Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 23, 6 June 1868 — Ka Nupepa Kuokoa. KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.

Na S. M. Kamakau. ĪIKLU 74. No ka noiio Alii ana o Kauikkaouu MALUNAOKK A»IU>NI,A UA KAPAIA O KAMKIIAMEHA 1(1. 0 ke ulii aniiiiie Glis<ibtln Kj»uliiiinaimi, lie honaloliu (i liu iiiuknmiikii no na Kiimiiihiiiii ; u o kima inuu keiki i hiipoi ii«ii ai. uiii iio kii |)oim> a ua i»usionari n me iui mision»ri. Akn, u» knnmnliu koiia ininu no keiu hihiH nui i hann in no kt?k»hi o kniin poe i nlohn mii iti. Un hilL'li'i kona mau wuimaka me ko olohn kiiiuiinii'i. Aole oia i oloolu e hnawi uku nu ka poe LMiLMiii e honn iliu a e hooko nuunuii o ko lnkou makeiiiake, a me ka poe v. kokua aun muhopo o ka na eueini. Nol.nl.i, palapnln oia i nn'Lii o Maui, o Hawini a me Kiiuni, e akowkoa ma ke kulnnnknuhale o llonolulu m>» C:ihu. I kn akonkon nnn mai o oa'Lii n puu mn llonohilu : un liolo pu mai no hoi nn'Lii o Muui me Mr Hikeku, a uie kekuhi poe hoiihiihau ekah'MĪH o Lahninu, no ke alohn i kn lukoii kumii. 1 kn Ih n Mr. llikeke mn i hiki mni ai ina Honolulu, a i kekahi la ae, wehe ia kn Hale Al>nolf»h> Alii, no ka hookoh>ko!|o nna i kn pono, i kn hemo, i ke ola a [ine ka innke o Mr. Uikeke. Pela no ka mnlia ke kunawai nui fieritnnia ? Inn io pi la, kauuuihn no ! Kn inon hoi n pept:hi kanukH, ulailn mnke. Aiii ma Pohukiiinu, muuko mui o ka hale o Kalnnimoku, maloko hoi o ka ha(e o Kekuuluohi, ehm la o kn imi aua i ka p ono a me ka hewa, i ke ola n me ka mnke o Mr. Rikeke. Aka» aole nae he lonn o kahi mnawe iki e ola ai, oiai, ua Oaminnmi mni oOlohnnnu meßoti. U U» |hewn loa o Mr. Kikeke, i ka palapalu pnn i Amenkn." A no keia mau hua Klelo no a Olohnnn ma, ua piliaiku loa |n mnnno o na'hi, o ua maopopo e make 0 Hiin o Mr. Rikeke. 1 l ka w» Kumukanawni ole o ke AuMini Hawaii, aole he kukuluia o na hoie, n mnlaila ln hoi e ike ia ni ka pouo a ae ku he va. Hihia no hoi kn wa Kunukanawui ole. \ I ke awnkea o kekahi la ae* komo ma* H aku la o t)<ivida Malo a me Knnaina |ia kekahi keena okoa o ua Uale Aha|elo la, aka,* ma kekahi puka okoa mai •e ke komo ana. iiele mai la hoi o ■a.ihumanu, Ilonpiliwahine a me Kekauohi ma ia keeua. Ike mai la hoi o ia D. Malo, olelo mai la oia ie ke kaumaha a ine ka waimaka, * ( E! |ole he mea e pono ai ko kumu a ka>ii, no ka mea, ua olelo mni nei o Oloina a me Boli, ua hewa o Mr. Rikeke i i pnlapala ana i Anienka." Pane aku i hoi o D. Malo ia Kaahumnnu, 4" Oia i hewa o Mr. Rikeke ?" Ae mai la no oi o Kaahumanu. Pane hou aku la o K Malo, " Manomano ka naaupo o kaaka haole, ua olelo mai ua niau h«oIe i, he mea hewa ka |»ule i ke Akua, mai-

'kai palapala ; a ke hnahewa tnai nei nae hoi iakon i ko Mr. R*kcke pahpala ana aku nei." Nuiau hou aku la nae o Davida Malo ia Kaahumanu "Pehea la hoi kou manao, iua e aihue ia kau puaa, a ! minainina oe 110 ka Inna nie ; a hele mai kekahi mea e, e h<ti mai ia oe ika wea ; inana i aihue ko puaa—Ke ninauaku nti | :au ia oe, Owai ko laua mea i hewa, o ka j mea nana i aihue ka puaa anei, ao ka , iinea hui inni paha ?" I iuai hoi o Kaa- : |hutnanu, "O ko niei no nuna i aihue ka ! puaa. 1 ' I hou aku o L). Malo, *'0 oe no j ka wohine a K>uiiehnine!in, ua kii mni o ; • Kamhonui e inoe ine oe—A un hai aku ( 0 Luheluhe in Kamehumeha no ko olua | Imoe ana.—Ke ninau aku nei au ia oe, J Owai la ko laun niea i pepehiia e Knme- | hnmeha ? O Luheluhe anei ?" I inai la ! ! hoi o Kaahumanu, "O Kanihonui." j j I hoii inai In o D Mulo, "Ma nn aina I ■ln'a o ka honun uei i hoahewiiia ui ka j , mea hai, a hc>;ipono in ku men huna he- ; Iwa r" "Aole'* wahi a Kaahuiuanu. Ke wehe loa ae la ke alaiilu o ka inalaiualajiiM ia Kaaluinnuiu nni. Pane hou iiii o j ' l '!k l „To al'" ltt ai *| |o Mr. liikeke ka u:eu hai, a e hnaponoia ! jai hoi o Knpena Bakn|.i, ka mea uana i | Jhnnn l»ewa aku ia Mr. Ilikeke r" j j Olelo mai In o Kn;iliumui«u, ,l Ua maopopo lon mni la ia'u, im pono o Mr. liikeke, a ua naauj>o loa mnkou." A pnu ka Knnhiunnuu ma kukakuka hnn, nlailu, hele aku l i oin nnua o na'Lii e knmnilio pu uo kein mau men. Maopo|»o iho l;i uiw i kn mauao o nn'Lii, a«»le i ;hcvva o Mr. Ilikeke, aka, kou nae ka pi>e |em nii wnle no. Ike kakuhi ik ae o keknhi la, helo inui In ka Moi Kauikeaouli, i ukaliia uku e Boti, Manuia, Keknauaoa, ke Kunikela Beri(ania ame Kapena Bakain. Ua kahiko ia iakou i na kapa gula a me nu hoku. Oi# huole kalepu kekuhi n ine j kekahi poe e ae. • 1 ko lakou kuuua imun o Knnhuma- | nu, koi ikaika mai la o Muuuia, no kn j men, oia ka llainuku nui, in.ia hoi ka m.i- ! ke a me ke oln, n kokua la no j hui.ii Boti a me Kauikela mahope o ka i mauuo o ka liamuku, e lawe ia Mr. Rikeke e hoopna ma kn Halepaahao malo--1 ko o ka Pupu. • Olelo nku hi o Knnhumanu, u Ua noojnoo ieo nei na'Lii nb kn liewo o Mr. Rikeke, i hoopiiiu uiui ui, e ke Knnikelu Bt ritauia, uo kn hewn nna i hnna hewa aku ni i ke kaui o Beritinia, maloko o :ke Aupuni Hawnii. Eia ka inanao ona i'Liiame n'n 110 hoi: Uu hooholo iho |mnkou, nole n Mr. VV. Kikeke i iuina i ka |hewa i hoopiiia mai. Ua hookuu aku imakou inia me ka hewa ole." i | A 110 keia mau olelo a Kaahumanu, Muliluli ne la knhi poo p«tef>oe o ua o Ma- { |nuin a me Kanikela Beritania, a wiliwili ae la i ka laua inuu pahikaua i kn maknni ; a lie homa hiluhilu ka hoi ana o KaI pena Bukala a me Knpena Kalaka. Ud lilo o Kanhumunu i enemi no ke ; Knnikeln a me na iiaole knlepa a pau e Inohoana ma Houolulu, a ua kokuu ia j |mai e Boti a me' Manuin, pnkele loa ae ila o Kapena Bakala n me Kapena Kalaku. He mau Kapena laua 110 Beritunia. 0 laua no hoi na eu naua i kipu poku ia 1 Lahnina. j Mahope mai, no kn hoomnuhala no o ! ; ke Kanikela ia Kaahumanu, pepehiia iho ' In ke kanaka o Kaahumauu e ua Kani- ) | kela nei. Oke kumu nae oka pepehi ; in ana, ua ai ka bipi a un Kanikeia nei i j iDi mea kanu a Kaahuiuanu o uka o Ma- j

noa, a hopuhopu ia kn bipi a puku ioa i [Puwna. Ua hooheiia ke kanaka nana i (aluHlu i ka bipi e ke Kanikela Bcritania. ;0 Kanekuahine ka inon, he kanaka kiai no Kapukaomaomao iuka o Mnnoa. Ua | hoohei ia ua kanaka nei e ke Kanikela i ;ke kaula. Pt»a iho la ke kaula ma ka a*i jo ke kanaka, a kaue ia mai la mahope o j ke kwa-lio, a walawalaki mai la iluna ilajlo, i ke kauo ia i ke kula o Kahua. Ua 1 lewa ka auwae, haihai na iwiaoao ; mai jlpoku paha ke poo, e olee komo na lima o ua kanaka nei ma ka pu-a-i, pakeleai Ipaha m»i moku. "Pakela ko Beritania |i na hia loloa." ; Aole o na Mision&ri wale no ka poe i hana ino ia e na haole BeriUnia, h« oi aku na kanaka o ka Lahui Hawaii nei, ka poe i hana ino loa iu e na haole. Ke manao nei au, iua i lilo na mokupuni o Hawaii nei i Paoalaau oialalo o Bentania, ina paha ua lilo na poo o na kanaka

Hawaii i mauuu pnpai, e like la me ko'u ike p»no ana i ke poo o na'Lu n N'u Zilani, e hookuukuu i%inai ana iloko o ke kai .i ka uapo o o Kapapako ; a maloko hoi o ka Haiekuai o Keoni \luli, na Mr. Genrge Wood kane a Kamaunu, uana e kuhiuu inai i kanaka ; a o ka wai e holoi [ia ai ua mau puo la, oia ke ninini ia mai | ilunn o kanaka i hele aku e makaikai i ,ua poo o na } Lii oNu Ziidui. Naui ka j hoomaiiioino ! | Ika mnkahiki 18*23, ikn la 30 o Ma|raki, ua ku mai kekahi moku kiakolu, a |he poe inisionari maiuna, a he poe Ha- • . *. . * - iwaii uo h'ii kekuhi i aoia ma ka iokomaiIkai o kt> Amerīka. Oke kol.i paiin ia |o ka hiki nua mai o nn misionari, a he jnui ka poe i hoio pu inai. En ka inoa o jkekahi poe : Rtv. E. W. Kalaka, Rev. jP. J. Kuiikn, Rev. J. S Gerina, L. Ana|ru, n ua holo i Oreg«>n:i Mauna Pohaku, jme kn iakou mnu wahine. O Mr. G. P. j Kauka, he kahunn lapnau n me knna wahiue ; o Mr. Kapaki he Pai Palapnla. A ehn hoi wnhine knne ole, o Mrs. Bihopn, Mrs. Kairial.ini, Mrs. Rokeke a me Miss. >n wnii hoi, oJ• »hu Palu, Ilaia, Kaiaaulann, Ukaiimou n uio Kaiimaiiaunn. Aole i pau.