Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 29, 18 July 1868 — Page 4

Page PDF (1.68 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, IULAI 18, 1868.

Ka Nupepa Kuokoa.
Universal Praise.

- Happy Voices.
1. Na awawa me na mauna,
Na puu me na papu,
Na muliwai, wai puna,
Ka la. ka ua pu,
Na hoku ao maluna,
Na pua paapu e,
Ke hai la i ka nani o ke Lii:
Nani, nani, haleluia,
Nani i ke Akua mau,
Kani ma ke ao a puni.
Kona mana, kona aloha pu.

2. Na lea o na mea
Uhane ole anei
Ke hapai a hoonani
I ko ke ao Alii?
E hui na kanaka,
E hapai oi ae,
Hapai a kai i mohai hoomaikai;
Hapai ae me na uhane,
Hapai me na leo pu,
Hapai i ka Haku nani,
Hapai ae ke oli a ke u.

3. Na ia la mai ka Olelo
I kahi i ke ao;
I hiki ae ke ola
Ua hoounaia Iesu,
A make ma ke kea
I mohai no ke ao,
I ole kakou nei e make mau;
Hapai ia ia no ke ola,
Hapai, hapai, no Iesu,
Hapai kanaka, na keiki,
Hapai ia ia no na mea a pau.

4. E maa na leo Ui
E hoomaikai mao;
Ka poe maanei i oli
Ke aloha o Iesu,
Ma kona noho nani
E hui ai lakou,
A mele pu me Moae ia Iesu;
Hanai mau i ka Makua,
Hapai i ke Keiki pu,
Hapai hoi i ka Uhane,
Hapai pu ia Kahi Kolu mau.
HAWAII.

-
Pane ia Lanikaula.
-

                     Aia ma ka Nupepa ke "Au Okoa" o kela pule aku nei i hala, ma ka Helu 14 o ka la 2 o Iulai, ua ike ia kana mau olelo pane ia Makaainana aloha aina.
                     Nolaila, ke haawi aku nei au i ko'u kamailio ana imua o ko'u mau hoa makaainana mai Hawaii a Niihau, ma ke kaupale ana ae i na olelo pane a Lanikaula o Molokai e like me ka mea i kau ia maluna.
                     Mamua ae nae o kuu haawi ana aku i ka'u olelo pane ia Lanikaula, he mea pono ia'u ke hoike aku i kekahi wahi moolelo pokole e pili ana ia Lanikaula. A ke nonoi ae nei au i ke ahonui o ka Lunahooponopono o ke "Kuokoa" e hoomanawanui mai oe no'u i kekahi mau mamala olelo, eia no ia.

No LANIKAULA.

                     O Lanikaula, oia no kekahi kaula o Molokai mamua, a ua make oia, aia kona luakupapau e waiho nei ma Puuohoku, a ua kapaia no ka inoa oia wahi o Lanikaula, mamuli no o ka inoa o Lanikaula.
                     Ua olelo ia ua Lanikaula nei, he kaua ike a akamai i kona mau la e noho kaula ana.
                     Aka nae, iaia e noho kaula ana, ua hiki loa iaia ke ike i ka make o kekahi alii a kanaka no hoi, mamuli no o kona ike kaula iho.
                     Aka, i ka wa i kokoke mai kona mau la hope, ia manawa, ike ole iho ua Lanikaula nei.
                     Eia ke kumu i olelo ia ai oia aohe ike, iaia no e noho ana i kekahi kakahiaka, maalo ae la kekahi luna a Keahiakawelo o Lanai, me ka uala maka e paa ana ma kona lima, aia maloko oia uala, ua hahao ia ka honoa o na o Lanikaula, a ma ke alo ponoi ae na ka lawe ia ano o ua uala nei, aole he olelo aku o Lanikaula, o kuu honoa no paha keia au e lawe ae nei, he ole loa no.
                     Aia a hiki ka elele a Keahiakawelo i Lanai, a ina po paha i o Kane, oia ka wa i a mai ai ke ahi a Keahiakawelo, akahi no a ike aku o Lanikaula o ka honoa kela ona e puhi ia mai la i ke ahi. Akahi no a manao o Lanikaula e make ana ia, oia Ke kuahaua ia o na kanaka o Molokai e ka i ka pahoa, oia kona lepo e kanu ia ai ke make oia, no ka mea, ina e kanu i ka lepo maoli makau oia o huai ia, a pau na iwi i ka hanaia i makau lawaia, oia iho la kahi ano pokole o ko Lanikaula moolelo.
                     A no kuu manao, o keia Lanikaula e pane nei ia Haihaia, G.W.P., Makaainana-aloha-aina, ua manao wale ae au, he mamo ponoi no paha na Lanikaula i make mua, a i ole ia, no ka noho Lunakanawai ana aku nei paha i Molokai, nolaila ke kapa ana iaia o Lanikaula. Eia mai ka hookumu ana a Makaainana aloha aina e pane aku ia oe e C. Kalu Lanikaula, ma ka nana ana mai ka mua a ka hope o na mea au i kamailio ai no'u, ua hilihewa wale no kou kuaina hapuu, no ka mea, ua ae mai nei no oe, o oe io no kekahi mea nana i hooikaika e hooholo mama i ka Laina Mokumahu.
                     A no kuu ike ana ua ae mai nei oe i ka'u mau mea i kahea ai a nui kuu leo, i lohe a i ike pono mai ai o'u mau hoa makaainana i ka oukou hana ana, haawi wale ana, hoomaunauna ana i ka pomaikai o na makaainana. Nolaila, ke olelo maopopo aku nei au ia oe, mai hoonui oe i kou kue i ka Lunahooponopono o ke "Kuokoa" a me kona mau paahana lawelawe.
                     Ua hala ole ka Lunahooponopono o ke "Kuokoa" me na hope, maluna wale iho no o Makaainana aloha aina na ino e hooili mai ai, mai hilikau i o a ianei. Ke kahea akea hou aku nei au ia oukou e o'u mau hoa makaainana o Molokai a me Lanai, ka poe lawe mau i ka Nupepa ke "Au Okoa" me ke "Kuokoa."
                     E nana oukou ma ka Nupepa o ke "Au Okoa," Buke 4, Helu 11 o ka la 2 o Iulai, aoao 2. Aia ma ka aoao 2, a ma ka hapa o ke kolamu 3; ua kau ia ma ke poo "Laina Mokumahu." E nana oukou mai ka mua a i ka hope, e ike pono oukou i keia mau huaolelo ke helu pono oukou ma ka lalani mua mai a hiki i ka lalani 31 a ke 35, a penei e heluhelu ai: "Owau he mea kokua Laina Mokumahu, a ke hoike aku nei au imua o ka poe nana i koho i na Lunamakaainana a oukou i hoouna mai nei, o ka poe nana i kokua ma ka ae ana i keia bila, he poe aloha aina maoli lakou a aloha alii hoi." E na makaainana, e hoomana o oukou i keia huaolelo mua, "Owau he mea kokua Laina Mokumahu," owai la ia ma ka oukou olelo e ko Molokai me Lanai, o C. Kalu Lanikaula ia, mai hoohewahewa hou oukou, o like auanei oukou me Kaululaau i kapilipili ai i na maka a ke akua o Lanaihale.
                     Lanikaula C. Kalu, nani ka nui o ko nukunuku ana i na Luna o ke "Kuokoa" me ka olelo mai he wahahee, aole wahahee, ua hoopuka lakou e like me ka mea i ike pono ia e makaainana ma kona noho makaala ana e nana i na hana a ke Kau Ahaolelo au i noho iho nei.
                     Ua lohe ia kou leo imua o ke akea, e ae ana i ka bila mokuahi, a e ae ana no hoi i ka haawi i na dala he $50 000.
                     Ke olelo mai nei oe e Lanikaula imua o'u me ou mau hoa makaainana, "ua loaa ia makou na pomaikai nui i keia Kau Ahaolelo) ua loaa ia oukou he mau puu dala no ko oukou alanui a me na uapo, he mau hale hookolokolo, a me kela a me keia mau mea a oukou i noi mai ai," aole a makou hoohalahala no ia mau loaa mai a me ia mau lilo aku, no ka mea, ua loaa mai ia a ua lilo aku me ko makou ike maoli aku, aole ia he mea moe uhane na makou. Ke olelo mai nei oe, o ka Laina Mokumahu, he enemi ino ia no ke "Kuokoo" me kona mau Lunahooponopono, aole o'u manao pela, no ka mea, aole na ke "Kuokoa" i haku i na olelo a Makaainana aloha aina, na Makaainana no i kamailio akea i ike ai ko'u mau hoa makaainana ka poe i hapai like pu me a'u ma ko makou inoa makaainana.
                     E na makaainana mai Hawaii a Niihau, ke olelo hou mai nei ua Lanikaula nei, "ua kupono loa no paha ka ae ana i keia Laina Mokumahu, no na kumu ka ana i olelo mai ai mamua ma kela nupepa i hala, o na kumu ano liilii wale iho no paha ana i kuhikuhi puakaulei mai ai, e hoole aku no kakou, aole ia he mau kumu ano nui e hoopomaikai mai ai ia kakou. Ke olelo hou mai nei ua o Lanikaula, ua mahaloia ka ka haawi ana i keia mau dala he kanalima tausani, a ke kauoha pu mai nei e nana aku kakou i ka Haiolelo a ka Moi, ua mahalo loa ka ko kakou Moi i keia haawi ana. Aole au e olelo ana no ka pono a me ka pono ole o ka Haiolelo a ko kakou Moi, no kona ae a me kona hoole, aole loa no, no ka mea, ua oleloia ma na Kanawai e waiho nei, ekolu wale no mea mana. O Ka Mana Moi, Ka Mana Kau Kanawai, Ka Mana Koho, nolaila, ma ka mana koho, ke kamailio hopohopo ole nei au imua ou e ka lunamakaainana o Molokai, mamua o kou hele ana mai a noho i Honolulu no ke kali i ke Kau Ahaolelo, ua hopohopo mua no au ia oe no kou ano pili aupuni, no ko'u manao e haulele ana oe i ka hooikaika e aua i kekahi pono o ko Molokai, eia ka e oiaio ana no ia makau o'u.
                     Ua hilinai nui ko kakou Lanikaula i na olelo Moi a me na olelo Kuhina, pela ka helehelena nui o kana mau olelo e palau nei, aka, ke olelo nei o ke "Kuokoa" wale no a me kona mau hope, ka poe enemi maoli i ke aupuni a me ka makemake o ke aupuni, a me ka makee ka i na dala o ke aupuni.
                     Aole anei o oe e Lanikaula kai enemi i na Lunahooponopono o ke "Kuokoa" a me ka "P.C.A." no ka olelo ia ana i ka hoopilimeaai?
                     Ua hooikaika nui oe e pani i ka waha o keia mau Nupepa, i ole ai e kamailio na makaainana o ka aina, aia wale no hoi o oe ke nuku, ke hele la ka puupuu a na maka o kekahi Luna Hoopuka Nupepa.
                     Olelo hou o Lanikaula, "No ka mea. aole o na loaa a pau o ke aupuni, mai ko oukou mau auhau wale ana kahi i loaa mai ai, aole, o ka hapanui o na loaa o ke aupuni ma ka papa hoike a ke Kuhina Waiwai mai ka oihana dute mai no ia, a no ko makou ike ana mai laila mai ka nui o na loaa, ua ae aku makou i ka Laina Mokumahu i mea e hikiwawe mai ai ka waiwai, a e nui ai hoi na loaa aupuni."

PILI AUPUNI.

Ma ko kakou ike ana i keia mau huaolelo akaka a Lanikaula e hoole nei i ko kakou mau loaa, ua hoomaopopo iho au, ua kumukuai kahiko ia no ko Lanikaula manao e na wanana, e hiki mai ana, no ka mea, aole loa e hiki i ka mea ike mua ole i ka pomaikai e hiki mai ana ke olelo ke ole oia he kaula.

NO KE KULEANA OLE ANA.

                     Ke olelo mai nei ua Lanikaula nei o keia Kau Ahaolelo, i lilo no ka ka mokupuni o Niihau no ke kuleana ole ana o na makaainana o Niihau, nolaila, lilo i ka haole. No keia mea, he alanui hele mau na hoolilo liilii ana no ka pahee wale a me ka lilo nui aku mahope.
                     Pela hoi, o na dala he kanalima tausani i haawi ia iho nei e Lanikaula ma, he auwai liilii no ia e hoomaloo, ai i ka wai o ka auwai nui, no ka mea, i keia Ahaolelo iho nei, ua haawi ia $50 000; a i kela Ahaolelo aku hoi auanei, hiki hou mai no o Lanikaula, haawi aku hoi ia no Beritania a i ole no Farani, a aupuni e paha o Europa i $ 100 000 hoi ia, a i ka hoonohonoho ana hoi auanei o ka bila haawina i $2 000 000 a oi ae, a pela aku ana no auanei aia ka pono o ka nui o na lilo.

AIE O KE AUPUNI.

                     Ke hai mai nei o C.K. Lanikaula "he aie no ka ko ke aupuni, he aie kahiko loa no ka, mai ke au mai o na Kamehameha IV., i hala aku la, ke olelo ae nei aole ka i pii ae ka aie, o ka mea maopopo ma kona nana ana i na papa hoike a ke Huhina Waiwai, ke hoemi ia nei ka aie o ke aupuni, a ke mahuahua ae nei na loaa aupuni." Ua ike no ka hoi ua o Lanikaula he aie no ko keia aupuni, haawi aku hoi keia kanalima tausani, ina no i hookiia ia kanalima tausani no ia aie, malama o kaa kekahi aie maia mau dala, eia nae hoi, ua makemake loa keia e haawi no ko ka Laina Mokumahu mau aie, ke ole au e noonoo hewa.

HE NINAU NA LANIKAULA.

                     Ke ninau nei o Lanikaula, "Owai la ka mea i oi aku ka ike ma ka nana ana i na mea e pili ana i ka pomaikai aupuni? O ka Nupepa "Kuokoa" anei me kona mau Luna, o kahi keiki paha a Kawainui, a o ka Moi paha me na Kuhina?"
                     Ke kahea hou ae nei au i ko Molokai me ko Lanai, e nana pono mai oukou i na ninau a ka Lunamakaainana o oukou i hele mai nei a Honolulu nei, ninau mai nei i keia mau ninau e kau ae la maluna, no ka hiki ole no anei i ka Luna o Molokai ke kaupaono pono i ka pomaikai a me ka pomaikai ole o ka lahui, kona mea i hilinai nui ai i ka hana ana a ka Moi me na Kuhina?
                     Ke olelo mai nei nae, "Ina o ka Nupepa "Kuokoa,'' alaila, e aho paha au e oki io." oia no ka pono, ina no oe i noho malie iho nei, aole e pane ia o Haihala G.W.P. Makaainana aloha aina, ina no aole e ulaula ko noa, aka, keeo mai nei oe o ike e auanei na makaainana o Molokai nana oe i koho mai nei, wehe ae la oe i ke akea la, kupono iho la na olelo paha a Kawelo:
                     "Huhue a kaua moe i ke awakea,
                     Kapae ke kaua la e ka hoahanau."

ANO MISIONARI.

                     Ke hoike mai nei ua keiki C.K. Lanikaula nei, ma kekahi mahele o kaua Haiolelo Nupepa "Au Okoa."
                     O ke ano Misionari wale no ka ke kumu i kue nui ai ke "Kuokoa" i ka haawi ana i na dala kanalima tausani, e ke hoa, mai kuhihewa oe, aole loa pela ka manao o ke "Kuokoa."
                     Aole loa e hiki ia lakou ke hooikaika ma ko lakou ano Misionari e kue aku i ka Mana Kau Kanawai, aka, ma kona ano makaainana haawi ana i kona auhau ia mai ma na auhau kuloko e like me ka mea mau e ike ia nei. Ua kupono no paha ia e kamailio me ke keakea ole ia mai, a na ke Kanawai wale no e hooponopono i na mea a pau.

HE MANAO IA NO KA LA BALOTA.

Ua oleloia, ua makau nui ia na haole i na e komo nui ana i ka Ahaolelo e hoohui koke ia ana keia aupuni me ke aupuni Laina Mokumahu.
                     Ke hoole mai nei ua Lanikaula nei, me ka olelo mai, he manao wale no ia no ka la balota; oia kekahi mea i kamailio nui ia mamua o ka manawa balota, ua kamailio nui ia ia mea imua o na halawai makaainana o kela apana keia apana a me ko Honolulu nei no hoi kekahi, me ka olelo aku, mai koho oukou i na haole, o hoohui ia ke aupuni o kakou me Amerika.
                     Owai ia poe haole nana i hoohui iho nei? Aole au i ike, eia wale no ka poe nana i hoohui o na inoa he 11 me na Kuhina, o lakou ka poe nana i ae aku e hoohui aku i na dala he kanalima tausani ($50 000) malalo o ka Ahahui Hooholo Mokuahi o Kapalakiko me Honolulu.

HOOLE MANAWAINO.

                     Ke kamailio ia mai nei, o ka hoole ana o H.R. Hikikoki, C.J. Laiana, C.H. Kauka. S.G. Waila, A.F. Kauka. V. Kanuka i keia Laina Mokumahu, me na dala he $50 000, he hoole ka ia me ka manawaino ma ke ano pilikino, a o ka poe a pau o na kanaka Hawaii i kokua pu i ka hoole ana i ka Laina Mokumahu o na makaainana o Molokai me Lanai, ua manao ia he poe hoole manawaino lakou ma ke ano pilikino.
                     He ae manawaino no ka paha kou i ae iho nei i ka Laina Mokumahu, me ka manuahi pu aku i na dala he kanalima tausani. He ikena kau i ka poe pakaukau ia o Ulakoheo, he mau ia manuahi kekahi no ka la-i. Ina o kekahi oia mau dala i haawi ia a e haawi ia i mau mouo no ke awa o Kaunakahakai, ina e aho ia, ike pono mai na makaainana o Molokai i kahi i hooliloia ai ka lakou la dala, lilo wale aku nei no hoi keia i ke kula o Kalaulaolao.
                     "Lilo i Puna la lilo i Puna,
                     Lilo i Puna i ke au a ka Hewahewa."

HAAWI MUA O AMERIKA.

                     Eia ka kekahi kumu i haawi ai ua kaula nei o Molokai, o ka haawi mua ana o Amerika i kanahikukumamalima tausani dala no ua Laina Mokumahu nei, a o ko Amerika haawi ana ka ka mua, a o kakou aku nei hoi ka lua e haawi ai. Ua kupono no paha ia lakou la ke haawi, no ka mea, o lakou la no na ona nona ka moku, no lakou la no ka moku, ina no lakou la e haawi i $75,000, a i puka mai na loaa, he puka no ia no lakou la, a ina i poho he poho no ia me ko lakou la ike i kahi e poho ai.
                     Eia paha ka ole ia o oe, aole oe i kuhikuhi pono mai i kahi e hoi mai ai keia mau dala he kanalima tausani, ua kuhikuhi mai nei oe ia G.W.P., o na mea liilii ano ole wale no kau i hoike mai nei, aole he mau mea ano nui.
                     Eia keia, elua wale no au wahi kumu e hilinai mai nei, o ka olelo no a ka Moi a me ka olelo a na Kuhina, ma ia mea, he hilinai aupuni ia ou, no ko manao paha o hilinai oe mahope o na makaainana, hoopau ia ko wahi oihana aupuni e ke Kiaaina, nolaila, ke liki pau bata mai nei oe ma kela aoao. Aia hoi a kokoke aku i ka wa koho balota, hoope hoi oe malalo o na wahi makaainana, me ka olelo malimali e olelo aku ai; ina oukou e koho ia'u, hooikaika loa au i ko oukou mau pomaikai, a i ka hiki ana mai nei hoi, aole hoi he olelo ae e, aole au e haawi wale i ke dala a o'u mau haku.
                     Eia nae paha, malia o koho hou ia mai no oe e ke Aupuni i Luna Helu no keia makahiki, he hoemi hou mai no kau i ke dute auhau waiwaipaa o na kanaka, pikokoi hou mai no na kanaka ia oe ke hiki i ka la koho, o ko lakou la lawe no ia i kou balota, me ko lakou la olelo mai, e aho no o ko Lanikaula balota ka kakou e lawe ai, no ka mea, oia ia ka Luna Helu nana i hoohemo kekahi mau auhau o ko kakou waiwaipaa.

HOOHENEHENE KE KUOKOA.

                     O ka olelo ia ana he moeuhane mamua o ka haawi ana, he huaolelo hoohenehene anei ia, ma ko'u manao aole i hoohenehene ke "Kuokoa" ma ia mau huaolelo, no ka mea, he ike maoli aku no ke "Kuokoa" i ka haawi ia ana oia mau dala e Lanikaula ma, no ka mea, i ka wa i kahea ia mai ia na hoa o ka Hale Ahaolelo e ka Agena o ka Laina Mokumahu, oia hoi o Hackfield, o ua Lanikaula nei kekahi mea i hoole aole e ae, pela no ka luna o Hanalei, Kauai, i aha ia iho la hoi, o ka hoolele hou ae ia i ka hoole i ae, loaa no hoi o Kawaalauwili ma.

MAHALOIA E KA MOI.

                     Ke kahea ae nei ua o ae wale, haawi wale, hookuu wale, hoomaunauna wale i na makaainana mai Hawaii a Kauai "mai puni i na olelo a ke "Kuokoa" e hoinoino ana i ko oukou mau Lunamakaainana akamai, noeau, ua mahaiula lakou a pau e ka Moi." Ua olelo mua ae nei au, o kahi hookanaho wale no ia e olelo mai ai, o ka Moi, o na Kuhina, a o ke kuhikuhi mai i kahi e loaa nui mai ai na pomaikai a o hoi mai ai kela mau dala, ke olelo nei au, aole e hiki.

KOKUA KE AKUA IA LAINA MOKUMAHU.

                     He nui o na Kau Ahaolelo mamua aku nei, aole au i ike aole no i lohe i na Lunamakaainana oia mau kau e olelo ana ua kokua mai ke Akua. O ka Haiolelo wale no a ka Moi ka mea nana e alakai i ka hoohiki ana i ke Akua.
                     Aka, i ka hiki ana mai nei o Lanikaula, eia ka oia ka mea i holo koke ai ka Laina Mokumahu, no ka lohe ana aku no ka o ua o C. Kalu i ka olelo ana mai o ke Akua, mai hoole oe i ka Laina Mokumahu, e ae aku oe e pono ai, o ka ae noia.
                     I ka wa no paha ana e hio kapakahi ana ma kekahi aoao o ka lio, i ka wa paha ua poina ka noonoo. Akahi no au a ike i ka oluolu loa mai nei o ke Akua i keia Kau Ahaolelo, me ka ike mai no e ona ana kahi poe, ae mai la kela i ka Laina Mokumahu.

LIKE ME KE KANAKA HOOPUKAPUKA.

                     Ma ke ano kalepa o Lanikaula, ke olelo mai nei, o kona haawi ana ka i na dala he $50 000, "ua like no ia me ke kanaka hoopukapuka e hoolilo ana i kona mau dala no na ia, a mahope, ua hoihoiia mai kona kumupaa." Akahi no a hoike pono mai o Lanikaula i ka mea a makou i makau nui ai, a oia iho la ke kumu nui o ko makou hoole ana i ka haawi aku i keia mau dala $50 000, no ko makou ike e poho ana no, no ka mea, ma na Ahahui Kalepa a pau o ke ao nei, kakaikahi loa na mea o lakou i poho ole, a o ka hapanui oia poe, ua pau i ke poho, aka, ke hooikaika loaa mai nei nae ua Lanikaula nei i ka hooliloia ana o keia mau dala i mea hoopukapuka.
                     Ua hooliloia keia aupuni a me na dala he $50 000 i mea hoopukapuka na Lanikaula, a ina e poho he poho ia no Lanikaula, a ina hoi e puka, he puka no ia no ia la.

HOOLE KAHI MAU HAOLE.

                     Eia hou no keia mea lea, ke olelo ia mai nei, "O ka hoole ana o ka Luna o Koolauloa, no ka hoopau ia ana ka o kona noho Agena ano no ua Laina Mokumahu nei, oia ka ke kumu ona i hoole ai; a no ka pili pu hoi o kona mau kaikoeke iaia, nolaila, hoole like lakou, a no ke ano misionari hoi o kahi mau keiki, huipu ai lakou a pau ma ka hoole. E ka hoa Hawaii, aole au i manao ua okomo mai lakou i kekahi mau manao pilikino like loa me keia, aole, aole loa no.
                     Ina no ka noho Agena ana o ka luna o Koolauloa ke kumu i hoole pu ai kona mau kaikoeke, alaila, ua noho Agena anei o V. Kanuka mamua no keia mau Mokumahu?
                     Pehea hoi na kanaka Hawaii i hoole iho nei, ua noho Agena anei lakou mamua aku nei a hoopau ia ai? He manao kanaka a pilikino ia ou e Lanikaula.

AOLE NO E LIULIU WALE ANA KA MANAWA.

                     He mau olelo wanana keia a ua kaula ike nei o Molokai. Ke olelo mai nei kela ma ka hapa hope o kana haiolelo Nupepa ke "Au Okoa."
                     "Aole no e liuliu wale ana ka manawa e hala ana, a e ohi auanei oukou i ka hua o ka hooikaika ana a ko oukou mau luna."
                     E hoolana ka manao e ko Molokai, ko Lanai, ke wanana e ia mai nei, e ike koke ana oukou i ko oukou mau pomaikai, nolaila, ke nonoi ae nei au i ko oukou ahonui, e hoomakaukau koke oukou i ko oukou mau awa ku moku, i hiki mai ia o ka Laina Mokumahu, holo kaapuni aku ia Molokai me Lanai, hooili na akaakai, na mea ulu o kela ano keia ano a oukou, hooili no a piha ko oukou moku, makepono na dala he $50 000 o ka lilo ana.
                     Eia keia, e noonoo pono oukou ia D. W. Kaiue, ka elele hoomaunauna ole i ko oukou dala, o ka poe i hoole i ka haawi i na dala he $50 000, he mau makamaka makaukau lakou no oukou ma ke Kau Ahaolelo, e kala mai ia'u a me ke "Kuokoa," aka, ina e hoonauluulu mau mai ana oe, alaila, e hoi hulu ole ana oe i Molokai.
MAKAAINANA-ALOHA-AINA

-
Ka Moolelo o ka Ahahui Euanelio o
Hawaii, M.H. 1868.
-

Kawaiahao, Poalua, Iune 9, 1868.
                     Halawai ka Aha—Heluheluia ka moolelo a hoapono ia.
                     Heluhelu mai o Mr. A. Wilikoki he olelo hooholo.
                     Hooholoia—No ka mea, ua laweia ka Oihana Kahu waiwai o ka Papa A.B.C.F.M. mai a S.N. Kakela aku, a ua haawi ia i ka Puuku o ka Papa Hawaii. Nolaila, ke haawi aku nei keia Aha i ko lakou mahalo a aloha nui ia S.N. Kakela, no kana mau hana a pau iloko o ia Oihana Kahu waiwai ana i lawelawe ai, me ka pololei maoli, no na makahiki he nui i kaa hope ae nei.
                     Hoike mai ke Komite imi hana, he olelo Hooholo.
                     Hooholoia—E helu na Kahu Ekalesia a pau i na kanaka a pau ma ko lakou mau kihapai; a e hoolaha ka Papa Hawaii i mau Papa Helu pai hakahaka no keia hana, a e hookomoia keia ma na hoike kihapai ma keia hope aku.
                     Komite haipule—E hookaawaleia ka hora 2 P.M., i manawa haipule ma Kawaiahao nei, e malama pu ia ka ahaaina a ka Haku ia manawa.
                     Hoopaneeia ka halawai a ka Poaha hora 9 A.M. Pule o Rev. S.W. Papaula.
                     Kawaiahao, Poaha, Iune 11, 1868. Halawai ka Aha—Heluhelu ia ka moolelo a hoaponoia me na hooponopono.
                     Hookuu aku ka Aha ia O.H. Kulika, J.N. Paikuli, a me Lono e hoi i Waialua.
                     Heluhelu mai o T. Koana he mau olelo hooholo i pili ia Rev. A. Kahina, a me Rev. E. Ioane.
                     Hooholoia—Maloko o ka makahiki i hala aku nei, ua lawe aku la o Iehova i kekahi mau lala a mau makua hoi o keia Ahahui Euanelio Hawaii. Oia hoi o Rev. A. Katina, a me Rev. E. Ioane. Nui ke aloha a me ka mahalo o keia aha no ke kupuna o makou o Rev. A. Kakina. He kumu mua no ia ma Hawaii nei. I ka makahiki 1819, ua lilo ia i misionari no keia Pae moku, a ua noho mau maanei i Ehiku hebedoma makahiki. Oia ka M.H. 1849.
                     Ua ikaika loa ma ka hana, ua nui kona aloha, ua piha lea i ke akahai, ua hoomanawanui i na pilikia, a o kona manaoio, ua like ia me ka manao o Ziona, aole ia i naue, a i ka Makahiki Iubile; oia he 50, ua hoomaha kona Haku ia ia. Ke hoomaikai nei keia aha i ke Pookela o Ziona, me kona malamalama i keia kauwa ana a hiki i ka hope, a ke uwe pu nei kakou me ka wahine a ka mea i make, ka makuahine aloha o kakou, me na keiki, me na moopuna, me kona mau kini a pau no keia hele ana o ka mea i aloha nui ia. Me ka mahalo.
                     Hooholoia—Ke uwe nei keia aha me ka wahine a Rev. E. Ioane, a me na keiki, ua lawe aku ke Akua i ke kane, a me ka makua i aloha ia, a ua waiho mehameha i ka hale o kana kauwa, mai ka Hoku Ao liilii, ua pii mamuli o ka Hoku Ao Ola e noho maloko o ka malamalama, a me ka nani loa o kona Haku, a ua waiho ia kona kino lepo ma Ebona, e hoomaha malaila a pau ka pouli o Maikonisia, e ala pu me ko laila mau haipule, i ke kakahiaka e hoala ia'i na keiki o ka malamalama. E hooluolu ka Haku i na mea uwe, no ke aloha i na hoa i laweia i ka lani i ko lakou manao lana, no ke ala hou ana, a me ke ola mau loa me na keiki haipule.
                     Hooholoia—E lawe ia keia mau olelo hooholo a e pai ia ma ke Kuokoa a me ka nupepa haole.
                     Heluhelu mai o A.O. Polepe i ka hoike a ke Komite no na Kula la o ke aupuni.
                     Lawe ia ka olelo hoike a noonoo pakahi ia na Pauku, a hooholo pakahi ia me na hooponopono.
                     Hoopaneeia ka halawai apopo hora 9 A.M.
                     Kawaiahao, Poalima, Iune 12, 1868.
                     Halawai ka aha—Heluheluia ka moolelo a hoaponoia.
                     Heluhelu mai o Rev. G.W. Pilipo i kana hoike kihapai o Kailua Kona A. Hawaii.
                     Noonoo hou ka Hale no ka olelo hoike a ke Komite no na kula la o ke aupuni.
                     Hooholoia—E ae aku ka aha ia Rev. A. O. Polepe, e hooponopono i ke koena o ka hoike, a e unuhi ia ma ka olelo Hawaii.
                     Heluhelu mai o Rev. E. Bona ke Komite no ka hoike makahiki o ka Ahahui,
                     Hoaponoia ka olelo hoike a ke Komite mai ka mua a ka hope. No na Kula la o ke Aupuni.
                     Heluhelu mai o E. Bona he olelo hooholo e papa ana i na Kahuna haiolelo a me na Kahu Ekalesia, aole e hele i ka Ahaolelo Aupuni.
                     Hooholoia—I ka manao paa o keia Aha, he mea e poino nui ai ke aupuni o ko kakou Haku ma Hawaii nei, ke koho nui ia na kahu Ekalesia a komo i Lunamakaainana ilo ko o ka ahaolelo o ke aupuni.
                     Hoopaneeia ka halawai a ka hora 1 P.M Pule o E. Helekunihi.

Hora 1 P.M.

                     Halawai ka aha—Pule o Rev. Makuakane. Heluhelu mai o J. Pikanele i ka hoike o na Papa Helu o na Ekalesia.
                     Hooholoia—E hoapono i ka olelo hoike a ke Komite.
                     Heluhelu mai o L.H. Kulika, he olelo hooholo.
                     Hooholoia—Ke paipai nei keia Ahahui i na Ahahui mokupuni, e hooponopono i na Papa Helu o na Ekalesia ponoi o lakou mamua iho o ka halawai makahiki o keia ahahui.
                     Hooholoia—A hiki i ka wa e hoopanee ia ai keia Aha, e hoopanee a hiki ka la 31 o Mei M.H. 1869.
                     Heluhelu mai o Mr. Koana, he olelo hooholo Penei:
                     Hooholoia—Aole e pono i na Kahuna haiolelo a me na kahu ekalesia e hele loihi aku ma kahi e me ke kumu ole, aku, e hooikaika nui kela a me keia Paahana ma ke kihapai o ka Haku i haawi ia ia ia, i pio na mea ino a ulu mai ka hua maikai a nui.
                     Heluhelu mai o Mr. Polepe i ka olelo hoike. No ka hoolaha ana i na buke a me na Nupepa.
                     Noonoo ia ka olelo hoike, hoaponoia ka Pauku Elua, a hiki i ka pau ana, kapae ia ka Pauku akahi.
                     Heluhelu mai o Mr. Ahiona he olelo hooholo penei:
                     Hooholoia-No ka mea, ua hookipa olumai na kumu, a me na hoahanau o ka Ekalesia o Kawaiahao, a me Kaumakapili, ia kakaou na hoa o keia aha ma ka paina awakea o kela a me keia la a kakou e halawai ana iloko o keia keena. Nolaila, e pono no keia aha ke haawi aku i ka mahalo nui ia lakou a pau, no ko lakou malama ana i keia hana ku i ke aloha a me ka lokomaikai no hoi.
                     Hooholoia-E hookomoia na haumana i ke Kula Kahunapule o Wailuku iloko o keia Iulai ae, ma ka ae ana o kekahi lala o kekahi o na Komite Hoonaauao o ka Papa Hawaii.
                     Hooholoia- E malamala i hapalua hora haipule mamua ae o ka hoopanee ana o ka halawai a ka aha.
                     Heluheluia ka moolelo o keia la a hoaponoia.
                     Hoopaneeia ka aha a hiki i Mei 31 1869.
J.H. MOKU, Kakauolelo.