Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 20, 16 May 1868 — Page 4
KE KUOKOA, HONOLULU, MEI 16. 1868.
Ka Nupepa Kuokoa.
Ka Hae Nani Hawaii.
-
TUNE.- Rally round the flag.
[Hakuia no ke Kula Hanai Keiki Kanoe o Hilo.]
1. Ae, hui ma ka hae boys,
Hui ma ka hae,
Paa mau ka hae Hawaii nani,
Huro like ko ka mauna,
Huro pu ko Kahakai,
Paa mau ka hae Hawaii nani.
Cho.—Hawaii forever, Huro boys huro,
Auhee ke Kipi paa mau ka hae,
A e hui ma ka hae boys,
Hui ma ka hae,
Paa mau ka hae Hawaii nani.
2. Ae, e ala a hooho.
Hooho oli pu,
Paa mau ka hae Hawaii nani,
Hui kini lehulehu,
Huro like, huro hou,
Paa mau ka hae Hawaii nani.
Cho.—Hawaii forerer &c.
3. Hui pu na kamaaina,
Ka poe ae like no,
Paa mau ka hae Hawaii nani,
Hui no na malihini,
Ke ae like e huro.
Paa mau ka hae Hawaii nani.
Cho.— Hawaii forever &c.
4. Mai hikina a Komohana,
E hui ma ka hae,
Paa mau ka hae Hawaii nani,
Hui pu a kinai pono,
I na leo kipi e,
Paa mau ka hae Hawaii nani.
Cho.—Hawaii forever &c.
-
He mele no Kualii, Kulanipipili, KULANIOAKA,
KUNUIAKEA &c.
-
I haku ia e Kamahukia a me Kaiwiokaekaha,
na kahu ponoi o Kualii; ma ke kaua i
Kunia, ma Keahumoa i Lihue.
-
Ua hanau ia o Kualii ma Kalapawai, ma Kailua, Koolaupoko, i ka A.D, 1555, O Mahuluanuiokalani ka makuahine, a o Kauakahi a Kahoowahaokalani ka makuakane. Ua waiho aku au i ke Kumuuli me Kumulipo no ka mohai ole ka! Pela paha oukou.
- S.M. KAMAKAU.
47. Akahi Kalani, alua Kalani,
Akolu Kalani, aha Kalani,
Alima Kalani, aono Kalani,
Ahiku Kalani, awalu Kalani,
Aiwa Kalani, umi Kalani ia Ku,
Ia Kuikealaikauaokalani, a puni—
48. Akahi koa, alua koa, akolu koa,
Aha koa, alima koa, aono koa,
Ahiku koa, awalu koa,
Aiwa koa, umi koa,
Ia Kalanikahimakaialii,
I ke keiki koa o Maui, a puni,
49. Owa Kauakahi—akahi,
Kuihewa i ka lua-alua-
He kolu Kaihikapu-akolu-
He ha Kukawelo-aha-
Lononuiakea i ka lima-alima,
He ono Kahoowaha-aono-
He hiku ai Kapua-ahiku-
He like Hoalani-a like-
He iwa kahakai o Hua,
Kuu kahakai e paiai a puni—
50. Puni kahiki ia Kalani-
I ka lele a ke koae nui-
A ke koae lele kau maluna-
O Kapiiohookala-ai—
Ua ai oe i ka aina-
O Waialua, o Waimea-
O na wai aloha a Kalani-
Ua hee Kupihea-
Aia i kai i ka moana.-
Nana ka maka i Oahu-
Me he ipuka no ka hale la-
Ke kowa o Pohakea-
Ke ku a Maunalahilahi-
Ka holo ana i Kaneilio-
Panee la-e-panee-
Panee aku a Waihee-
Pae no i Kapahukukui-
Hopu no pahu i ka laau a puni—
51 Hookaa-la-e-hookaa-
Hookaa na waa makai-
Kau oe i Maeaea.
Haawi o Kaweloiki a Aila,
O na ai o Kamananui,
O na ia o Palaau,
Kani ko pihe i Na huina,
Kihewa a Kanealala,
O keiki a Kaiao nui,
O ka puaa i ka Moi,
O ka haku-ne i ka nene,
U o ka uau, li-o o ka li-o-
A o ka ao, hou ka houhou,
Ke anunu, ka ekekekeiau-e,
Awihi ka iole, heo ka pueo,
Owa ka aukuu, aeae koloa,
O Waikoloa ia Keawawaihe,
Pohakulepo, pae mai ka manu,
Iloko o ka poopoo,
Ka ao ka ao-e-ka li-o-ka lio-e—
Kakakai honua, puaoao,
Ai nui, pale kahawai kaakiko e,
Ka makauakahi o Ewa,
Ua puni ka ia o Mokumoa,
Ua kau ia i ka nene,
Ua haa kalo, haa nu,
Haa ka ia o Kewalo,
Hau na uula o Pahua,
Haa ka mahiki i Puukea,
Haa ka ununu i Peleula.
Haa Makaaho i ke ala,
E Ku-e-ma kekaha ka ua e Ku.
52. I ai na ka ia o Maunalua,
Ua nana ia Kekuapololi,
Hoae ia i Puuokalalau-
Naueue Koolau-
E Ku e Kalamahaaiakea,
No Kalama no ia aina.
He aina noho mau i Kailua,
Hoomaka lealea aku Waimanalo,
E kii e peku o Kaneohe,
Mai Mahinui a Haakolo-e—
A ai o Kuikealaikauaokalani,
Ma ke kua, ma ke alo-apuni—
53 A Kahiki ia Paumakuakalani,
A Kahiki i keakeaau o ka lani,
Ia Wakea ka lani, a malu Kahiki,
Malumalu Kahiki,
I ke ao ua o Maheleana-e—
Amaama ka Kauai.
Ua hiki ma Pana mawaho,
Ma Kau, i Hilo,
Ia ikea ka like o ko aina,
E kekahi alii hua i ka lani,
A Keakaliilani o Waipa,
O loohia oe e Kipu, ahiahi o Palaau,
E ke kiu ahiu ilalo o Kahana,
Hoolawa i kekahi alii,
E puni e Kalani-e-ko aina-e—
54. A Kaiwi i Kekuapolo-li—
A ka wai i ke hoomanalo.
Ke kai kalua i ka manawa,
Ka ohe oki i ka ili,
O ka maka i ka ua o Haao.
A ka hee i ka ua alaea o Kii,
A ke kanaka luu hala o Halakua,
Ka wai i ka hee moana,
Ka a i ka hoea ana,
Ka wai hole a ka ili,
I ka wai e hookane ana,
Ka hakipuu i ka manawa,
Ka Ioana o ka aina.
Ka awa'loha i ka ili.
O ka maka i ka ua o Haao,
A ka hana i ke ka wailehua o Hilo,
A ka luuluu i ke hoaloha,
A ka puhee miki i kai,
A ka aha i ke hili a paa,
O ka paa i ka hoolua,
O ka hoolua i ka hoonui,
Hiki ka pona i o hanau,
O ma i ka hookaona,
O ke kaa ma i ka wela,
O kai a Alapai inu a maloo,
Papau kai e kohalalele,
O Malae i ka ie waa,
Me ka ie waa i kai,
O Malae i ka hookahana.
I ka pae puu e loaa,
O Keana kai akea,
O ka hoohukuhuku i ka hala lei,
I ka hala lei o Puna,
Uaua hiki kona, iluna ka malie,
Ke hele ae la e Kuhoopepelaualani,
Hele ae o Kaipunui ko aina-e—
(Aole i pau.)
-
KE KEA KEOKEO.
-
Unuhiia no ke Kuokoa.
-
MOKUNA I.
-
Aole i emo, ikeia aku la kona ea ino ana ae iluna me na maka i hoopihaia e ka olioli, a he mau huaolelo hoi o ka pomaikai kai poha mai la mai kona mau lehelehe mai, a o ke kumu o kona olioli ana ia manawa pokole, aohe mea nana i hoomaopopo aku, aka nae, ia wa koke no, aia hoi e paa ana oia i ke komolima o ka Moi—aohe hoi mea e kanalua ai ko makou noonoo ana oia iho la ka paha ke kumu o kona olioli ana ia manawa pokole.
"E hoonaniia ka inoa o na haipule a pau," wahi ana, a hookomo iho la ia i ke komolima alii iloko o kona manamanalima uuku. Hapai hou ae la oia i ke Kaunatese, me he mea la he mea liilii wale no i like ke koikoi me ke kaumaha o ka hulu kakau, owili pono ae la no i ke koloka Genoa veleveta a puni a me ka hoahu wale ae i kahi o ke kea e e kau ana i mea e ike pono ia mai ai. Nana hou ae la oia a puni, ina paha he mea kekahi e hakilo mai nei ia ia. Hoo aku la oia kekahi lima ona maloko o kekahi paku gula i opi hoohapa ia, a hapai ae la ia mea mai na paia mai o ka hale, aia hoi, he puka e hamama mai ana me kona wahi alanui pii ololi. O ko ka Moi wahi ala pii malu hoi ia i hanaia nona wale no; mawaho aku o ua wahi alanui nei, ke loheia la no ke kamumu hele ae o na kapuai o ke koa kiai. A ia Rousilona no a puka aku i waho o ka puka, hele koke mai la ua koa kiai ia imua ona, aka, hapai ae la ke Kauna i kona lima, a hoikeike aku la i ka maka o ke komo alii imua ona imua ona. He poe koa e ae no hoi kekahi e awiwi mai ia ia nei me ko lakou mau hiohiona i hoopahaohaoia no keia ae hewa ma ko ka moi wahi malu, aka aole nae ke Kauna i hookaulua iho no ko lakou wa e kokoke mai ai, awiwi loa aku la no ia e puka loa aku i waho. * * * *
Kahea malie aku ia oia i kekahi mea ma kona inoa i ka i ana, "E Cekila e," aia hoi, hoea koke mai la ka mea nona ua inoa nei i kahea ia aku ai, he kauwa me na oho lupalupa maikai e maewa ana imua o na aheahe o ka po. "E hookomo iho i kou kapa komo a me kau pahikaua a e hahai mai ia'u."
"Ae, e kuu Haku."
"E malama pono oe i kou wa e hele mai ai o hakiloia mai mahope." "Ae, ae."
Mahope iho o keia manawa ua malie loa na mea a pau, aohe mea i ike hou ia aku e ko lakou nei maka. * * *
MOKUNA II.
Ua pau ae la na uluaoa o ka po; ua pau hoi na hookahe koko ana maloko o ka hale alii Louvere. Ua lawe ia aku la ka Moi Heneri o Navere, he pio noloko o ka hale pouli, a o kona poe a pau me ia, ua pau loa i ka luku ia. O na poe make a pau maloko o na keena o ka halealii, ua kiola ia aku ko lakou mau heana ilalo ma ke kahua o ka pa halealii. A ke hoomaka mai la na ipuka o ka Hikina e wehe mai i ke alaula o ka malamalama.
Ma ke kumu hoi o ke alanui pii nui o ka Halealii, aia e ku ana ke Duke o Guise, ua hele a oki loa i ke koko mai ke kepa mai o kona kamaa a hiki loa i ka lala o kona papale; halawai pu ae la oia me Gasapada d'Auverene, ka mea i hele a nakui kona papaauwae a me kona mau helehelena a pau. Kahea mai la oia i ke Duke. "Aole anei oe i ike i ke Kaunatese Iokeline, Ua noke wale au i ka huli ia ia maloko o ka hale alii a pau aohe wahi hoailona i loaa ia'u nona; ua make paha ia, a i ole ia, eia no paha ke ola nei."
Pane aku la ke Duke me ke ano aka hoohenehene pu aku i ua o Gasapada Auverene. "He kanaka oe ua hoohokaia e kou hoku maikai, o kau mea e kau nui nei o kou manao no na waiwai a pau a me na aina he nui o ke Kaunatese Iokeline maloko o Noremanedi, aole loa ia e lilo ana ia oe."
A! kokolo ae la ka ula ma na papalina o ua kanaka nei me ka hoouila ia o kona mau maka, a pane mai la oia i ke Duke. "Pela anei kau e olelo mai ia'u e kuu haku?" "Ae, a oi aku mamua o keia, no ka mea, ua haalele ae la ke Kaunatese i kona aoao heretiko mua.
Haole iho la ka pahikaua mai ka lima iho o ua Gasapada Auverene la, a kamumu ana iluna o ka papahele. Hina aku la hoi kona kino a hilinai aku la i na paia o ka hale me ke ano molohai, a ma na hiohiona o kona mau maka i hoike mai he mea nui ka kona puuwai e hana ana, a hooho hou mai la oia, "He wahahee! Auhea la hoi oia?" "Aole anei owau kai ike pono i keia," pela mai ke Duke, ia ia e hoomaka aku ana e hele. "E hele aku oe e imi ia ia me kona haku wahine, me ka moiwahine Maquerite."
Oiai e pae mai ana keia mau lalani hope i kona mau pepeiao, o kona huli koke ae la no ia a pii aku ia iluna o ke alanui pii. Aia ka Moi Wahiae Maquerite maloko o na keena o Loraine. Nolaila wikiwiki aku la ke Gasapada d'Auvene ilaila; I ka ike ana mai o ka Moi Wahine ia ia, hai-kea ae la kona mau helehelena, paa ae ia oia he kea ma kona lima a hoopili mai la mawaho o ka aahu pale o kona umauma, a me na helehelena o ka huhu a me ke konakona i pane mai ai ka moiwahine Maquerite. "Ke aa nei anei oe e imi mai ia ia maanei? I kuu lokeline nani! E ka pepehi kanaka ino, ka mea nana i pepehi iho i kuu lokeline! O mon Dieu. Nani kuu hoowahawaha i kou mau helehelena! E hele oe mai o'u nei! Ua mai au i na helehelena o ka mea e like me oe."
Olelo aku la o D'Auverene, "E ka Moi wahine e—Ke hoohiki aku nei au imua ou aole loa au i imi ia ia a hiki mai i keia wa ona i ku hope loa ai ia ma kou aoao e ke alii. Aole no hoi au i ike aia mahea la oia, e ola ana paha i keia wa, a ua make paha."
(Aole i pau.)
-
Kumumanao.
-
O ke komo ana mai anei o ka Euanelio i
Hawaii nei, oia ka mea e pomaikai
ai keia Lahui?
-
E KA LUNA HOOPONOPONO E; Aloha oe:
E loaa ana paha kahi kaawale o na kolamu o ka kakou nupepa, aole paha? Ina e loa ana, alaila, o hookomo iho i keia kumumanao i hai ia ae la maluna, oia keia. O ke komo ana mai anei o ka Euanelio i Hawaii nei, oia ka mea e pomaikai ai keia Lahui?
Ina o ka ninau ia, ke pane aku nei au ia ninau. Ae, he oiaio no ia, no ka mea, he oi loa aku na pono o keia wa e noho ia nei, ina pono o kela wa, ina e huli aku kakou a nana i na pono o ka wa i hala iloko o na moolelo e hoolaha ia nei ma ka Nupepa Kuokoa e ka mea kaulana S.M. Kamakau, kumakena ua launa pono ole o ka noho ana o keia Lahui. Mamua aku o ka hiki ana mai o ka Euanelio i Hawaii nei ia wa, ua hao wale ia na pomaika o keia Lahui e na 'lii a me na luna o na alii, a ua hookaumaha wale ia i na auamo hooluhi wale a me na mea ano like e ae he nui wale e pili ana ia wa, aka, i keia wa, ua ili pono iho na pomaikai he nui wale maluna o keia Lahui, mamuli o ke komo ana mai o nei mea he Euanelio i Hawaii nei, nolaila, ua pau ka hao wale, ka pakaha wale a me ka hookaumaha wale ana, a ua kuonoono ka noho ana o keia Lahui malalo o na eheu o ka Euanelio. Ina pela, eia ka ninau e pili ana i keia:
Heaha na pomaikai e loaa i keia Lahui no ke komo ana mai o ka Euanelio i Hawaii nei?
1. Ko ke kanaka noho kuonoono ana me ke keakea kumu ole ia mai.
2. Ka ike ana o ke kanaka i kona Lunaikehala iloko ona, ma ia mea kona ike ana i ka pono a me ka pono ole o kana hana ana.
3. Ke ko ana o ko na kanaka makemake, a e oluolu ai e ko lakou noho ana.
4. Ko na kanaka ao ia ana ma na mea ike he nui wale i kuhikuhi ia e ka Euanelio.
5. Ke kau ia ana o na kanawai kupono maluna o keia Lahui holookoa, &c.
Nolaila, maloko o keia mau mea elima i haiia ae ia maluna, ua akaka lea ka pomaikai o keia Lahui no ke komo ana mai o ka Euanelio i Hawaii nei, no ka mea, i kela wa, ua haha poele ka papai o Honolulu i keia lahui, a ua ike ole no hoi i ka lakou mea e hana ai, aka hoi, i keia wa la, ua eha na maka o keia lahui i ka puka ana ae o ka malamalama, e pa ana i ka ilihualala o na lene maka, o ko lakou naau i piha i ke au awaawa o ka make a me na mea paa a ke diabalo. Ke ku nei keia Lahui iluna me he poe kamalii la na ka malamalama, aka, i ka wa o keia Lahui ia Paao, ua like no lakou me na puaa e haluku ana iloko o na kiolepo, aole he ike ae he pono keia a he pono kela, aka, i ke komo ana mai o ka Euanelio i Hawaii nei, ua pau aku la na mea kahiko i ka lilo ia, a ua ano hou ae la na mea a pau. Eia hou no noi keia, ua hehi no hoi ka Euanelio i na pono o ke au ia Laameha, a na hala ia kikina mahope. A ua kukulu ia no hoi na luakini haiola o na uhane o keia Lahui kanaka a me na kula nui, kula hanai a me na kula liilii e ae, kahi e ao ia ai keia Lahui holookoa i ka pono a me ka naauao, a ua pau ae la ka aahu ana i na kapa mauaua o ka naaupo a me na kapa nahaehae wale o ka pouli nui, a ke aahu ia nei e keia lahui na kapa nani o ka malamalama lua ole, no ka mea, aole no e hoolanakila mai ana ia mea ino lauana ole he pouli iloko o ka malamalama, o ike ia auanei kana hana ana, nolaila, e pee mau ana no nei mea he pouli i kona wahi mau he po. A ua olelo no hoi o Paulo i ko Epeso poe. He poeleele ko oukou mamua, aka i keia wa, ua malamalama oukou i ka Haku, e hele oukou me he poe kamalii la no ka malamalama. A pela no hoi o Hawaii nei mamua, he poeleele ko Hawaii nei ia wa, aka i keia wa, ke ku nei keia lahui iluna me he poe kamalii la no ka malamalama, ua pau ae la ka noho ana malalo o ke ano pegana, no ka mea, hiki mai ia ka Euanelio i Hawaii nei i ka M.H. 1820 o ko kakou Haku. A hehi iho la i na kapu, ina heiau, na kii milimili, na kii honihoni, na kii kapueo e moe a me na mea ano like e ae a pau loa o Hawaii nei i ka wa kahiko, a ke ku haaheo nei ka malamalama iluna e kahea ana, eia ke ola, a o ua la ka malamalama no na kanaka a pau.
Ae, auhea oukou e ka poe e uhauha ana i na pomaikai he nui wale i lawe ia mai e ka Euanelio, mai olelo iho oukou, e aho no ka hoi ka wa mamua ua pii keia lahui, a he wa nui hoi o na kanaka, a no ke komo ana mai o ka olelo a ke Akua, nolaila, ua emi keia lahui ilalo i o Auwehekika la, onioni ae ana aohe hiki, heaha hoi ka mea i hiki ole ai, eia wale iho no ke kumu i hiki ole ai. No ko oukou hopu ole i na pono a ka Euanelio i kuhikuhi mai ai, a ua hele ae la oukou mawaho o ka pono io maoli, nolaila, ua wehewehe ia ae la kekahi mau pomaikai i haiia maluna, a ua koe aku la no ka nui, aole i laua aku, na kela mea keia mea e nana aku i na pomaikai i koe, a e lawe nona iho, no ka mea, ua hele na pomaikai o Hawaii nei a peekue launa ole mai, a ua kuapapanui no hoi. Eia ke kumu o keia kuapapanui ana o na pomaikai i Hawaii nei, ua like me 48 na makahiki o ka noho ana o ka Euanelio i Hawaii nei, ina pela, loihi io no. A heaha ka mea i koe? Eia iho a lohe aku. Ke lele aku la keia Euanelio iloko o na mokupuni ma ka hema aku o Hawaii nei, oia hoi na mokupuni o Nuuhiva a me na mokupuni o Maikonisia, ke uiuiki aku la kau wahi malamalama malaila, ka poha loa ae koe a nui loa, ea, auhea oukou e na hoa huli kumumanao, eia na mea i loaa ia'u la, ua koe aku la no ka nui ia'u, e like me ka'u hoakaka ana maluna. A na oukou hoi e hoolawa aku na pomaikai i keo. Ua pau me ke aloha.
Na MAUNAKUI.
Wailuku, Mei 6, 1866.
-
No na mai Lepera ma Molokai.
-
[Koena mai kela pule mai.]
MOKU 11, Iulai 16, 1866.
Maihui k o. Iulai 16, 166, Lahaina, Maui,
Kepa k o. " " Kailua, K.O.
Kalai k o. " " Honolulu, Oa.
Nahualaalaau ko." " Makena, H.M.
Huina - - 4.
MOKU 12, Iulai 19, 1866.
Kahanupau k m. Iulai 19, 1866, Kona, Ha.
Nuhi k o. " " " "
Kaleo k m. Ianuari 20, 1867, " "
Pu k m. Sept. 27, 1866, " "
Kahakauila k m. Apr. 20, 1867, " "
Moo 1 k m. Dek. 2, 1866, Puiwa, Oahu,
Manuailehu k o. Apr. 20, 1867, Palolo, Oa.
Hue w o. " " Kona, Ha.
Aulani w o. " " " "
Keliaea w o. " " " "
Pelapela w m. " " Kona A.H.
Huina - - 11.
MOKU 13. Iulai 26, 1866.
Kahueawa w m. Dek. 24, 1866. Kona, Ha.
Kaaihopoe k m, Nov. 9, 1867, Kona, Haw.
Kaena w m. Mei 17, 1867, Honolulu, Oah.
Kaipo w o. " " Lahaina, Maui,
Huina - - 4.
MOKU 14, Sept. 31, 1866.
W.P. Nailiili k o. Sept. 31, 1866, Kaluahole, Oahu,
1 k o. Sept. 13, 1866, Lahaina, Maui,
Waanui ko." " Waipiokai, Ewa, Oa.
Mauliole w m. Dek. 10, 1866, Kona, Haw.
Huina - - 4.
MOKU 15. Augake 9, 1866.
Mikona k o. Aug. 9, 1866, Lahaina, Maui,
Davida k o. " " Kona, Hawaii,
Samuela k o. " " Waialua, Oah.
Huina - - 3.
MOKU 16, Aug. 28, 1866.
Kamaka 2 k o. Aug. 28 1866, Kona, Haw.
Kaeka k o. " " " "
Moo 2 k m. " " " "
Huina - - 3.
MOKU 17, Sept. 1, 1866.
Nahale k o. Sept. 1, 1866, Lihue, Kauai,
Kauka k o. " " " "
Kaheana k m. Mei 31, " " "
Kimo 2 k m, Apr. 26, " Anahola Kauai,
Huina - - 4.
MOKU 18, Sept. 17, 1866.
Kane 3 k m. Dek. 25, 1866, Kona A. Haw.
Manaku k o. " " Lahaina, Maui,
Huina - - 2.
MOKU 19, Oct. 1, 1866.
Laukina k o. Oct. 1, 1866, Hanakaona, Ki.
Aloi k o. " " " "
Malohia k m. Feb. 6, 1867, Waimea, Haw.
Iosepa k m. Dek. 7, 1866, Kona, Hawaii,
Kawahine w o. " " " "
Huina - - 5.
MOKU 20. Oct. 26, 1666.
Kalili k o. Oct. 26, 1866, Hilo, Hawaii,
Mahi k m. Feb. 12, 1867, Kawaihae, Haw.
Kealohi w o." " Kaunakahakai, M
Opiopio w o. " " Halawa, Molokai,
Huina - - 4.
MOKU 21, Iulai 28, 1867.
Hao 2 k o. Iulai 23, 1867, Honolulu, Oahu,
Napua k o. " " Kohala, Hawaii,
Kaualua k o. " " Ualapue, Molok.
Kaohumu ko." " Honolulu, Oahu,
Helehewa k o. " " Kona H. Hawa.
Waha k o. " " Honolulu, Oahu,
Humeku k o. " " Puueo, H. Ha.
Kalea k o. Iulai 28, 1866, Hamakua, Haw.
Haalilio k o. " " Lahaina, Maui,
Pokini k o. " " " "
Nueku k o. " " " "
Kahalewai k o. " " Kapalama, Oah.
Laika 1 w o. " " Honolulu, Oahu,
Namainui w o. " " Kona, Hawaii,
Pihuhu w o. " " Pelekunu, Molo.
Kaheewahine w o Iu.28 " " "
Pipiana w o. Iulai 28, 1867, Honolulu, Oahu,
Laika 2 w o. " " Lahaina, Maui,
Ahaula w o. " " " "
Hanono w o. " " Kauaula, L. Ma.
Kapika w o, " " " "
Huina - - 21.
MOKU 22, Oct. 26, 1867.
Kauhi k o. Oct. 26. 1867, Kalamaula, Molo.
Kekio k o. " " Kona, Hawaii,
Kamaka 3 ko " " Kunawai, H. Oa.
Keawe 3 k o." " Makawao, Maui,
Kaomi k o. " " Halawa, Molokai.
Kuaeau k o. " " Waihee, Maui,
Kiha k o. " " " "
Halekula ko. " " Hamakua, Maui,
Halaki w o. " " Honolulu, Oahu,
Kaai w o. " " Kona. Hawaii,
Pipilani w o. " " Hilo, Hawaii,
Huina - - 11.
Hookahi mai no Pukoo, Molokai nei, o Paeaina w., a hookahi hoi haole no ka malama o Dekemaba, 1867 laua.
A o ka huina o na mai a pau 174, oia na mai i hoouna ia mai mai Kalihi mai ke hui pu me ka haole, aka, o ka wahine oia o Pueaina, ua hookuuia oia ma Kalihi, a i ka hoi ana mai i Molokai nei, ua ike ia no kona mai, nolaila, ua lawe mai ka makai iaia ma kahi e noho nei na mai lepera. A eha hoi poe mai hou i loaa iloko o keia lahui, huiia me ua wahine la elima lakou, hui pau loa me na mai i laweia mai 179, oia ka nui o na mai a pau loa, make hoi mai Aperila o ka M.H. 1867—Feb. 29 o keia M.H. 1868 he 47, ke koena e noho nei 125, ka poe i hookuu ia 7. A oia ka hoike oiaio ia oe, e wiki oe i ka lawe, mai kapae ae hoi ma kulakula.
Eia kekahi o na kokua o na mai i hele pu mai ai mai ka moku 1—22, 40 a oi ae, aka, ua make kekahi poe 4, a ua huipa ia ko lakou inoa me ka poe mai e like me ka hoolaha ma ka Helu 9 o ka la 29 o Feberuari iho nei, a o kekahi poe ua hoi loa, a ua koe he 23, oia ko lakou nui e noho nei. A ke noho nei no na mai me ka pilikia no ka ai ole, aneane hala keia mahina i ka ai ole. Aloha oe ke hoi nei ko na Pali Koolau keiki ua ahiahi. Owau no me ke aloha.
H.K.K.
Kalawao, March 26, 1868.
-
No keaha la ka mea i loaa nui ole ai
ka waiwai i ka Lahui Hawaii nei?
-
Mamua o ka wehewehe ana aku i na kumu i loaa nui ole ai ka waiwai i keia lahui, he pono e hoakaka iki aku. I ka hiki ana mai o na Misionari ma Hawaii nei, he lahui ilihune no keia, aka, hoolaha ia mai ka olelo a ke Akua ia manawa. Ua loaa mai ia manawa e like me keia wa. Eia na manao nui i mahele ia iloko o keia kumumanao, a malaila e hookele ia ai ko kakou noonoo ana.
1. Punihanohano.
2. Hoomanawanui ole ma ka hana.
3. Uhauha.
E hookahua ia ko kakou noonoo ana ma ka manao mua. 1. Punihanohano, o ka punihanohano, oia kekahi mea nui i ike ia i keia lahui holookoa penei: Ke hanai mai nei kekahi poe makua i ka lakou mau kaikamahine me ka olelo iho me neia. I kane "Kupakako kau, a i ole ia i kapena moku a me na mea like e ae," noho keia mau kaikamahine a hiki i ka wa e hooko ia ai ko laua mau iini, a mare ia, alaila, e ku anei ke kaena ana, me ka olelo aku i ke kane, "I lole pahoehoe no'u, i kilika, i noho kapae," o ka ae aku la no ia o ke kane, no ka mea, i mare mai no ko i ala kino ia oe i kau loaa, e ike mua no hoi ha keia aole au loaa, aole no hoi kela e mare ia oe.
Aole nae o ka loaa ana mai o keia mau lole maikai. He mea ia e pau ai ka oni ana a ka manao i na mea maikai, noho iho la no a ike aku la i kekahi wahine he lole ano e ae kona, o ka hoi mai la no ia a i ke kane, "Maikai ka hoi ka lole o mea, makemake au e kuai aku oe," aole nae o ka wahine wale, o ke kane pu no kekahi, kuai no hoi ke kane i lole nona i mea nona e hanohano ai. O na makua, oia kekahi mea nana e alakai i na keiki i ka hanohano, a he mea ia e pii loaa ai na keiki i ka hanohano, a maa loa lakou ma ia mea.
2. Hoomanawanui ole ma ka hana. Ina he kanaka mahiai, o kana hana mau no ia he mahiai, a ike ia ua nui loa kana ai, hoopalaleha wale iho, no ka mea, he nui loa kana ai, a mahope pau loa ka ai ana i ka ai ia no eia. Pehea, aole anei e wi ana kela kanaka? Ua wi, no keaha? Eia, no kona hoopalaleha ana, pela no ka poe kalepa a me ka poe i loaa na Oihana Aupuni.
He nui no ka poe i loaa na Oihana Aupuni, ua kuonoono ka noho ana, a ua mahuahua no hoi kahi waiwai, aka, mahope hana apiki, a o ka lilo no ia i mea ole. No keaha ka mea i lilo ai i mea ole? Eia, no ka hoomau ole ma kana hana. He nui wale o lakou e lalau mai nei, ua hoopili aku malalo o hai, hilahila wale ka hoi!
3. Uhauha. O kekahi mea nui no ia i keia lahui. Ina loaa mai no kahi dala o ke kuai aku la no ia i kela a me keia mea
Aole oia wale kekahi. Ina e hele mai nei kahi makamaka, o ka haawi aku la noia i kahi dala a me ka lole pu paha Oia ke ano o keia lahui a me na mea ano like e ae. Ua pau me ke aloha.
Na J.W. KONA.
Halehoolai, Aperila 10, 1868.
Leo ao i na makua.
-
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: -
Ke lana nei ko'u manao e kamailio iki ae ma ke akea, i ike mai ai hoi na makua iliulaula o kuu lahui aloha mai Hawaii o Keawe a Kauai o Mano. Oiai hoi au e noho ana malalo ae o ka olu kohaihai o ka malu Hekuawa o Wailuku, ike iho la au i kekahi o na keiki, aohe maliu mai i ka leo o ua makua, nolaila, ke ninau nei au, Heaha ke kumu o ka hoolohe ole ana o na keiki i ka leo o na makua?
Penei paha; nou no e ka makua, no kou maa i ka hookuu wale i kau keiki e noho ma na hale hoopili wale, aka, he pono nae hoi ka noho ana me ka poe haipule, ka poe makau i ka Haku, alaila pono ka noho ana, aka, ina he noho me ka poe e hoolalao ana, aohe pono o ia, e ao ia mai auanei i ka mahiki, i ke anau, a i ka uleu, a i ka hana uko ole a Satana. Nolaila, ke ike akaka mai la no oukou e na makua, he leo no keia ia oukou, e malama i na keiki, a e no ia lakou i na mea kupono a me na mea ike o keia ao, a me ka mole hoi o ka naauao oia ka makau aku ia Iehova.
Auhea hoi oukou e o'u mau hoa imi naauao o ka puu panoa lepo ula o Lahainaluna, ina e hiki i ko oukou wa e lilo ai i poe makua, ua ike iho la no oukou i na rula o o ke no ana i na keiki; he hale-ao ko oukou, o ka malama nae ka pono i keia leo. Pela hoi oukou e na keiki o ke Kula Kahunapule o Wailuku nei, e malama oukou i keia leo ao ke lilo oukou i poe makua, e kakau iho hoi ma ka papa o ko oukou mau naau. O ka mea hoole i keia leo ao, he holoholona ia, pela ka olelo a Solomona e ao mai nei ia kakou. Pela no hoi oukou e na kaikamahine o ke Kula o ka Ehukai o Puaena i Waialua i ka lai, ina e lilo oukou i poe makuahine, e ao pono aku oukou i na keiki me ka malama kupono loa, i noho ke keiki malalo o kou malu, e hoolohe pono ana i kou leo. Pela no hoi oukou e na kaikamahine o ke Kula o ka ua Ukiukiu o Makawao, no na makua auanei ke ao ana, o ka hoomaa iho ko oukou i keia leo.
Ke kau leo hope aku nei au i na keiki, mai hookuli, mai pakike aku i ko leo ao o ka makua; ua ao ia mai kakou ma ka Buke Nui Hooweliweli a ke Akua Mana Loa, oia hoi ka Baibala, i kakauia ai hoi ma Pukaana 20: 12. Penei i palapalaia, "E hoomaikai oe i kou makuakane a me kou makuahine, i loihi ai kou mau la maluna o ka aina a Iehova a kou Akua i haawi mai ai ia oe." Pela no hoi kekahi olelo ma Solomona 23: 22; 3: 1,2. "E hoholohe i kou makuakane ka mea nana mai oe, mai hoowahawaha oe i ka luahine ana o kou makuahine—E kuu keiki, mai haalele oe i ko'u kanawai, e waiho hoi i ka'u mau kauoha ma kou naau; No ka mea, oia ka mea e nui ai na la a me na makahiki o kou ola ana." A penei hoi ka Paulo ma Kolosa 3: 20—"E na keiki, e hoolohe oukou i ko oukou mau makua i na mea a pau, no ka mea, he pono ia i ka Haku." SIMONA PAALUHI.
Wailuku, Maui, Aper. 18, 1868.
-
HAI KA OIAIO.
-
E ke Kuokoa—Aloha oe:
Me ke ahe malie o ka makani Kaiaulu o Waianae nei, e oluolu mai oe i nei puolo.
Eia no ia: Ua hai ka oiaio o ka Ninau Baibala a ka mea kaulana G.M. Koha i ainouia ia J.W. Lipoa i ka M.H. 1862. Oiai ia'u e noho ana i ka malu o ka niu o Poka-i, oia hoi ka la 29 o Maraki, 1868 e holo nei. Naue aku la au i ka pule, oiai hoi, mamua ae o ka pule kakahiaka, ua haawi ae la o Rev. A. Kaoliko i na malihini ka haiolelo o ka pule ahiahi, ia S.W. Mahelona ka mua loa, a pela mai na malihini e ae, a o G.M. Koha no hoi ka hope loa. A i ua manawa la, ua hoonani mua ia na himeni a me na pule hoano e ke kahu kamaaina, a pau ia.
Ku mai o Hon. S.W. Mahelona a hoike i ka iwi Haiao ma Kinohi 6:14, no na mea e pili ana i ka Halelana o Noa, a noi pu mai la oia e hoike mai ka poe naauao i ke ano o keia pauku, a pau ia. Hele mai la kekahi malihini o Haaheo, a hoike ia i kahi hiki ole ia ia ke wehe i kona aho, a pau kana.
Ku mai la ka mea kaulana G.M. Koha a hoike, "o keia iwi haiao, aole keia he iwi kupono no keia hora a e huki mai ai i na naau o ka poe hoomaloka, aka, o keia, he iwi keia e wahi ana i ke poo o ke kanaka naauao. Oiai, na'u i ninau i kekahi ninau baibala maloko o keia pauku, a ua olelo ia a kahi poe. "Ma na laau elua a ekolu i hoohui ia a malaila i pa mua ai ka hamare a Noa.
A o kahi poe, ma ke kua o ka iwi kaele kahi i pa mua ai ka hamare, a o kekahi poe ke hoole maoli mai nei no, aohe ninau.
Nolaila, e hai au ia oukou i kekahi mau mamala o ua ninau la. O ka ninau, he ninau oiaio loa, a eia ka hewa o ka ike ole. O na kaola o ka Halelana, he 12 no io, ano like me he holowaa la, a o ka nui o na kui i kakia ia i keia halelana 600.000,000. A ma ka aoao hema o ka halelana kahi i pa ai ki hamare a Noa, aole nae au e kuhikuhi aku i kahi o ka aoao hema, e waiho no ia a na J W. Lipoa e noi mai ia'u.
A o ka hamare a Noa, noloko mai no ia o ke aa o ka laau-oka, a o kana pahiolo, no ka iwi o kekahi holoholona.
Nolaila, a i makemake oukou e ike i ka haina oiaio o ka ninau, e kii oukou ia J.W. Lipoa, e hele mai imua o'u, a na'u no e hoike aku ia ia, aole e aku i noi moi a ka poe e noi mai nei, oiai aole o lakou ko'u poe enemi, o J.W. Lipoa no."
Ma keia mea, ua nui a oi ko'u mahalo a me ke anaina holookoa i ka hai o ka oiaio a ke keiki kaulana o Keawaula, a pela iho la oia i hai pokole ai ia hora. Me ka mahalo.
HALIILUAIHAWAII.
Keawaula, Waianae, Aperila 2, 1868.