Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 21, 23 May 1868 — Page 1

Page PDF (1.60 MB)

KA NUPEPA KUOKOA.
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE VII. HELU 21. HONOLULU, MEI 23, 1868.

NA HELU A PAU 338.
KA NUPEPA KUOKOA.
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE VII. HELU 16. HONOLULU, APERILA18,
1868.
NA HELU A PAU 333.
"KA NUPEPA KUOKOA,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono.
$2.00
No na mahina he UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono.
ME KA HOOKAA MUA MAI.

                NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
                KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
                NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
                O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
                AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi. L. H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)

KA "NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY SATURDAY,
$2.00 per annum, or $1.00 per six
months, in advance.

                ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.
                KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.
                PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
                ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.
                THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.
L. H. GULICK.
For the Publishers.
                Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
                Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.

 

Ka Nupepa Kuokoa.
KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.
NA S. M. KAMAKAU. HELU 72.
NO KA NOHO ALII ANA O KAUIKEAOULI
ALUNA O KE AUPUNI, A UA KAPAIA
O KAMEHAMEHA III.

                No ke kipi me ka ohumu e pepehi ia Kaahumanu, i ka hoohaunaele hoi me ka ona rama, nolaila, hiluhilu iho la o Kalanimoku i kona kaikaina ia Boti, a no kona mai he ohao ma ka opu, a no ke ola hoi i na Kauka Haole, holo aku la oia ma Hawaii, a lawe pu aku la noe oia i kekahi kauka haole, oia hoi o Dr. John Pellham (Pili) ka inoa. I ka la 8 o Feb. 1827, make iho la o Kalanimoku ma Kailua, i ke 59 o kona mau makahiki. Maluna o Kauwiki, i Hana kona wahi i hanau ai. He Kuhina Nui oia no Kamehameha, iaia ke ola a me ka make, a he punahele loa oia ia Kamehameha. He Puuku Nui oia, a nana no hoi e mahele i na aina mai Hawaii a Oahu. He Alihikaua kaulana oia, ua oi aku no hoi oia mamua o Kamehameha. Ua oleloia oia ke kaulahao i pau ai ke Aupuni. He alii haipule oia iloko o kona mau makahiki i huli io ai i ka oiaio o ka olelo a ke Akua.
                I ka make ana o Kalanimoku, ua moku
ke kaulahao o ke aupuni i paa ai.
                I ke kakahiaka i make o ai o Kalanimoku, ua nui ka uwe o na'lii. Malaila no
o Kaahumanu a me na kaikuahine a pau e akoakoa ana. E noho ana no hoi o John A. Kuakini me Keoua kana wahine, o Naihe me kana wahine o Kapiolani, a o Kekauonohi ma no hoi, Hoapili ma, aole o kana mai ka akoakoa o na'lii na ke kumakena. He alii o Kalanimoku i aloha nui ia. A o ka haipule kona hemolele loa, oiai ua haawi aku oia i kona naau i ke Akua. Ua kapaia oia o ke kaula hao i paa ai ke aupuni. Olelo mai la o Kauka Pili, he nui kona makau a me ka weliweli i ka poe kumakena. A o kekahi kanaka o Kiaimoku, he keiki hookama oia na Kalanimoku, pii ae la oia iluna o kaupoku o ka hale nui i waiho ai ke kino kupapau o Kalanimoku, malaila oia kahi i hoolewalewa ai, iluna a ilalo ke poo, me ka uwe nui ana. He nui no ka poe i hoohuoi ia no kona kupapau.
                O ke kanu pulupulu kekahi hana nui
a Kalanimoku i hana ai, a ua hookumu ia he mau koele kanu pulupulu mai Hawaii a Kauai. Ua hoomaka ia ka hana iloko o ka makahiki 1824 a me 1825. A he mea waiwai ka pulupulu i manao ia no ke aupuni ia manawa.
                I ka makahiki 1826, ua hoomakaia ke
kanu ko ana ma Manoa, he haole Beritania ka mea nana i hana. O Boti a me Kekuanaoa kekahi mau alii i kokua nui i ka mahiko, a oia paha ka hoomaka mua ana o ka wiliko ma Hawaii nei. A i ka haalele ana o ka haole, ua lilo ka wiliko ia Boti, a o Kinepu ke kanaka nana e hooponopono. Ua kukuluia ka hale puhieo maloko o ke kulanakauhale o Honolulu ma ka pa kokoke i kahi o Keolaloa Summuner ma e noho nei. He mau hana maikai keia a Boti.
                He ane no eoi iloko o keia makahiki a mahope iki ae o ka make ana o Kahalaia,
a o ka manawa ia e loku nui ana o Polelewa, a oia ka ike mua ia ana o ka pepehi kanaka a ua kukalaia e Kalanimoku me Kaahumanu ke kanawai hoomalu, "O ka mea e pepehi i ke kanaka a ma ke iaia, e make no hoi ia." O ka ona ke kumu o ka make. He haole Paniolo mahiai na Ulupano Manini, ua pepehi ia e Kamakea, he kahu oia no Kahalaia. I ke ahiahi poeleele ka pepehi ia ana. I Polelewa kanaka a hoi mai, e lumai ana o Kamakea a me Kamumuku iloko o ka wai, a e onou ana iloko o ka lepo o ka loko a Uwinihepa ma Waiakemi. Ua hopu koke ia a hoopaaia aku la ma ka Papu. Eia ka mea lolo, aole i hookolokoloia, aole hoi i loheia ka li ia ana. Ua holo no paha i ko Manuia manao. I ke kakahiaka poeleele, ua nakinakiia ke kaula ma na kumu niu elua, a ua kauia ke palaka iwaena ; a alakai ia mai la o Kamakea i ka wa kakahiaka nui, a hoomakaukau ae la na koa nukumoo e e li iaia. Olelo ae la o Kamakea i na koa a me Keoni Wawaenui. "Aha! E himeni au, a e pule i ke Akua, alaila, e alakai ia aku au i ka make." U kana himeni i hoolea ai, "Eu kuu uhane ola mau," &c. A pau ka himeni a me kana pule ana, a hoo iho la i ka himeni iloko o kona poli, a hookomo ia iho la ke kipuka li, a huki ia ae la oia i ka lewa.
                Ua oleloia o Kumukea, ua haipule oia
me ka mihi i kona hewa, aka, aole nae he kahuna i kukakuka pu me ia i maopopo kona mau la hope. Ua make oia me ka oni ole, ua hemo mau kona mau imo me ka mea ole nana e wehe. Ua olelo pinepine kekahi o laua e mahuka, aole nae he ao o Kamakea, a ua mahuka no o Kamumuku. Ua li ia o Kamakea, a ua mahuka no ka mumuku, ua loaa no nae, aka, ua hookuu ia, aole pono e make, o mumuku ke aupuni, wahi a ka olelo. [Mumuku nae hoi, he haole hoi ka mea nana e kupepenu nei ka loaa o ke aupuni, a o ka Hawaii he palu laui.]

NO KE KUA LAAU ALA ANA O KA
MOI KAUIKEAOULI.

                I ka noho pono ana ae o ka Moi Kauikeaouli i ka Noho Alii o ke Aupuni, alaila, ohi ia mai la na keiki alii, na keiki a ka poe koikoi, na keiki a na haole kamaaina a me na keiki a na makaainana i mau punahele a i mau aialo, i mau manawa a i mau koa. A ua ike ia aku ka Moi Kauikeaouli ua kupono i kulana kiekie me ke kapukapu.
                I ka make ana o Kahalaia, a ma ia hope iho, hele aku la ka Moi Kauikeaouli,
oia a me kona poe alii, na aialo, na koa kamalii manuawa, a me kekahi poe alii e ae i ke kua laau ala mauka o Waialua, e pili ana me Waimea , iuka o Kolokini a me Waoala, a o Aikanaka me Kaloka, mauka o Makaleha, a mauka hoi o Mokuleia.
                I ka noho ana o ka Moi i ke kua laau ala mauka o Waoala i Waialua, a makai hoi o Maeaea, he ano kaniuhi no oia, he opiopio no hoi, a o ka 13 no ia o kona mau makahiki, aka, he mikiala nae i ka hana. Aia pu no hoi he mau waapa kialua iaia, e holoholo ai ma Mokuleia ma, i ka uala, i ke ko, i ka ipu, i ka puaa a me ka manu, a o ua keiki Moi la no kekahi e holoholo pu ana iluna, me ka lawelawe ana i ka oihana sela, e aahu ana i kahi paloka a me kahi papale kepau; a iaia no ka huki i ke kaula o na pea, me ka hoomakaukau o ka heleuma ; ua hana makaukau no me ka hoohaahaa, me
ka miki ma ka hana. "Ua hiki he Aupuni hana ko Kamehameha."
                I kona noho ana nae mauka o Waoala, ua loaa iho la na kanaka i ka mai puupuu, a ua hoohalikeia me ka laau ala puhapuha keokeo, nolaila, ua kapaia na kanaka o ka Moi he "Hulumanu." A no ke kaihi i ka uku lilo i ka wahine, ua wekaweka, nolaila, ua huipu ia ka Hainoa me ka Haiano, nolaila, kapaia ai he "Hulumanu wekaweka."
                A ma keia noho ana nae, ua nui no ka laau ala, ua kii na kiakolu a komo, a hoihoi i Honolulu. A o ke koena o ka laau ala, ua hoopihaia i ke kiakolu Pukiki a piha, a o Kaainoanui ka moku o ka Moi, ua hoopihaia no hoi a piha. O Manuia a me Mr. Rabati, he keiki haole na Boti ma no Bertiania mai, o laua hoi na
Luna nana e lawe ka wahie ala i Makaono no Kina. Aka, i ka lawe ana o na moku hali laau ala i Kina, aole i lohe ia ka waiwai o ka laau a ke alii, ua poho ia Manuia, a ua kuai pu ia aku me Kaainoanui ka moku o ka Moi e Manuai, a ua hoi mai oia a me Mr. Rabati maluna mai o Kolo, ka moku o Kapena Kolo.
                Hoi mai la ka Moi a me na'Lii, a me Kaahumanu, a me ka huakai a pau a ke ahi mai Waialua mai. Kuai iho la
ka Moi i kekahi kilua birigi nui, ua nuku iho na kiakolu, a ua oi ae ka nui o keia moku, a o ka hoailona e ku ana ma ka ihu a mahope, o ke kii o Kamehameha, e aahu ana me ka puliki kanekopa a e uni ana i kona papale keokeo ma ke poo. No Keoni Miki ma ua moku nei. Lilo ae la ua moku nei i ka Moi, a kapaia ia iho la kona inoa o Kamehameha.
                Ua hoaoia ka holo o ka moku, ua holo i Maui, a hala loa aku la i Hawaii, a mahope iho, ua hooliloia i manuwa, e lawe ana i na pukuniahi he 18. Ua loaa ka moku hanohano o ke Aupuni Hawaii, e like me ka hanohano i loaa i ke aupuni opiopio.
                Iloko o keia wa i hoao ai o Kinau me Kekuanaoa. Aka, i ka lohe ana o Kaahumanu, ua hoao o Kinau me Kekuanaoa, ua pii ke kai a ka moku akulikuli, ua nau ia a koe ke oka, puka mai ka ipuahikahalelo, a noho iho la o Namahana iluna. Eia iho hoi kahi lea i ua keiki Moi nei :
"Kau ke keha o Kona i ka malie,
Hiololua i ka lai a Ehukaipo,
Huli ole ka waa ke holo i ka pohu,
Hehi i ka palahalaha a ka malie,
Like ka mala a Kona e waiho nei,
Waiho nui iho la no i ka la ilaila.
Mai Lanihau no a Keopu - e –
Opu iho la iloko o ka hinai komo ole,
He maunu ole nana e hoowalewale,
E komo ai ka ia hei i ka upe- na."
                Aole no i hala ia pilikia, e hakukoi ana no, mai Maui mai no hoi ia Ahikanana, a o ke kailiia no ia o ke kane e ia eu, a o ka lilo no ia ia Kekauonohi oia hoi o Keliiahonui, no ka menemene paha i ka moopuna kaikamahine, ua hamau ia ka leo iaia.
                I ka mare maoli ana o Kinau me Kekuanaoa, a mahope iho ua hapai o Kinau i kana makahiapo, a ia manawa ua oluolu o Kaahumanu : a i ka manawa i hanau ai, ua lilo ponoi ka hanai ana ia Kaahumanu, ua kapaia ka inoa o Davida Kamehameha ; a o Ruta Keelikolani ae nei no hoi ka lua o kana mau moopuna e hanai ana ia manawa.
                Mahope iho hoi o ka hoi ana mai a ka Moi mai Waialua mai, hana iho la o Holi i Halealii no ka Moi, a na ka mokuaina holookoa o Ewa i hana, a na Kanepaiki i hana, he kauo ka pou a me ke oa, a i ke ako ana, ua kuiia ka uluhe, a he kaula maloko, mai kauhuhu o kaupaku a hiki i ka hualepo o ka pou, a mawaho mai ka aho o ke-pili. Ua kapaia ka inoa o Kahaleuluhe.
Aole i pau.
Ka Ahaolelo, M. H. 1868.
Poaha, Mei 14, 1868.
                Halawai ka Hale i ka hora mau.
                Peresidena ma ka noho.
                Heluhelu mai o Mr. Asa Hopu, he bila e hookuu ana i ka auhau Kula o na makua i hoouna i ka lakou mau keiki i na Kula Kuokoa. Hooholoia ma ka heluhelu alua.
                Heluhelu mua mai o Mr. Ailuene he bila e hoololi ana i ka pauku 1074 o ke Kanawai Kivila. Hooholoia ma ka heluhelu mua.
                Hoolaha mua mai o Mr. Matina he bila e koho ai i manawa no ka noho ana o na Lunakanawai Kaapuni ma ka Aha.
                Ma ke noiia ana mai, ua Komite ka Hale no ka noonoo ana i ka bila lio. Hooholo loa ia ka bila.
                Ma ke noiia ana mai, ua noonoo ka Hale i ka hoololi o ke Kanawai e hoopau loa ai i ka Mokuna 10 o ke Kanawai Kivila, a ua holo ma ka heluhelu alua.
                Heluhelu ia ka bila e kau ole ana i ke dute maluna o na mea keleawe, piula a pela aku, ke laweia mai e na moku e kau ana ka Hae Hawaii. Ua kauohaia e unuhi.
                Heluhelu ia ka bila e dute ole ai i na mea pili i na ili ke hookomoia mai, a ua kauohaia e kakau poepoe mahope iho o ka holo ana ma ka heluhelu alua.
                Hoopanee ka Hale.
                Poalima, Mei 15, 1868.
                Halawai ka Hale ma ka hora mau.
                Peresidena ma ka noho.
                Heluhelu mai o Mr. Upa he hoopii no Hilo, e noi ana aole e ae aku na kanaka hana kumakahiki i na dala malalo iho o $15 o ka malama, hoomoeia.
                Heluhelu mai o Mr. Matina he hoopii no Kau, e noi ana o na Palapala Hoolimalima a pau e kakauia ma ka olelo Hawaii a me
ka olelo Enelani.
                Hoike mai ke Komite Wae i haawiia ai e noonoo i ka lawe ana mai o ke Kuhina Kalaiaina i ka wai o Kunawai. Ua hoole lakou ia bila, a ua hooholo ka Hale i ka Hoike.
                Hoolaha mai o Mr. Hopu he bila e auhau ai i ka pibi, hipa, a me ke kao.
                Heluhelu mua mai o Mr. Malina he bila e hoomaopopo ai i ka manawa o ka noho ana o na Lunakanawai Kaapuui ma ka Aha. Holo ma ka heluhelu alua.
                Komite ka Hale no ka noonoo ana i ka Bila Haawina, S. W. Mahelona ma ka noho.
                Kakauolelo a ke Kuhina o ko na aina e $4,000 hooholoia.
                Ka uku makahiki o ke Kuhina Noho ma Amerika Huipuia $10,000.
                Noi mai ke Kuhina o Kona aina e, e hoopanee a loheia mai ke Kuikahi Panai Like.
                Uku makahiki o ke Kanikela ma Ladana $1,600 hooholoia. He 19 ae a he 16 hoole.
                Lilo o na Luna ma na Aina e he $2,000. hooholoia.
                Uku Leta & Lako palapala &c. $2,000, hooholoia.
                No na Elele ma na aina e $5,000.
                Noi mai o Mr. Malina e holoi ia haawina.
                Olelo mai o Mr. Hikikoki ua kokua oia i ka hoole ae i kela haawina.
                Kamailio mai ka Loio Kuhina i ka nonoo kela puu dala ke hookaawaleia no ka Elele o na aina e.
                Kokua mai o Kapena Loke he kupono no a Haawina.
                Kue mai o Mr. Kale Kauka i keia haawina.
                Ninauia i ke kapae i ka noonoo ana a hooleia.
                Noi mai o Mr. Laiana e hoololi $2,500. Ninauia like me ko ka bila a ua hooholoia he $5,000. Eia na Lunamakaainana i ae i kela puu dala nui: E. Jones, Kuihelani, C. Kalu, Kapena Loke, Ailuene, Makalena, Keawehunahala a me Mahelona. He 8 Lunamakaainana a he 12 alii hui 20 nolaila ua hooleia.
                Eia ka poe hoole, Hikikoki, Upa, Laiana, Kumahoa, Halemanu, Pilipo, Malina, Keliipio, Nakila, Asa Hopu, Nahaku, Kaiue, Pinehasa, Kale Kauka, Waila, Koakanu, Kaukaha, a me Kanuka.
                Ka uku o na koa $82,606,50.
                Noi mai o Mr. Hikikoki e hoapono i ka hoike a ka hapa uuku a ke Komite i $58,538.
                Olelo mai Ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo, kokua nui loa ia i ka hoemi a Mr. Hikikoki, a he pono loa e hoonuiia ae na wahi e pomaikai ai ke aupuni.
                Kokua mai o Mr. Nahaku i ka haawina ma ka Bila.
                Kokua mai o Mr. Koakanu i $40,000 a wehewehe mai i kona manao no ia mea, a noi mai oia e hookaawaleia penei:
                No ke Kaua Lio i - - $2,500:
                                " ka Pukaa - - 1,000
                                " ka Puali Raifada - - 1,800
                Ku hou mai Ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo a kauoha hou mai i na lala e kue i ke koho ana ma ko ka bila, a olelo mai la, ua uku pono ia na koa. No ka mea ma Europa he elua kilina wale no ka uku o na koa no ka hebedoma, a maanei ua lawa pono.
                Ku mai ke Kiaaina o Oahu a kokua mai i ka bila, a noi mai e hooholo i ka hoike a ka hapa nui, a noi mai oia e ninau koke a no.
                Ku mai o Mr. Matina a kue mai i ka mea a ka bila e noi nei, aia kona kokua ma ka hoike a ka hapa uuku o ke Komite.
                Ninauia ka hooholo i $82,606.50 hooleia.
                Ninauia i ka hoemi iho i $63,838 ke hui pu ia me na hoololi no ka Puali Kaua Lio, Pukaa, Puali Raifala.
                Hoopaneeia ka Hale.
Poaono, Mei 16, 1868.
                Halawai ka Hale ma ka hora mau.
                Peresidena ma ka noho.
                Heluhelu mai o Mr. Kale Kauka he palapala hoopii no Koolaupoko, e noi ana, e hookuu na makua, o na keiki i hoounaia i na kula Kuokoa, mai ka Auhau Kula aku, - e hookuuia na Lunakanawai apana mai na auhau aku, - e auhauia na pihi i 25 keneta, -e auhauia na hipa i 2 keneta o ke poo, - e auhauia na wahine hookamakama i $12.- o na Kumukula Aupuni i poe kane wale no, o na kane mare ole i ka wahine aole e auhauia lakou i ka auhau kula, - e haawiia ka hapalua o ka uku hoopai o na lawehala i na makai, - e hookaawaleia i $800 no ka Hale Hookolokolo o Koolaupoko; - a na ke aupuni e uku i na lilo o na Kula haole. Waihoia i ke Komite Wae.
                Heluhelu mai o Mr. Koakanu he hoopii no Koloa e noi ana, e auhauia na lio wahine $5, e koho koke ia na Lunakanawai o Kauai,
- o ka uku o ka Lunakanawai Kaapuni i $1200; - o na uku hoopai o ka poe aihue ilihune e hoihoiia ia lakou; a e kukuluia i Hale mai Lepera ma Kauai. Waihoia i ke Komite Wae.
                Heluhelu mai o Mr. V. Kanuka he hoopii
no Waimea, e noi ana e kokua ke aupuni i Kula Enelani malaila, - a e hookuuia na makua i hoouna ia mau kula i ka auhau Kula. Waihoia i ke Komi te Hoonaauao.
                He hoopii hou no mailaila mai, e noi ana, e hoonoaia na ia kapu, a e kapiliia i Kao (seow) no ka muliwai o Waimea, - a e hana hou ia i mau alanui malaila. Waihoia i ke Komite o na hana hou.
                Heluhelu mai o Mr. Keawehunahala, he hoopii no Honolulu, e noi ana e kuaiia ka rama i na kanaka Hawaii.
                Ninauia no ka hoopanee loa, a ua ae ia. Eia mai na Lunamakaainana a me na'lii i makemake i ka bila rama, o Messrs Nahaolelua,
Kalakaua, Kamakou, Kahanu, C. Kalu, Lunakanawai o Molokai, Kapena Loke, Pinehaka, a me Keawehunahala. Poe hoole o na makaainana Me ssrs Hikikoki, Upa, Laiana, Kumahoa, Halemanu, Pilipo, Malina, Keliipio, Jones, Kuihelani, Nakila, Asa Hopu, Nahaku, Kaiue, Ailuene, Makalena, Kale Kauka, Waila, Mahelona, Koakanu, Kaukaha a me Kanuka.
                Hoike mai ke Komite Wae no ka noonoo ana i ka hoopii a na koa, a aohe kumu pono e hoohalahala ai, hookahi wale no o ka hoohanaia ma na loi kalo. Ae ia ka hoike.
                Heluhelu mai o Mr. Koakanu i ka olelo hooholo malalo nei:
                E kauohaia ke Komite o na Buke Helu e kikoo aku i dala i ka waihona a e ukuia na Luna i $100 pakahi. Ae ia.
                Noi mai o Mr. Kalakaua e hoopanee loa i ka olelo hooholo. Ninauia, a ua ae ia e like me ka olelo hooholo.
                Heluhelu mai o Hon. Mr. Koakanu, he olelo hooholo penei : "E kauohaia ke Komite Waiwai e ninaninau pono aku i na Luna Aupuni, owai la o lakou e lawe papalua nei i na uku makahiki, a owai la ua poe la?"
                Kue mai o Hon. Kalakaua i ka olelo hooholo.
                Wehewehe mai o Mr. Koakanu, i waiho mai ia i ka olelo hooholo me ka ninau owai la na Luna oia ano e noho nei, no ka mea he kanawai no e waiho nei e kue ana. Aole au i olelo pili kino i kekahi mea o keia Hale.
                Ku mai ka Loio Kuhina a olelo mai aohe ona lawe i ka uku o ka Oihana Waiwai.
                Ninauia, a ua hooholoia e like me ka olelo hooholo.
                Hapaiia ka hana o ka la ; oia ka Bila e ae aku ana i ka hookomo ana mai o na mea keleawe a pela aku me ke dute ole, ke lawe ia mai maluna o na moku e holo ana malalo
o ka Hae Hawaii. Heluheluia, a kauohaia e kakau poepoe.
                Hoopanee ka Hale.
Poakahi, Mei 18, 1868.
                Halawai ka Hale i ka hora mau.
                Peresidena ma ka noho.
                Hoike mai o Mr. Laiana i ka Hoike a ke Komite Wae i waihoia ai e noonoo no ka Hale Pai Aupuni; a olelo mai, ua huli lakou
i na buke, a ua kupono no.
                [E hoopukaia aku ana ka Hoike mahope.]
                Heluhelu mai o Mr. Pilipo he olelo hooholo e kauoha ana i na Kuhina e hookomo iloko o ka Bila Haawina i ua Luna aupuni a pau a me ka nui o na dala i ukuia no lakou.
                Noi mai ke Kuhina o ko na aina e, e hoomoe ma ka papa. Hoomoeia.
                Heluhelu mua mai o Mr. Nahaku he Bila Kanawai e hooloihi aku ana i ka mana o na Aha Kaapuni, a e hoololi ai i na pauku 1323 & 1326 o ke Kanawai Kivila. Ma ke noiia ana ua hooleia.
                Heluhelu mai o Mr. Keawehunahala he olelo hooholo e ninau ana i ke Komite o na Aha Hookolokolo, e hai mai o na kanawai hea i ku like me ke Kumukanawai. Ae ia ka olelo hooholo.
                Hoolaha mai ke Kuhina Kalaiaina he Bila no ka hooponopono ana i ka poe Koho balota.
                Ma ke noiia ana mai, ua hapaiia na hana o ka la.
                Komite ka Hale no ka noonoo ana no ka Bila Haawina. Mr. Koakanu ma ka noho.
                No ka Oihana Kalaiaina.
                No ke Kuhina $10,000.
                Noiia mai e hoemi iho i 8,000 aole mea kokua, nolaila ua holo e like me ka Bila Haawina.
                No ke Kakauolelo mua $4,000 hooholoia.
                No ke Kakauolelo alua $3,000 hooholoia.
                Noiia mai e hoopau loa, ia Haawina, a ua ninauia, a ua holo e like me ka Bila.
                Kiaaina o Oahu $3,600 hooholoia.
                                " Maui - 3,600 "
                                " Hawaii - 2,000 "
                Noi mai o Mr. Kumahoa e hoopii ae i $3,000.
                Olelo mai o Mr. Upa ua kupono no ka haawina iloko o ka Bila ia ia, no ka mea he haawina e ae kekahi no ke Kakauolelo o ke Kiaaina a me ka Hope Kiaaina. Hooholoia e like me ka Bila.
                Kiaaina o Kauai $2,400.
                Noi mai o Hon. Kalakaua e hoopii ae i $2,500. Ninauia, a ua holo e like me ka Bila $2,400.
                Hope Kiaaina o Hawaii $2,000 hooholoia.
                Kakauolelo a ke Kiaaina o Oahu $600. hooholoia.
                Kakauolelo a ke Kiaaina o Maui $800. hooholoia.
                Kakauolelo a ke Kiaaina o Hawaii $2,000 hooholoia.
                Noiia mai e hoemi iho 1600, 1200, 1000.
                Kokua mai o Mr. Hikikoki i ka haawina ma ka Bila.
                Noi mai o Mr. Laiana e kapaeia na rula a e noonoo hou ia ka haawina no ka Hope kiaaina o Hawaii no ka mea he puu dala nui ia, a me he mea la he kulana e ae no kekahi ana e noho ai, a aole he maopopo iki i ka nana aku, a aole no paha e maopopo ana i kanake.
                Ninauia a hooholoia e like me ka bila.
                No ke kakauolelo a ke Kiaaina o Kauai $600.
                Noi mai o Mr. Kanuka e hooholo i $1000.
                Noi mai o Mr. Keawehunahala e noonoo houia na uku o na Kakauolelo a na Kiaaina
o Oahu a me Maui. Hooleia.
                Noi mai o Mr. Keawehunahala e hooholo
i ka uku o ke Kakauolelo o ke Kiaaina o Kauai i $600.
                Noi mai o Mr. Kaukaha e hoopaa i $1000. Kokua mai o Mr. Kanuka i ke noi a Kaukaha.
                Ninauia a hooleia ka hoopii ae. Ua holo e like me ka bila.
                No ka Luna Leta Nui - $5,000. Noi mai o Mr. Kuihelani e hooemi iho i $4,000.
                Noi mai o Mr. Kaiue e hoemi iho i 3,600.
                Ninauia a he 22 ae, a 15 hoole, nolaila ua holo he $5,000.
                Hoopauia ke Komite a hoopanee ka Hale.

Poalua, Mei 19, 1868,
                Halawai ka Hale i ka ho
ra mau.
                Peresidena ma ka noho.
                Heluhelu mai o Mr. Kale Kauka he hoopii no Koolaupoko mai, e noi ana e hoana e i haawina $500 no ke alahaka o Waikane. Waihoia i ke Komite o na hana hou.
                Heluhelu mai o Mr. Waila he hoopii no Koolauloa, he umikumamawalu kumu hoopii, a mawaena o ia mau kumu, e noi ana, e hoemi i ka auhau lio - e hooliloia i hookahi Kuhina, a e hoole aku i ke kokua ana i ka laina mokuahi holo moana.
                Heluhelu mai o Mr. Upa he hoopii no Hilo, e noi ana, e hoopau loa i ke kanawai no na lio kea.
                Heluhelu mai o Mr. Kaiue he hoopii no Molokai, e noi ana, e hoonoaia na ia Konohiki - e ae ia na Kahuna Hawaii e Lapaau, e hookuuia mai na auhau mai ke poo o ka ohana nui - a e hoololi i ke kanawai e pili ana i na Lunakanawai Kaapuni, i hoemi ia iho ai na uku o na Kuhina. Waihoia i ke Komite o na Aha Hookolokolo.
                Heluhelu mai o Mr. Waila i ka Hoike a ke Komite o ka Papa Ola, e hoapono wale ana no i ka hana a ka Papa Ola, a me ka malamaia ana o ka Hale Mai Pupule, a e hoapono ana i ka haawina ma ka bila a me ka hoonui ae i ka uku no ka Luna. Ua pono wale no ka Hale Mai Moiwahine a ua kupono ka haawina nona. Ua hoike mai ke Komite a nui wale no na Hale Mai Lepera me ka loaa o ke Kauka kupono, a ua hoapono lakou i ka hoihoi ana i na lepera i Molokai, me ke kuai a hoolimalima o ke aupuni i moku i laweia ai na lepera i Molokai. Ua hoapono ke Komite i ke $40,000 i hookaawaleia ma ka Bila Haawina no ka Papa Ola.
                Noi nui o Mr. Hikikoki e hapaiia ka Hoike a ke Komite. Hooholoia.
                Noi mai o Mr. Laiana e hoapono i ka olelo hoike a ke Komite. Hooholoia.
                Heluhelu mai o Mr. Kanuka i ka Hoike a ke Komite Kalepa e pili ana i ka Bila e noi mai ana e kokua i ka laina mokuahi mawaena o Honolulu nei a me Kapalakiko; a mamuli
o ko lakou noonoo, e hoopanee loa i ka noonoo ana no keia bila.
                Noi mai ke Kuhina o Ko na aina e, e pai i ka Hoike a ke Komite ma na olelo elua, i hiki ai i keia Hale ke noonoo.
                Noi mai o Mr. Waila e hoapono aku i ka Hoike a ke Komite, no ka mea ua lawa pono ka manawa a ke Komite i noonoo ai.
                Kokua mai o Hon. Kalakaua i ke noi a ke Kuhina o Ko Na Aina e.
                Olelo mai ka Loio Kuhina, he mea nui keia a e pono e noonoo akahele ia.
                Kokua mai o Mr. Hikikoki i ke noi e hoapono i ka Hoike, a e kauohaia e pai.
                Kokua mai o Hon. Nahaolelua i ke noi a ke Kuhina o Ko na aina e.
                Makemake o Mr. Kapena Loke e maopopo pono keia ninau.
                Kokua mai o Mr. Kale Kauka i ka ae aku i ka Hoike, oiai he hiki mai koe i ka Bila Haawina kahi e hooliloia ai na dala no na hana hou o loko nei.
                Kokua mai o Koakanu i ka ae aku i ka Hoike a ke Komite e hoopanee loa i ka noonoo ana, no ka mea, ua pau loa mai no na hoa a pau o keia Hale i ka wa e hana ia ana keia hana imua o ke Komite, a no ka mea aole i lawa pono na hemahema maloko nei o kakou.
                Kokua mai o Mr. Mahelona i ke pai i ka hoike.
                Noi mai o Mr. Keawehunahala e ninau koke ano.
                Ma ke noi a Mr. Kale Kauka, ua kakauia na ae a me na hoole.
                Ninau mua e hoapono i ka Hoike a ke Komite a e pai, - ae ia me ka hoopanee loa i ka noonoo ana, he 24 ae a he 14 hoole.
                Hoopanee ka Hale.