Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 21, 23 May 1868 — Hoike o ke Komite no ke Kalepa. [ARTICLE]

Hoike o ke Komite no ke Kalepa.

-1 ka AUa Kiekie M, hekuanaoa, Percsidcna o ka Ahaolelo : Ua kauohaia keia Komite e ka Hale, ma ka ia 4 o Mei, e hooiohe i na olelo a ka poe, i kuleana iioko o ia mao mea, no ka pono a me ka pono ole o ka haawi ana i mnu elala, uku manawaiea i kekahi Hui i kukuiuia no ka hoohoio inoku mahu piii aina a ine ka j pono a me ka pono ole paha o ke kokua anama ia ano no i kekahi iaina mokuahi mawaena o Honoiuiu a me Kapalakiko. | E iike me ka inea i kauohaia, ua noonoo' makou i ka hoike i waihoia imua o makou e na aoao elua, a ke noi haahaa nei e hoike aku penei: 1. Ma na mea e pili ana i ka moku mahu piii aina, ke ike uei makou eia no ka Hui ; Hoio Mokumahu pili aina, no iakou ka mo-i ku Kilauea. Ua ewalu paha makahiki kej kukuiuia ana o keia Hui, a aole no i hoio • pono loa ka lakou hana ma ke ano o ua ioaa. Aole no i pii loa ka waiwai o ka aina ma kona holo nna, aoie no ma na wahi po-; noi i ku ai ua moku la. Aole i pii ka nui o na hua o ka ama, i mea e pii loa ai na ioaa o ua moku ia, aka, ua emi ua mau ioaa ia,! a no ia emi ana e ane poho ioa ana ka Hui,' ke kokua ole la e ke Aupuni, me na kokua I kahiko no ma ke ano uku ole no ka palapaia iaikini, me ka wai a me ka uapo. O ka mea kue i ua moku la oia no na moku pea | pili aina, ua oi paha ka waiwai iioko o ua j mau moku la, mamua o ka $100,000, a he uku ko lukou no ka wai a me ka laikini a' me ka uapo, a me he ia, wahi a ka poe nona ' ua moku ia, ua kue ke aupuni ia lakou ma | keia kokua ana i ka moku mahu. Ua pono; iki no ko ua mau moku pea lea i ka nana I ana o ke Komite, aka nae, ke manao nei ia-! kou, nole no e emi hou ana na pono o na | mok'i pea ke mau ka holo ana o ka mokua-1 hi. Ke manao nei ke Koinite he mea anoj nui ka hoio ana o Kilauea i ke aupuni a me ■ ka lehulehu, a oiai eia no kona mau ona ma I ke aupuni nei, a oiai o kona mau lilo, he j mau lilo kuloko no, a oiai ua inaa ke kalepa i ana o ka aina i keia holo mau ana o ka mo-! ku mahu, nolaila, ke hoapono nei ke Komi- j te imua o ka Hnle i ka Haawina i na dala ; he SS,OOO no ka makahiki i keia Hui; ke j hookoia nae kekahi mau olelo aelike i mea j e pono ai ka lehulehu. O kekahi o ua mau i aelike nei, e holo ka moku i umikumamaka- j hi holo ana o ka hapnha makahiki, me ka i hala ole e like me ka mea i hooiahaia, me j ka hoopaiia i na ekolu iianeri paha, ke hnuie kekahi holo ana. Ke manao nei ke Komite e pono paha e hoopau ka holo anao! Kilauea i Kauai. j 2. I ka nana ana i ke ano o ka Laina | Mokumahu e holo mau nei iwaena o keia I awa a me ko Kapalakiko, ke hoomaopopo I nei ko oukou Komite, ua aelike ka Hui ij kapaia ka Hui Mokumahu o Kniifonia, Oiegona u me Mekiko, me ke uupuni Amerika Huipuia, e holo i umi holo ana o ka maka-1 hiki iwaena o keia mau awa elua, a no na | holo ana, e ukuia iakou i $75,000 ma ke | dala pepa o Amenka Huipuia, a e inau keia hoio ana no na makahiki he umi, a me he la, i ka nana aku, e mau io ana no keia hnna e iike me ka aelike. Ke manao nei ua Hui ia e hooholo i ka iua o ua mau mokuinahu la, a i ewalu holo hōu ana i ka inakahiki, oia hoi i umikumamawalu hoioana o ke huina pau o ka makahiki,—hookahi hoio ana ma na hebedoma ekolu; ke ukuia nae e keia aupuni na dala he $25,000 i ka makahiki,iio na makahiki eiua§ 50000. Ua niakaukau no hoi ua Hui nei e aelike, o ka uku hooili no ka ukana aoie e pii maluna o ke $6 no ke tona, ma nn inea i hoouka mau ia e Hawaii nei, aole e oi 8e hoi maiuna o ka $75 ka uku no keia me keia ohua. Ke ninaninau nei ke Komite i ka pono o ka aeiike o ke.a ano me kekahi Hui i aelike e mamua me kekahi aupuni e ae. Aoie anei ma keia hope aku e lilo ana i mea ano hihia ? Me ka hooloihi ole nae i ke kamailio no | keia mea, ke hoike nei ke Konme i ka noo* | noo ana no na pomaikai i mnnaoia e hiki | mai ana no ua mau hoio hou ana o ka lua o > na mokuahi. I Ma ka nana i ka lawe ana i ke Ko a me ka Malakeke, oia hoi ka hapa nui o na mea hoouka aku o keia Aupuni ke manao nei ke Komite ua o» ka iiio no ka lawe ana me ka mahu mamua o ka liio ma ka moku pea, a inai loko ae o keia oi, e ili paha kekahi poho maluna o kekahi poe ; o ia poe, oia no paha na mahiko o keia aina. B emi io ana | no ka ukupnnee ma ka waiwai o ka ukana | i iaweia, a e emi ana no hoi ka uku hoopaa no ka ukana i iawe mahu ia, aka, ua oi mamua o keia mnu makepono, ka poho o na iilo no ka lawe mahu ana, oiai he ukana ano iiui oie o ka waiwai ioa, alaila, aole pe-

la ; o k* bwc ana i ke Ko. oia ka mea e; kamailioii nei. ' Ke laweia mai oei ka Papa ine Di iako kapīli hale ma ka iooka pea. In* e boi trale ke?a maa moka pea roe ka ukana ole. me be !a he mea ano poho paba ». He mea ia e pii ai ke komukuai o k* papa. a i ofe ia. filo i keia mao moka ke Ko raa ka oku baa-

b«a, a neie na mokomaha ; a ioa hoi i ne'e na mokamaha i kekahi bapa akana, alai'a, e mau no ko lakoa noi mai i ke aopuni e kokua ia lakou, ke pau na mnkahiki elua i ofe!oia, oiai, o ka mea e paka pono ai ko Ukou holo aoa, oia no ka piba m»u. a o keitf piba maa aia wale no a paa na ulana ia lakou, ma ka hoike ana o ko lakou agena i i

maopopo ai keia. Ma ka nana ana o ke Komite, o ke Ko a me ka Malakeke, ua komo ma na ano ukana i lawe mau ia ma na moku pea ma na wahi e aku oka moana. Ua hoikeia no imua o ke Komite penei no ma ke ano hana ona aina mahiko e ae. Aole nae e hoole ana ke Komite i ka hiki pono i keia mokumahu e lawe poino ole i keia mau mea ma ko lakou mau moku, e like no me ka lawela ana ma na moku pea. . Ua manao nui i?o mau ana a me ka hikiwawe o keia mau moku, he inea ia e

nu» ni ka lawe ana i na mea ulu, ame ke kanu ana i na mea ulu, (e iaa ka Maia a me ka Alani) no ka makeke o Kapalakiko. Ke manao nei ke Komite ua hoonui loa ia paha keia manao mamua oka oiaio. Ina no ka ' Maia ka olelo, nole no he nui loa ka makeke Maia ma Kapalakiko. A ina no e piha pono na mokuinnhu elua i na wa a pau, o ka loaa i keia aina i ka makahiki okoa, a aole paha i oi mamua o ka $2.500, a 53,000 paha, Ai ka nana aku, ua ane like 110 na ' makaukau o na moku pea ma ko na moku mahu ma keia inea. A ina no ka Alani ka olelo, aole no ka nele i ka mokumahu ole ke kumu oka nui oie o keia ano kaiepa. Ua lawe ia mai no ka Alani me ka poino ole inai keia aina aku ; a mai Tahiti akp no hoi ka nui loa i keia mau makahiki i hala aku nei, a ma na inoku pea no ia lawe nui ana. Ua manaoia ina he nui na ohua holo maii ma na moku e makaikai ai i keia aina, alaila e nui hou ae na haole hookupaa noho kuonoono e mahi ai ika aina. Ika nana aku he nui no ka poe e holo makaikai mai nei, aole nae e hookuonoono ann, a no na mokuahi ole anei keia hookuonoono ole ana ? Me he mea 'la no ka lako ole o ka aina i na alanui kuloko. A nolaila, ika nana aku, he wa keia e haawi nui ia ai na dala o ke Aupuni, i mea e maikai ai na alanui, a i mea e hiki pono mai ai i Honolulu nei na mea kalepa kuloko a pau, a me he mea la no hoi ua lako no o Honoiuiu nei i na alanui e hiki aku ai ua mau ukana nei i na aina e. He oiaio e pono ana no ka poe kalepa o Honolulu ma ka hikiwawe a me ka pinepine oka holo aoa ona mokumahu. Aka, o ka waiwai ioo ka aina, aia no mailoko ae o ka honua, ma ka mahiai. lUe komo ana o keia waiwai ma na lima o ka poe kalepa i mea e hiki aku ni ua waiwai la i na aina e, a e hiki mai ai na waiwai o ua aina e, e lilo ana no ia lakou he mau hapa-haneri kupono. A ma ka hikiwawe o ke kalepa ana ma na: mokumahu, e oi ana ua mau hapa-hanen nei ia lakou. Aka, aole anei aia a nui na hana ponoi o ka aina (e like me ka mahiko), alaila waiwai io ka aina, a he ninau pono no, he mea anei ia e nui ai na mahiko ka holo ana o na mokumahu.

Ke oleloia nei na ka poe kalepa ka nui o na auhau, a nolaila e pono e kau maluna o lakou ke kokua mokuahi. Aka, aole anei mai na kanaka maoli mai a rne ka hapa nui 0 ka lehulehu ka ohi ana o ko lakou mau lilo no na auhau dute, oiai e kuai ana lakou 1 na mea i auhau dute ia ? 1 ka hoohalike ana i na pono holo moku-: mahu a me na pono holo moku pea iwaena o keia mau awa e pono e noonoo, aole ma na wahi e ae i ae like ai ka holo ana o ka moku pea me ka mokumahu oiai hekai malie, a he mnu inakani kamaaina ko keia ho-S lo ana. Nolaila, nole no ioi āe ka mahu ; ma keia holo ana e like me ka oi ma ke < kauwahi e aku o ka moana. Aole no e pono e hoonui loa ne ka !awe j ukana hikiwawe, maluna ae o ka lawe uka-; nahoololohi. Pela no ike kau like ana O:

na auwai lawe ukana holo lohi, me na nla-| nui mnhu holo hikiv%awe, he kauiike mau! no. Ame he mea la o keia kaulike, oia no' ka mokumahu hooknhi e holo mau nei, i mea! hoi e hiki ai i kekahi e kue i kekahi a pela hoi e hoemi ai i ka uku lawe ukana. j No keia mau kumu, a oiai no hoi ke koi nui ia nei na waiwai haawi o keia AhaoleloJ a me na waiwai e hiki paha ke loaa i ke au-i puni ma ka aie, i mea e hooiako ia ai na hana hou kuloko, nolaila ke kokua nei ke Ko-; mite i ka hoopanee loa i ka noonoo ana o ? ka haawina no ke kokua anai ka hui moku- i mahu holo moana i oleloia maluna. I Kakau inoa ia : j V. KNUDSEN, C. J. LYONS, ; E. H. BOYD. ! J. W. MAKALENA, ! ASA HOPU.