Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 26, 27 June 1868 — Page 3
KE KUOKOA, HONOLULU, IUNE 27, 1868.
Ke ike nei makou he lehulehu wale o na ona mahiko o Oahu i hoolako iho ia lakou me na paahana hou i ku mai nei mai Iapana. O na ona o na mahiko o Waialua a me Kualoa i ke kaona iho nei laua i ka Poakahi a me ka Poalua, a ua ikeia aku e wae ana i mau paahana mai loko mai o keia puulu kanaka, i mau kanaka hana no ko laua mau mahiko. Ua ike makou, ua ohi ae o Mr. Waila o Kualoa i kekahi wahine Iapana me kana kane. O kekahi poe o ke kulanakauhale nei, ua lawe pakahi ae i mau paahana no ko lakou mau hale iho.
-
NA BUKE O KA PAPA HOONAAUAO.—Ua lohe mai makou mai ka nui mai o na keiki i hele aku e kuai buke iloko o ke keena o ka Papa Hoomanao, ua hooleia mai lakou, aole e loaa na buke o ka Papa Hoonaauao i na keiki o na kula kuokoa, aia wale no i na keiki kula aupuni. No keia hoole ana mai o ka Papa Hoonaauao pela, ua imi kekahi mau keiki i mea e loaa mai ai na buke ma ke ano alelo pelu, a ua hele aku imua o ke Kakauolelo, a olelo aku i hele aku e kuai buke. Ninau mai ke Kakauolelo, no ke kula hea oe? No ke Kula o Kehehuna. Wikiwiki a haawi mai la ka mea maloko o ka Hale. Eia ka ninau, e hoi hou ana anei o Hawaii i hope i ke kau o Auwekika ma, ka wa aohe hoonaauao ana, aohe kuai buke ana? He oiaio anei o na buke i loaa mai i ka Papa Hoonaauao, no na keiki kula aupuni wale no ia, aohe no ka poe Hawaii opiopio e ae kekahi? He oiaio anei o na keiki kula aupuni wale no ka Lahui Hawaii, aole o na keiki i komo iloko o na kula kuokoa kekahi? Na ka lehulehu e kanana i ka pono a me ka ole. -
M KE AHIAHI POAKAHI IHO NEI, maloko o ke keena halawai o Kawaiahao, ua akoakoa kekahi lehulehu o ia ekalesia, e hoolohe i na olelo ao a Rev. L.H. Kulika ia G. Leleo a me kana wahine, no ko laua holo ana aku e lawe i ka Euenelio a ka Haku ma na Pae Aina e noho ana iloko o ka pouli. O ke ano nui o ka olelo ao, e kauoha ana i na mea e hele ana e hoomanao mau laua i ka Haku ma na wahi a pau a laua e hele aku ai iwaena o keia poe, he oiaio e loaa ana ia olua ka pilikia i manao ole ia; aia a puliki mau olua i ka Haku, oia no ka mea nana e hookupaa ia olua. He nui wale aku kana mau olelo ao. He oiaio wahi ana, ina aole ia i kuhihewa, o ka hua mua keia o ke Kula Kahunapule o Wailuku e hele nei, a pela no hoi ka wahine, o ka hua mua ia o ke Kula Kaikamahine o Waialua, nolaila ua hui keia mau hua mua o na kula kaulana e lawe aku i ka olelo a ke Akua. Pau kana, ku mai o Mr. Leleo, a hoike mai i ko laua manao e hele aku i na aina Pegana, a he nui aku kana mau olelo hoolana manao o ka poe pono.
-
MAI MAIKONISIA MAI.—I ka auina la Poaha, iho nei, ku mai la ke kialua Nahienaena mai na Pae Aina mai o Maikonisia, malalo o ka hookele ana mai a Geo. Bridges. Ia Kapena Beniamina Pease ka hookele mai Honolulu aku nei no kekahi mau malama loihi, oia hoi ke Kapena i hoopiiia e ke kuke no kona pepehi ana, a hoopaiia $300.00. I holo aku keia moku i ke kalepa aila niu mawaena o ia Pae Moku, a ua loaa no na pahu aila niu, he elima haneri paha. Ua hooili aku nae ua Kapena mua la i kela mau pahu maluna o kekahi moku e holo ana i Kina, a ua kau pu aku la oia ma ia moku, a haalele iho la i ka moku ona i noho alii ai. Haohao loa na ona moku ma Honolulu nei, no ka hoi koke ole mai o ka Nahienaena, nolaila, hoounaia aku nei ke kuna Malolo e huli, a ua loaa io aku nei no, a o ia keia i hoihoiia mai nei.
O ka mea hou nae ma kekahi o ia mau mokupuni, o ke kipu ana o kekahi mau haole piepiele aila niu elua ia laua iho. O ko kumu o keia kipu ana, no ke paonioni no o kekahi i kekahi, e ake nui ana kekahi o ka lilo o kana, a pela no hoi kekahi, nolaila, ua hooholo laua e kipu ia laua iho. Ia ki ana, ua ki e mai kekahi a hala kana, ki aku la hoi kekahi, a ku aku la make loa. He haole Amerika ka mea i make, a he Geremania hoi kai pakele. Ua laweia mai nei ua mea pepehi kanaka la i Honolulu nei.
Ke ola maikai la no na Misionari a pau ma ia Pae Aina, a ke loheia mai nei ma na palapala, ke ohi la lakou i na hua ohaha o ke kihapai, oia hoi, ke hookomo la lakou i kekahi poe i ka hoahanau. He 48 na la o ka holo ana mai o keia moku a komo mai nei ma ke awa o Honolulu nei.
-
Kauai.
KANAKA MAKE MA KAUAI,—Ma ka la 12 o nei malama, loaa aku kekahi kanaka ua kaawe ia ia iho mauka o ke kuahiwi o Lihue Kauai nei. Ka inoa o ua kanaka nei o Kalaaueleele, kana hana mau a makou e ike, pinepine ai, he malama i na hipa a kona Haku hana, i kekahi la nalowale ua kanaka nei, eia ka ua hana ino ia ia iho, imi ia aole loaa. Pii kekahi poe i ha pepeiao laau iuka, loaa ua kanaka nei e kau ana iluna o ka Hala. Aole i wehe ia ia manawa. I kekahi la ae wehe ia a kanu ia no iuka, oia nahele lipolipo. Ua hapauea loa no nae keia mea i make aku la. Ko makou lohe mai i ke kumu o nei hana ana. No ka hoeena o kana wahi Ewa. Hoomanao ae ai au ia mau wahi lalani mele, penei no ia.
O ua manu ua pili mua,
Ke eena wale nei.
Me ka mahalo no. LEHUA.
Lihue, Kauai, Iune 16, 1868.
-
MIULA HOLO KIAU.—Aia ma ke kulanakauhale o Lousivile kekahi miula, ua hoomaamaaia i ka holo kiau. Ua hiki iaia ke holo kiau i hookahi mile i na minute elua a me iwakalua kumamakahi sekona.
Hoike o ke Kula Nui e Waialua.
-
[Mai ka Ehukai mai o Puaena.]
Ma ka Poalua o ka hebedoma i hala, e like me ke kukala ana a na pepa i aui ae, ua hoike ia keia kula kaikamahine kaulana o ka "Ehu kai o Lalo" malalo o ke alakai ana a na kumukula o ia kula.
Ma na la mamua iho, ua kai a huakai aku na huakai lio mai Honolulu aku a me na Pali Koolau ae. Ua hiki ole ke hoomaopopo i ko lakou huina pololei no ke aluka a me ka lehulehu o na lio e holo ana.
I ke kakahiaka nui o ka la 16 o Iune, ua puka mai ka la me kona nani nui, a me he mea la e kono ana paha kona malamalama i na iini o kela a me keia e hele e ikemaka i na hana a na kaikamahine Hawaii o ia kula. I ka hora 9 ponoi, ua ka-i mai ka huakai mai ko lakou hale noho mai a iloko o ka luakini. Mahope o ke kuene pono ana, ua piha u ka hale i na makaikai i paulehia ae e ike. I ka hora 9 1/2. o ka hoomaka no ia o ka hoike ana ma ka pule a Rev. J.H. Moku.
Ua hoikeia na papa kula, he himeni ka mua, a he papa kula aku ana, a pela aku a pau wale ka hoike ana. Eia na buke i ao ia maloko o ke kula, he helunaau, huinahelu, palapala aina, anatomia, hoailona helu, wehewehehala, ao hoku, baibala, haku manao a me ka pa ko li. Ua ao pu ia hoi i ka hooponopono hale, ka humuhumu a me na mea a pau e pili ana i ka ka wahine oihana.
I ka hoolohe ana o ke anaina i ka wa hoike, aohe mea kaniuhu a hoohalahala no ko lakou akamai, oiai, ua komo hohonu loa aku ko lakou ike i na mea helu. Ke olelo nei ka mea kakau, o ka heke keia o na kula kaikamahine ma ka ike a me ka naauao ma Hawaii nei, a o kekahi mea i oi loa aku ai, o ko lakou puliki paa loa no i ka olelo o ka aina hanau. Hookahi wahi hoohalahala uuku, o ka nawaliwali a haimalule loa o na leo ke hoopuka mai, nolaila, o ke kuu ae a nui ka pono no na anaina nui e like me keia.
O na himeni i aoia ia lakou, ua nani maoli a lealea na pahu kani o na pepei o i ka hoolohe. Eia kekahi mea hilu loa, na na haumana wale no e mele mai me ke kokua ole o kekahi kumu makua. He hoailona no ia e hoike mai ana, ua makaukau lakou a pau mai ke nui a ka liilii.
Ua hoonaauaoia maloko o keia kula, he kanahikukumamaha mau kaikamahine Hawaii i keia makahiki. Mai loko ae o keia huina, ua hookuuia aku he umi mau kaikamahine, no ka lawa o na makahiki kupono; a ua haawiia lakou a pau i na palapala hoomaikai, a i kakau inoa ia e ke Kumukula Nui, Rev. O.H. Kulika. Eia ko lakou mau inoa pakahi:
Kalote Kale, Lahaina, Maui.
Pelekila Hinu, Molokai.
Heia Paku, Kohala, Hawaii.
Nowelo Kawaihalau, Lahaina, Maui.
Meleana Kalaiaikawaha, Waialua, Oahu.
Poipe N. Maawe, Ewa, Oahu.
Heneriata K. Moku, Lahaina, Maui.
Kalua Paniani. " "
Keoki Heleluhe, Puna, Hawaii.
Sarai Maewa, Kauai.
O na kumu nana e ao nei, Rev. O. H. Kulika kumu nui, kana wahine a me Miss E.W. Laiana (kaikamahine a Laiana o Waimea.) Ua kokuaia kekahi mau papa kula e Kalote a me Heia. E pono e mahaloia aku na kumukula, ka poe nana i hooikaika ma ka haawi ana i keia ike i na haumana, oiai, akolu wale no makahiki o kela kula o ke ku ana ma Waialua, a ano, ke ike nei kakou, ua hookuuia aku he mau nunu e lawe i na lau oliva maluna o ka ili honua.
I ka pau ana o ka hoike, ua paipai manao mai o Mr. E.P. Halepule, (Church) Rev. E. Helekunihi a me Rev. M. Kuaea, no ke kula holookoa a me ka poe e puka aku ana.
Mahope iho o keia, ua kuai kukalaia aku na mea humuhumu a pau a lakou i hoomaioi ai ka humuhumu ana, oia na lihilihi, palule, leia-i huluhulu a me kela mea keia mea a lakou i maiau ai me na lima palupalu. Hookuuia ka hana, a o ka pau no ia, a hoi aku la kela mea keia mea me ka nalu o na naau no ka naauao o na kaikamahine. E hele imua e Waialua.
HOIKE KULA SABATI O WAIALUA.
Napoo aku la ka la nona ka hoomanao nui ana, a kau aku la iluna o na uluna na poo, o Welehu ka malama, e moole a puka mai la ka malamalama o ka la 17 o Iune. Wikiwiki aku la e kiei aia ua kahi-ku ka la, a ina paha malaila o Hiku ina ua kahea mai kela; "E ala ae oe e moe nei, aia ka la iluna lilo."
Kani ana kapahu, a honehone mai ana ka ohe a ke keiki Kuhia, pulelo mai ana hoi na hae ma ke alanui, o ka hora 10 ka ia, i paukiki aku ka hana e nana, he huakai loihi e kaihele ana ma ke alaloa i awiliia na ui opiopio o na kula kuokoa a pau oia kalana a me na manu iiwi polena o ke kula nui me na makua puni Kula Sabati. Nani a hiehie lakou i ke komo pu ana iloko o ka hana a na keiki. O ka nui iloko o keia huakai, he ekolu haneri a me kanakolu paha, ke ole e helu hewa.
Oiai e kaihele ana ka huakai ma ke alaloa, a e makaikai ana kekahi hapa nui o ua kanaka'la lakou, miki e aku la au iloko, a hoonanea iho la me ka manao ua pono. Aohe i liuliu iho komo ana kekahi alihikaua o ua Puali la, a paialewa ae la i ka lehulehu i miki mua, e ole kahi puka aniani ina ua lele loa i waho i ka ka mea o ka piha. Aohe i emo iho, komo mai ana ka huakai, a o ka hoomaka no ia o ka hana me ka pule. Okoa loa ka lakou hana ma ka luakini mai ko Honolulu ae, oiai ua lawe mai no lakou a kula i na haawina o ke Sabati.
He mau hora pokole, a o ka hoopauia no ia; iloko no nae o ia wa, ua hauoli no na manao, a ua keke no na lima no ka maikai o ka lakou hana. Hookuuia ka hina, mahope iho ka pau ana o na olelo hoolana a Rev. J. Waiamau. Rev P.W. Kaawa. H. N. Kahala a me W.S. Laika opio. Puka aku la ka huakai a hele aku la i ka
LANAI AHAAINA NUI
i hoomakaukauia e ua kamaaina, a malaila i hanaiia ai na keiki kula a me na malihini a pau me na kamaaina pu. No ka nui loa o na kanaka i hiki aku paha i ka 1200 a keu maloko oia lanai, ua lawa ole na umeke ai, nolaila, ua laweia mai na pahu poi a kukuluia no pela. O i nuu iho hoi ka poe hoohialani a puu ka nuka i ka io pahu (io pipi) a na kamaaina o Waialua.
I ka auina la iho, kai ahuakai aku la kekahi huakai me ke puhi ohe a me na hookani pahu a i ka Hale Kula o na kaikamahine. Malaila i kookani iho ai i kekahi mele e hoohiehie ai, a haawi ae la elima huro, a hoi aku la.
HOOHUIIA MA KA MARE.
I ka po ana iho o ka la maluna ae, alakoia aku la iloko o ka Hale Hooluolu o na kino elua kekahi mau kaikamahine o ke kula, oia hoi, ma ia po, ua hoohuiia ma ka mare o T. Puuohau me H. Pelekekila; a o L.K. Halualani me Nowelo Kawaihalau maloko o ka hale kula.
Ua nui ka poe i hele aku e makaikai i ka mare ana, aka, ua keakea ia mai ka poe naauao e na rula o ka poe maikai, a o kekahi poe ua hou poo aku me ka manao he mare akea ia, aka, ua hoohokaia mai nae ma ka ike ole ana aku, nolaila, he pono no e hoohalahalaia keia hana, oiai, he kakaikahi wale no ka poe i konoia, a no ka poe aku o na kaikamahine i koe, e mareia ana ma keia hope aku i ka wa maloko o ke kula ka olelo hoolana, e pono e kuu akea ae i ko oukou mare ana, a e olioli pu me ka poe e makaikai aku ana. J. KAWAINUI.
Waialua, Iune 18, 1868.
-
"Laina Mokuahi."
-
[Koena mai kela pule mai].
Ke haawi hou aku nei au i ko'u kamailio no ka "Laina Mokuahi." He mea kahaha nui na kuu naau, a he mea kaumaha no hoi na ko'u uhane, ka ike ana i keia mau la, ua hooholo mama loa ia ka "Bila Laina Mokuahi." Ua oluolu nae au i ka nana ana, ua maheleia ka Hale Ahaolelo i elua mahele, ua kakau inoa ia na ae a me na hoole. A mamuli o ka hookauluaia ana pela, ua lilo ia i mea e hoolana mai ai i ka manao o na makaainana mai o a o.
NA LILO E WAIHO NEI.
Ua manaoia, he miliona a oi oe na dala lilo e hooliloia ana i keia mau makahiki ae elua e hiki mai ana. Ua oleloia mai nae e kekahi mea kakau manao ma ka nupepa; 'O ka hooholoia ana o ka Bila Kanawai a me ka Haawina no ka Laina Mokumahu holo mawaena o kakou me Kaliponia, a me ka Mokumahu holo pili aina, he mea ka ia e kokua nui mai ai i ko kakou mau pono." Ua kaupaona au i ko'u noonoo maoli, me ka lawe mai a nana pono i ke ano o na lilo e lilo ana; ina e huipuia ke kumupaa lilo aku me ke kuala hookui ia mai, e nee mau ana no imua na lilo, a aole i ikeia kona kau e hookaawale mai ai i keia aupuni mai ka nohona moraki ae.
No keia mea, o na dala e lilo ana no keia Laina Mokuahi Kuwaho, ke manao iho nei au me ko'u hopohopo hookamani ole, ua lilo no ia mau dala me ka pono ole, no ka mea, o na lilo e hooliloia pela, ua like no ia me ka mea hana wati, e hoomaikai wale ana no ia waho o kana wati, aka, o na huila o loko o ua wati nei, aole no i hooponopono pono loa ia.
Pehea keia, e maikai ana anei ka hele ana o ia wati? Ke olelo nei au, aole, e lilo ana ia i wati make wale. Pela no keia, o na dala mahuahua i hooliloia i ke Aupuni o waho, i mea e pomaikai ai kela, ua lilo ia i mea e auhau hou iho ai iluna o na pono kuloko o keia Aupuni; a ola auhauia ana, e lilo ana ia i mea na Hawaii Makaainana e kaniuhu ai, me ka olelo ae, "Kaumaha! Kaumaha!! Pilikia!! Pilikia!!"
No ka mea hoi, o ka makemake nui o na makaainana mai o a o, e hookaawaleia kekahi mau kaumaha mai ko lakou noho kanaka ana no keia Aupuni; a nolaila i kikeke mau ai lakou i kela kau Ahaolelo keia kau Ahaolelo, me ka waiho maoli mai i ko lakou mau palapala hoopii imua o ke kau Ahaolelo o kela palua makahiki keia palua makahiki.
No ka uluhua a me ka ikiki mau o na makaainana, no ka ae ole ia o ko lakou mau pilikia e hemo, no ke alai mau ia e na ao hoomalumalu a ka pouli, e like me kekahi mau ao e hoomalu ana maluna o kekahi kuahiwi, a ua ane pouliuli ia kuahiwi, pela no na Kanawai i kau ia, me ka ike ia no he mau Kanawai e kaumaha ai oukou e na makaainana.
NA PUKA LIU E EMI AI NA LOAA O KE AUPUNI
Ma ka nana ana i na Bila Haawina i hooholoia iho nei e keia kau Ahaolelo, ua nui a mahuahua, loa; ua oi aku na bila haawina mamua o na loaa o kela makaainana keia makaainana. Ma kekahi mau lilo i hooliloia, ua kupono no ia e like me kona ano maoli. A ma kekahi mau lilo hoi, ua kau kiekie wale ia aku me ka hoomanao ole ia o ka pomaikai na makaainana. Ke hoomanao nei au me ka poina ole i ka moolelo o ka noho ana na mamo a Iseraela ma ka aina o Aigupita. He nui ko lakou kaniuhu no ka hooluhiia e ke alii oia aina, ma ke kawili ana i ka lepo, me ka lawa ole o ka haawina o kela kanaka keia kanaka, i kela la keia la; a no ka lawa ole o na haawina o na kanaka hana, nolaila, ua hoopanee pinepine ia ka hookuu ana ia lakou mai keia aina hooluhi aku, a i ka aina o na hoopomaikai ana, oia no hoi o Kanaana.
Pela no keia, o na dala he $50.000 i hooliloia no "Laina Mokuahi," aole ia i haawi ia me ka hana ole ia i palapala hoopaa, no ka mea, aia a hoopaa ia ka inoa o ke Aupuni ma ka aoao elua, alaila, e noi pu ia mai ana no ka manawa e hookaa aku ai i ke kumupaa kuloko a me ka uku panee kuloko pu no hoi—Aia hoi a hookaa ole ia aku ia kumupaa me ka uku panee pu, alaila, e haha koke mai auanei na lima o ka hekuawa o Wailuku.
E nana aku hoi kakou i ka mokupuni o Niihau, mamua, o ua kanaka Hawaii ka mea nona ia mokupuni, a i keia wa aia i ka lima o ka poe o waho. Pela no auanei i keia wa, o kakou ka poe e noho ana ma ka aina, aka, i kaa ole ke $50,000 me kona uku panee pu, o ka lima nui ka hope. Nolaila, mamua o ke kohoia ana o na Lunamakaainana o keia kau Ahaolelo iho nei, ua makau nui ia ke kohoia ana o na haole, no ka manaoia, o na haole ka poe nana e hoohui i keia Aupuni me Amerika Huipuia, aka, i ka ike ana i keia wa, o na kanaka Hawaii no ka! ka poe nana e haawi i ka hanohano o keia Aupuni, i ka poe i oi loa aku ka hanohano i kou e Hawaii. E nana i na keiki haole, na mamo o Amerika, oia o C.J. Laiana, H.R. Hikikoki, A.F. Kauka, C.H. Kauka a me S.G. Waila, o lakou nei ka poe paakiki e aua i kou pono e Hawaii, aole hoi o na keiki Hawaii, no lakou maoli hoi ka aina.
Eia mai ka poe i moeuhane e mamua e haawi i ke "Kanalima Tausani Dala: "
Nahaolelua, Kanoa, Bihopa, Dominis, Kanaina, Kalakaua, Kamakau, Kahanu, Kuhina Kalaiaina, Kuhina o ko na Aina E a me ka Loio Kuhina. Oia na'Lii.
Eia hoi na Lunamakaainana.
Hon. J.W. Kumahoa, Puna, Hawaii,
" L. Keliipio, Lahaina, Maui,
" E. Jones, " "
" J.A. Nahaku, Kaanapali "
" C. Kalu, Molokai & Lanai.
" Kapena Loke, Honolulu, Oahu.
" J.W. Makalena, " "
" J.W. Keawehunahala Waialua, "
" S.W. Mahelona, Ewa & Waianae
" F.P. Koakanu, Koloa, Kauai.
" D. Kaukaha. Hanalei, "
Huina pau he 23.
Eia hoi ka poe hoole, a aloha aina hoi.
Ka Mea Kiekie W.C. Lunalilo, Hon. Ioane Ii, o laua wale no na'Lii i hoole.
Eia hoi na Lunamakaainana:
Hon. H.R. Hikikoki, Hilo, Hawaii.
" J. Upa, " "
" G.W.D. Halemanu, Hamakua "
" C.J. Laiana, Kohala "
" G.W. Pilipo, Kona A. "
" A.F. Kauka, Kona H. "
" W.T. Matina, Kau "
" Asa Hopu, Hana Maui
" H. Kuihelani, Wailuku "
" D.W. Kaiue, Molokai & Lanai.
" W. Pinehasa Wood, Honolulu, Oahu.
" Ailuene Boyd " "
" V. Kanuka, Waimea Kauai.
O ko lakou huina he 17.
MAKAAINANA-ALOHA-AINA.
Iune 24, 1868.
-
Pane ia Kamaka.
-
E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:
Aia ma ke Au Okoa o ka la 25 o Iune, ua hoopuka aku o Kamaka imua o ka lehulehu na olelo oiaio ole i mea oiaio, a no ko'u ike, na olelo ana i hoopuka iho nei, he mau olelo oiaio ole ia, ua pouli paha ka noonoo kupono i keia Kamaka, a i ole ia, no ke ano opu kee moa no i ka pono, i lohe nae paha o ua o Kamakapo ia Kuhihewa i hoopuka hoopunipuni iho nei.
Wahi ana, "ua olelo o Rev. E. Bona o Kohala ia S.P. Heulu ia D.S. Kahookano a Ahia, ia Samuela, Aiwohi, a me kekahi poe e aku, e kuai i ko lakou mau wahi apana aina, a e hele aku i Wailuku e ao ai i ka Oihana Kahuna, a ua heo ka ka aina o kekahi poe."
He olelo aku nei au, aole a E. Bona wahi olelo iki no keia mea a Kamakapaa e hoike hoopunipuni nei, aole no oia i olelo iki aku kekahi o keia poe e hele i Wailuku, aole no i hookikina aku, aole no hoi i olelo aku na e kuai ole oukou i ko oukou apana aina, e hoopau ia ko oukou inoa hoahanau ae kipaku ia mai keia aina aku, na ka makemake no ia o ka poe i hele aku nei i Wailuku, Aole no hoi i lilo kekahi aina hookahi o keia poe, aia no ia ke waiho malie la. Ma keia mea, ua maopopo, ua ku i ka oiaio ole ka mea i hoike ia e Kamakapaa.
"Ke olelo nei no ua o Kamakapaa," aole ka he wahi e hoi hou aku ai i Kohala, a ua ahele ia ka keia poe e ka maalea o E. Bona, keu keia a ka wahahee.
No ko'u ike i ka oiaio ole o keia, ke kumu o ko'u hoopuka ana, a kue i ka olelo oiaio ole a Kamakapaa, i hoopuka iho nei.
Oiaio, owau kekahi o keia poe i hele aku i Wailuku i ke Kula Kahuna, aole nae au i i olelo iki ia mai e like me keia mau olelo alapahi, a Kamakapo e kukalekale nei, mamuli no ia o ke aloha i ke kauoha a ka Haku Iesu, aole mamuli o keia mau olelo wahahee ko'u hele ana a me ka poe i Wailuku e noho nei i ke Kula Kahuna. Me ke aloha no.
SAMUELA AIWOHI.
Honolulu, Iune 25, 1868.
-
HANAU NUI.—Ma ka mokuaina o Peniselavania, ua hanau ae kekahi bipi wahine i elima mau keiki bipi. He oiaio paha keia, he lealea kamailio paha.
HUNAHUNA HUIKAU.
-
NO KA MOKUAINA O IOWA.— Ma kela mokuaina maluna, ua aeia na wahine e ku imua o na Aha Hookolokolo e wehewehe Kanawai ai e like me na kane. Nu hou io.
O KA NUI o na lilo i uhauha ia aku ai a loaa mai ke kino kupapau o Makimiliama, i ki poka ia ai ma na kapakai o Mekiko, he kanaha tausani dala maoli.
AIA MA KEIA AO holookoa ae 128,000 na mile i hoomoe ia i na alahao no na kaa ahi. Mailoko ae o keia, he 38,000 mile i hoomoe ia i ka hao ma Amerika Huipuia wale no.
E NOONOO IHO.—Aia ma Amerika Huipuia he 32,000 mau Loio, a o ko lakou mau loaa makahiki no keia hana, he kanaonokumamaha miliona dala. Ka! aohe no i kana mai ua mea he ekeeke. No ka nui maoli no paha o na hihia hoopii i kela a me keia la
NA AUHAU MALUNA O NA KANAKA WAIWAI MA AMERIKA HUIPUIA.—I ka makahiki i hala aku nei, ua auhauia o W.B. Astor o Nu Ioka, no kona mau waiwai paa, he $245,000; A.T. Stewarthe $143.000; Petero Goelet he $95.000; Petero Lorillard he $76,000; Kimo Lenox he $78,000; Est. Rhinelander he $44.000; Kimo Baraunu he $43.000; Konerio Vanabila he $40,000; M.M. Hendrickks he $40.000. O keia mau ona-miliona o Amerika Huipuia, aohe no i kana mai ua mea he dala. Ku no ka apa a kela lahui nui, oiai ua ekeeke no ko ia la mau makaainana. O lakou nei a pau, no ke kulanakauhale keikikane wale no o Nu Ioka.
MARE.
Ma Honolulu, Iune 22, mariea o I. Kalua k., me Helena Kamola w., na Rev. Petero laua i mare, no Kahehuna laua.
HANAU.
Iune 21, ma kae kahawai o Waikahalulu ma Honolulu nei, hanau o Miss Kahale, na Mr. Kahale me Mrs. Kahale Kaupa.
Iune23, ma Honokaupu, Honolulu, hanau o Ekewaka Kahaulelio k., na Lahainaluna k me Kikania w
Iune 16, ma Kawaiahao, Honolulu, hanau o Ioela Kaliihelekula k. na Ioela k me Kahololio w
Iune 11, ma Keoneoio, Honuaula, hanau o S. Enoka k na S. E. Kahu laua o Abe Keokialele.
Iune 16, ma Kaumakapilikia, Honolulu, hanau o Loisa Kapuaala w., na Hon. S.W. Mahelona me Mrs. Tabita Mehelona.
Iune 11, ma Honopou, hanau o Keawe w na Kaomea laua o Keawe.
Mei 30, ma Moanalua, hanau o Wahineole w na Buahi k me Helelani w
MAKE.
Iune 8, ma Waimanalo, make o Koauhee k.
Iune 11, ma Moanalua, make o Waila k.
Aperila 21, ma Honopou, make o Kaulupewa k.
Mei 8, ma Waipio, make o Hoanawaupuu k.
Malaila no make o Kaina k.
Iune 4, ma Huelo, make o Mahoe k.
Iune 23, ma Kaliu, Honolulu, make o Hii w.
Iune 24, ma Pauoa, Oahu, make o Keweheana w.
Iune 26, ma Honolulu, make o Maria Kaioiaiu Bush, (kaikamahine a Ailuene Buki.)
Olelo Hoolaha,
E LIKE ME KA MANA I HAAWI MAI ia'u e ka Mea Hanohano E.H. ALLEN, ka Lunakanawai Kiekie o ko Hawaii nei Pae Aina, e noho ana ma ka Aha Hooko Kauoha. Ua hoonoho ia au i Lunahooponopono Waiwai no Kalua k, i noho mamua ma Hilo, Hawaii, a ua make iho nei ma Ewa Oahu. Nolaila, o ka poe a pau i aie iaia, a o ka poe a pau ana i aie ai, e hoike mai imua o'u mawaena o na la he kanakolu mai keia la aku. ALIIOLE.
Luna Hooponopono Waiwai.
Honolulu, Iune 25, 1868. 343-3t*
HOIKE! HOIKE!!
-
MA KA LA 23 O IULAI 1868 OIA KA LA Poaha, e hoike ana ke Kulahanai o Makawao. E hele nui mai na hoa aloha e ike i ka naauao o na Pua Rose nani o Mauna Olu. J. PORTER GREEN.
Iune 1868. 343-3ts
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI E NA MAKUA HUI KEIKI a me na makamaka a pa, he Ahaaina Lulu Dala ka'u no ka'u keiki Ema Paukialani, ke hiki aku i ka la 25 o Iulai 1868, ma Kahuku, Koolauloa, Oahu. Ekolu no papaaina, he papa dala, he papa hapalua, he papa hapaha. Nolaila, ke kauoha aku nei au ia oukou e naue like mai me ka oukou mau wahi lau Oliva, he pono ka ike maka, aole ka lohe pepeiao.
Kahuku, Iune 22, 1868. (313-3ts) PAUKIALNI.
OLELO HOOLAHA!
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU KE nana mai i keia Olelo Hoolaha, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hai aku nei au ia oukou, eia me a'u he Lio ulaula me ka hao i kuniia ma ka uha akau penei. N he hao manamana ano e ma ka uha hema. Ina ike ka me Z nona keia lio, e kii mai me na dala he umi. Ina e kii ole mai ka mea nona keia lio a hala na la he 30, e lilo loa keia lio ia'u. Akahi iho nei makahiki me na malama elima ko'u malama ana i keia lio. E ee maluna ona ke hala na la he 30.
Kohala, Iune 23, 1868. (343-1t) D. MAHI.
LOIO! LOIO!
LEO. WOLFF,
LAHAINA, MAUI.
312 6m
Nalowale.
I NA PULE EHA I HALA AE NEI, UA nalowale he wahi dala, a ina e hoihoi mai kekahi i ua wati nei i ke Keena o ke Huokoa, e uku pono ia no.
Make pono Loa! Make pono Loa!!
E KUAI MAKE PONO LOA ANA KA Halekuai ma ke Alanui Papu ma kai iho o ka Halekuai Bipi o Ailuene Boe, he $1.00 no na iwilei 7 o ke kaleko maikai loa, a o kela mea keia mea a kanaka e anoi ai, e kuai make pono loa ia ana. E kipa no i ike i ka oiaio e na hoa. GRUNWALD & SHUTTE.
342-3ts
HOOLAHA KULA.
MAHOPE IHO O KA LA 1 O IULAI e hiki mai ana, o na Lio a pau e hele ana maluna o ke kula o Punahou, e ukuia ekolu hapawalu (37 1/2 keneta) o ka Lio hookahi no ka pule, aole he $1.25 e like me mamua. Ma ke kauoha a na Kahu Malama.
E.P. CHURCH (Halepule.)
Iune 19, 1868. 342-2ts
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU MA keia palapala, ua haalele mai o KELEPA ka'u wahine mare ia'u, a ua hele aku ma kahi e, nolaila, ke papa aku nei au i na Pake, na Haole a me na mea no a pau, mai hoaie mai iaia. Ina hoaie oukou, maluna no o oukou ia popo. ASAU LAULII.
Hilo, Hawaii, Iune 8, 1868. 341-3ts
OLELO HOOLAHA.
KE PAPA AKU NEI AU I NA MEA a pau, mai kuai mai oukou i ka waiwai o Poholonui, o Wailuku, Maui, i make aku nei ma ke kauoha ole. Aohe mana o kekahi mea e kuai ma ka waiwai paa a me ka waiwai lewa, me ka hooponopono ole ia mamua imua o na Luna Hooko Kauoha o keia Aupuni, o na kuai ana iho a me na hoolilo ana me ka maopopo ole o na hooilina, e lilo ia mau mea a pau i mea ole.
W. POHANO.
Wailuku, Maui, Iune 13, 1868. 424-2
S. MAGNIN
MEA KUAI LOLE MAIKAI
—A ME-
NA ANO LOLE HOOHIE A KA MANAO,
Na Kamma, Buti, na Papale Kapu a me na ano Papale.
E hele mua maanei mamua o ka hele ana aku i na hale e, a e kuai makepono aku no waa. Aia makai iho o ka Roiala Hotele ku'u Halekuai Lole. E wehe ia ana ka puka i keia la.
Honolulu, Ian. 4, 1868. 318 6m
No Hilo.
KA MOKU KUNA
"MELE HILO,"
O Ballastier ke Kapena.
E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE Awa maluna, no na ukana a me na ohua e ninau ia
HULIPAHU, (L.L. TORBERT).
318-tf
E KUAIIA AKU ANA
KA MOKU KUNA
"MERE HILO"
nona na tona 48 14-95, i kapili hou ia iho nei i ke kele awe, a hana hou ia iho nei na hemahema a pau, a hoolakoia he mau mea hou, a ke holoholo nei mawaena o Hilo a me Honolulu nei. E kuaiia aku no i ka poe e makemake mai ana. No na mea aku i koe, e ninau ia
L.L. TORBERT (Hulipahu)
ma Honolulu, a ia J.H. CONEY (Koni) ma Hilo. 338-tf
KA LA 4 O IULAI 1868.
HEIHEI WAAPA
NOA I NA MEA A PAU - AOHE MEA E
HOOKOMO AI.
-
O ka makani no na waapa me ka ewalu hoe
hoe a oi aku he - - $60 00
O ka makana no ka waapa 6 hoe 50 00
" " " " 5 hoe 40 00
Makana no ka waapa huelo boti 5 hoe 30.00
" " " " 4 hoe 25 00
" " " " 2 hoe 20 00
" " waa Hawaii 4 hoe 15 00
" " " " 2 hoe 10 00
O NA KANAKA A MAU KANAKA A PAU e makemake ana e komo mai no keia mau makana, ua oluolu lakou e hookomo mai i ko lakou mau waapa a me na wa maoli, mamua ae o ka la mua o Iulai, ma ka Halekuai o C.L. RIKEKE &Co., a malaila e haawiia mai ai ka lohe.
342-3ts J.W. WIDDIFIELD.
NU HOU PULUPULU!
NO KA MAHUAHUA ANA O KE KUMUKUAI PULUPULU ma na aina e, e haawi aku no au maloko o na malama elua o Iune a me Iulai, no ka PULUPULU SI AILANA maikai mua-
Ehiku (7) Keneta no ka Paona Hookahi.
a eono (6) a elima (5) keneta paha no ka paona Pulupulu ano maloo. E lawe ma kuu Hale Oihana Pulupulu.
-
OLELO AE-LIKE
Me ka manao e kokua i ka mahiai ana o ka PULUPULU SI AILANA, ua makaukau au e hana i Olelo Aelike me kekahi mau kanaka mahi Pulupulu, a me kekahi poe Hui paha, e kuai mai i ko lakou mau Pulupulu a pau, e ohi ana iloko o na makahiki elua a hiki mai ana, e like me ka uku kupono. Ina ua makemake oukou e hana i Olelo Ae-like, e hele mai no oukou e hui pu me a'u.
Auhea oukou e na kanaka mahiai Pulupulu iloko o ka wa i hala-mai kanalua oukou, aka, e hapai hou i keia hana.
H.M. WINI.
Honolulu, Mei 20, 1868. 338-2m
NA LAAU LAPAAU
A DR. JAYNE.
OIA NA
LAAU KUNU,
LAAU HOOPAU NAIO ME NA KOE,
LAAU HOOPAA HI,
LAAU HOOMAEMAE KOKE,
LAAU HAMO-PENIKILA,
HU'ALE OLA.
AIA MA KAHI O
KAKELE me KUKE,
Ma Honolulu 327-tf
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU, O MAUA o na mea nona na inoa malalo nei, na hooilina oiaio o ka waiwai paa a me ka waiwai lewa o
LIWAI HAALELEA
i make aku nei. Nolaila, ke kahea aku nei maua ma ke akea i ka poe a mau mea paha e paa ana i kahi waiwai paa, a waiwai lewa paha i hoolilo ole ia aku, e pono lakou a pau e hoike koke mai imua o maua, a i ole i ko maua kanaka ponoi, a hope hoi, oia o W.S. Pahukuli wale no. E hele kaapuni ana oia mai Kauai a hala aku i Hawaii, no la ka launa pu ana me oukou ma keia hope aku. Ina o kekahi mea, a huna paha i kekahi o ka waiwai i halia maluna, me ka hoike ole mai, e hoopii no mau e like me ke Kanawai o ko Hawaii Pae Aina.
Me ka Mahalo. CHARES KANAINA.
H.K. KAPAKUHAILI.
Honolulu, Iune 1, 1868. 340 6m
OLELO HOOLAHA!
-A-
KA LUNA HOOPONOPONO.
MA KA WAIWAI O KE}
ALII WAHINE H.K. KAPAKUHAILI. }
KE HOOLAHA AKU NEI KA MEA NONA ka inoa malalo, ka Luna Hooponopono o ka waiwai o ka mea i haiia maluna. O na mea apau e paa ana i kekahi o ka waiwai paa, no loko mai o ia waiwai ma ke ano hooli9malima a me kekahi ano e ae paha, a ua aie no ia mea, a aie aku ana paha ma keia hope aku i ua waiwai la no ka uku hoolimalima, a mau aie e ae paha, e hookaaia i ka mea nona ka inoa malalo,
O KA MEA WALE NO I HAI IA,
e lawe e ohi ia mea, me ka haawi ku i Palapala Hooka no ia mea, a ua papa ia na mea a pau, aole hoi e komo hewa maluna iho, a hokai wale aku, a lawelawe wale aku i kekahi mana, mai ka hooponopono ana o ka waiwai i oleloia, a o kekahi Apana, a Lele o Waikahaiulu, e waiho nei iloko o keia kulanakauhale ma Honolulu nei.
CHAS. KANAINA.
Luna Hooponopono Waiwai.
Hanaia ma Honolulu, Mar. 24, 1868. 334 ft
HALE KUAI LOLE HOU!!
UA WEHEIA AE NEI MA KE ALANUI NUUANU, ma o iho o ka Hale o McLIIAN, he Hale Kuai Lole Hou. Malaila e loaa ai na Kamaa a me na Buti o na Kamalii a me na wahine. E kuai makepono ia na lole a me kela mea keia mea.
JOS. DAVIS &Co.
327-6m
I KA POE MAKEMAKE KUAI WAIU!
O WAU O SAMUELA ANARU, UA HOEMI loa iho nei au i ke kumukuai o ka'u waiu pipi i ka hapaumi o ke kiaha piula, nolaila no ko'u manao he poe makemake no na kanaka Hawaii i ka inu waiu, ke kahea aku nei au e kuai mai me au. Aia no ia Keoni Pukiki ma Nuuanu ka halihali ana i kela a me keia kakahiaka a ahiahi o na la a pau.
Honolulu, Oahu, Mei 9, 1868. 336-ly
HALE MU!
HALE KUAI MEA AI!
HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na makamaka Hawaii a pau:
RAIKI no Waimea. Kauai mai,
PALAOA maikai loa,
KAMANO io ula no Keamolewa mai,
BIPI uahi no Kaleponi mai,
KOPA keokeo - KOPA ulaula.
AILA Honua! AILA Kohola.
KOPE—PAAKAI,
AI no na Lio me na Moa,
Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.
PIA NO HAWAII MAI,
PIA AI—
A he nui loa no na mea ai maikai e ae.
Nolaila ia ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi dala, a e like maka no oukou i keia mau mea i laila ae la maluna.
Me ka mahalo.
I. BATALETA.
318-3m