Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 28, 11 July 1868 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Ahaolelo o ka M. H. 1868

NO NO LUNAMAKAAINANA O MAUI, LANAI A NE MOLOKAI.

            Ua hala aku la ke kamailio aua no na Lunamakaainana o ka mokupuni o Keawe, a ke komo mai nei kakou i na Luna o ka moku o Kama a me na mokupuni e pili ana.

            E hoomaka kakou ma ka Luno o Hana oia o Asa Hopu. He Luna kein i mahalo loa ia e ka poe makaikai o na la Ahaolelo, a o makou pu hoi kekahi e haawi aku i ka mahalo ma kona kupaa ma ka pono o ka poe nana ia i koho mai. I ke au ana ma o a maanei o ka Hale, aole paha he kanaka paakiki kupono e like me ia a me kona mau hiki mui o ka moku i inahaloia aku nei. Mai ka wa mai o ka wehe ana o ka Ahaoleo a hiku i ka wa o kona hookuuia ana, he kanaka makua ia no ke kupaa. I ka wa nao o ka hoopaapania ana o ka Bila Laina Mokuahi, ua hoaoia mai kona pono e kuai me na uhaolelo pokole penei: Nau $250.” Ua hoole kela, a ua pane ku ia aku ka mea i oielo mai, aole e hiki iaia ke kuai i ka pono o ka lehuleh'i me kekahi dala; a ina io pela ka lehulehu, alaila, e lanakila ana o Hawaii.

            Ka Luna o Makawao, oia a J Nakila, oia paha kekuhi o na muhee holo honua o keia kau Ahaolelo. He kanaka Makua kona nanaina mai kinohi mai, aka i ka hiki ana mai i ka Bila Laiea Mokuahi, ua hiu ia aku la ia ma kela aoao. No kona manaolana paua e loaa mai ana iaia he na. Nolaila he uiui he ninau ia oukou e ko Makawao mau kupa. he pono anei e hele hou hai ua muhee nei I kekahi Kau Ahaolelo hou aku? E lokahi ka manao e hoomoe iaia malalo o ka papa. E nana i kana kamaiho ana no ka Laina Mokuahi. Eia kana olelo: “Aoie au i koho wale ma ka aoao e haawi ana i ke Kanalima tausani dala ina aole he mau pomaikai kekahi e loaa mai ana, no keia ike he mau pomaikai kekahi, nolaila, koho au ma ia aoao.” E ninau aku oe e Kupa i u o i'la, Heaha na pomaikai e loaa mai ana mai keia Laina Mokuahi mai?

            No ka Luna o Wailuku, oia o H. Kuihelani, he kanaka makua ia o keia kau, aka oule nae paha i like kona kanaka makua me ko kahi keiki paakiki o Hana. Ma kekahi mau mea, ua huli no ia ma kela aoao mai, a i kekahi wa hoi huli aku la mannei, aka i ka Haawina Kanalima tausani dala no ka Laina Mokuahi, ua hoole loa oia. Nolaila ua auo kanalua iki makou iaia. E pono no i kanaka holo lea loa, nohe ka hoohalike me ka pipi i ho-u ia ka ihu a ma kahi a ke kahu e alakai ai, alaila hele.

            Ka Luna o Kaanapali, oia o J. N. Nahaku, Heaha keia, he helu akahi ia o na hoopilimeaai. Mai ka wa mai o ka noho ana o keia kau, aia wale no ia ma kela aoao, aohe wahi mea a manao mai i na makaainana haku nana ia i koho aku, a i i ae ai ia nona kona waha kani i ka Hale Ahaolelo. Manao no paha kela he makani apiki ko ko i'la aina, polaila iho no kela e hoohalike me ka makani kaulana o ku aina he Nahua. U! Heaha la hoi, nohe o kena Kau ua hala, o ke kau aku ka hoi e hiki mai ana. E Kaanapali aohe pono i koe, o ka ike iho la no ko oukou, a mai noho a koho hou mai, o hele mai no auanei a hoohoka ia oukou. Ua ike e no ua Luna nei o oukou, ua hewa kana hana, a ke pane mai nei ia makou malalo o ka inoa Lanikaula me ka hui po ana o kekahi. Aohe e nalo ua huli ke pewa o ka ia.

            Na luna o Lahaina o E. Jones a me L. Keliipio. Heaha ka laua nei hana? O na oki loa keia. O E. Jones he makamaka ponoi oia no kekahi o na Kuhina, a ma kahi a ia poe e koho ai malaila pu kona wahi lima. O L. Keliipio hoi, heaha iho nei la hoi keia o ua kanaka nui nei. O ka Haawina a oukou e ko Lahaina a me na mokupuni e ae i hoole loa mai ai, oia hoi ka Haawina no ka Laina Mokuahi, oia ka haawina a keia kanaka i makemake loa ai e hooholo loa aku. Eia kahi mea a-piki loa i keia kanaka i ka wa i hoike mai ai ke Komite i ka olelo hoike no keia Laina Mokuahi, me ke noi mai e hoomoe, ua ae ua kaaka nei, a i ka hapai hou ana e noonoo maiaila no, aka i ka heluhelu loa ana e hooholo, he mea pupuahulu na i ka ekemu mai. “Ae,” i ka wa i kaheaia ai na ae a me na hoole. A e ko Lahaina poe! ua haule pu iho la ko oukou manaolana a ua hoowaiwai aku la laua nei i na haoule imi waiwai o Kaleponi.

            Na Luna o Molokai a me Lanai, oia o D. W. Kaiue a me C. Kalu. Ua minamina makou i ka hai aku i keia mau Luna Ahaolelo no ko laua like ole. Hookahi o laua pakaukau iloko a ka Hale Ahaolelo, aka o ka laua mau hana he ano e loa. Hele hoi o Kaiue ma ka aoao o na makaainana, a kipi mai hoi kela i ko ia nei aoao. E Molokai a me Lanai, owai o laua kaoukou e mahalo mai ai? E pono paha e wehewehe pokole. O C. Kalu he Lunakanawai apana ia no Molokai, a melaila e ninau hou kakou, he pono anei ia C. Kalu ke kuh aku i ka aoao ia nana i kaikai ae a i kela oihana? Aole. Eia wale no kana o ka hookoaku i ko lakou makemake. Penei e akaka loa ai. I kekahi po, he ahaaina ua haawiia e kekahi Haole Waiwai o Honolulu nei, a ua konoia na Lunamakaainana e hele i ua ahaaina le. Ua hele na Luna a pou i kela ahaaina, koe paha elua, a iloke o ia ahaaina ana, ua haiolelo ua C. Kalu nei, aole loa ia e ae e haawi i wahi dala no ka Laino Mokuahi, aka i ka hiki ana mai i ka wa i noonooia ai ua Bila Mokuahi la, pale ae la ua C. Kalu nei i kano mou olelo mua, a emoole helu ia aku la ia ma kela aoao. Nolaila eia ka makou leo ulono, mai koho hou mai ia C. Kalu. Eia kekahi, i ke. Kau Ahaolelo 1866, ua hele mai o H. N. Kauhlu i Honolulu nei ma ke ano Lunamakaainana, a ua waiho i kana oihana Kumukula i kekahi mea e. aka i kona hoi ana aku, ua hoopauia oia, a pehea hoi o C. Kalu, ka mea i haalele aku i ka Oihana Lunakanawai, aole anei e hoohalikeia me kela maluna ae no kona haalele wale.

 

Olelo pane ia J. W. Kauwahi.

            I ka mea nona ke kumu manao i kakauia ma ke poo. “Mai ka Laina Mokuahi mai.”

E oluolu e Ke Kuokoa e hookome iho i keia mou wahi lalani olelo ina he mea hiki ua kunahihi, a okalakala mai la na hulu i ka lae, no ko'u ike ana iho kau mau olelo haawi aupuni, i kakauia ma ka la 26, o Mei ae noi i hala. Helu 6 hoi a ke Au Okoa.

            Aia ma ka mahele ekolu o kou kumu manao ka'u pane ia oe.

            E kuu hoa, alia e hoolilo ia oe iho i Kilokilo, a i mea wanana e like me Kahona i ao hewa ai ia Ahaha ko lakou alii, a hoohalike i ko lakou mau poo e like me ko ka Bipi a haalele i na olelo-ao a Mikaia ke Kaula oiaio; No ka mea, ke olelo mai nei, He kanaka kupaa aupuni Hawaii au, a he makemake ole hoi i ka hoopau ia o kona noho Kuokoa ana, a he aloha hoi au i ko'u mau makamaka. Ea, o kou kupaa aupuni anei ia o kou makemake e kiola $50,000. no ka pomaikai o ka lahui e, me kou ike iho uo ua nele ke aupuni i ke dala ole, a i ka nana ahu i ka Bila Haawina o keia mau makahiki elua e hele nei, e oi aku ana mamua o ka milion dala, i na e komo pu keia $50,000 a he mea maopopo no hoi e komohia ana ke aupuni iloko o ka aie, a ina paha e hiki ole ana ke hookaaia ia aie. Heaha ka hope o ka molaki ia mai ka hope no ka manawa a pau ka manawa i oleloia o Kaheo no ia aole e mau kona Kuokoa ana a me ke aloha i ko'u mau makamaka? Ina li paha e oleloia e oe e haawi i ke 50,000 na ku Kau Poe pilikia a nie ka ilihune. Ina la ko aloha ia i oumakamaka o ka ili ulaula, a mou hoa hanouna hoi o ke @upuni hookahi, a o ka lani pu kekahi e olioli no ka manawalea ana'ku i kapoe i loohia i ka popilikia. Nolaila, ke makemake nei au e ninau aku ia oe. Aia anei a haawi ole aku keia aupuni i ke 50,000 dala no ka Laina Mokuahi Kaleponi, alaila hoopauia ka noho Kuokoa ana o keia aupuni, pela anei ka oiaio, he kumukuai anei ke 50,000 dala no ka noho Kuokoa ana o keia aupui, ke haawiia aku i keia Laina Mokuahi? I ko'u manao aole. I ka nana aku i ke kumu i puka mai ai kau wanana me ka makemake e haawi aku keia aupuni $50,000 no la Laina Mokuahi o Kaleponi, me he mea la e loaa ana ia oe he makana ke hooholoia keia haawina, oia ke kumu o kou hooikaika ana, no ka mea aole no ou kuleana e hoolana akea ai ia mea, aole o oe kekahi Kuhina, aole no hoi o oe kekahi lala Kaukanawai o keia makahiki, a he makaainana no hoi oe e like mea'u, o ka noho malie no ka pono.

            E waiho aku no i ka Moi, a me kona mau Kuhina ka hoolaha akea aua, Ke ike lakou ua pilikia ke aupuni. Eia no hoi ka Hale Ahaolelo ke noho nei, he hiki no i ka Moi ke hai aku imua o ua L. Makaainana a me kona poe alii. Ina he pilikia a he mea hoi ia e hoopau ia ai o ka noho Kuokoa ana a kona nupuni, he hikiwawe loa lakou i ka ae, ke pane aku ka Moi, o ke $50,000 e makemake ia nei e haawi aku no ka Laina Mokunhi o Kaleponi, oia ke Ki e paa'i o ko'u noho alii, a me ke noho Kuokoa ana o ko'u aupuni.

            E na L. Makaainana o Kauai, e makaala oukou mai kiola wale i keia $50,000 aka hoi, ina e like me ka Kauwahi e wanana mai nei, alaila, e aho paha ko oukou ae aku, o hoopauia hoi auanei ka noho Kuokoa ana o ko kakou aupuni, a lilo aku hoi ka noho alii ia hai, ole wale. Me ke aloha no.

J. H. K. HAALEALEIKALIULA.

            [Ua loaa mai ia makou na kumumanao he nui mamua iki iho o ka hookuu ana o ka Ahaolelo, e hoike ana i ko na makaainana manao ma kela a me keia mokupuni o keia Pae Aina, e pili ana i ke Bila Kanawai e haawi wale ai i $50,000 i ka Laina holoholo Mokuahi mawaena o Kapalakiko a me Honolulu, aka no ka piha loa o ko kakou nupepa ia wa, nolaila ua kapae iki makou. O keia palapala maluna ae, mai kekahi mea kakau mai o ka mokupuni o Kauai. I keia pule ae e hookoino makou i ke kumu manao mai Maui mai no keia kumu hookahi. L.H.]

 

He mau pilikia i hiki ole aku.

            Mamua o ka hai ana aku i keia mau pilikia, e pono e wehewehe mua aku au mamua o ka hoomaka ana o keia kukulu manao.

            E ninau mai paha auanei kekahi penei: Heaha la ka mea i hai ole ia mai ai ka wa i loaa ai ka pilikia, haina, no ka manao ana e hoopuka ia ana e kekahi poe e ae, a no ka puka ole ana mai ke hoopuka nei au.

            I ka la 2 o Aperila, i ka la i hoonaueue ia ai na kumu o ka honua e ke olai, ia manawa ua hoee mai ke kai, a poino kekahi mau pono o kanaka, eia na mea i poino, ma Kaimu ua poino hookahi hale, a ua komo ia kekahi mau hale e ke kai, aole nae i poino na mea o ka hale, oia ka poino mua, ka lua, o na waa ua pau i ka nohaha ehiku, a ola mahunehune mai kekahi poe keiki, ke kolu, o ka nee mau ana a ke one a pau aku kekahi hapa o ka aina a me kekahi mau oiu, oia iho la na poino ma Kaimu.

            No Kalapana, ua poino no kekahi poe, oia hoi o ka ili aina ponoi o ke ahupuaa o Kalapana, oia o Waikolea i lilo nei i ka hoolimalima ia e kanaka, ualilo i mea ole, o na wai Apae, ua hoolilo ia i loko hookahi, oia ka poiuo mua, ka lua, o ka nee mau ana mai a ke one a pau aku kekahi hapa o ka aina. a ma e noha, e lilo ana i kaikuono, o kekahi hale eia ke ku nei iloko o ka wai, oia na poino nui, o na poino hilii aole i hai ia aku.

            Pela no ma Kauauaiea, he mau poino no ko laila, o na waa ua pau i ka nohaha, kekahi mau hale ua noha no i ke kai, a he mau poino e ae no kekahi.

            No Kealakomo a me Apua, he nui no ka poino o na kanaka ma keia mau aina, o kekahi mau hale ua noha, a pela no ko Apua, ua pau loa na hale, aole hale i koe, ua ili mai keia mau poino i kela la i hai ia ae la maluna, eia ka mea kupanaha o ke akaka ole o ke kai piha a me ke kai emi, ua ili wai like ia, a hookahi mea i make. O keia mau poino aia ma kekahi hapa o ka Apano o Puna, M. P. Hawaii, oia hoi ke kihapai o P. Barenaba e noho haiolelo nei. oia iho la na poino ma kekahi hapa o keia Apana. Owau me ka mahalo.

T. H. KANOEAULIILII.

Kealakomo, Puna, lune 9. 1868

 

Ke la i hoomaka hou ai ke Kula Nui.

O LAHAINALUNA.

            Ma ka la I o Iulai nei, oia ka Poakolu, ka inanawa ia i kahea hou ia ai na keiki e komo ma ua kula la, ma ka hoonaauao ana i na ike a pau.

            I ka moku ana o ka pawa, ka wehe ana o ke alaula o ke ao, a o mai na kukuna o ka la ma ka Honua, kau aku la au a me ka'u wahi haumana maluna o ka ihu ho : Holo aku la maua i ke ahe makani he kehau, a hala paha elima mile ia maua, loaa ia maua o Kauhi me kana mau haumana elua, hele pu aku la makou a hiki wale i ka malu kohai o ka ulu kuikui o Kaukaweli. Ma ia wa kupu mai la ha manao mahalo ia'u i awili pu ia me ka hauoli, i ka nana ana aku, ua uhi paa ia ka ulaula o ka lepo e na mea kanu, ke ko, maia, inia a pela aku, a oluolu ka ma ka i ka ike ana, me he kuahiwi la ka'u hoohalike ana, ka uliuli lipolipo o na lau laau o ua kula anoano la a ke aloha i noho ai, i hoo manawanui ai iloko o pa pilikia kuloko a pau, a makamaka ole hoi, i nui ke aho e na hoa. Aka, he mea hou no ia, oiai, eha makahiki o ko'u noho ana, aole i like me keia wa, mai ko'u haalele ana a hiki i ka ike hou ana elua makahiki me na malama keu, ua ano e ae o Lahainaluna.

            A pau ka hoonanea ana i ka nani a ka manao i anoi ai, naue aku Ia au ma ka hale noho o S. E. Bihopa (Rev. Bishop) malaila no hoi o C. B. Anaru (Rev. Andrews) lululima pu iho la a kamailio no hoi, he mau minute ma ia hope iho, kani ka bele o ka hora 9 ia, akoakoa na keiki komo hou no ka hoao ana a na Kumu ma la Luakini, ma ia ninau ia ana ma na ninau helu, kakaulima, palapala aina a ninau Baibala, u pau ka hoao ia ana, ua hai mai o S. E. Bihopa he mau inoa no na keiki he 10. e noho hou lakou e hoae hou ia, o ka nui ua kuuia aku i waho o ka hale, a olelo mai o Bihopa e hoao no makou i ka makaukau a me ka ole ma na malama 3. i maopopo ia makou. O ka nui o na haumana hou wahi a ka'u ike 46. Ka! mahuahua maoli no na keiki ma keia komo ana.

HE MAU EHA I KIPAKUIA.

Ua kipakuia eha keiki ma ia la, no ka iho ma kai o Lahainalalo i ka po a launa me na wahine i ka wa i hoomaha iho nei o ke kula, ua noho lakou i ka malama aina, aka, ua lawelawe i ka pono ole, nolaila, hoi luuluu i ka Home. Eia ko lakou mau inoa, Kanakahelewale no ka papa 1. Pehu no ka papa 2, Koana, no ka papa 3, Kalikuhana no ka papa 3.

E makaala e na hoa i kakele i ka upena a Sakana, i ole kau mai ke alina, a loaa hoi ka pomaikai. No ouku ke kaana o ke aloha e na hoa hanohano o ke Kuokoa a pau loa. Ua pau me ka mahalo.

S. ANAPU.

Kaanapali, Iulai 3. 1868.

 

No Ka Hale Mai Moiwahine.

            E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:

            E oluolu paha oe e lawe manuahi aku i keia wahi leo paipai malalo iho nei.

            I o'u makamaka o ka ili hookahi e noho ana mai ka hikina a ka la i Haehae, a ka welo ana a ka la i Lehua. Ke heahea aku nei ka leo o ko oukou makamaka e noho nei iloko o ha hale mai nei, ia oe e Hawaii e hele mai, e Maui o kama ku mai oe, e Lanai ae o Kaulahea, aea mai oe, Molokai nui a Hina mai, naue mai hoi; Oahu o Kuihewa nei, komo mai hoi paha oe. Kauai o Mano hoi, kupopou mai hoi oukou, kamau mai hoi oukou o Niihau. Ka poi i loohia i na pilikia mai o kela ano keia ano mai iloko o kou mau la e ola nei.

            Hoomanao mai i ka luhi o kou Moiwahine i kukulu ai nou e Hawaii holookoa i loohiaia e ka pilikia, me kona aloha nui pau ole Eia la ke ku nei ka Hale mai Moiwahine; malaila oe e lapaauia ai e Haawaii holookoa i loaa i na pilikia i hoikeia maluna me kou lilo ole.

            A i loohia oe e na pilikia i hoike ia maluna, e hele koke mai ka pono, mai puni aku oe i ke Akeke hoopau maunu, mai lilo aku no hoi ia Mahiauhaa ma lenalena upena. Hookahi no a'u mai ino loa e ike nei ma ka hale mai nei, oia no kela mai no na ka olelo ana. “He kao lae puu he malailua.” He mai aai ino loa, e komo ana i ka io a iloko o na iwi, he ano like no me ka pakika e komo ana iloko o ke kalo i ka wa e ulu ana, pela no ke kanaka a me ka wahine i loohia e keia mai, haimalule wale na pua.

            A i loohia oe e Hawaii i keia mai, e hele koke mai ka pono, mai waiho oe a hana io ka haole. E Hawaii pilikia e, a i manao oe a o lakou nei ae hoi e hele mai mamuli o ka paipai a keia leo. mai hoole aku oe i na leo kupinai o Hawaii hoomaloka. e olelo ana “Mai hoi oe i ka Hali mai, o make auaneioe. o kena kino ola okoa no auanei ou la. a komo aku oe i ka hale mai, o ko haawi ia mai la no ia i ka laau hoonawaliwali kino, o ko make hoke no ia.”

            He hoopunipuni ia olelo, aohe oiaio, ina no oe waiho a nawaliwali, alaila, hoi mai oeiloko nei, e pilikia no oe, aka ina e hoomanao oe i ka'u olelo maluna, alaila pomaikai no oe.

Ua makaukau ka hale mai nei nou e Hawaii holokkoa i loohia i na pilikia i hoikeia maluna, ua lako i na moe hao, pela moe, uhi pela, huluhulu moe po; malaila oe e hoooluolu ai i kou kino nawaliwali, ua hoolakoia i na noho laau, a me kekahi mau noho paipai, he wahi nou e hoonanea ai i ka hooluli ia, a me kekahi mau pono e ae a ke aupuni o kou Moi e ola nei hoomakaukauai nou e Hawaii pilikia.

            Eia kekahi mea paipai aku, aole no oe e hewa ke hele pu mai me kau kane a wahine paha, makua no hoi, oia kekahi kokua kupono o kou noho ane maloko nei, pela no hoi kahi dala, no kau mea e ono ae ai, ua makaukau no, aohe uha hele i Kahiki a pala wale no.

            E kamailio iki au ke Kauka o keia hale mai, o Hilipalani ke Kauka o keia hale mai nana e lapaau i ka poe i hiki mai iloko nei. He Kauka akamai, pela ka olelo nui ia, a pela no hoi ko'u lohe, a Ike maka iho nei ika nani o Aipo; E li ana ka io i ke anu o Hauailiki. Aia no nae a hiki mai oe, me lakou nei ae, ilaila e ike maka ai i ke au nui a me ke au iki.

            Mai hoopoina. i ka leo o ko oukou makamaka, o haule wale i ka weuweu; me oukou ko'u aloha. Ke hoomaikai ae nei au i ke Akuna Mana Loa. E ike ia kakou hookanaka, o kipa hewa ke aloha i ka ilio.

            Owau no ko oukou makamaka.

J. B. N. WAIALUA.

Haukipila lune 22, 1868.

 

HUNAHUNA HUIKAU

            HOIKEIA IMUA O KA PERESIDENA. – Ma ka la 6 o lune, ua hoolaunaia aku o Mr. Burlingame a me Elele o Kina i ka Peresidena o Amerika Huipuia. He mau haioleio pokole mawaena o ka Peresidena a me Mr. Burlingame. He nui na wahine hanohano a me na Keonimana i makaikai aku i ke anaina.

– Ia la ne, i ka wa o ka Ahaolelo e heluhelu ana i ka moolelo o ka Hale, lohe ia mai, e naue mai ana na Elele o Kina iloko o ka Hale, a hoolaunaia aku i ka Lunahoomalu. Ua haiolelo pokole aku ka Lunahoomalu no ka hookipa ana. Na ke Kuhina Burlingame i pane aku, a mahope iho, hoolauna ia aku la i kela a me keia hoa o ka Hale, a hoolauna pu ia aku no hoi i na Luna Senate e noho mai ana ia wa.

            E EMI ANA PAKA NA DUTE. – Kokoke e pau ka malama i hala i ke ku ole mai o na moku pea ma ko kakou nei awa. Aohe moku mai ka Hikina mai, aole no hoi mai ke Komohana mai, nolaila, e ninauia paha auaneike kumu o ko holo pinepine ole mai, a e hai ia aku, me he mea la, no ka Ioaa ana ae nei o na moku mahu holo mau mawaena o keia mau Aina puniole Hikina a Komohana. A pehea hoi ko hakou Hale Dute, emi paha auanei na loaa mailoko mai o na dute?

            NUPEPA NUI O NA AOAO. – Ua hiki ae ma Amerika Huipuia he hookahi nupepa Manawa o Ladana (London Times), ma ka la 2 o Mei. He 20 ka nui o kona mau aoao; a he 120 ka nui o na kolamu maloko. He 73 na kolamu o keia pepa i hoopihaia i na olelo hoolaha wale no, a o ke koena aku no na mea pili heluhelu. O ka loaa o ia nupepa i ka la, mailoko mai o na olelo hoolaha wale no, aneane he umi tausani dala.

            WAEA OLELO MOE KAI HOU. – Ua ae aku ke Aupuni o Sepania, e haawi i kekahi mana kupono no ka hoomoe ana i waea moe kai ma ke ke Kai Kuono o Mesiko. Holokea paha auanei na hau i ka moana ma keia muli iho ea. Nani ino hoi ka hauhiliki ana mai i hawaii nei.

            HE WATI GULA. – Ua haawi aku ke Keiki Alii Alfred ia Mr. Vial, ka mea hoi nana i hoopakele iaia ma ke ki-pu ia ana ma Nu Holani e kekahi mea kolohe – he wati gula, me na huaolelo i kaka uia maluna o ka wati, e hoohanohano ana i ka mea nana i hoopakele i ke Keiki Alii.

            HOOHANOHANOIA. – Ua hiki aku ka Moi a me ka Moiwahine o Belegiuma ma ke kulanakauhale o Berusela ma ka Poakahi la 6 o lune, me ke ake nui e hookipa mai ia Adimarala Faragu. E haawiia ana he ahaaina nui i ua Adimarala kaulana launa ole la.

            KE KEIKI ALII I KI PU IA. – I ka hora 5 o ke ahiahi o ka la 10 o lune, i ka wa o ke Keiki Alii Mikaela Shringing o Serevia e holoholo ana i waena o kekahi pa nui akea, ki ia mai la ia e kekahi mau kanaka ekolu me na pu panapana a make loa iho la. Nui loa ka pioloke a me ka haunaele no keia powa maluia ana. O ke Keiki Alii i make iho la, he koko ponoi loa ia o ka Ohana Moi e noho la ma ke Kalaunu o ke aupuni o Serevia.

            I ke ku ana no o ke Keiki Alii i ka pu mua o ka make loa no ia i ka wa kokoe. O ke kaikuaana hanauna o ua keiki alii la, oia pu kekahi i make, a o kana kaikaiaahine ua eha. O kekahi poe ukali o ke keiki alii ua pau i ke ku i ka pu a eha. Ua pea i ka hopu ia hookahi o ka poe powa. Menemene ole no hoi ka lima koko.

 

MARE.

 

            Iulai 1, mareia e H. H. Pareka o KAILI k., me AKI w. No Pawaa laua.

            Iulai 4, mareia e H. H. Pareka o MANA k,  me ANAOLE w. No Honolulu laua.

            Iulai 9, ua mareia e H. H. Pareka, o PETERO k, me KAILI w. No Manoa laua.

            Ian. 2, ma Kawaihae, mareia e Rev. A. Pali, o Maa@ k,  me Puuku, ma @ w., no Halawa.

            Feb. 24, malaila no mareia e Rev. A. Pali, o Kaunalolo Kilauea k, me Kamahana w. No Kohala laua.

            Aper. 25, malaila mareia e Rev. A. Pali, o H@ C@ k, me Kuina w.

            Mei 2, malaila mareia e Rev. A. Pali, o Keni k, me Nakipi w. - John Kamakina a me Kalua w – Iosepa Ku@kua k, me Kukana w.

            Iulai 5, ma Honolulu mareia e Rev. A. O. Polepe, o Kekuonui k, me Kapole w.
            Iune 30, ma Honolulu mareia Rev. Halemano, o Daniela k, me Ka@ w.

            Iulai 7, ma Manoa, mareia e Rev. H. H. Pareka, o S. Kamokuki k, me Mele Kaaekapu w.

            Iune 6, ma Wailuku mareia e W. P. Kahale, o Kahonu k, me Kaapana w.

            Iune 26, malaila no mareia e Rev. W. P. Alekanedero, o Ka@ me P@ w.

 

HANAU.

Iune 14, ma Waiehu Maui hanau o Keau k, na Maikai me Ohai.

Iune 19, malaila no hanau o  Pohuli k, na Palea me Napa.

Iune 1, ma Kaawaloa hanau o Pale k na I@ me Kamakee.

Iune 30, ma O@ Kona hanau o Kekuhi k na Pu@ me Kamika.

Iune 4, ma Wailuku hanau o Kekuanaliilii k, na Uilama me Kaleipoopoo.

Iune 30, ma Kalae Molokai hanau o Poke w, na M@ me Kalama.

Iune 25, ma Kipu hanau o Malaea w na @aela me Kalakilii.

Mei 15, ma Kalae hanau o Samuela k, na Kaulele me Ekela.

Mei 2, malaila no hanau o Iuela k, na Kamaha me Kaaikaula.

Ian. 10, ma Honolua Maui hanau o Kamakaea na Honolii me Hoopii.

Mar. 2, malaila no hanau o Kamaka, na Kaimunui k, me Upai.

Aper. 22, malaila no hanau o Kaaipalau k, na Kuloa me Kanohohookahi.

Iune 16, malaila no hanau o Kanamunaauao, na Keahi me Kahilinai.

Iune 17, malaila no hanau o Kaiamaliilii, na Mahoe me Kaiama.

Feb 19, ma Kawaihae, hanau o Pali k, na A. Pali me Paaono.

Aper 4 malaila no hanau o Inoaole k na Kimo me Keale.

Mei 11, malaila no hanau o Samuela k, na Kainaki me Waihoikeanu.

 

MAKE.

Mei 18, ma Hokukano Kona Hawaii make o Lono k

Mei 19, ma Nawawa make o Kamakahema w

Mei 22, ma Kaiukalu make o Kiessling k

Iune 2, ma Hokukano make o Kia w.

Mar 24, ma Kawaihae make o Kainaina k

Apr 13, malaika no make o Papaua k

Iune 8, malaila no make o Wahinenui k

Iune 5, ma Waiehu Maui make o Namalumalu w

Iune 14, malaila no make o Keau k

Iune 17, malaila no make o Kiliona k

Iune 20, malaila no make o Kahoomana w

Iune 20, malaila no make o Hekekahi w

Mei 25, ma Honolua make o Anapu 2.

Mei 12, ma Honouli Molokai make o Mele w

Iune 18, ma Moakea make o Nioipua w, me Pakele k.

Iune 6, ma Kawela, make o Kahaia Kea w

Iune 24, ma Kalae make o Malaea w

Iune 29, ma Kalaupapa make o Keaka w

Iune 29, ma Kaaniola make o Hemolelepupule.

Iulai 5, ma Kaumakapili, Oahu make o Iokeve Kaele k

Iune 15, ma Waialua make o Kekauohanui w.

 

Hoopoho i ke Kumukuai!

            HE I2 PAONA KUI-WAI NO KE DALA hookahi, a he Eono Dala no ka pahu kui b@ ma ka Hale Kuai Mea Hao o

NUKA (W.N. LADD).

Ma Alanni Papu, Honolulu     343 3ts

 

OLELO HOOLAHA!

            NO KA MEA. UA HOONOHO AKU AU IA CHAS H. JUDD (Kale Kauka) i Hope no'u. Nolaila, ke hoolaha aku nei au i na kanaka a pau, mai keia la aku, oia wale no ka mea mapa e ohi ai i na uku hoolimalima a me na aie e ae. Aole loa e uku ia kekahi mau hila aie ma ko'u helu ke ae ole oia a kauoha ole mai paha.

H. K. KAPAKUHAILI.

Honolulu, Iulai 9, 1868.          245 6ms

 

OLELO HOOLAHA!

            IKE AUANEI NA MEA A PAU MA keia palapala, ua haalelu mai ka'u kane mare ia'u, o

UILAMA KAAHAAINA

ka inoa no na makahiki eono, nolaila, ke kauoha aku nei no au iaia e hoi mai a e noho pu maua mai keia la aku, a hala na mahina elua, a i hoi ole mai oe i kela leo uwalo a kou hoa, alila na'u uo kahana mahope.

Mrs. ALAPAI UILAMA.

Kaupakuea, Hilo, Iune 29, 1868.        343-4ts

 

OLELO HOOLAKA.

            OWAU O KA MEA NONA ka inoa malalo nei, ke papa aku nei au ia oukou e na kauaka, na hoale, na Pakiki a me na l'ake, mai hoaie mai oukou i kuu wahine mare oia o

MARAEA APAI.

ina e hoaie kekahi o keia poa i haila maluna uei i kuu wahine mare, aoie au e hookaa aua i kona ale, no ka mea, ua haalele kumu ole mai oia ia'u. Owau no o       APA! (            Pake.)

Nawiliwili, Kauai, Iulaie 1 1868.        345-4t*

 

KALE N. SPENCER HANALE MCFARLANE OPIO.

C. N. SPENCER MA

NA KOMISINA KALEPA

            E LOAA MAI ANA NOIA MAUA NA NO MEA i hoounaia mai o na Mea Ulu o keia mau Mokupuni, e like me na Ili Bipi, Ili Kao, Kope, Pepeiao Laau, Pulu, Ko-paa a me na hua ai e ae, a e hooliloia no  k kumukuai p maikai loa. E kuaila na waiwai, hoounaia aku e like me ke kauoha. 344-1yr

 

LOIO! LOIO!

LEO. WOLFF,

LAHAINA, MAUI.

342 6m

 

HOIKE! HOIKE!!

            MA KA LA 23 O IULAI 1868 OIA KA LA Poaha, e huike ana ke Kulahanai o Makawao. E hele uni mai na hoa aloha e ike a ka uaauao o no Pua Rose nani o Mauna Olu.

J. PORTER GREEN.

Iune 1868.       343-3ts

 

MAKEMAKEIA KA

LAIKI ME KA ILI.

            UA MAKEMAKE KA MEA NONA KA inoa malalo nei e uku aku i ke kumokuai kiekie no ka Laiki me ka Ili. E ninau ia Luka (L Severance) ma Punaluu a i ole la, ia Walker & Allen ma Honolulu.

(L. SEVERANCE) LUKA

Iulai 4, 1868.   344-ts

 

OLELO HOOLAHA

            UA KAPU LOA KEIA MAU APANA AINA ma Waialua, Oahu, o Kukaka, Waianuenue, Kaneiakama, aole e kukulu i na holoholona a hookuu wale ma ua mau alua la, aole no hoi e wawahi i na pa e poai ana i ua mau aina la. E hopuia a hoopaiia na holoholona i kue i keia olelo hoolaha, a e hoopaiia e like me ke kanawai o na aina i paa i ka pa. KAIAIKAWAHA-OPIO.

Kamananui, Waialua, Iune 29, 1868. 344-2ts

 

OLELO HOOLAHA

 

            E LIKE ME KA MANA I HAAWIIA MAI ia'u e ka Mea Hanohano E. H. ALLEN, ka Lunakanawai Kiekie o ko Hawaii nei Pae Aina, e noho ana ma ka Aha Hooko Kauoha. Ua hoonoho ia au i Lunahooponopono Waiwai no Kalua k, i noho mamua ma Hilo, Hawaii, a ua make iho nei ma Ewa, Oahu. Nolaila, o ka poe a pau i aie iaia, a o ka poe a pau i aie ai, e hoike mai imua o'u mawaena o na la he kanakolu mai keia la aku. ALIIOLE. Luna Hooponopono Waiwai.

Honolulu, Iune 25, 1868. 343 3t*

 

OLELO HOOLAHA

            E IKE AUANEI E NA MAKUA HUI KEIKI a me na makamaka a pau, he Ahaaina Lala Dala ka'u no ka'u keiki Ema Paakialani, ke hiki aku i ka la 25 o Iulai 1868, ma Kahuku, Koolauloa, Uahu. Ekolu no papaaina, he papa dala, he papa hapalua, he papa hapa. Nolaila, ke kauoha aku nei au ia oukou, e naue like mai me ka oukou mau wahi lau Oliva, he pono ka ike maka, aole ka lohe pepeiao. PAUKIALAI.

Kahuku, Iune 21, 1868. (343-3ts)

 

ILIO NALOWALE!

            UA NALOWALE MA ka la 29 o keia malama kuu wahi ILIO eleele maikai, kino pahaa umauma keokeo, huhui na manamana wawae hope. O ka mea nana e hoi a hoihoi mai, a e loaa no au ma ka Hale Pae o ke "KUOKOA," a e uku no au iaia i ka uku kupono.
344-1ts B.R. KALAMA.

 

E HOLO MAU ANA KE

“KILAUEA”

I keia hapaha Makahiki, e like me keia malalo mei.

 

E haalele ana ia Honolulu

Poakahi           Iulai     6

Poakahi           Iulai     13

Poakahi           Iulai     20

Poakahi           Iulai     27

Poakahi           Augake            3

            E hoomaha ana i ka pule alua o Augake 10, a e hoomaka ana i ka hele i ka

Poakahi           Augake            17

Poakahi           Augake            26
Poakahi           Augake            31

Poakahi           Sept.    1

Poakahi           Sept.    14

Ma ka hora 4 ½ ponoi o ke ahiahi, a e ku ana ma

LAHAINA.

KALEPOLEPO

KEALAKEAKUA

KAILUA

KAWAIHAE

a me MAHUKONA.

Na ka hoi ana mai, e haalele ana ia

KEALAKEKUA MA KE AWAKEA Poakolu.

KAILUA, ma ke ahiahi Puakolu

KAWAIHAE & MAHUKONA, ahiahi Puaha.

Ku hou ma HONOLULU i ke kukahiaka Puaono.

E hoopae ia no na ohua o MAKENA.

WALKER & ALLEN

Honolulu, Iune 27, 1867.        NA EGINI.

            318-3m

 

No Hilo.

 

KA MOKU KUNA

“MELE HILO,”

O Ballastier ke Kapena.

E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE Awa maluna, no na ukana a me na ohua e ninau ia
HULIPAHU (L. L TORBERT)

315-tf

 

E KUAIIA AKU ANA

KA MOKU KUNA

“MERE HILO”

nona na tona 48 14-95, i kapili hou ia iho nei i ke kele awe, a hana hou ia iho nei na hemahema a pau, a hoolakoia he mau mea hou, a ke holoholo nei mawaena o Hilo a me Honolulu nei. E kuaiia aku no i ka poe e makemake mai ana. No na mea aku i koe, e ninau ia

L. L. TORBERT (Hulipahu)

ma Honolulu, a ia J. H. CONEY (Keena ma Hilo) 338 tf

 

HALE KUAI LOLE HOU !!

            UA WEHEIA AE NEI MA KE ALANUI NUUANU, ma o iho Hale o McLEAN, he Hale Kuai Lole Hou. Malaila e loaa ai na Kamaa a me na Buti o na kamalii me na wahine. E kuai makepono ia na lole a me kela keia mea.

JOS. DAVIS & Co. 327-6m

 

HALE HUMUHUMU PEA.

W. G. WOOLSEY MEA HUMUHUMU PEA.

UA WEHE AE NEI AU I HALE HUMUhumu Pea ma ka Hale Pohaku ma Alanui Moiwahine, oia ka Hale Kalena mua o Walker, Allen & Co, malaila e makaukau mau ai ma ka hana i haiia maluna. Aohe uku no ka hoahu ana i na pea.

Honolulu, Iulai 4, 1868.          344-3ms.

 

I KA POE MAKEMAKE KUAI WAIU!

            OWAU O SAMUELA ANARU, UA hoemi loa iho nei au i ke kumukuai o ka'u waiu pipi i ka hapaumi o ke kiaha piula, nolaila, no ko'u manao he poe makemake no na kanaka Hawaii i ka inu waiu, ke kahea aku nei au e kuai mai me au. Aia no ia Keoni Pukiki ma Nuuanu ka halihali i kela a me keia kakahiaka a ahiahi na la a pau.

Honolulu, Oahu, Mei 9, 1868.            336-1y

 

HALE PAI KII!

AIA KO'U HALE PAI KII MA MONIKAHAAE,

            Mawaena o ko HALEKUAI BIPI  a me ka HALEKUAI MEA AI o S. SAVIDGE ma ke Alanui Papa. He emi loa ke kumu kuai o na KII.          H. L. KEIKI (CHASE)

318-1y             Mea Pat Kii.

 

NU HOU PULUPULU!

            NO KA MAHUAHUA ANA O KE KUMUKUAI PULUPULU ma na aina e, e haawi aku no au maloko o na malama eono o Iune a me Iulai, no ka PULUPULU SI AILANA maikai mua –

Ehiku (7) Keneta no ka Paona Hookahi,

a eono (6) a elima (5) keneta paha no ka paona Pulupulu ano maloo. E lawe ma kuu Hale Oihana Pulupulu.

-----

OLELO AELIKE.

            Me ka manao e kokua i ka mahiai ana o ka PULUPULU SI AILANA, ua makamaka au e hana i Olelo Aelike me kekahi mau kanaka mahi Pulupulu, a me kekahi poe Hui paha, e kuai mai i ko lakou mau Pulupulu a pau, e oni ana iloko o na makahiki elua e hiki mai ana, e like me ka uku kupono. Ina ua makemake oukou e hana i Olelo Ae-like, e hele mai no oukou e hui pu me a'u.

            Auhea oukou e na kanaka mahiai Pulupulu iloko o ka wa i hala – mai kanalua oukou, aka, e hapai hou i keia hana.

H. M. WINI.

Honolulu, Mei 20, 1868. 338-2m

 

NA LAAU LAPAAU

A DR. JAYNE.

 

OIA NA

LAAU KUNU,

LAAU HOOPAU NAIO ME NA KOE,

LAAU HOOPAA HI,

LAAU HOOMAEMAE KOKO,

LAAU HAMO—PENIKILA,

HU’ALE OLA.

 

AIA MA KAHI O

KAKELE me KUKE,

 

Ma Honolulu. 327 tf

 

HALE MU!
HALE KUAI MEA AI!
HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na makamaka Hawaii a pau!
RAIKI no Waimea, Kauai mai,
PALAOA maikai loa,
KAMANO io ula no Keamolewa mai
BIPI uaho no Kaleponi mai,
KOPA keokeo – KOPA ulaula,
AILA Honua! AILA Kohola,
KOPE – PAAKAI,
AI no na Lio a me na Moa
Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.
PIA NO HAWAII MAI,
PIA AI -
A he nui loa no na mea ai maikai e ae.
Nolaila la ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi dal e ike maka no oukou i keia mau mea i halia ae la maluna.
Me ka mahalo,
I. BATALETA.
370-3ms