Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 26, 27 June 1868 — Page 2
KE KUOKOA, HONOLULU, IUNE 27, 1868
manao ka Moi, aole i pili kaumaha loa na makaainana ia auhau.
No ka hiki ole ana mai o ke Kuhina Kalaiaina, ua waiho mai ke Kuhina o Ko na Aina e he Bila e kukulu hou ai i Papa Ola Hawaii ma kahi o ia Poo hookahi. Waihoia aku iaia e noonoo.
Kue mai o Mr. Alabati F. Kauka i keia Bila.
Ma ke noiia ana mai, ua hooholoia ka Bila e kakau poepoe.
Ma ke noi a ke Kuhina o Ko na Aina e ua hapaiia ka hana o ka la; a ua heluheluia na Bila malalo iho ma ke poo, a ua hooholoia ma ka heluhelu akolu.
HE KANAWAI e hoolako ana i na kane a me na wahine i na pomaikai o ke Panihakahaka no ke Ola.
HE KANAWAI e haawi ana i ka mana i ke Kuhina Kalaiaina, e lawe mai i kekahi mau wahi o Honolulu nei, no ka pono o ka oihana Wai.
HE KANAWAI e hoololi ai i na Pauku 333,337,347 o ke Kanawai Kivila.
HE KANAWAI e hoololiai a i ke kanawai i kapaia, "he kanawai e hoololi ai i ka Mokuna 7 Pauku 2 o ke Kanawai Kivila."
HE KANAWAI e hooponopono ai i ke kuai ana o na laau make, (Poison.)
HE KANAWAI no na ipu kuikui na na Ona moku e uku.
Hoopanee ka Hale.
Poalua, Iune 23, 1868.
Halawai ka Hale i ka hora mau.
Mea Kiekie M. Kekuanaoa ma ka noho.
Hoike mai o His Ex. J.O. Dominis. Lunahoomalu o ke Komite Hooiaio Bila Kanawai, i na Bila a ka Moi i oluolu ai e kakau iho i kona inoa:
HE KANAWAI e hoopau loa ai i ka Pauku 8 o ke Kanawai Kivila.
HE KANAWAI e pili ana i na aie o ka poe mako, a me ka poe i aie mai.
HE KANAWAI e papa ana i ka ho-a puulu ana i na pipi ma ke kulanakauhale o Honolulu no kekahi mau hora.
HE KANAWAI e hooloihi aku ai i ka mana o ka Papa Hoopae Lima Hana.
HE KANAWAI e hoomahuahua aku ai i ka lawe ana i na Lima Hana.
HE KANAWAI e hoomaamaa ai i ka hana i ka poe i hoopaiia i na Karaima.
HE KANAWAI e hooponopono ai i na palapala hoolimalima mawaena o na Haku a me na kauwa.
HE KANAWAI e ae ai i ke aupuni e aie i dala mai ka poe waiwai mai.
HE KANAWAI e haawi ai i ka mana i ke Kuhina Kalaiaina e lawe i kekahi mau aina o Honolulu nei no ka Oihana Wai.
HE KANAWAI e hooponopono ai i ke kuai ana o na laau make.
HE KANAWAI e hookaawale ai i ke koho ana i mau Hope Hamuku.
HE KANAWAI e ae ai i ke Komisina o na Aina Lei Alii e haawi aku i kuleana no ka ekalesia i Hooponopono Hou ia ma Wailuku.
HE KANAWAI e papa ana i ka ho-a puulu ana i na pipi a me na mea hoopoino e ae maluna o na Alahaka. Aole i kakau inoa ka Moi i na Bila malalo iho:
HE KANAWAI e pili ana i ke Kahukula Nui a me na Puuku malama dala kula.
HE KANAWAI e hoololi ai i ke Kanawai i kapaia, "he kanawai e hoololi ai i ka Mokuna 7 o ke Kanawai Kivila."
HE KANAWAI e hoololi ai i ka Pauku 333,337,347 o ke Kanawai Kivila. No ka Oihana kinai ahi.
Heluhelu mai o Mr. Keawehunahala he olelo hooholo, e hoolako mai ka Makai o ka Hale i ahaaina mahope iho o ka hoopanee ana o ka Ahaolelo. Hooholoia. [He puni ahaaina maoli no ka ko ka Luna o Waialua i keia kau Ahaolelo.]
Heluhelu mai o Hon. Kalakaua he olelo hooholo 20 la e hoomakaukau ai ke Kakauolelo i kana moolelo a hoihoi mai. Hooholoia.
Hoomaha.
-
He Hoopii no ke Kuhina Kalaiaina.
-
Poaono, Iune 13, 1868.
Halawai ka Hale i ka hora mau.
Peresidena ma ka noho.
Olelo mai o Mr. Laiana, Lunahoomalu o ke Komite i waihoia mai ai e noonoo i ka palapala hoopii a J.W.H. Kauwahi, e kue ana i ke Kuhina Kalaiaina, ua makaukau e hoike mai a he manaolana kona e aponoia ana ma ka noonoo pono ana, aole nae imua o ka Hale okoa, aka imua wale no o na Lunamakaainana.
Noi mai ka Loio Kuhina e hoomaha na Lunamakaainana i hapalua hora e noonoo i ka hoike no ka palapala hoopii.
Noi mai o Mr. E. Jones i 20 minute wale no.
Olelo mai o Mr. Mahelona e noonooia e ka Hale holookoa.
Noi mai o Mr. Keawehunahala i hookahi hora, no ka mea o keia hihia aohe e pau i ka hapalua hora, no ka mea e pau ana paha na mea a pau i ke kamailio.
Hoololi mai o Mr. Hikikoki aia no i ka wa e pau ai ka na Lunamakaainana hana.
MOOLELO O KA HALE MAKAAINANA.
Noi mai o Alabati e lilo o Hikikoki i Luna hoomalu. Ae ia.
Hookukeia na alii i waho a hapaiia ka hoopii luna nui no ke Kuhiua Kalaiaina.
Kohoia o R.H. Kanale i Kakauolelo, a o Hale i Unuhi a Mahele olelo.
Heluhelu mai o Mr. Laiana i ka olelo hoike a ke Komite e ahewa ana i ke Kuhina Kalalaina, me ke noi mai nae e hoopanee loa i ka palapala hoopii
HOIKE O KA KOMITE.
I ka Poeikohoia e na Makaainana o ke Aupuni o Hawaii.
O ke Komite Wae ia lakou i waihoia kekahi palapala hoopii na J.W.H, Kauahi e noi ana e hoopiiia a e hookolokoloia o F.W. Hutchison, ke Kuhina Kalaiaina o ka Moi, imua o ka Aha Hanohano o na Alii o keia Paeaina, no kekahi mau kumu hoopii i hoomaopopoia ma ua palapala nei, ua nana lakou a ua ninau no na mea e pili ana i ua mau kumu hoopii nei, a e oluoluia mai e hoike lakou penei;
1. No ke kumu hoopii mua, oia hoi ma ka haawi ana i palapala laikini no ke kuai opiuma ia Afong a me Achuck no na dala he umi tausani aole i hana o ua F.W. Hutchison, i oleloia mamua, ma kona Oihana Kuhina Kalaiaina, e like me ke kanawai e kauoha ana e kuai kudala ia ua laikini nei, a e haawiia i ka mea i oi ma ke koho ana;—ma keia kumu hoopii ke manao nei ke Komite, me he la ua imi no ke Kuhina Kalaiaina i na hana e pomaikai ai ka waihona aupuni, ma ke ano kuai i oi ai o ka loaa mai ma kona nana ana. O ka poe nana ke koho ana i oi i ka wa i kudala ia ai ua maopopo aole no i hiki ia lakou ke hookaa koke i ke dala maoli, e like me ke ano o ua kuai kudala nei, a nolaila ua imiia ka pono loaa mai kekahi poe e ae mai, oia hoi o ua Afong a me Achuck nei. Aole no i ku ka hana i ke ano pololei loa, aka nae, aole no i maopopo loa kekahi poho i ka waihona aupuni.
2. Ma ke kumu hoopii alua, oia hoi ua hoopohoia ka waihona aupuni ma na dala he $720. e F.W. Hutchison i oleloia maluna, ma kona Oihana Kalaiaina, ma kona haawi ole ana i ka laikini ia Chung Hoon & Co., oiai o lakou no ka poe i oi ma ke koho ana, a oiai ua kohoia he $720, i oi ae mamua o ka $10,000 i loaa mai ma ke kuai ana,—ke hoike nei ke Komite i ke kumu o ia hoole ana e haawi ia lakou, oia no ka hiki ole e hookaa koke i ke dala e like me ke ano o ke kuai ana. Ke hoahewa nei nae ke Komite i ke kamailio kuai me ua poe nei mamua ae o ka wa kudala, aole no i ku i ka Hanohano o kekahi Luna Aupuni o ka Moi.
3. Ma ke kumu hoopii ekolu, oia hoi, o ua F.W. Hutchison nei, ma kona Oihana Kuhina Kalaiaina, ua hoonele i ka waihona Aupuni i na dala he $2500, ma kona hoole ana e haawi i ka lua o ka palapala laikini kuai opiuma ma Honolulu, i oleloia ma ke kanawai, oiai ua makaukau kekahi poe e lawe i ua palapala laikini nei me ka uku mai i kela puu dala,—ke manao nei ke Komite o kela hoole ana he hoole me ka nana i ka pono o ka lehulehu, me ka manao e hoemi i ke kuai ana i kela mea (ka opiuma), a e pono ai kekahi poe.
4. Ma ke kumu hoopii eha, oia hoi, o F.W. Hutchison i oleloia mamua, ma kana Oihana Kalaiaina, ua hoonele ia i ka Waihona aupuni, i na dala he $2500, ma kona hoole ana i ka haawi i ka palapala laikini opiuma no Lahaina i oleloia ma ke Kanawai, ke manao nei no hoi ke Komite, he lawe ana no ia i ke kanawai ma kona lima, aka nae, no ka pono o ka lehulehu.
Nolaila, ma ka ikeia ana, o keia mau hana a ka Mea Hanohano ke Kuhina Kalaiaina i ku ole i ke ano pololei loa, a i like hoi me ka lawe ana i ke kanawai ma kona lima, he mea no nae e pono ai na kanaka o keia aupuni, nolaila ke manao nei makou e hoopanee loa ia ka noonoo ana o ka palapala hoopii.
C.J. LAIANA,
V. KANUKA.
Olelo mai o Kapena Loke, aole ona kokua i ka ae aku i ka hoike a ke Komite, aka he makemake ia e laweia mai na olelo ike imua o na Lunamakaainana a pau, i hiki ai i kela a me keia e makaukau ke koho ma ka aoao ana e koho ai, aole ona makemake e pupuahulu, no ka mea, o ka Laikini Opiuma o Lahaina, ua waihoia malalo o kona mana. Nolaila he makemake kona e ike ina mea a ke Komite i hana ai.
Olelo mai o Mr. Laiana, ua poina oia i ka Hale i na mea i kakauia no na olelo ike a na aoao elua, aka he hiki no nae ia ia e wehewehe aku.
Olelo mai o Kapena Loke, ma ko'u lohe ua hoopiiia ke Kuhina Kalaiaina no ka hoopunipuni.
Pane aku o Mr. Laiana, aole he hoopii oia ano, aka ua olelo malu ia nae kekahi mau mea mamua o ke kuai ia ana, e hai ana e uku e ia kekahi hapa ma ke dala a o kekahi hapa ma ka hookaa a mailoko aku o keia i kuhihewa ai.
Ninau aku o Mr. Waila ia Laiana aole anei o Ahunako ma na mea nana i koho mai, i hai mua ia aku e hooeaa pou a aole e hookaa hapalua.
Olelo mai o Mr. Laiana he kuee na lohe ma ia wahi.
Olelo mai o Kapena Loke, o ke Kuhina Kalaiaina anei a o ke Kakauolelo paha kai hai e aku mamua.
Pane aku o Mr. Laiana o kana Kakauolelo o Mr. Widemana, aka maluna no o ke Kuhina ka hewa o kana Kakauolelo, pela ma ke Kumukanawai.
Manao o Kapena Loke, aole e pono e hoahewaia ke Poo ke hewa ua kokua malalo ona, a ua koi ikaika loa oia e laweia mai na olelo ike a pau, a ina ua hewa ke Kakauolelo, alaila oia no ke hoahewaia. He hewa loa keia Hale ke hoahewa aku i ke Kuhina i hai ole na kanawai.
Olelo mai o Mr. Waila, nui na hana a ke Kuhina, ua hoouna i ke Kakauolelo e hana e like me ia.
Olelo mai o Kapena Loke e kii ia Widemana.
Olelo aku o Mr. Waila pono no.
Olelo mai o Mr. Kanuka ekolu Komite e noho nei a e makemake ia ana ka lakou mau huaolelo e hoopuka aku.
Olelo aku o Kapena Loke, aole loa. Makemake au e ike i na olelo ike i kakauia no ka mea he hana make keia.
Pane mai o Mr. Kanaka ia Kapena Loke, akphi no au a ike i ke Komite o ka Hale he Aha hookolokolo i ka olelo hoike i kakauia.
Olelo mai e Mr. Laiana o ka Apakana hoike ka mea nui no keia hihia, aka ua mai oia, a ua hele aku au e ike ia ia ma kona moe mai.
Olelo mai o Mr. Alabati e pono e hanaia keia ma ka Hoike a ke Komite a e hilinaiia ka lakou hoike, no ka mea ua hana akahele me ka noonoo o ke Komite Wae, me ka hoike ana i na hoike. Aole keia he hana nui e like me ka ka Luna o Honolulu e manao nei. E hana akahele me ka Hoike a ke Komite. Pau loa ka manawa i kahi hana uuku.
Olelo mai o Ailuene aole ia i maopopo e koho, aia a maopopo ke kamailio ana.
Olelo mai o Mr. Hopu e lawe mai na hoike imua a e hoikeia i maopopo ai i kela a me keia, no ka mea aole no i maopopo ia ia iho. Ina ua hooiaioia na kumu hoopii alaila e hoahewa aku.
Olelo mai o Kapena Loke he makemake ia e laweia mai na hoike e hoike mai i na ike, a o ka hoao ana a ka Luna o Kona Hema e pupuahulu i keia hihia ua hewa loa a me ka pono ole.
Pane aku o Alabati ia Kapena Loke e hoihoi koke i kana olelo, no ka mea aohe pono i keia Hale ke kamailio no kana kumu i hapai ai. Aole au e ae aku e kamailio kela mau olelo.
Olelo mai o Kapena Loke he pono no ke hoahewaia ke oiaio, aka ina o ke Kakauolelo ke hewa alaila oia no ke hoahewaia.
Pane aku o Alabati, ua hikilele loa au i ka Luna o Honolulu (Kapena Loke) he kanaka kahiko poohina e pono e lilo i makuakane no'u, a he wahi keiki wale no au, ana i olelo mai nei, ua hoopunipuni a hewa loa ka'u mau hana ana; aka aole loa au e lawe ana i kona keehina haahaa loa ilalo i ho-u mai nei ia'u e pili ana i ko'u hewa. O Kapena Loke, o kona ake nui o ka lilo i mokomoko no na aoao Kuhina a me kona hoaloha Kauka Hakinetona. [Pane mai o Kapena Loke e hana pono i na mea a pau.] Owau ma ko'u ano Lunamakaainana, a maluna o ko'u hoohiki ana, ua hana au me ka pololei e like me ko'u ike iho, a ina he poe hoahewa e ae kekahi alaila owau pu ma ka hoahewa, a he makemake ia e lohe mai ke Kuhina Kalaiaina e like me kona makemake. [Piha loa o Kapena Loke i ka inaina mai ka hoomaka ana mai, aohe ona pono e noho mai i ka Aha hoopii Luna Nui, e kapa mai ana i ka'u mau noi he hewa a pela aku, a he mea kupanaha ka ike ana i ko Kapena Loke kahiko i hele a pala ka hulu, e hai ana i kela mau olelo e kue mai ana ia'u. He opiopio io no au, aka he oi aku ko'u puiwa i ka lawe ana mai i ka hanohano a kapili mai i na huaolelo ino.
Hoopaneeia a Poalua i ka hora 12 awakea.
KA LUNA HOOPONOPONO, - - L.H. KULIKA.
KA HOPE LUNA HOOPONOPONO, J. KAWAINUI.
POE HAKU MANAO NO KE KUOKOA.
Rev. L. Laiana (Lyons) | S.M. Kamakau,
Rev. M. Kuaea, | Rev. C.B. Anelu,
D. Malo, (Lokoino.) | (Andrews.)
Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, IUNE 27, 1868.
E Hoomanao! E Hoomanao!!
-
O KA PULE hope keia e pau ai na Helu o ka hapa mua o ka makahiki 1868; a no ka hookaa pau ole ana mai o kekahi poe uku pepa, ke kono nei makou ia lakou e hookaa koke mai i ka uku no ka nupepa Kuokoa, ke Kilohana Pookela o Ka Lahui Hawaii, no ka mea, aia no ia oukou kona ola. A he mea manao nui ia ko oukou uku pono ana mai.
E hoomanao no hoi oukou, e uku ia ana ka poe hoonohonoho hua mailoko ae o na dala a oukou e hookaa mai ai, no ko lakou luhi nui.
E hoomanao pu iho hoi, ina oukou i makemake i nupepa Nu Hou, e hai aku i na mea i hana ia ma na aina e, a me na mea hou o ko kakou nei aina, oia hoi na mea i hana ia ma ua kualono, i kiaiia ma na awawa uliuli, i halo ia ma na wahi papu, i alawa iki iho ma na wahi hoomoana mau ia, a i kikaha ia iho hoi ma na kapakahakai, a i hoomanawanui ia hoi me ka noonoo nui—ina, oukou e makemake i na manao pepa maikai i hana loea ia, e pono e hookaa koke mai, no ka mea, aohe kokua o keia nupepa mai ke Aupuni mai, aka, he nupepa keia na ka makaainana, nolaila, mai pi, kulipaa a o'ulaeoo iho i ka oukou pepa, ke keiki a Hawaii i makaukau mau e hapai ae i na leo iluna, e uwao ae ana i ko oukou mau pono.
E hoomanao, he pepa keia i piha i ke aloha i kona lahui, e hai akea ana me ka hunahuna ole iho, a hookahi no ko kakou ike pu ana i ke a'u nui me ke a'u iki; a no ia mea, he mea hilahila nui no kekahi o oukou ke hookuu mai e noho pololi ka poe nana e kokua iaia, ke uku ole mai oukou.
Ke haawi aku nei keia nupepa i kona mahalo a me ke aloha i ka poe he nui i uku mai i ko lakou mau uku pepa; a ke paipai aku nei hoi makou i ha poe e noho aie nei, e hoomanao a e kokua hoi i ka hana maikai ma ka hookaa pono ana mai.
E hoomanao hoi oukou e na Luna o ke Kuokoa, ke naue nei ka hapa mua o ka makahiki, a ke kiai mai nei ka hapa hope, nolaila, e hooikaika oukou a pau e hooponopono a hoopololei i ko oukou mau Helu.
Me ke aloha ia oukou a pau, na kane wahine a me na kamalii e heluhelu nei i ko kakou nupepa. Ke paipai nei makou i ko oukou mau Lunaikehala.
"E Hoomanao! E Hoomanao!!"
-
Ke Alaula.
-
E hoomaopopo mai na Luna o ke Alaula, na makamaka e kokua nei mamuli o keia hana o ka hoolaha ana i keia nupepa iwaena o na hoa o na kula Sabati, e hoounaia ana ke Alaula o Iune a me Iulai e like me ka nui o na pepa me ka nui i hookaa pono ia mai ka uku.
Ua haawi ia ekolu mahina i na mea a pau e imi a e hoomakaukau mai ka uku no keia pepa kumukuai haahaa loa, oia o Aperila Mei a me Iune. A iloko o Iune e hookaa mai ai.
Ina e hookaa ole ia mai ka uku no ka pepa iloko o Iune, aole e loaa wale aku na pepa ma ia hope aku. E aeiki mai na dala a e hooili koke ia aku na pepa e like me na dala a oukou e hooili mai ai. He 25 keneta ka uku makahiki no ka pepa hookahi mai ka akahi a hiki aku i ka iwakalua, maluna ae o ka iwakalua pepa ma ke ope hookahi he 20 keneta ka uku makahiki no ka pepa hookahi.
Hookahi wale no kumu o ka loaa ole aku o na pepa, oia o ka loaa ole mai o ke dala.
-
Ka Hookuu ana o ka Ahaolelo 1868.
-
Ma ka hora 12 o ke awakea Poakolu iho nei. Iune 24, ua komo kino ae ka Moi maloko o ka Hale Ahaolelo o ke Aupuni, e hookuu i ka hana o keia kau Ahaolelo. I kona haalele ana i ka Hale Alii Iolani, a hele mai me kana huakai hanohano, ua haawi mai ka puu o Puowaina i na pu aloha he 21 e like me ka mau. A mamua o kona komo ana mai iloko o ka Hale Ahaolelo, ua komo mua mai na wahine alii o ke alo alii e hoohanohano i ke anaina, oia hoi ka Moiwahine Kanemake Kapakuhaili H. Kalama, Ruta Keelikolani ke Kiaaina wahine o Hawaii, na Kamalei Haku Pauahi, Kamakaeha a me Likelike. Ua komo pu ae no hoi na Kanikela o na Aupuni e, na'lii moku Mohongo, a me na maka hanohano o ke Kaona nei.
Elima minute mahope iho o ka hora 12, komo mai la ka Moi, i ukali ia e kona Lunakanawai Kiekie, ka Makua Alii, na Kuhina a me na ukali ponoi o ka Moi.
Kau aku la oia iluna o kahi kiekie, a ku iki iho no ka haipule pokole, a heluhelu mai la i kana olelo malalo iho:
E NA 'LII A ME NA LUNAMAKAAINANA:
Ua pau ka hana a keia Kau Ahaolelo, me ka hauoli oiaio ke hoike aku nei au ia oukou ua lehulehu kupono na pomaikai i puka mai noloko o ko oukou halawai ana. Ua hooholo iho oukou i kekahi mau bila kanawai e kokua ana i ke kalepa, e hoohoihoi ana hoi i ka poe mahiai, a me ka hoomahuahua ana ae o na loaa o ka aina. O na haawina i hookaawaleia e oukou no na hana hou, a me na haawina e kokua ana i na launa emoole ana mawaena o na Mokupuni o keia Aupuni, a mawaena hoi o keia Aupuni a me Califonia, ua manao au ua mahuahua kupono. Na ko'u Aupuni e nana i ka hooko pololei ia o ko oukou makemake ma keia mau mea.
Ke aloha aku nei au ia oukou no ko oukou lokomaikai i ko'u ohana, a me a'u ponoi.
Ua akaka lea ko oukou noonoo aloha ana, no ka hoomahuahua ia'na o ka naauao a me ke ola kino mawaena o ka lahui kanaka, ke nanaia ma na haawina i hookaawaleia no ka Papa Hoonaauao a me ka Papa Hoola.
Akahi no a hooko ia ka makemake mau o ka lahui kanaka, ma ko oukou waiho ana mai i puu dala no ke ao ia'na o kekahi mau keiki ma ka oihana lapaau, a me ko oukou hooponopono ana i ka lawelaweia o ia oihana e kekahi mau kanaka makaukau.
Hauoli au i ka lokahi o ko kakou mau manao, ma ke kupono o ka hoomau ana'ku i ka lawe ana mai o kekahi mau kanaka, i like ko lakou ano me kakou, mai ko lakou aina mai a iloko o keia Aupuni, a me ko oukou hooholo ana i kekahi bila kanawai, a me ka haawina kupono, i hiki ai i ko'u Aupuni ke hooko aku i keia hana i hoapono like ia e kakou.
Aole i loihi wale aku keia kaukanawai, a ua ike aku au me ka olioli, oiai ua like ole ko oukou manao ma kekahi mau kumumanao, aka ua lokahi ko oukou manao aloha i ko kakou aina hanau a me ko oukou Alii.
E NA'LII A ME NA LUNAMAKAAINANA:
I ko oukou hoi ana'ku mawaena o ko oukou mau hoa launa a me ka poe nana oukou i koho mai, e hoike aku oukou i Ko'u mau manao aloha maikai ia lakou, a me Ko'u manaolana, ina e hoomaikai mai ke Akua Mana Loa, e noho mau mai ka maluhia a me ka ulu pomaikai ana iloko o ko kakou mau palena. E lawe aku hoi oukou i ka manaolana, ua kokua mai oukou ma keia kau Kanawai i ka pomaikai no ka lehulehu.
Ke kukalaia'ku nei, ua hoopanee ia ka Aha Kau Kanawai o keia Aupuni.
-
LUNAMAKAAINANA KAAPUNI O MAUI.—Ma ka nupepa haole o ke aupuni i puka ae i ka Poakolu iho nei, ua ike iho makou mawaena o na nu hou kuloko, ua hookohuia o A.J. Lorena (Lawrence) i Lunakanawai Kaapuni no Maui ma kahi o A.M. Kahalewai i hoopauia.
Ka Ahaolelo o ka M.H. 1868.
-
I KA hora 12 o ke awakea o ka Poakolu iho nei, Iune 24, ua hoopanee ka Moi Iilihia Aliiolani Kapuaiwa a Kamehameha i kona Ahaolelo, a ua hoopau i ka hana o keia kau.
Nolaila, ua loaa ia makou ka manawa e hooku aku ai i na mea a makou i hai mua aku nei no na mea e pili ana i keia kau Ahaolelo.
Mai ka wa mai o ko kakou hooponopono Aupuni ana, a kau Kanawai ana, ua ikeia e ka elemakule poohina a me ke kamalii, aohe Ahaolelo i hoomahuahua loa aku i ko kakou mau lilo e like me keia kau Ahaolelo o ka 1868.
Ma ka Bila Haawina o keia makahiki, ua haawiia he Hookahi Miliona, Eiwa Tausani me Kanaonokumamalima Dala, Kanahakumamalima Keneta ($1,009,065.45). O keia haawina, ua oi hewahewa loa mamua o na loaa o na makahiki elua i hala, a pela no hoi no na makahiki elua e hiki mai ana.
O ka loaa o ke Aupuni ma na makahiki elua i hala, oia hoi ka 1866 & 1867, he $831,115.98; a me ka ike no nae o na Lunamakaainana, o ko kakou mau wahi loaa wale iho la no ia, haawi aku ana lakou i mau puu dala oi loa, me ke noiia mai a noi ole ia mai hoi.
Mai kuhihewa nae ka poe heluhelu ua pau loa ko oukou mau Luna i ke komo iloko o ka hoonui lilo, aole pela, ua maopopo no ia makou ua poe la, a e hai inoa iho ana makou mahope nei. Eia mai na inoa o na Luna i haalele mai i ka aoao nana lakou i koho aku:
S.W. Mahelona, J.W. Makalena,
D. Kaukaha, F.P. Koakanu
C. Kalu, J.A. Nahaku,
J. Nakila. L. Keliipio,
E. Jones, J.W. Kumuhoa,
J.W. Keawehunahala.
A ke kau leo e aku nei makou ia oukou e na makaainana, e nana pono mai ia lakou nei, malia o hoi aku lakou a haukawewe wale aku imua o oukou no na mea i hanaia e lakou nui ko oukou Kau Ahaolelo, mai noho oukou a puni mai ke hele lakou mawaho ae o na mea i hoikeia ma ko oukou nupepa makamaka, no ka mea, o na hana a pau o ia Hale Ahaolelo, ua hoopukaia aku me ke akahele loa, a malaila no oukou e ike ai i na hana me ke kanalua ole.
E nana mai e na makaainana, a e kaupaona iho i keia Bila Kanawai. Ua hooholo iho nei keia kau Ahaolelo he Kanawai e haawi ana i ka mana i ke Kuhina Waiwai, ma ka inoa o ke Aupuni Hawaii, e aie aku ai i ka mea dala nui, i mau Tausani Dala, me ka uku panee, he eiwa keneta no ka makahiki.
E kuhi ana makou, ua nui ke dala o ke Aupuni e haawi nei a hiki i ka Miliona D la na lilo, eia ka i haawi iho nei a nui, i koi mai ai na Kuhina i ko kakou Aupuni e aie aku i ka mea dala. Ua kapa aku kekahi poe i keia hana, "E hoolei aku i ka barena maluna o ka wai." E hoomau aku no makou i ke kamailio ana no keia mea.
-
NU HOU KULOKO
-
Oahu.
HE HEBEDOMA HOIKE keia no na kula la o ka apana o Kona nei, o keia pule ae hoike aku makou i na mea i hoikeia.
-
HAO IHO NEI hoi na alani o Kona, o na ipu haole hoi ka mea nui a na kanaka e nuu mai nei o ke awakea, a me na manawa no a pau. -
MOKU KOMETA —I ka auina la Poakolu iho nei, ua holo aku keia moku kalepa i Kapalakiko me na ukana Hawaii maluna ona.
-
KILAUEA.—I keia Poakahi ae, Iune 29, hora 4 1/2 ahiahi, e holo ana oia i Maui a me na awa ku moku mau ma Hawaii. I keia la, e ku mai ai oia mai Kauai mai.
-
I KE AHIAHI POAHA IHO NEI, ua holo aku ke Kilauea i Koloa, Waimea, Kauai. Aohe mau ohua nui maluna ona, aka o Rev. Mr. Dole a me G.W. Lilikalani, Esq na ohua kaulana a makou i ike aku ai.
-
NO NA MOKU ku ole mai i keia mau la, mai na aina e mai, nolaila ua loaa ole mai na mea hou ano nui o kela a me keia aupuni nui o ka honua nei. Ke kaliia nei ka moku kalepa D.C. Murray me na mea hou paha.
-
HOOKIPA ALII.—Ma ka Poaono aku nei i hala, i ka hora 12 o ke awakea, ua oluolu ka Moi e ike mai i ka Hope Kuhina Noho o Amerika Huipuia Z.S. Spalding ma Hawaii nei a me ke Kapena o ka "Mohongo" maloko o kona Hale Alii, i ke kulanakauhale o Honolulu nei.
-
HOPE LUNAKULA NO HONOLULU.—Ua lohe mai nei makou, e hookohuia ana o J.M Poli, kumukula kuokoa o Lahaina i Hope Lunakula no Honolulu, a e nele ana paha ke kula o Lahaina i ke kumu ole. Ua haohao ko Lahaina poe i ke kikooia ana aku o ke kanaka i paa i ka hana, malia paha no ka pau loa o na haumana kula o kekahi aoao hoomana ma ua kula la ke kumu i kikooia aku nei, i mea e palemo ai ia kula kuokoa.
HOOMAEMAE IA KAMAILE.—I ko makou maalo ana aku ma ka uapo, halawai iho la ko makou mau kii onohi me ka moku o ka Moi, ke kuna Kamaile, e hoomaemaeia ana a maikai, no ka makaukau paha e hoihoi aku i ko kakou Moi, Aliiolani ma kona home ae kai ma Kaunakakai i Molokai.
-
ELUA LUNAMAKAAINANA NO WAILUKU. - Ua
hooholo iho nei keia kau Ahaolelo, i elua Lunamakaainana no ka Apana koho balota o Wailuku. No ka pii io ae nei no paha o ka lehulehu o na kanaka ma ia kaona ke kumu o keia ae ia ana i elua Lunamakaainana. Pono no. -
HE WA OMAIMAI KEIA.—Ma Honolulu i keia mau la iho nei, ua onawaliwali kekahi poe i ka ike aku, paa mai ka ihu, ano e mai ka leo, nalulu mai ke poo, a kau mai ka ka me ka wela i ke kino, o ka malama kupono wale no ka pono ia kakou iho.
-
KEENA KANIKELA FARANI.—Ua kauia ae he wahi hoailona mawaho o ka puka o ka Hale Kuai o Schaefer ma ke Alanui Kalepa e kuhikuhi ana, aia maloko o ia hale ke keena oihana o ke Kanikela Farani, mamua iho nei, ma ka home noho no o ke Kanikela.
-
NA PAKE PEPEHI KANAKA. —Ua laweia aku
maluna o ke kuna Kate Lee na pake pepehi kanaka o Haiku, Maui, i pepehi mainoinoia ai na kupa Hawaii nona ka aina e keia poe malihini hookano, a ke manaolana nei makou, e hana ana ke kau hookolokolo kiure o Lahaina me ke kupono loa; a i ku ka hewa, kau aku i ka lele i kela poe. "E ike ia kakou hookanaka, o kipa hewa ke aloha i ka ilio." -
NA HOA HANOHANO O KA AHAOLELO.— I ke ahiahi Ponono aku nei i hala, ua hoi aku ka Hon. V. Kanuka, maluna o ke kuna Hattie i Kauai. I ke ahiahi Poaha iho nei, ua hoi aku na Hon. Asa Hopu a me D.W. Kaine i Molokai a me Hana, a o Hon. J. Upa i Hilo Hawaii. Ke lana nei ko makou manao, e halawai aku ana lakou me ko lakou mau makaainana, me ka olioli, a malia paha o oluolu na makaainana e koho hou mai ia lakou oiai, ma na nupepa i hala e ikeia ai ko lakou aloha lahui -
HE MAU IAPANA KALEPA.—Mamua ae o ka holo ana mai o ka moku nana i lawe mai nei i na Iapana paahana, ua hooili na kekahi mau Iapana waiwai elua he mau lole a me na lako e ae, me ka manao e holo mai i Honolulu nei e kukulu ai i Hale Kuai Lole, aka, i ko laua kii ana aku i palapala ae e holo mai i Hawaii nei i ka la i holo mai ai ka moku ana loa ia iho ana, aohe i haawiia mai, a nolaila, ua noho aku laua i Iapana, a o ka waiwai ua lawe loa ia mai nei. E waihoia ana ma ka Hale Dute e malama ai, a loaa ka moku e hoihoi hou aku ai.
-
LA 4 O IULAI.—Ke liuliu loa nei na keiki Amerika, no ka hoohanohano ana i ko lakou la i Kuokoa mai ai mai loko mai o na mana hookaumaha o Beritania Nui. O ka Poaono ae e hiki mai ana, oia ua la nui kaulana la o lakou. E malamaia ana ma Honolulu nei na lealea kupono a pau no ko lakou (na keiki Amerika) kulaia ana i ka la o ko lakou Kuokoa ana a lilo i lahui mana i keia wa. Pehea iho la la auanei ka la hoihoi ea o Hawaii nei, mauleule loa iho la no paha auanei. -
AHAAINA MA NUUANU.—Ua lohe mai makou ma ka Poaono aku nei i hala, ua haawi ae o Mr. Bollman a me Glade he ahaaina malalo o na lau laau malumalu o kahi o ka Moiwahine Kanemake H. Kapakuhaili Kalama ma ke awawa o Nuuanu. Malaila ka poe puhi ohe o Honolulu nei kahi i hoohoihoi ai i ka poe e luana ana. O ke kumu o ka hapaiia ana o keia ahaaina, he olioli no ka holo ana o kekahi mea nui a lakou i noi iho nei. —
KE KUNA KATE LEE.—Ma ke ahiahi Poaono iho nei, ua holo aku keia kuna i kona mau awa ku moku mau ma Maui. Maluna ona i holo aku nei ka Lunakanawai Akolu o ka Aha Kiekie. Ka Mea Hanohano Robata G. Davis, Ka Mea Hanohano S.H. Pilipo, kana Kakauolelo, Hanale Kamikana Esq., W.C. Aeto, J.W.H. Kauwahi, Rev. J.H. Moku a me kana wahine, Ka Mea Hanohano o ka Hale Ahaolelo H.R. Hikikoki, W, R. Kakela opio, keiki a Burua, na kaikamahine o ke Kula o Puaena a me ka lehulehu ohua e ae. Ua lawe aku ka makani maikai ia lakou, a me he mea la paha na hoohikiwaweia lakou ma ke ala moana. I holo aku nei ka Lunakanawai e malama i ke kau hookolokolo Kaapuni o Maui.
-
POE PAAHANA IAPANA.—Ma ka Poalima, Iune 19 i hala aku nei, ua ku mai ka moku "Scioto" mai Iokohama, Iapana mai, iloko o na la he 33, me na Iapana paahana he 147 ka nui. Eono o lakou ua mareia, a ua lawe mai nei no i ka lakou mau wahine. O keia ka poe paahana Iapana mua i ae ia mai e ke aupuni Iapana e haalele i ko lakou aupuni. He mea maopopo loa ua manao maikai na alii ia Hawaii nei. O keia poe i hoounaia mai nei, aia malalo o ka malama ana o ko kakou aupuni; a e hoihoiia lakou i Iapana i ka pau ana o na makahiki ekolu, ina aole lakou e makemake e noho maanei. He aupuni malama pono o lapana i kona mau makaainana, a ina aole e malama pono ia keia poe, aole paha e ae hou ia e hoouna hou mai. I ka nana aku, he poe oluolu keia, a ke manaolana nei makou, he poe maikai keia no ka hoohana ana ma na mahiko, a he nui no e hele hou mai ana, ina e malama pono ia keia, no ka mea, ke kakaikahi mai nei na kanaka e lawa ole ai na paahana. Ke olelo nei na Iapana, mai ia aupuni mai i loaa mai ai ko kakou poe makua Hawaii. E aloha aku ia lakou e ka lahui Hawaii.