Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 31, 1 August 1868 — No na olelo a Lanikaula. [ARTICLE]

No na olelo a Lanikaula.

)Kucn« u>4ttao ] j Kc olelo'aini nei oe, o kn ac ia nna o.ke-j īa Kaonwai, oia l»a kn mea emi ni o ka paaj pnina i na dnla ewnli», ke hoomnnno nei au i i na olelo u ka Loio Kuhina imua q ka Aha-| olelo Kuikawa, wahi nnn, "nian ac in keia! Kuiknhi Punnilik?, alaila, emi ke kutnuku-j :u o ka lole a ino na inea like c ne,''-a i kau j hoi, nia a haawi nku ko kakou aupuni i na j he kanalima tnusani, (50 000) a me ka wai-i ho lioaie inni o un poe la ia kakou i ua puu j (Inln uui la no nn inahahiki he 25, a ina ke-i iii hana, un oi aku ka ukupanee mamun oj ke kumupnn ; a pehea on i ike ai i ka mn.j kepouo o k.i lolu nia kn lilo nui ana aku o ke dnla ? A owni hoi o olua ine ku Loio Ku- j htna k:\ i pololei ma keia olelo hookahi no ka emi ana o ka lole? 0 oe anei a oi ala pahn. Uamamionu.ua pololei maoli ko ka Loio Kuhina wehewehe ana ina na men e pili ana i ua Kuikuhi 10, a he nlanui io pnha ia o ka emi ana, n he ano akaka hoi, aka, o knu mhu wehewehe, nole ia i hoomnInmalainn ia mnkou n me rn moknninnna nann oe i koho. Ua hoopili kuhihewa oe i ka olelo a ke Kahunn, " E hoolei i kau luuena mnluna o na wai a hala na la he uini, n loua hou mai no ia ia oe." Ua pili keia ma ke kokua nna i ka poe nele maoli, a i mnnnwalea in j hoi mo ka inanao pono ohumu ole ; a pehea | kein ? ho poo nelo io anei ka Hni nonn keia j mnu Alukumahu ? Aole, he poe waiwai loa | keia i oi nku mainua o ko kakou loaa uupu-| ni, hft eha haueri tuusnni ko kakou, a ho! unu miliona ko lukou in; ua kupono nnei kakou lte kokun nku in lakou In nie ko ka-j kou ike nku uu nui aku ko Inkou In innmun j 0 ko kukou? ua ko anei nn dnln i oleloi* e keia Kannwni, n :ne kn ukupanee nku me| ke Kuiknhi o knkou a pnu ? Aolo loa. Ua j ko anei mo ke Kuiknhi like o kn hnpnnui o I ka lahuikanakn ? Aole no. Me oiaio keiaj olelo id nna tnni, u o ka ]et> o na kauaka, oia j ka leo o ke Akua. M U keia hoohnlike nu,; ua tiko ole, a kn men pono wale no ia oe, o | ko moni hou nku. ! Aolr a'u olelo ua pupul® kn Moi n me kaim Aha Kuhiua/' a mai manao oe, he hiki ia'u ke olelo aku i ka olelo ino ia hai; a ■ (>ehea la hoi e hiki ai olelo pela i ko 1 kakou imi-hale i koe, oin kn Moopuna hoo-1 knhi i koe n Knmehnmeha. Ua \ke au, ua i 01 aku kn maikai o ka wehewehe ana a na : Kuhina uo keia Knnawni mnmua o kau; a > oia wihewehe ana nae, aole no ia i hoohuli j i ko makou inanno minaminn dnla, nanakeei aina a me ke aloha Alii e hooholo aku ai ij keia Kannwni. Un hoole mnkou me ka j mnnao kuokoa hookanmni ole, no ka meaj ma kein hoole ana a inakou, a ina o makou! kn hapanui iloko okn Ahaoieio, a make kem| Mnnawni, aole no e lilo aku he puu daia nui \ ja hni, aole no hoi e ulu ann he wahi manaol hookau uiai o kn lia ia kakou no kekahi mea e hoohopohopo ni, aole no hoi e ku iho 1 ko kakou aupuni iluna o ka wahn o ka upi-! ki e hamama ae nnn malalo, aole no hoi he \ wnhi noonoo ana ae, a olelo ae, he pilikia ej knkali mai ana in kakou. 1 Ua olelo oe. ua pili ole kuu hoohalike ana; 00 kahi pan kaman hookahi. Ua kupaa Io« j au ia hoohalike ana me ko kakou aupuni;: 0 ke kanakn « haawi atm ia hni i kahi inen I 1 kupono nona wale no, he uhauhn ia, a he| hoomaunauna wale kona nno; ua like ou-! kou pela ka poe i ae wale i kem hooliio nui! ana me ni kumu akakn ole o ka poinaikai o : kakou ina keia Konawai; a o kaoukou han-1 wi »oa i keia puu dala nuino ka pomaikai I o hai. he hoomaunaona it a me ka uhauha J wale. i k* hoohalike ana i leo kakou aupu*| ni a me kona loaa, ua kupooo ia mau loaa \ noiM wnle no, a o kona inaa hemahema wa-! li> no kana e hana ai. a e hoolnko ai iaia 1 iho. Pehea ue i kn mnkua luea ohann, ina| ua hoolnko oia i ko hai hemahenm i»e ka \ hwpft|i oh* i ka heuiaheuia o kona oh«na |

: iho ? Aole anei o ? j manao he kaoaka aloha o!e ia i kana maa keiki. a i kaua wahine paha ? ua ane like oakoo p?U. Ina oe be ) ieanaka e kaahele a?ja ma kakou roau mokupum. a e ike auanei oe i ka waiho me ke ino ona alanui. na abbaka t na abpts;{. oa muliwai. na pa'ekal. aole i lawa pio i« mau me» ika hoomaikai ia. Ua maikai j kekahi aoa ino kekahi. Ua lohe kaua oiai I kaua e nonoho ana i na k Abaoiek>, oia ke : ooi nui a kakoa nn na pelapala hoopii a me i ;aa oielo h<K>boio. i puu dab no na aianui, na alahaka. na alapali. na oapo, na moao. ioa haiehookolokolo a me na hemahema ka-; I loko a pao. Ua haawi kakoo no kekahi he- [ i mahema, a ua koe kekahi, a ina la boi e - ihoihoi kakou i keia puu d3la nui no keia] ; henmhema o kakoo, ina la oa pono loa, no* l f laila, ua kupono loa keia hoohalike, a he; ] hoole manawaioo wale iho no nao ke like | I °k- | ! He kuhihewa oe ke olelo iho ia oe iho, a j • ia oukou paha he poe aloha aina oukou ; o ; | ko'ookou aloha iho la anei ia o ke kapulu i | j ko kakou aina e waiho ino ai, a e haawi aku j | i keia puu dila nui no ko hai pono. j ! Ke olelo nei oe. wOka ae ana i keia inea j ; he mokuahi» oia ke ki e wehe ai i ka pomai- | kai kalepa o kakou.'V Ke manaoneianei oe, I ma ka la i hooponoia ai keia Kanawai, akabi no a hoomakaia ka oihapa kalepa i o kakou nei ? a akahi no a pomaikai ae la kakou ? Ike lea au i kou knhihewa ame ka auwana wale o kou manao; a ma kahi hea la o kou kino i puka mai ai keia ano inanao. pcjeleele. He mafl umi makahiki i hala ae j nei o ka waiho hamama ana o ko kakou j aina no ka kalepa, ua pae kahiko; liiai na waiwai kalepa o na aina e i o kakou ! nei, a ua komo aku hoi ko kakou i o lakou Ja. E nana ina halekuai, piha pono na kulnnakauhale kaulana o kakou, a ua koino mai hoi ma na kuaaina nei; a oke kalepa hea kau e oleio nei, aia a ue ia ka inokuahi,; ialailu, ua hemo ae ln ke ki o ke kalepa ana. |Ke olelo leo nui aku nei au ia oe, ua lakoj ioe a me kou ohaua i nu paalole komo, a io-: I Ie aahu mai ka poe kalepa mai, ua hooulnia |oe i na panlole kane o na keonimana ano! i Europa, a pela hoi na wahine ; a me kou ; j ike ana ia oe iho ua lako, pela oe e nana j jaku ai ia hai, mai ka mea e noho ana i ka ' ! N'oho Alu a hiki ika lopa kua-kea. E ike . I nae oe, aole na ua Laina Mokuahi nei ia i j mau paalole, n apalole o kelu ano keia ano j j a kakou e olelo nei, ua lako kakou, a ua | kuonoono; ua nani kakou a ua hanohano» < 0 na mokupea ka mea nana i wehe mua i |ka pono kālepa i o kakoū fc nei, ahe poe iā nanu i lawe mua mai i na waiwai o waho > no kakou, a ua nui wale na waiwai o kakou i, kuapo aku ine lakou no na poinaikai a !a- j kou i haawi mai ai.. Mamua aku oka hoo- j | maka ana o ke kaua nui o Amerika Huipu-! ia, ua niakepono na waiwoi Knliiki i kuai > mai ai me kakou, a me he mefc la o ua kaua ; : la ka mea nana i hoopii ae ī ke kumukuai o 1 ka lole, a ke olelo nei nae oe, aia aae ia ka ! Laina Mokuahi, alaila ka emi, aohe pilikia 0 kakou uo ka ae ia ana o ka iaina inokua-' hi, no ka mea, ua hamama no ko-kakou mau nwa komo no iakou ke manao lakou e i holo mai ma ko kakou mau kai, aka, o ka i mea nui e kamaiiio ia nei, o ka uku aku me: ke dala no ko iakou holo ana mai, oia ka pono ole. ' ' Ua hilinai nui oe no ko ka Mo» aponoana j 1 keia Kanawai, a ua iilo paha ia i Opuu- j puokala nui no ua o Kaululaau e haupeepee s :ai, aole e pono ia oe e hoopili ilaila no ko' j kaua knnmkainailio ana, o kou ike ponoi i | ka pono o kou aoao i koho ai, a e hoike niai j |oe i kau pono, a e pale hoi i ka'u me na j | olelo akaka, a pela paha ka hana a k i poe j j pnio mnnuo e hana nei, aole nae oe pela e I [ paio nei no ka'u maa olelo i hoopokn ia e < |ke Kuokoa, aka, ua kii aku oe i ko ka Moi > iapono ann i keia Kanawai, i kuun pale mai; I nuu i ka'u olelo, i hookomo mai oe i keia i ) mau oleio kohu ole, uua hoole makou i ka | : ke AHi," he poe enemi makou i ke Aupuni! ;ume ka Moi, ,\ pela aku. Me kou ano na- j • Auao io anei oe i hookomo ai i keia mau | j olelo e pani nmi ai ia } u ? Aole anei e haa-! nui ana oe ia makou, e lilo makou i poo hoi-! I noia, a e manaōio ia mai a\ he poe kue Moi i ; inakou ? He nele nianao paha nou i k»mo , | koke ne ai oe iioko o ko ka iUoi apono ana, j I i tilo*ia t wahi, puuhonua nou e inaluoialo j I ai. Oko ka Moi apouo ana paha, ua apo*: jno ia no na kumu maopopo iaia, inalia he ! nui loa ka wa o ko lakou kuka ana a ua ike j . lukou he ane pono, a malaila kona koho ana j |aka, aole nae paha i like me kau mau wahi 1 kukui o-a ka io ole. He menemene uo hoi :au i kou kii aku ia hoapono ana a ka Moi i! 1 u-ahi nou e paio mai at, a ua maoao paha i loe o kau wahi wehewehe iho la ia e akaka j |ai> ua naauao kou wehewehe ana i keia Ku- 1 ' nawai. He akaka lea oe ma ko'u koho aku, 1 !ui kauo ia oe me he kaa la .mahope o ka i | hoki kauo, a me he moku la j hoohuliia e ;ka hoeuli, no ka mea, ua pili wale kou kai mailio ana a me koa koho ana. \ Ma ka nana aoa i kau mau olelo e Hoo. iC. K. Lanikaula mai ka mua a i ka bope, |me he eke la ua piha i ka welu, a me he j pua olpalili t iokM | Aole keia mau wehewehe au he mea e hiki ai i ka lehulehu ke oUlo aku, ua koho | « iue ke ano hoopololei a hoopono hoi. Me j fke a!oha no. G. W. p. t | Koo* AUu, lalai 15.15<55. | I Kk «li UAWB KiNiiA —U» pale hoi! !ka ike mau ia o Kekaiea i keia mau la ma | |oa almui o ke kaona nei. a ke haohao oei : ,ka poe i ike inau iaia, aobe no makoo i loj no mai i ke kumu o kona hapakue ana » ke< \ ia mau la, aka, he lio ole paha naaa e huki 1 i ua o Kokiiea.