Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 24, 13 June 1868 — Hoike o ke Komite no ka Hoonaauao. [ARTICLE]

Hoike o ke Komite no ka Hoonaauao.

5 l ka Mtū Kiekie M. Kekuannoa, Peresiatna | o ka Hale Ahaolelo. { Mk kA mahalo : —Ke waiho aku oei ke | Komite o ka Oihana Hoonaauno imua i» ka I Hole i keia olelo Hoike, ma na mea e pili ana ia oihana. | Na Palapala Hoopii. lJa waihoia inai i ko oukou Komile ka ooonoo ana i kekahi mau paiapala hoopii, penei na mea i nonoiia inai: Akaui.—K ae ia'ku i-na inakua mea keij ki me na kahu hanai, i wahi leo ko iakoo ' ma ka hoonohonoho ana f na kumoao ma oa 1 kuia apana. I Auf*.—O ka mana o k& hookohu ana i \ na kuiuuao ma na kula apana, e haiwiia na j ka Papn Kul« o kela me keia apann. Akolu.—(> na uukua a uie na kahu ha. {

nai. i hooon* i ka Ukou poe keiki i kekahī kula trae. e hookuuīa U».oo nwi ka aohin kuii 3f. Ke manāo nei ke Komīte. be mau kumu pooo no keia mao oleio hoopīi ekolu o na makaainana. Ua hoomakaukau makoo he bi!a Karv*wa« e pili ana i na kumumniwo akahi me alua i hai ia maluoa ae, a ke mniho īa'ku nei imoa oka Hale. O keia bila Kaoa\rai. oa ooooooia e ke Komile m* Le kak? pu me ka Papa Hoonaauao, a ua hoohoio hke ia ma la kuka ana. No ke kumu hoopii akoio, ke manao oeī ko oukou Komiie, e noonoo matkai ist ka bi> ia Kanawai i hoopukaia mai e ka Luoamaainana o Hana. Ua manao ke Komiie. ioa e hoonohoia kekahi makua a kahu hanaī ptt> ha i kaoa keiki i kekahi kula wae, e ao ia a naauao, ua ku no i ke kaahke e hookuuia oia mai ka auhau kula ae NA KIHLA Acpr??i/ Ma ka minao oko oukou Kornite, o na kula aupuni, oia na mea i piii maoli ī ke ola o keia lahai, a noiaiia, ona hana a pau e kokua ana i ka hooko pono ana i kela mau kuia, e hilinai nui ia e ka Ahaoielo. £ kukuiuia i mau haie kula hou ; o na apatia i neie i ke daia kula, e hooiakoia ia mau apana i na dah e hooko pono ai i ka oihana kuia. Ke mnnao nei ke Komite e pono no ke hookna\vale i haawina cfeo* no na apana i hoonel? ia pela. Aole i pono iko ke Ko. mite manao, e lawe i na dila kuU o kekuhi apana e hooiaw.i ai no ko kekahi npana; ina uu koe ke daia ma kekahi apana, aole hoi i hooiiioia, alaiia, e hiiei no ke hooiilo in aku niaioko o ia apana no, ma ka hoonia* huahua ia ana o ka uku o na kumuao i ike ia he poe hooikaika, ma ka hana hou ana i na h#e kuia, a ma k€ kuai ana hoi i na mea iako o ka oihana kuia. Ke hoike aku nei ko oukou Komile i ko lokou e pono no ke wae ia na kumuno i elua kuiana aoi ae paha. A e iike me ke kulann o ke kumu, pela no e hoohalike ai i kona uku. Ina peia ka hana ana, ma ka manao o ke Komite, e iilo auanei ia i m§a e hookonokono ai i na kumu, e hooikaika e p i ae i na kulana iluna, a malaiU hoi e hoopomaikai ia'i na kuia a pau. Ua manao ko oukou Komite, e pono no ke hoohaiki ka inanawa kuia no keia ine keia ia, a e hoomuhuahua hoi na ia knla. Ma 0 ka Haie Ahaolelo, ke hoopuka aku nei ke Kornite i ko*lakoiftnanao imua o ka Papa Hoonaauno, e kauohaia i eha knu kuia, i hookahi no kela ine keia hapaha makahiki, 1 e umi hebedoma no kela me keia kau; i hookahi hoomaha ioihi iloko o ka wa mai ka maiaina o lune a hiki i ka malama o Augate, a i ekolu rnau hoomaha pokole iwaena ona kau kula e ae. Ua manao ko oukou Komite. ina e hana iu peia, alaiia, e liio ia i mea e hoomanao nui ia'i na kuia, no ka mea, mamuii o ka noonoo mau ana o na haumana i ka mea hookahi, me ka hookuu ole ia e hooiuoiu ai, he mea ia e hoonawaliwaii ai. Ke Kula Hoopololei. Ua hele aku ko oukou Komitee makaikai Ika hana ana ina keia kuiii. Aua nana ia hoi e iakou i na mooieio o ia kula, a eia na mea i ikeia e lakou no na keiki i hoopaaia ma ia kula. Ka nui o na mea i hoopaaia no ka noho hana ole me ka haukae, 10 kamalii kane, no ka mokupuni o Oahu wale no lakou. Hoopaaia no ka aihue, 26; elua o lakou he mau kaikamnhine.. Iloko o keia poe he 2(5, Ino Hawaii inai; 3no Maui mai; 19 n|| Oahu nei; a3 no Kauai m«i. Hookahi i hoopaaia no ka hakaka, no ka mokupuni o Oahu ia. No ka haaleie mau i ke kula —he 22 o iakou, 3 maU kaikamahine. Ewaiu poMaui mai; 3no Kauai inai; 11 no ka mokupuni o Oahu nei. Na keiki a pau i hoopaain, a hiki i ka h 23 o Mei, IS6S. he 59; hookahi no Hawaii inai, 11 no Maui mai, 41 no Oahu nei, a 6 no Kauai mai. Aia no iloko oua kuia !<« e noho nei i keia manawa, he 2S keiki kane, a 3 kaikomnhine. He 15 mnu loi kalo i kanu ia, aole nae e oo ana ka ai a ha!a na inahina eono. Ma ka nana'ku, aole no i mahi pono m ke kahua e apo ana i ka haie kuia, a i ka manao o ke Komile, aohe no he kumu e hoomaopopo ai ia lakou i ole e inahi ia'i a e hoouiu ia'i i.a inea kauu ma ia wahi. Oke kula malaila ua hnrjb«»< * - *eKnhi U-nn.i- •» — * •; <l P ono Iko makou nana ana; aka hoi, oka ruini kuia kahi i aoia ai na keiki, ua hemahema loa no na puka inakani oie e pono ai; amana ia wela, ua like ia rumi me he rumi hooinoa palaoa la ; a peia no hoi ke ano o ka pa, hoopuni ia me ka pa laau kiekie, he inau papa hoi i kapiii pu īa. 0 ke Kula Hoopoiolei, he mea maikai ia i ka manao o ko oukou Komite, ina hoi e hooponoponoia me ka makaukau. Aka, ke manao nei lakou, aole no i manao nui ia ē hookumuia'i keia kuia ma ke kulana kupono. Me he mea la, aoie i hooko m ke Kanawai no ka oihaua kula hoopololei, oiai hoi. o oa keiki kane a pau, ua ai pu , ua moe pu, kula pu, a hoolealea*pu lakou a pau. Ma ka manao o ke Komite, o ka haaleieana o kekahi keiki i ke kuia aupuni, aole ia he kumu kupono e hoihoi ia'ku 4 ua keiki la i keia kula, % Ke hai aka nei ke Koutite i ko lakou manao e pono ke hoopau ia hopu ana • hoopaa ana ina keiki haalele kuia. Ma na kanawai e noho nei, ua hoomaopopoia ka hoopai oo ki haalele kula, a ina he keiki opiopio e like me kekahi o na poe keiki e noho nei ma ka Hale Kula Hoopololei, alai--1«, ua iii maiuna o na makua ka hewa. malalo o ke kanawai, no ka*hele ole o ia mau keiki i ke kula.

i keia «n, i ka nmoalia, aole no be aoo e Va hoone-honoho ana o na keiki i lawe ii a ī i hoopaa la ma ke« kah. a i ka manao o ko dukoo Komile, ina ao!e e bookaawate tea w. a< hwkika ia boi ke ano e o ke keiki aia me ke keik» haalele kula. alaila, aole 00 e hw*jko ana keM oihana. ke K«b Hoopololei, a e lilo ana keia kula ī wahi haawi | «aie no no kakou. U keh poe keīki i ahewaīa no n» of?ni. a ua hoakakaia bkou ma ke Kub Hoopololei, 'aole i oi aku iakoo ma ke ano kolohe ma- • mua ae o kekahi poe keiki e ioaa am no iloko o keia me keia kola aupuni; a ina aole |e hski ke hoopih ia bkou i na rula o ka hoo- | poloiei maiuui ae n ka mea e biki ia ma oa Ikula aopuni, aiaiU. e abo oo e hookuu ia ia | poe keiki a pau loa; e biki no hoi ke hoopii; ' ta lakou maialo o na kanawai, a ma ia hana | ! ana e hoopakele ia ke aupuni me ka lahui |okoa i ka hoolilo «na o ke dala i oi aku ka : \ nui mamua ae o na lilo o ka H ile kula Poo-1 • keia o ko Hawaii Pae Aina, oia hoi ke Kola j !Nui 0 Lahainaluna. Ma ka manao o koj [oukou Komiie, eia ka pono, o keia Kula j ! Hoopoloiei, e hoomaopopo ia kooa nno he; Ikuia nno hoopai wale no, O ka poe waie | >qo i kue i na Kmawai Hoopai Karaima 0| | ka aina, o iakou ke hoopaa ia ma ia wahi.' | E hoohunaia lakou ma ke aoo e hoakaka ai j ! ta lakou, he mau |>aahao io ka noho aua, he i |poe hoi ua kue i ua kanawai, oiai nae, e ku- j 1 hikuhi maopopo iea ia iakou i ke aia e hele laku f»ī i ka hoopololei, a e paipai ia lakou e ihele ma ia ala. Ina e hoopaaia kekahi, laiaila, e hoopauia no kekahi manawa i hoaj kakaia, e iike me ka mea i oleloia ma na ka|nawai, no keia me keia' ofeni. Aoie hoi e | pono ke hoopaa ia kekahi a hiki i kona wa le oo ai ma ke kanawai, no ka men, o ka ; hoopai ana peia, e oi ioa aku i ka mea pono | i ka ofetu, a e kue no hoi i ka manno kauli- ! ke, oia hoi ka hoohaiike ana o ka hoopoi me : ka nui o ka hewa. Ina i hoopaaii no ka Imanawa hoopai, a mahope o ka hookuu ia |ana e lawe hou ia malaiia, a e hoomnopopo |ia hoi ke keiki apiki paakiki, aiaila, e pono I ke hoihoi ia oia iloko o ka poe paahao hana ' oolea, kahi hoi i kupono iaia e noho ai. ! In \ e loaa ma ke poo o ke Kuia Hoopoloilei he kanaka naauao, me na manao hooinaijkai kupaa, he kanaka hoi i loaa iaia ke alojha pu me na keiki, a e mahalo mai ana me | ka hoolohe o lakou ; he knnakn no hoi i nia- ; kaukau e hooko aku i kana mau hana, a e lalakai aku i ka oihana ina ke aia kiekiena o | ka poioiei, a e hoomauia malaiia; no ka oihana e līke me ia un makaukau ko oukou Komite e noi aku i ka Haie e hooknawaie i haawina daia. Na Kula Hawai no na waiiine Hawaii. Ke hoike aku nei ko oukou Komite imun 0 ka Hale i ko lakou oiioli, no ka manao i nui i ike ia iloko o ka naau o ka poe aloha i | keia iahui, e hnpai iluna ke kulana o na ! wahine, oia hoi kn poe e hooiilo ana ia lakou mn keia hope aku he mau makuahine 1 no keia lahui, i mau makuahine hoi no na |haumana wahine Hawaii e ulu mai nei. I ■ ka ike ana aku o kakou i ka poe hooinana- ; waiea o keia a ine keia aoao pule e hooikai- , ka nna a e hoolilo ann ia lakou iho e hapai ! i ka oihana hoonaauao i na wahine, he hoai* | lona no ia no ko kakou hoio mua ana. E ; mahaio nui aku ia lakou! Ke manao nei | ko oukou Ivomi(e e kokua lima aku i na ku- ; ia a pnu o ia ano, u ke nonoi aku nei iakou 1 keia Hale H:inohano, e hookaawale he i : kekahi puu duia uuihuahua iloko o na lima , o ka Papa Hoonaauao e hooliio ia aku ai no j ka hoomau ana o ia mau kula. NA KuLA HAWAII NO NA KEIKI KANE. | Oiai, ke manao nei ko oukou Koinite he : mea nui ka hoonaauao i na kaikamahine e , iiio ana he mau makuaiiine no ka lahui ma keia hope aku, peia no hoi, i ko inkou maI nno e noonoo ia no na keiki kane, ka poe e hoolilo ana i mau makuakane no ka iahui ma keia hope aku. E pono no ke kokua aku i na kula hanni no na keiki kane, a e kukuiu hou ae i mau kula 0 ia nno. E hoonnauao like i* na kane ine na wahine, i oie e knpakahi ia mea o ka naauao A ina peia ka hana ana, a ike na keiki kane opiopio o Hawaii nei, aole i kiekie ko lakou kuiana 0 ka naauao maiuna o na knikamahine, a e ike hoi me ka hoomaopopo lea o na kaikamahine Hawaii. ua like ka noiau a me ka hooiknika i na hana a na kanaka H.iwaii, j » ~ t pili aku, a e noho*pu me ua poe haole la, 'alaila, e lana ana ka manao, e hooemiia ka papi helu o na oki mare ma na Ahahookolokolo, a e hoopau ia hoi ka hooemiia ana o keia lahui kanaka. v Na Kula la olelo Beritama. Ua manao ko oukou Komite, o keia mau kula, he mau kula e hoomanao nui ia, no ka mea, ma na kula o ia ano e hoomakaukau ai ka naau o ke kanaka Hawaii e hoolauna aku ai me na poe o waho. He ma- : kehewa paha ke kuhikuhi ia'ku ai na pono 1 loaa mamuli o keia mau kula. Ua manao ko oukou Komite e pono ke kokua nui ia na kula o keia ano. i Na Kula Wae Haole. I Aole no i hoopoina keia Komite i keia | mea, oia boi, ka ulu ana mai iwaena o kaJ ; kou » he mau ioi» ohaoha a ka aoao haole.! : O na makua me n i kahu hanai o keia p©e keiki, he poe hoopono iwaena o kakou, a he j poe e uku ia na na auhau i ke aupuni. O • lakou ko kakou poe knlepa, a mai o lakou ! ; m*i paha ka hapa nui o ke kokua ana i na ! oihana o ke aupuni. Aole no i hoomaopo. j ; poia i ka ike o ke Komite he wahi kumo e i | kapae iaM na kula o keia ano mai n« pono! ;ae o ke kokua ana mai o ka Papa Hooaaau. \ I ao. Aka hoi, ke manao nei ko ookou Ko-! | mile, e pono e hookaawale i puu dala no ka j I P«pa Hoooaauao, e la«ra ai, i ole e koi aku |

» Ukou, no k« uoku o ke d*la. e hoonele i ktkabi poe « * boobko i kck»hi. NoUib. me nianao oke Komiie. o keia m«a ka Hooiwaoao, he pookeia o na oihana aop«ni, no?!»ib, ke nonoi ako noi lakon imoa o keta Hale Hanohano. e hooholo i na haawin?i i haiw malak» ae nei. malalo hoi o kepoo o ka Uihana Hoonaauao. no na makahiki eloa e pau ana ati ka !a 31 o Maiaki, 1870. Ka uko o ka Lon» Kola Noi - K*k?onlelo o ka Oihana 3 KuU Nui o Lahainaluoa * * Na Kula Wae me Kuia Hanai» oaa ka olelo Ha«r*ii me ka olelo Beritaoia 30 000 No ua Kula Aupuni ma na apana i nele ike dafa Kula ole - - W[J No ke p*i ana J*na Buke Kula - *> ~»0 Lako paUpala» keia mea keia mea 600 Kukuiu ana i mau hale kulu hou - 5 350 No'ka hoonoho haumaua ana ma Kapunahou - " .3w Oku panee maiuna ona dala Kula 5 125 O kn haawina no ke Kula Hoopololei, ma kona ano e waiho nei, aole o makou manao e hoapono. H. K. HITCHCOCK, P. F. KOAKANU. J. W. KUMAHOA. WM. PINEHASA WOOD, J. NAKILA. Ra Haiolelo a S. M. P» Kaleo o Lahainaluna ma M'ainee. mei i. isas. Na Koo e mnu ai ke Kuokoa ana o kt

Aupuni Ha\c<iii. He mea nui ka iini ana i n* Koo e mnu ai ke Aupuni. aoie hoomnu wole i®. i na hewa na Koo a mnlaina pono oleia paha, nhila, e hiolo 110 ke Aupuni nolee mnu ana. Nolaila, e huli kakou a e ninau, 41 Henhn na Koo e inau ai ke Kuokoa ana o ke Aupuni Hawaii?" E loaa no ia kakou ka manao muH. 1. Na Kula hoolaha IKE. He oiaio mai ka hiki ana mai o na Misionari n mamua nku. nole i ikeii nu kula hoo« laha ike mamuli o kn hoonanuao ann t no ka mea, nia no lakou iloko o ka naaupo a mf ke kuhihewn. m Aka, i ka M. H. IS2O, un hiki mai o Bi» natnu ma ma Hnwnii nei. He niau mnlama mai ko Inkou pae ana mni, alaila, ua lohe in ae la he hoike kula ma Honolulu iloko o na malama elima, no ka mea, ein ka Binamu olelo, "aole e hala na malama elima aia he kula ma Honolulu." Aka, he mnu malama no mahope mni, he hoike nui mn Lahaina nei mamuli o ka hooponopnno an.i a Mi. Kikeke i ka wa e ola nna o U. Hoapili. O ka loaa nna o na kula hoolaha ike he koo nui ia e paa ai ke nupuni ine ka pomnikai, no ka mea, aole e loan ka waiwai i ka Lahuikanaka ke nanupo lakou. Ina knkaiktthi ka poe nanuno n nnaupo ka lehulehu, e hoowahnwahaia a e hihin na kannka hahni i ka poe hewa, koho i na luna hewa komo iloko 0 ka ino a pau. Inn ao ia ka lehuiehu ma na kula pualu n me na kula nui, a laha kn nanuno, nlniln, e olelo ae au, ua ikaika ke Aupuni no ka pono o konn poe. Eia ka \Vasinetona kauoha hope i kona Lahui, " E mnlamn oukou i nn knla huolaha ike, he kumu nui e paa ai ke Aupuni." Eia ka Napoliona Ponepate, " He mea nui na kuia hoolaha ike, kahi e ao ai i ka heluheiu a me ke kaka\i, a me ka helu." 2. KA pono o KE Akua. He mau koo nui e paa ai ke Aupuni ke hilinai kakou ma o ke Akua la, aka, ina pa> ha e lilo nna ka Lahui holookoa n maluna o ke Akua ko lakou hilinni, alailn, e loaa ana no ka pomaikni io i ka Lnhui. A e ioaa ia lakou na pono kivila, he oiaio 1 na aole i hiki mai ka olelo a ke Akua ma Hnwaii nei, alaila, he mea akaka lea, aofe e loaa ia kakou na pono Kivila, no ka mea, ina nole e loaa ia kikou ka maka'u ia leho. va,alaiia, aole e loaa ia knkou na koo e mau ai ke aupuni, no ka mea, o ka maka'u ia iehova ka moie o kn īke, mn aole ka ike, auhea kn pomnikai ? He men hoomalu nui a lilo ole i na hewa a pau a me ka make. E hoomalu n e hoopikele ke Akua i ka maiama laia. 0 ka pono o ke Akun a me kana olelo kekahi koo nui e mau ai ke Aupuni me ka pomaikai. Ina paha e hilinai ko kn Lahui manao a maluna o ke Akua kn hilinai, nlaila, ke olelo hou nei au, e lilo keia lnhui i mea kaulana i keia mau keneturia, nolaila, e hlo ka lahui okoa i poe malama i ke Akua a nie kana oielo. No Ka mw, c!.. u» ; le i hele mai imua ona a ninau mai: « Heaha ke kumu i paa ai kou Aupuni ?" Eia ki Victoria noia a olelo mai, ** O keia Buke ka mea i paa ni ko'u aupuni," (oia ka Baiba!«.) Nani ka pan ana o Beritania nui mamuli o ka hilinai ana maluna o ke Akua a me Kana o[elo. Ua lawe ia aku ka hae o kakou e Lord George Paulet, Feberuan2s, a ua hoihoi >a inai e Adimareta Thomas, iulai 31, 1843. 3. Ka pono o ka noh<t awa. He mea nui ka lilo ana o ka Lahoi i poe malama i ko lakou nobo ana. Aka hoi, ina ao*e i ike ka Lahui i ka malama nna i ke ano o ko lakou noho ana,alaj. la, e malamaia ka pono o ko lakou noho ana ma o ka ohana la e like me na makua o ka pooo a M lakou e malama, a i ole.ea, na keKanalni « «elike me na haole ka hoomalu i k. oh.na, no U meß> m , iloko ' ako o ka poe j ao ia ma k e oh.na e loaa i ka pomaikai. j O ka pooo o ka noho aoa, o ka inoa mai-1 Inii, ka nulohia o ka ohana, a pela aku. I Noka mea, aole e loaa i ka lahni ka ma-' luhia, ke ole e malamaia ka malu o ka n*k ! 10 ' e 00 hoi e loaa ka 0 . No ka mea, k« hoike m ,j nei k . . . | kekahi kanaka naauao penei: I

«Ina maoao kekahi aupuni e loaa ka pom«ika» t m« lnt ikiiWa, hof»W«hi wale no mea c hiki ai, o ka malama i ka pono." A, (ii k* laa o kana olelo : " ina c manao kekahi oupuni c iilo i hanohano a kaulann, alaila. e malama nui ta ko lakou noho ana." Nola»ia, ma keia man mea i hoakakaia he koo nui kem e paa ai ke aupuni nta ka po, maikai. 4. Ks KeWŪKANAWAI AMK JCA KaNaWA:. Alai ka hiki ana mai o Bioamu ma t a nie Hihopa m». Tatina roa. a mamua aku, aole i ikeia he Komukanawai a rr,e na Kanawni i kauia nw ke ano naaoao, aka, he wahi Ka. nawa» no i kapaia he "Mamalahoa" ke knnanawai. Eia ke ano : "E hele ka Elema. kuie a moe i ke ala, a me ka luahineka opin. M loa oia wale no ke kanawai, pehea e nni ai ka maluhia o na mea malamae o ke kanakm ? Aole! Aoleloa!! Ua ike ko knkou mn u kupuna m mea, no ka mea, nia no ko lakou iloko o ka hnpo a me ke kuhihewa. Aki, haawi raai la o Kauikeaouli Kime hameha 1(1 i ke Kumukanawai 1840, a ma ka A. D. 1552, haawi mai la oia i ke Kumu. kanawai i oi aku ; oia keia : Ua haowi mai ke Akua he mau pono pi| r ptia ia lakou. ke ola, ka hoopilikia oleia m u a pela aku. | Nolaila. o keia mau mea eha i hai ia, oia ; na koo e mau ai ke Kuokna ana o ke Aupuni | H»waii. S. M. Pa«r Kaleo.