukulu i kona pa, a o ka Moi Kauikeaouli hoi, aia no ma Pohukaina ia Halealii ia wa.
No keia mau hana a Boti, ua ulu ae la ka manao kaumaha a hoohuoi hoi iloko o Kalanimoku, me kona manao, e komo ana paha ka manao ino iloko o Boti e hookahuli i ke aupuni, a i ole ia, e manao ino ana no paha i ke kaikuahine o lakou a me na'lii e pepehi. Aka, aole nae he mea nana e hai malu aku iaia i ko Boti manao; a pela kona mau manao i nune wale ai iloko.
A o keia mau manao hoohuoi nae o Kalanimoku, ua hai aku no oi i ia Kaahumanu, me ka i aku, "He kupanaha na hana a Boti, he manao kipi wale no kona, a e manao ana no paha e pepehi mai ia kakou." Olelo mai la hoi o Kaahumanu, "Aole no a oukou a ka heana kane, owau ka hoi o ka heana ino." Pane hou aku la o Kalanimoku, "Aole no he mea e lohe ai kaua, ua hao aku nei kela i na'lii a me na kanaka, kanaka nui a kanaka iki a ua pau loa ia ia la; a ke manao nei nae au e kukulu i ko'u wahi papai hale mauka aku nei o Kawananakoa; a i hoi ae o Boti ma i ka mahiko i uka o Manoa, alaila, kukulu aku ko'u wahi hale mahiai mauka aku nei o Makiki la, malia o holo i uka i kai kahi pokii o kakou, (Kekuanaoa) a aloha i ka noho mehameha, alaila, hai iho i kahi huaolelo." Ahu no kinohinohi a ka poe kaakaua kahiko. Pela iki no hoi o ua punihaole ma, ka! he wa nui keia o na Loio haole akamai, na Lunakanawai Kiekie akamai, o hoopau dala iki ma o ke aupuni; o na Kuhina akamai, o akua kumuhaka ma. Ma na aupuni nui o ka honua a kakou e kaao nei no ke kiekie o Amerika Huipuia, Beritani, Farani a me na aupuni e ae iloko o Europa holookoa; o koonei poe Kuhina, Lunakanawai Kiekie, Loio Kuhina, a pela aku, he poe huki kaula wale no lakou mamua o ka ihu, aohe o lakou nei wahi palaweka e loaa i laila. Ua maluhia anei ko lakou aupuni no ka oi loa o ko lakou akamai? Aole aupuni hookahi ma ka honua ma na aupuni naauao, e loaa ma ko lakou poe kakau moolelo ua loaa ole ia lakou na kana kuloko a me na kaua kuwaho, a a me na pilikia kuloko e maluhia ole ai ke aupuni. O Hawaii nei wale no ke aupuni i maluhia ka noho ana, mai ka makahiki 1797 a hiki mai i ka makahiki 1819, mamuli o ke akamai o Kamehameha I. i ka hooponopono aupuni ana.
O ka hoopili haole ana ke kumu o na pilikia mai a Kamehameha III. a me ka pili hoomana a hiki wale i keia manawa. Ina na na'lii a me ka poe i aoia i ke akamai, me ka hoomalu like i ka hoomana a me ke ao palapala, ina aole aupuni nana e keakea me ka malu kuokoa ana. Ke noho nei o Huahine, Laiakea, Borabora me ko lakou mau alii kamaaina, me ka hoomalu ole o Farani maluna o lakou, a pela no na moku o Poomuku. O Tahiti me Kahaa, oia wale no na aina i lilo ka hoomalu ana ia Farani e like me ka olelo ae like. Aole lohe ia o kela mau aina ma ka hooponopono ana a na'lii kamaaina o ka aina, ua hoopilikia waleia e na haole, aole hoi i lohe ia he mau Kuhina haole malaila, a he mau luna haole la hoi, he ole loa no. O Kaululai a me Kapoa na'lii Ke olelo ia nei, ke mahuahua nei na'lii a me na kanaka.)
Aole i pau.
-
Kokua ana i na Haku.
-
E KA LUNAHOOPONOPONO; ALOHA OE:—
Aia ma ke Kuokoa o Dec. 14, 1868. Aoao 4 Kolamu 2 & 3. He kumu manao maikai no S***, i awili pu ia me na manao alii o Kalanikanikeaouli, Kamehameha III. A ma ia mau olelo alii ka hoohihi ana'ku o ko makou Lunaikehala me ka olioli, ina e hookoia ua mau manao la, alaila, he waiwai nui no ia mai ua Kupuna mai a Kau i na mamo.
Mamina wale ka lehua, i ka lu ia e ka manu. Helelei ka pua ilalo. Lilo ke onaona i Mareka. &c.
E hoomanao ia mau wahi hua kanaenae, alaila, e huli ae kakou i na Haku kanu o ka aina, no ka mea hoi, he mau Kupuna ko lakou i alo i ke ehuehu o ka maka o ka Ihe; i eha 'i ka ili i na enemi; i hookahe ia ai ke koko ma na kahua Kaua he nui wale; i pani kumano ia na kahawai; i ai maka ia'i e na holoholona, a pela wale aku.
Ua hoomanawanui lakou i ka nai ana i ka nai ana i ka aina, i lanakila ka lakou la mau pulapula, aka, i keia manawa ua maalo ae na oihana o na Kupuna mai o lakou ae.
Heaha ka hala? Aohe hoi he hala a Kolea haina ka a-i. O ka olelo pahee a na Kuhina, he meri no ia e kulu ana i oi aku kona pakika pakelo mamua o ka aila, aka, o ko lakou mau naau ua piha i ka mea awahia e kaumaha ai na makaainana. Aole i komo io ko lakou aloha i ka Lahui Hawaii, no ka mea, ua manao nui no lakou i ko lakou mau pono iho, a me ko lakou waiwai ana.
Ina i hoohuli io ae ua poe la e kalele la i ka puu hua helu nui, a hoonoho ia ae na haku. Pono mau ka Lahui Hawaii, no ka mea, he mau Alii aloha makaainana, a he mau makaainana aloha Alii, ua like lakou ma ia mau ano, alaila, noonei ka leo mua e hoouna ae i ko lewa, a kupinai wawalo aku ma na aekai o ka moana Pakipika, i ka hooho ana ae; E ola! E ola!! E ola na pua 'lii!!! E ola ke 'Lii Nui Moi i ke Akua!!!! E ola ka Lahui Hawaii i ke 'Lii o ka nani.
PENI GULA.
Califonia, North America, March 16, 1868.
-
Heaha la ke kumu i honi ai na
Haumana Katolika i ke komo
lima o ka lakou poe Kumu?
-
E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:
He wahi manao ninau ko'u i na kumu a me na haumana o ka aoao Katolika. I ka la i hiki mai ai ka mokuahi Kilauea, ma ke awa o Punaluu, ma Kau nei, aia hoi maluna ona ka Moi Kapuaiwa, i holo mai e kokua i kona poe makaainana i loohia i ka poino ma Kau nei. Aka, ike aku la nae au i ke Kahuna Katolika o Honolulu, oia hoi o Lui. Eia nae ka mea a'u i ike ai i ke Kumu Katolika o Kau nei, oia hoi o Keretino, e kukuli ana imua o kekahi haole Parani o lakou, a o na haumana hoi, o ka honi ka lakou hana i ke komo lima o Lui, a he mea hou no hoi ia i ka'u ike ana. A no keia mea, ke ninau aku nei au ia oe e Katolika i ke kumu i hana ai oe pela? Ina no ke aloha, e lulu lima ka pono, a i ole e wehe ae i kou papale a kunou aku, a i makemake oe e honi, e honi no ma ka ihu, a i ole ma ka papalina. Mai waiwai no nae hoi ia honi ana au e kahi Katolika hookohu, e honi ia no la hoi e oe i ke komolima o ka Moi, ka mea nana i kokua mai ia oe i ke dala a me ka lole, oiai oe e noho ana iloko o ka inea a ka pilikia.
E Katolika, e wehewehe pono mai oe i ke kumu i hana ai oe pela, a i ole oe e wehewehe pono mai, e kapa aku no au, "He kuhihewa oe no ka ike ole i ka Palapala Hemolele." E kuhikuhi mai paha auanei oe me ka i mai, "Eia iho ma Roma 16:16, a ma 2 Kor. 13:12." Ua ike no au, aka, aole nae i kuhikuhi mai, o ka honi ana i ke komolima, oia ka honi Hemolele. A i na ua ike ole au ma ka Palapala Hemolele, e kuhikuhi mai oe i ka aoao, ka mokuna, a me ka pauku kahi hoi o kou kuhihewa i waiho ai. Ina oe e kuhikuhi pono ole mai e ke Kahuna Katolika, ke papa aku nei au ia oe, mai alakai hewa hou oe i o'u poe makamaka. Nou auanei ko'u papa ana, o ka lohe aku hoi ko ia poe o oukou, mai Hawaii nei a hala aku i Niihau, o haule aku auanei o'u poe makamaka iloko o ka lua meki o ke kuhihewa a me ka hoomana, na mea hoi i hoonaniia ma na paia o ko oukou mau heiau.
W. KAHALELAAU.
Makaka, Kau, Hawaii, Aper. 27, 1868.
-
Ka Ahaolelo, M.H. 1868.
-
Poaha, Mei 7, 1868.
Halawai ka Hale ma ka hora mau.
Peresidena ma ka noho.
Hoike mai ka hapa uuku o ke Komite o na Aha Hookolokolo aohe i maopopo lea ia lakou ke ano o ka hoopii no ka Luna o Ewa a me Waianae, nolaila ke waiho nei na ka Hale e noonoo.
Hoike mai hoi ka hapa nui, he pono no ke noho ma kona noho.
Hoike mai ke Komite Waiwai no ka Bila Kanawai e haawi ana i Haawina Hoomau no ka Moiwahine Kanemake Kalama.
Hoike mai ke Komite wae no ka bila Kanawai e papa ana i ka auau ma ke kahawai o Nuuanu, ma ko lakou manao e hoomoe loa. Ae ia ka hoike.
Hoike mai ke Kuhina o ko na Aina e a me ke Kuhina Waiwai no ka lilo i ka pai ana o ka laua mau oihana. Oihana o ko na aina e he $1,409.50. Oihana Waiwai he $897.75.
Heluhelu mua mai o Mr. Kale Kauka he bila e hoololi ana i na pauku 599 a me 691, a ua holo ma ka heluhelu alua.
Hoolaha mai o Mr. E. Jones he bila e kauoha ana i ke Kuhina Kalaiaina i Luna kakau kope no Lahaina.
Heluhelu mua mai o Mr. Keawehunahala he bila e hooponopono ana i ke koho balota ana.
Waiho mai o Mr. Kuihelani, he bila e hoololi ai i ka Mokuna 7 pauku 2 o ke Kanawai Kivila. Hooholoia ma ka heluhelu alua.
Heluhelu mai o Mr. Matina he olelo hooholo e hoana e i $200. no ka uapo pili waapa o Kaalualu. Waihoia a noonoo pu me ka bila Haawina.
Heluhelu mai o Mr. Koakanu he olelo hooholo e noi ana i ka Mea Mahaloia E. Jones e hoike mai i kona palapala Hookohu. Ae ia ka olelo hooholo.
Hoolaha mai ke Kuhina Kalaiaina he bila e hoololi ai i ka puuku 118, 119, 120, a me 121 o ke Kanawai Kivila.
Ma ke noiia ana mai ua hapiia na hana o ka la.
He kanawai e hoololi ai i ka pauku he 999 o ke Kanawai Kivila, kai heluheluia ma ke poo, a ua hooholoia ma ka heluhelu akolu.
Hooholoia ma ka heluhelu akolu ke Kanawai e hoololi ai i ka Mokuna 33 pauku 2 o ke Kanawai Kivila.
Hooholoia ma ka heluhelu akolu ke Kanawai e hoololi ai i ka Mokuna 35 oke Kanawai Hoopai Karaima.
Hooholo loaia ka bila e hoomalu ana i ke ola kino no na mea pahupahu a pela aku.
Hooholo loaia ka bila e hoihoi ana i ka Oihana makai a me na Luna Hooko o ke Kanawai mai ka Oihana Kalaiaina a i ka Oihana Loio Kuhina.
Ma ke noi ia ana mai, ua Komite ka Hale no ka noonoo ana i ka hoololi o ka pauku 481 o ke Kanawai Kivila. O Mr. Hikikoki ma ka noho.
Pane mai o Mr. Kapena Loke e waiho i ka noonoo ana a hapaiia ka Bila Haawina. Kue mai o Mr. D. Kaukaha no ka hooloihi wale aku no i ka noonoo ana, e pono e hapai koke ano.
Kue ikaika loa mai ke Kuhina o Ko na aina e no ka hoemi i na auhau, mamuli hakahaka ka waihona waiwai.
Hooikaika loa mai o Mr. Laiana i ka hoemi ana i ka auhau lio, oiai o ka na makaaikana wahi auhau wale no ia e noi mai nei, nolaila aole anei he mea pono na keia Hale e maliu aku ai i ka leo o na makaainana.
Kokua mai o Mr. Mahelona i ka hoemi i ka auhau lio, aka o kona manao e hookaulua aku a noonooia ka Bila Haawina [Ina pela, nui aku auanei kekahi mau Haawina a oukou e hooholo ai, hiki ole ke hoemi iho.]
Kue mai o P. Nahaolelua i ka bila.
Hoopaneeia ka Halawai
Poalima. Mei 8. 1868.
Halawai ka Hale ma ka hora mau.
Peresidena ma ka noho.
Heluhelu mai o Mr. Nakila he palapala hoopii no Makawao, e noi ana, e hookuuia ka poe i 50 makahi mai ka auhau kino mai, a o ka uku o na Laikini Kuai liilii a me ke Kuai Kukaa i $100, pakahi. Waihoia a noonoo hou.
Ma ke noiia ana mai, ua Komite ka Hale no ka hana o nehinei, oia ka hoemi i ka auhau lio. Noho o Mr. Upa ma ka noho Lunahoomalu.
Olelo mai o Mr. Hikikoki, o ko kakou hoemi ana i ka auhau lio he kupono loa ia, oiai mai mua mai ke noi ana a na makaainana a hiki i keia wa, a kamailio mai o ia a loihi no ka pono wale no o ka hoemi ana o ia auhau.
Olelo loihi mai ka Loio Kuhina no ka pono ole o ka hoemi ana i ka auhau lio, oiai he Kuikahi Panai Like kekahi e kali ia nei. Ina e hooholo ka Ahaolelo o Amerika Huipuia a lilo i kanawai hakahaka ia wahi o ka waihona. Noi mai oia e waiho a noonooia ka Bila Haawina.
Kokua ikaika loa mai o Mr. Waila i ka hoemi i ka auhau lio me ka hoololi ole o ka Bila. O kona manao o ka hoomama ae i kahi auhau o ka poe ilihune.
Olelo mai o Ailuenne ina e hoololiia ka bila e like me kana ma ka la 6, e auhauia na lio mai ka hanau ana mai, alaila makemake oia, aka he pono nae e waiho i ke Komite Wae e noonoo.
Noi mai o Mr. Laiana e noonoo kaawale ia na kokua i ka Laina mokuahi a me ka hoemi auhau lio, a o kona manao o ka hoemi i ka auhau lio.
Kue o Hon. Bihopa i ka hoemi ana i ka auhau lio, a noi mai oia e waiho i ke Komite wae.
Kokua loa mai o Mr. Koakanu i ka bila e hoemi ana i ka auhau lio, a kamailio mai no kekahi manawa me ka pane pu mai i na Kuhina.
Noi mai o Mr. Keawehunahala e waiho ka bila na ke Komite Wae e noonoo.
Olelo mai o Mr. Kapena Loke e noonoo akahele no keia bila.
Ninauia ka Bila no ka waiho a noonoo me ka Bila Haawina alaila hapai hou.
Ninauia ka waiho i ke Komite Wae a ua hooholoia.
Hoopauia ke Komite.
Ua koho mai ka Noho i ke Komite Wae, o Mesrs Keawehunahala, Waila, Kanuka, Ailuene, a me Pinehasa.
Hoopanee ka Hale.
Poaono, Mei 9, 1868.
Halawai ka Hale e like me ka mea mau.
Peresidena ma ka noho.
Heluhelu mai o Mr. Matina he hoopii no Kau, e noi ana e ae ia na makua mea keiki e koho i ka lakou kumu e makemake ai.
Heluhelu mai o Mr. Nahaku he hoopii no Kaanapali mai, e hooemi i ka auhau lio a me ka uku o na Luna aupuni.
Heluhelu maio Mr. Waila he hoopii no ka mokupuni o Oahu nei e noi ana e hookaawaleia i puu dala no ka hana hou ana i ka Pali o Nuuanu. Waihoia i ke Komite o na Hana Hou.
Heluhelu mai o Mr. Keliipio he hoopii no Molokai e noi ana e weheia ke awa o Kaumalupau ma Lanai i awa ku moku, a e hoana e i $1,000 no ka hana ana i na alanui a me ona lua wai ma ia mokupuni.
Heluhelu mai o Mr. Kaukaha he hoopii no Hanalei e noi ana, e hooemiia ka auhau lio i 50 keneta; e hookuuia na kanaka Hawaii ilihune mai na auhau aku; a e hooemiia na uku o na Luna Aupuni; o na lilo o keia Kau Ahaolelo e ukuia mai na uku ae o o na Kuhina no ka mea o ka lakou kokua ana i ke Kuikahi Panai Like ua lilo i mea ole. Waihoia i ke Komite Waiwai.
Waiho mai Ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa he hoopii no ka poe Lepera mai o Kalihi e noi ana mai hoihoi ia lakou i Molokai. Waihoia i ke Komite o ka Papa Ola.
Waiho mai o Mr. Hikikoki he olelo hooholo e noonoo ia ka Bila Haawina ma ka Poakahi, Poalua a me ka Poakolu. Hooholoia.
Heluhelu mai o Mr. Koakanu he olelo hooholo e hoana e ia i $1000. no ka uapo ma Nawiliwili. Waihoia a noonoo pu ia me ka Bila Haawina.
Heluhelu mai o Mr. Upa he olelo hooholo, e hoike aku keia Hale i ko lakou mahalo i ka poe o Kau ma ka hele ana aku i ka Hui Mele ma Kawaiahao i keia po. Hoomoeia.
Heluhelu mai o Mr. Asa Hopu he olelo hooholo o hoana e ia i $500. no ke alahaka ma Koolau, Maui.
Heluhelu mai o Mr. Halemanu he olelo hooholo e hoana e ia i $2.000 no ka hoopaa loa ana i ke awa o Hahulele ma Homakua Hawaii. Hoomeia a hapai ka Bila Haawina.
Heluhelu mua mai ke Kuhina Kalaiaina, i ka Bila Kanawai e hoololi ai i ka pauku 255 a me 256 o ke Kanawai Kivila. Hooholoia ma ka heluhelu alua, me ka pakui ana mai i pauku hou ma kahi o 256.
Hapaiia ka hana o ka la.
HE KANAWAI e hoomahuahua ai i ka hoomalu pono ana i ka holoholo moku ma keia mau mokupuni. Heluhelu ia ma ke poo a hooholoia ma ka heluhelu akolu.
HE KANAWAI e hoololi ai i ke kanawai e hoopau ai i ka Mokuna 10 o ke Kanawai Kivila a e hooponopono ai i ka Buro o ke Aupuni i hooholoia ia i ka la 10 o Ianuari 1865. Waihoia i ke Komite Hoonaauao.
HE KANAWAI e hoololi ai i ka paunu 2 o ke kanawai no ka lawe ohua ana mawaena o keia mau mokupuni. Heluhelu alua ia a ua Komite ka Hale no ka noonoo ana. O Mr. Ailuene ma ka noho.
Heluheluia ka Bila a ma ke noi a Mr. Keawehunahala, e hooukuia no kela a me keia moku i $5, no keia a me keia ohua ana e lawe ai me ke kue i ke kanawai. Hooholoia ka bila ma ka heluhelu alua, a hoopauia ke Komite, a ua kauohaia e kakau poepoe.
Hoopanee ka Hale.
Poakahi, Mei 11, 1868,
Halawai ka Hale ma ka mea mau.
Peresidena ma ka noho.
Heluhelu mai o Mr. Mahelona he hoopii no Honolulu nei, e noi ana e hoana e ia i $3,000. no ke kapili ana i Hale Makeke hou. Waihoia i ke Komite o na hana hou.
Heluhelu mai o Mr. Pilipo he hoopii no ka poe Lepera mai Molokai e hoohalahala mai ana no kekahi mau mea pili ia lakou.
Hoolaha mai o Mr. Keawehunahala he Bila no ka hooponopono i ka ohi ana o na auhau.
Heluhelu mai o Mr. Matina he olelo hooholo i puu dala no ka hana hou ana i ke alanui i pau mai nei i ka pele ma Kau.
Heluhelu mai o Hon. Kamakau he olelo hooholo e hoopau ana i ka uku aku i ka nupepa a Wini no na olelo hoohenehene i ke Komite o na Aha Hookolokolo.
Noi mai o Hon. Kalakaua e hoopanee loa i ka noonoo ana. Hoihoi hou ia ka olelo hooholo.
Hapaiia ka Bila Haawina.
Ko ka Moi Dala Ponoi a me ka hanohano Moi he $35,000. Noi mai kekahi i $40,000.
Kokua mai o Mr. Keawehunahala i ke $40.000 a kamailio mai a loihi.
Olelo mai o Mr. Pilipo o ke $35,000 ua kupono iho la no ia ia ia.
Kokua mai o Mr. Kapena Loke i $35,000 a e hookaawale nae i $6,000 no ka hanohano Moi, i hele pakahi ai oia i ka makahiki ma keia mau mokupuni.
Noi mai o Mr. Nahaku e hoopii ae i $45,000.
Kue mai o Mr. Koakanu i ka hoololi, o kaumaha loa auanei na makaainana, a o ke kupono i $34,000.
Ninauia ke noi i $45,000 a ua hooholoia
He 19 ae 18 hoole. Eia na Lunamakaainana i ae Pinehasa, Makalena, Kapena Loke. Kale Kauka, Waila, Mahelona, Keawehunahala, Nahaku, Kuihelani, Keliipio, a me Matina. O ke koena aku o na Luna ua hoole.
No ka Lunakanawai Kiekie he $10,000 hooholoia.
No ke kokua Lunakanawai mua $8,000 hooholoia.
No ke kokua Lunakanawai alua $7,000, Noi mai o Mr. Kale Kauka e hoopii ae i $8,000.
Olelo mai o Mr. Hikikoki aole e hiki ke hoololi i keia aia wale no a hoololi ia e ke Kanawai.
Kokua mai o Mr. Keawehunahala i ka hoopii i $8,000.
Ninauia ka hoopii ae i $8,000 a hooholoia.
No ka Lunakanawai Kaapuni o Oahu he $1,600 hooholoia.
No na Lunakanawai Kaapuni o Hawaii $3,600 hooholoia. Noi mai o Mr. Keawehunahala e hoomaopopoia ka bila a Mr. Matina e pili ana i ka hookolokolo o ka Lunakanawai ma Kau. Hooholoia ka bila.
No ka Lunakanawai Kaapuni o Maui he $2,400 hooholoia.
Na Lilo no ka hele ana $200. Hooholoia.
No ka Lunakanawai Kaapuni o Kauai he $2,000.
Noi mai o Hon. Kamakau e hoopii ae i $2,400.
Noi mai o Mr. Pilipo e hoemi iho i $1600.
Kokua mai o Mr. Kanuka i ka hoololi a ke lii Kamakau.
Ninauia ka hoopii ae i $2,400 a hooleia.
Hooholoia no e like me ka bila.
Haawina Hoomau no Hon. L. Anaru $2,000 hooholoia.
Haawina Hoomau no Hon. Ii $2,000 hooholoia.
Noi mai o Mr. Keawehunahala e hoololi i ka Bila Haawina, a e hookomo i Haawina Hoomau no Hon. C. Kanaina i $2,000.
Olelo mai Ka Mea Kiekie W.C. Lunalilo, ke aloha aku nei au i ka Luna o Waialua no kona manao maikai i ko'u makuakane, aka o ko'u manao maoli ke hoole nei au i kau hoololi.
Ninauia ka hoololi a ua hooleia.
Ka uku no ka Lunakanawai Hoomalu o Honolulu $4,000 hooholoia.
Ka uku no ka Lunakanawai Hoomalu e Lahaina $2,000
Noi mai o Mr. E. Jones e hoopii ae i $2,400.
Ninauia a hoole loa ia.
No ka Lunakanawai Hoomalu o Hilo i $1,600.
Noi mai o Mr. Matina e hoopii ae. $2000.
Ninauia ka hoopii ae a ua hooholoia.
Kakauolelo o ka Lunakanawai Kaapuni o ka apana 2 i $400.
Noi mai o Mr. Pilipo e ukuia no ma ka la $5. Ninauia a hooleia. Hooholoia e like me ka Bila.